Prawa pacjentek
Prawo do zdrowia i jego ochrony unormowane jest w szeregu zarówno międzynarodowych jak i krajowych aktów prawnych krajów europejskich. W Polsce ustawami określającymi te prawa są przede wszystkim konstytucja z 1997 roku, ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej, ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, ustawa z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów, ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej oraz ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza.
Poszczególne zapisy ww. ustaw, które odnoszą się do poszanowania prawa człowieka zostały kompleksowo zamieszczone w Karcie Praw Pacjenta (do pobrania).
Podstawowe prawa w zakresie prawa do zdrowia to:
Prawo do niezbędnej pomocy medycznej w razie choroby lub urazu oraz świadczeń medycznych zapobiegających chorobie odpowiadających aktualnym wymogom wiedzy medycznej.
Prawo do wyboru lekarza.
Prawo do wyboru lekarza jest oczywiści ograniczone dostępnością lekarzy danej specjalności w danej placówce, jednak pacjenci mają prawo korzystania z usług wybranych przez siebie placówek (bez rejonizacji), w miarę wolnych miejsc.
Prawo do świadomej zgody albo odmowy na wykonanie zabiegów medycznych, diagnostycznych, terapeutycznych i pielęgnacyjnych.
Prawo do świadomej zgody na wykonanie danych zabiegów oznacza, że zgoda pacjentki powinna być wyrażona w sposób nie pozostawiający wątpliwości, co do tego, czy pacjentka była świadoma tego, czego dany zabieg dotyczy, na czym polega, a także jego konsekwencji. Jako przykład nieprawidłowej praktyki w tym zakresie podaje się przypadki, w których lekarze podsuwali do podpisania dokument, w którym pacjentka zgadza się na dany zabieg, w sytuacji, gdy była ona wprawdzie przytomna, ale na skutek np. bólu lub silnego stresu nie mogła w sposób należyty podjąć decyzji.
Pacjentki powinny mieć możliwość uzyskania informacji o tym, że mają prawo do odmowy wyrażenia zgody na dany zabieg, przed jego rozpoczęciem.
W przypadku kobiet będzie to również dotyczyć takich kwestii jak np. prawo do wyrażenia zgody na wszelkie zabiegi w trakcie porodu ( a więc nacięcie krocza, golenie, lewatywa).
Prawo do uzyskania informacji o stanie własnego zdrowia, w tym dostępu do dokumentacji medycznej.
Na podstawie orzeczenia najwyższej izby lekarskiej, pacjenci mają prawo do wszelkiej dokumentacji ich dotyczącej. Prawo do informacji oznacza także, że osoba może zastrzec sobie, że nie życzy sobie być informowaną na temat swojego stanu zdrowia przez personel medyczny. Prawo to umożliwia pacjentom dowiadywanie się o swój stan na każdym etapie leczenia, diagnostyki, itp. Pacjenci mają prawo dopytywać się o celowość wykonywanych zabiegów, o alternatywne sposoby leczenia, itp.
Prawo do żądania, aby przestrzegano tajemnicy lekarskiej dotyczącej stanu zdrowia wobec osób trzecich.
Oznacza to, że personel medyczny nie może przekazywać informacji na temat stanu zdrowia danej osoby osobom trzecim. Zakaz ten dotyczy także członków rodziny leczonej osoby- to dana osoba decyduje, kogo personel medyczny ma prawo informować o jej stanie zdrowia. Pacjentka ma prawo dochodzić swoich roszczeń w przypadku naruszenia tejże zasady. Sytuacja komplikuje się w przypadku, gdy pacjentka jest nieprzytomna i nie upoważniła uprzednio danych osób do uzyskiwania informacji o jej stanie zdrowie. W takich przypadkach to członkowie najbliższej rodziny będą mogli uzyskać informację na temat jej zdrowia, ale już nie np. konkubent, partner, przyjaciele, partnerka, nawet gdyby faktycznie istniało domniemanie, że pacjentka mogłaby życzyć sobie, aby to właśnie osoby spoza kręgu jej najbliższej rodziny pozyskały dane o jej zdrowiu.
Prawo do przestrzegania prywatności, intymności, godności osobistej.
Lekarze oraz członkowie personelu medycznego, którzy w trakcie leczenia dowiedzieli się o poufnych informacjach dotyczących pacjentów lub ich rodzin nie mogą informacji tych przekazywać innym osobom, chyba, że: pacjentka wyrazi na to zgodę, zachowanie tajemnicy w sposób istotny zagraża zdrowiu lub życiu pacjentki lub gdy zobowiązują do tego przepisy prawa (np. lekarz, który pozyskał informację o popełnieniu przestępstwa zobowiązany jest ten fakt zgłosić).
Prawa pacjentów powinny być respektowane niezależnie od takich czynników jak: płeć, wiek, stan cywilny, majątkowy, orientacja seksualna, narodowość, rasa i in. pacjentów.
Prawo do poszanowania wartości i jego przekonań religijnych.
Prawo to oznacza, iż podczas stosowania leczenia i zabiegów medycznych należy uwzględnić przekonania religijne pacjentów- nie można ich poddawać zabiegom sprzecznym z ich przekonaniami (np. dokonywać transfuzji krwi osobom, których wyznanie nie zezwala na to). Dana placówka medyczna powinna także umożliwiać pacjentom praktyki religijne, a także szanować prawo pacjentki do bezwyznaniowości (np. nie można zmuszać nikogo do udziału w uroczystościach, praktykach religijnych).
Prawo do skarg i dochodzenia roszczeń.
Pacjenci korzystający z usług medycznych mają prawo dochodzenia przed sądami powszechnymi (cywilnymi lub karnymi) swoich roszczeń związanych z naruszeniami praw, w tym dochodzenia odszkodowania, zawiadamiania o popełnieniu przestępstwa, itp.
Pacjentka lub osoba reprezentująca jego prawa, jeżeli uznają, że te prawa zostały naruszone, mogą: zwrócić się z interwencją do bezpośredniego przełożonego osoby udzielającej świadczenia zdrowotne, a następnie do dyrektora placówki opieki zdrowotnej (szpitala, przychodni); jeżeli naruszenie prawa dotyczyło fachowej czynności medycznej, może zwrócić się do rzecznika odpowiedzialności zawodowej przy okręgowej izbie lekarskiej lub okręgowej izbie pielęgniarskiej, Rzecznika Praw Pacjenta lub Komisji Skarg i Wniosków przy oddziałach NFZ,Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej, Rzecznika Praw Obywatelskich.