Zagadnienia do egzaminu z psychologii

1. Przedmiot psychologii: definicja, zadania psychologii

2. Kierunki w psychologii

Behawiorystyczny, psychodynamiczny, poznawczy, biologiczny, humanistyczny, ewolucjonistyczny: pogląd na naturę ludzką, determinanty zachowania, główny temat badań, koncepcja rozwoju i wychowania.

3. Spostrzeganie i uwaga

Poziom podstawowy - odbiór wrażeń, percepcja, identyfikacja/rozpoznawanie; złudzenia - rola złudzeń.

Uwaga - procesy dowolne i mimowolne, funkcje uwagi.

4. Procesy poznawcze

Pamięć: definicja, 3 procesy pamięci − kodowanie, przechowywanie i wydobywanie; model systemu pamięciowego człowieka; charakterystyka 3 bloków pamięci (pamięć sensoryczna, krótkotrwała i długotrwała).

Myślenie: definicja, główne struktury wiedzy: pojęcia, organizacja pojęć, schematy, skrypty, mapy umysłowe, myślenie dedukcyjne i indukcyjne.

Rozwiązywanie problemów: definicja, rodzaje problemów (dobrze i źle sformułowane, otwarte, zamknięte); strategie rozwiązywania problemów: heurystyki, algorytmy); czynniki utrudniające rozwiązywanie problemów − nastawienie umysłowe, fiksacja funkcjonalna, afekt ojcowski, efekt pierwszeństwa/świeżości, etapy rozwiązywania problemów.

Procesy decyzyjne: strategie ekonomii poznawczej.

Twórczość - definicja i kryteria twórczości, warunki twórczego myślenia (poznawcze, emocjonalne i społeczne), blokady twórczego myślenia (intelektualne, społeczne, emocjonalne), twórczość a inteligencja.

5. Uczenie się

Warunkowanie klasyczne − uczenie się przewidywalnych sygnałów; procesy podstawowe w warunkowaniu klasycznym: nabywanie, wygaszanie, generalizacja, różnicowanie.

Warunkowanie sprawcze − uczenie się o konsekwencjach własnego zachowania, 2 rodzaje czynników wzmacniających zachowanie: negatywne, pozytywne; 2 rodzaje czynników eliminujących zachowanie: brak wzmocnienia pozytywnego (wygaszanie), kara.

Modelowanie − uczenie się poprzez obserwację modela.

6. Inteligencja

Definicja; rozkład inteligencji w populacji i dziedziczenie inteligencji (model regresji do średniej); poziomy inteligencji jako strategii przetwarzania informacji wg Gardnera.

Style poznawcze - tempo poznawcze wg Kagana, zależność i niezależność od pola wg Witkina, abstakcyjność i konkretność wg Goldsteina i Scheera; styl poznawczy a efektywność funkcjonowania zadaniowego.

7. Osobowość

Definicja; pragmatyzm/pryncypializm - koncepcja Snydera, umiejscowienie poczucia kontroli - koncepcja Rottera; ekstrawertyzm/introwertyzm - koncepcja Eysencka; Teoria Wielkiej Piątki.

8. Temperament

Temperament a osobowość - różnice; pojęcie temperamentu „trudnego” wg Thomasa i Chess; efektywność działania osób wysoko- i niskoreaktywnych w zależności od poziomu stymulacji.

9. Psychologia różnic płciowych

Hipotezy pojawiania się różnic płciowych - wpływ uwarunkowań biologicznych, procesów socjalizacji i różnic międzykulturowych.

10. Emocje

Definicja; fizjologia emocji: funkcje ciała migdałowatego; podstawowe emocje: złość, szczęście, smutek, strach, wstyd - funkcje; wpływ emocji na procesy umysłowe; wpływ emocji na działanie; automatyczna i podmiotowa regulacja emocji; poznawcza teoria pobudzenia Lazarusa i Schachtera, agresja - przyczyny i sposoby hamowania.

11. Stres

Definicja, ogólny zespół adaptacyjny H. Selyego (stadia: reakcja alarmowa, stadium odporności i wyczerpania).

Poznawcze strategie modyfikowania stresu − zmiana oceny stresorów, restrukturyzacja procesów poznawczych; wsparcie społeczne.

12. Motywacja

Pojęcie motywacji; funkcje motywacji; rodzaje motywacji: potrzeba afiliacji, motywy egotystyczne, motywacja osiągnięć; motywacja wewnętrzna i zewnętrzna; piramida potrzeb Maslowa; style atrybucyjne - optymizm/ pesymizm, prawo Yerkesa - Dodsona.

13. Techniki wpływu społecznego

Reguła wzajemności, społeczny dowód słuszności, reguła lubienia i sympatii, niedostępność, zaangażowanie i konsekwencja.

14. Czynnik biologiczny i społeczny w rozwoju poznawczym i osobowości

Hipoteza progu, hipoteza interakcyjna; 3 rodzaje wpływów genotypu na środowisko − pasywny, „wywołanie”, aktywny.

15. Rozwój więzi z drugim człowiekiem

Pojęcie przywiązania; warunki kształtowania więzi, pozytywne konsekwencje przywiązania; konsekwencje braku przywiązania, koncepcja przywiązania osób dorosłych Bartholomew; etapy rozwoju moralnego człowieka wg Kohlberga.

16. Przebieg rozwoju poznawczego według Jeana Piageta

Charakterystyka 4 stadiów rozwoju intelektualnego: stadium sensoryczno-motoryczne (stałość przedmiotu), myślenie przedoperacyjne (egocentryzm, centracja, brak pojęć stałości), operacje konkretne (związek myślenia z rzeczywistością, pojęcia stałości), operacje formalne (myślenie hipotetyczno-dedukcyjne)

17. Koncepcja E. Eriksona:

Charakterystyka 8 faz rozwoju człowieka w ciągu życia; możliwe rozwiązania kryzysów w kolejnych fazach rozwoju człowieka:

• niemowlęctwo: ufność − nieufność,

• okres poniemowlęcy: autonomia − wstyd/zwątpienie,

• wczesne dzieciństwo (wiek przedszkolny): inicjatywa − poczucie winy,

• średnie dzieciństwo (młodszy wiek szkolny): przedsiębiorczość − poczucie niższości,

• dorastanie (adolescencja): tożsamość − rozproszenie tożsamości,

• wczesna dorosłość: intymność − izolacja,

• dorosłość (średnia dorosłość): produktywność − stagnacja,

• starzenie się (późna dorosłość): integralność ego − rozpacz.

18. Zaburzenia zachowania

Charakterystyka omawianych zaburzeń, nieśmiałość; zaburzenia lękowe − nerwice (lęk, egocentryzm, objawy psychosomatyczne, nerwicowe błędne koło); zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia); depresja młodzieńcza.

---