Agrobiznes
WYKŁAD 1
Za twórców agrobiznesu uważa się Davisa i Goldberga. Pojęcie agrobiznes zostało użyte po raz pierwszy w 1955r. Rok później Davis opublikował artykuł „Od rolnictwa do agrobiznesu” i wydał książkę „Koncepcja agrobiznesu” oraz „Farmer w garniturze biznesmena”. Pojęcie rolnictwa jako dział gospodarki jako odciętej strefy ekonomiki było właściwe 200lat temu, kiedy rodzina uprawiała i hodowała, wytwarzała samodzielnie narzędzia, nawozy, odzież, żywność, surowce rolne i niespożywcze na własne potrzeby a nadwyżki sprzedawała. Czynności związane z produkcją rolną były funkcją gospodarstwa rolnego. W miarę postępu nastąpiło ograniczenie funkcji gospodarstw rolnych, które przekształciło się w rolnictwo komercyjne, gdzie rodzina rolnika konsumuje tylko część wytworów, a nadwyżkę przeznacza na sprzedaż. Agrobiznes jako dziedzina aktywności podmiotu gospodarczego obejmuje:
Wytwarzanie środków produkcji i usług niezbędnych dla rolnictwa i dla przetwórstwa surowców rolniczych;
Wytwarzanie surowców - rolnictwo, rybołówstwo, rybactwo, leśnictwo
Przetwórstwo surowców rolniczych żywnościowych i nieżywnościowych
Marketing produktów rolnych żywnościowych i nieżywnościowych powstałych surowców rolnych, magazynowanie, uszlachetnianie, sortowanie, sprzedaż hurtową i detaliczną, eksport i import oraz inne usługi marketingowe
Pomimo zachodzących zmian takie funkcje jak produkcja wyposażenia gospodarstw rolnych, magazynowanie, przetwarzanie i sprzedawanie wybranych przez gospodarstwo dóbr są ciągle związane z produkcją rolną. Gospodarstwa nie mogą funkcjonować pozbawione tych usług, jednocześnie los firm świadczących usługi dla rolnictwa zależy od rolników. Rolnicy tworzą rynek dla różnych środków produkcji i usług, a jednocześnie dostarczają żywności i surowców niezbędnych dla różnych podmiotów gospodarczych. Występuje dwustronna zależność biznesmenów i rolników, którzy występują w podwójnej roli- zaopatrujących i kupujących. Obecnie istnieje bogaty system obsługi agrobiznesu, bez którego nie mógłby on funkcjonować. Agrobiznes jest subsystemem gospodarki narodowej, ukształtowanym historycznie w wyniki procesów integrowania tych rodzajów działalności czyli sfer gospodarki narodowej, które wcześniej zostały wyodrębnione w wyniku społecznego podziału pracy. W strukturze gospodarki narodowej wyodrębnia się pewien subsystem, który stanowi sumę wzajemnie ze sobą powiązanych rodzajów działalności, czyli procesów produkcyjnych a nie całych działów gospodarki. Agrobiznes stanowi obecnie w większości krajów największy subsystem gospodarki narodowej. Miara jego znaczenia jest wolument tworzonego produktu i potencjał, zaangażowany w wytwarzanie i dystrybucję produktów powstałych z surowców rolniczych. Produktywność usług zatrudnionych w agrobiznesie utrzymuje się na poziomie średnim dla całej gospodarki narodowej, jednocześnie produktywność całej gospodarki narodowej. Polskie rolnictwo jest rozdrobnione i mamy słabsze wyposażenie. Miejsce i rolę agrobiznesu w gosp narodowej określają następujące wskaźniki:
Udział pracujących w agrobiznesie w ogólnej liczbie pracujących w gospodarce narodowej
Udział w ogólnej wartości produkcyjnych środków trwałych
W ogólnej wartości nakładów na inwestycje produkcyjne
…. Produktu globalnego i dochodu narodowego
….importu towaru i eksportu
Udział żywności w ogólnej wartości spożycia i żywności w ogólnej wartości spożycia z dochodów osobistych
W agrobiznesie można wydzielić trzy agregaty:
Działania związane z produkcja i dystrybucją środków oraz usług niezbędnych w gospodarstwach rolniczych i przemyśle przetwórczym surowców rolniczych (zaopatrzenie albo agregat zaopatrzenia)
Działania w gospodarstwach bądź przedsiębiorstwach rolniczych w wyniku których powstają produkty rolniczy i usługi, czyli agregat rolnictwa, farming
Działania związane ze skupem, przetwórstwem, magazynowaniem i dystrybucją przetworzonych produktów powstałych surowców rolniczych (agregat przetwórstwa i obrotu)
Agrobiznes ma więc określoną strukturę wewnętrzną, która charakteryzuje udział poszczególnych jego części czyli agregatów, wyrażony w %. Struktura wewnętrzna agrobiznesu w procesie historycznego rozwoju zmienia się podobnie jak cała gospodarka narodowa. W miarę rozwoju agrobiznesu maleje udział rolnictwa, a rośnie udział zaopatrzenia oraz przetwórstwa i obrotu. W Polsce określenie agrobiznes wprowadzono stosunkowo niedawno, razem z przemianami politycznymi. Wcześniej stosowano określenia „gosp żywnościowa, rolno-żywnościowy, agregat żywnościowy, komplekst Gosp żywnościowej”. Używa się zamiennie Agrobiznes i gospodarka żywnościowa, ale koncepcja agrobiznesu od koncepcji gosp żywnościowej, gdyż obejmuje tez działalności oparte na wykorzystaniu surowców rolniczych na cele nieżywnościowe oraz działalność rolników np.: usługową, niesłużącą zaspokajaniu potrzeb żywnościowych a także powiązania, występujące pomiędzy poszczególnymi elementami agrobiznesu. W Gos żywnościowej wyróżniamy:
Człon surowcowy w tym właściwe rolnictwo bez surowców dla przemysłu nie wytwarzającego żywności, rybołówstwo i rybactwo, część leśnictwa, dostarczającą surowców do produkcji żywności,
Człon przetwórstwa oraz wytwarzanie określonych rodzajów produktów żywnościowych w tym przemysł spożywczy, wraz z przemysłową produkcja rolniczą i biotechnologią, część gastronomii =, zajmującą się wytwarzaniem określonym gatunkiem żywności
Człon obrotu i usług, obrót środkami produkcji wewnętrzny i zagraniczny, dla rolnictwa przetwórstwa spożywczego wraz z uszlachetnianiem żywności oraz na potrzeby własnego obrotu i usług. Obrót surowcami do wytwarzania żywności i wewnętrzny oraz zagraniczny, obrót gotowymi produktami żywnościowymi, wewnętrzny i zagraniczny, wraz z łańcuchem chłodniczym, usługi na rzecz rolnictwa, przetwórstwa spożywczego oraz handlu żywnością
Człon produkcji środków produkcji w tym : przemysł wytwarzający środki produkcji dla rolnictwa, przemysłu spożywczego, obrotu towarowego oraz usług.
Człon oświaty i nauki w zakresie rolnictwa oraz przemysłu spożywczego w tym : szkolnictwa rolnicze i oświata rolnicza oraz z zakresu przetwórstwa spożywczego, nauka z zakresu rolnictwa i przetwórstwa żywności. Ponadto uwzględnia się też administrację rolną i zaplecze techniczne oraz naukowo-badawcze agrobiznesu.
W skład agrobiznesu wchodzi całość gospodarki żywnościowej, z uwzględnianej wszystkich jej elementów składowych. Wyróżniamy ponadto biobiznes, w skład którego wchodzi cały agrobiznes a ponadto produkcja lekarstw medycznych i weterynaryjnych oraz produkcja kosmetyków dla ludzi dla zwierząt oraz handel nimi .