Charakterystyka towaroznawcza wyrobów ceramiki stołowej
1.Rola Chin w powstaniu ceramiki.
W starożytnych Chinach i Japonii garncarze zaczęli wypalać kamionkę w wyższych temperaturach nadając glinie niebywałą trwałość
Zeszklone polewy pojawiły się w drugim tysiącleciu p.n.e. dzięki czemu można było nadać naczyniom barwę i fakturę oraz wykorzystać specyficzne cechy gliny
Odkryto różne możliwości związane z wytwarzaniem ceramiki – m.in. formę
Zrezygnowano z nadmiernego zdobienia i ceniono ślady oddziaływania ognia na surową glinę
Historia wyrobu porcelany w Chinach liczy 2000 lat
Chińczycy osiągnęli mistrzostwo techniczne
2.Surowce do produkcji ceramiki.
Gliny
Pospolite
- zawierają dużo zanieczyszczeń
- po wypaleniu barwią masę ceramiczną na kolor od żółtego przez jasnoczerwony do ciemnobrunatnego
- do wyrobów garncarskich i ceglarskich
- to ceramika nieszlachetna
Szlachetne
- zawierają dużo składników plastycznych
- biała lub kremowa barwa po wypaleniu
- to ceramika szlachetna – porcelana, porcelit, fajans
- przede wszystkim do ceramiki stołowej
Skalenie
- grupa minerałów skałotwórczych
- kryształy jednoskośne lub trójskośne o barwach jasnych i połysku szklistym
- cenny surowiec do wyrobu porcelany
Kwarc
Kaolin
3.Etapy powstawania wyrobów ceramicznych.
a) komponowanie mas ceramicznych
- dobór różnych odmian gliny,
- dodatek topników i materiałów schudzających
b) formowanie wyrobów z mas ceramicznych – techniki:
- odlewanie w formach gipsowych
- prasowanie
- tłoczenie
c) wypał biskwitowy
- to pierwsze wypalenie
- uzyskuje się wyrób o czerepie matowym, szorstkim, wrażliwym na działanie czynników zewnętrznych
Czerep - skorupa ceramiczna, stanowiąca właściwą ściankę przedmiotu; wypalona, lecz nie szkliwiona i nie malowana.
- temp 850-1300 C
d) ewentualne nakładanie szkliwa
e) wypał ostry
- po nałożeniu szkliwa
- temp 900-1350 C
f) zdobienie wyrobów ceramicznych
- dekoracje artystyczne (rzeźbienie lub odcisk wzorów na powierzchni przedmiotów)
- dekoracje barwne (zastosowanie szkliwa kolorowego/podszkliwienie/naszkliwienie)
g) wypał muflowy
- dla wyrobów zdobionych naszkliwnie
- temp 800 C
4.Klasyfikacja wyrobów ceramicznych.
a) ze względu na strukturę
O strukturze porowatej i nasiąkliwości wagowej do 25%
(wyroby ceglarskie – cegły pełne, pustaki, płytki ścienne, kafle, wyroby ogniotrwałe – kształtki, cegły szamotowe, kształtki krzemionkowe)
O zwartej strukturze i nasiąkliwości wagowej do 5%
(cegły budowlane, klinkierowe, kanalizacyjne, z krzemionki, klinkier drogowy, płytki klinkierowe, wyroby sanitarne)
Ze względu na masowość produkcji
Produkowana masowo (wielkotonażowa)
- materiały budowlane
- ceramika szlachetna
- ceramika sanitarna
- ceramika ogniotrwała
Specjalna
- materiały elektryczne
- materiały narzędziowe
Szkło
- organiczne
- metaliczne
Kompozyty
- cermetal
- kości
- tworzywa sztuczne wzmocnione włóknami węglowymi lub szklanymi
Pod względem zeszkliwienia czerepu wyroby ceramiki stołowej dzieliny na:
- zeszkliwione o czerepie spieczonym (porcelana, porcelit, kamionka)
- porowate o czerepie słabo spieczonym (fajansowe, garncarskie)
5.Wady i zalety ceramiki.
a) zalety:
- piękno – wyroby dodają urody i klasy mieszkaniom i każdemu miejscu
- bardzo dobre właściwości dielektryczne, izolacyjność termiczna (doskonale zatrzymują ciepło)
- wysoka odporność na działanie czynników chemicznych i nieprzepuszczalność dla cieczy i gazów
- możliwość zdobienia
- duży wybór asortymentu
b) wady
- kruchość – łatwo się tłucze
- trudny proces wytwarzania
- wysoki koszt produkcji = wysoka cena sprzedaży
6.Porcelana, fajans, porcelit, kamionka.
PORCELANA – rodzaj białej, przeświecającej ceramiki wysokiej jakości wynalezionej w Chinach w VII w
Wytwarzana z mieszanki glinki kaolinowej ze skaleniem i kwarcem przez wypalenie
Uformowanych wyrobów w temp 920-980 C (nieszkliwione) do 1280-1460 C (szkliwione)
- niska nasiąkliwość
- bardzo dobre właściwości dielektryczne
- duża wytrzymałość mechaniczna
- wysoka odporność na działanie czynników chemicznych
- nieprzepuszczalność dla cieczy i gazów
FAJANS – otrzymany poprzez wypalanie w temp 1000 C mieszaniny gliny, kwarcu, kaolinu, skaleni , Margla, kredy i dolomitu, z domieszkami substancji szklistych.
- Może być szkliwiony lub nie.
- Barwa biała, szarokremowa lub jasnokremowa
- porowaty czerep
- nieprzezroczystość
- duża nasiąkliwość
- mała wytrzymałość
PORCELIT – tworzywo ceramiczne o właściwościach pośrednich między porcelaną a fajansem, często
Zaliczany do porcelany miękkiej, wytwarzany z materiałów ilastych, kwarcu, skalenia,
Węglanu wapniowego lub dolomitu przez wypalenie w temp ok 1300 C w celu osiągnięcia
Zamierzonej nieprzesiąkliwości, wytrzymałości i twardości.
- do wyrobu naczyń stołowych, sprzętu sanitarnego, laboratoryjnego
KAMIONKA – wyroby ceramiczne otrzymywane z glin z dodatkiem szamotu lub piasku kwarcowego
Wypalane w temp 1230-1300 C.
- przed wypalaniem pokrywa się solą kuchenną lub innymi sproszkowanymi minerałami
(tworzy się szklista polewa – glazura)
- nieprzeźroczyste
- duża wytrzymałość mechaniczna
- odporność na działanie kwasów
- minimalna nasiąkliwość wodna
- do produkcji aparatury kwasoodpornej, płytek posadzkowych, rur i kształtek
Kanalizacyjnych, naczyń
7.Wymagania jakościowe dotyczące ceramiki.
Kształt i wymiary
Masa i pojemność
Obecność wad
Barwa i dźwięk
Odporność termiczna
Nasiąkliwość
Ścieralność szkliwa
Ilość uwalnianego kadmu i ołowiu
8.Producenci ceramiki stołowej w Polsce.
a) Zakłady Porcelany i Porcelitu Chodzież S.A.
b) Fabryka Porcelany „Książ” w Wałbrzychu
c) Fabryka Porcelany S.A. Ćmielów
d) Zakłady Porcelany Stołowej LUBIANA S.A. w Łubianie
e) Fabryka Porcelitu TUŁOWICE S.A.
f) Firma „Ceramski” w Pruszkowie
g) Spółdzielnia Rękodzieła Artystycznego Ceramika Artystyczna Bolesławiec
h) Creator-Art. Sp. z o.o. w Oławie
i) Ceramika Gzowice s.c.
j) Ceramika Sopocka-Handmade , Jarosław Hanc