Histologia zajmuje się badaniem budowy materiału biologicznego i połączeń czynnościowych jego poszczególnych składników. Materiał badań Próbki ludzkiego materiału biologicznego można uzyskać z wielu okolic ciała za pomocą: *skalpela w przypadku tkanek łatwo dostępnych np. ze skóry ust, nosa itd. *nakłucia igłą litych narządów (biopsja cienkoigłowa) *endoskopowania przewodu pokarmowego lub jam ciała *zakładania elastycznych kaniul do naczyń krwionośnych W biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej (BAC) używa się cienkiej igly, którą wprowadza się do guzka i pobiera się komórki. Biopsja grubo igłowa dostarcza więcej informacji niż BAC. Badanie rozpoczyna się od wstrzyknięcia pod skórę znieczulającego aby zminimalizować ból. Zadania histologii: *pomaga w rozpoznawaniu chorobowo zmienionych struktur *pozwala na zrozumienie jak nieprawidłowości procesów biochemicznych i fizjologicznych prowadzących do rozwoju chorób. Rozwój badań histologicznych: *odkrycie prostego mikroskopu *teoria kom. Rudolfa Virchowa *opracowanie mianownictwa histologicznego na podstawie barwień w mkroskopie świetlnym Miejsce histologii w innych naukach: Cytologia- stanowi połączenie z biologią komórki Anatomia- połączenie z histologią narzadową Patologia- znajomość histologii konieczna do zrozumienia patologii Metody badawcze stosowane w histologii: *mikroskopia swietlna z uzyciem skrawków parafinowych *mikroskopia świetlna o wysokiej rozdzielczości (tkanki zatopione w żywicach) *mikroskop elektronowy transmisyjny *mikroskop elektronowy skaningowy (trójwymiarowa struktura) *immunohistochemia (stosowanie przeciwciał)
Tkanki to zespół kom wywodzących się z jednego listka zarodkowego, mających jednolity charakter i spełniających w organizmie specyficzne funkcje. Podział tkanek: Tkanki proste- komorki tworzą taka samą budowę np. kom. Tk. Tłuszczowej Tkanki złożone- utworzne z mieszaniny różnych kom. Subst. Pozakom. I różnych wytworów międzykom. Np. tk. Nerwowa (kom nerwowe- neurony, kom podporowe- astrocyty, kom immunologiczne- mikrogleje) Typy tkanek: *nabłonkowe czyli kom, pokrywające powierzchnie, wyścielajace jamy ciała i gruczoły np. ślinianki *mięśniowe-mające zdolności kurczenia się *nerwowe- budujące mózg, rdzeń kręgowy i nerwy *łączne- produkujące subst. Pozakom. Służące do wiązania lub utrzymywania innych wyspecjalizowanych tkanek przez tworzenie ścięgien, kości lub tk.tłuszczowej. Wyspępowanie: *wyściółki zewnętrznej powierzchni organizmu (naskórek) i wewnętrznych powierzchni przewodów (ukł.pokarmowego, oddechowego, moczowego, rozrodczego, naczyń krwionośnych) *gruczoły (skupiska kom.nablonkowych o funkcji wydzielniczej)
|
Funkcje: *pokrywczo-ochronna (np. naskórek) *resorpcyjna (wchłanianie np. nabłonek jelitowy, kanalików nerkowych) *wydzielnicza (gruczoły) *barierowa (regulacja transportu np. śródbłonek naczyń krwionośnych ,nabł.pęcherzyków płucnych) *zmysłowa (rzadka, kom. Kubków smakowych i ucha wewnętrznego) Klasyfikacja: *ze względu na liczbę komórek: jednowarstwowe i wielowarstwowe *ze względu na kształt komórek: sześcienne, walcowate W nabłonkach wielowarstwowych nazwa uwzględnia kształt kom. Leżących na powierzchni Szczególne typy nabłonków: *wieloszeregowy (wielorzędowy)- odmiana nabłonka jednowarstwowego walcowatego, podstawy kom. Na tym samym poziomie jądra róznej wysokości *przejściowy dróg moczowych wielowarstwowy z dużymi kom baldaszkowatymi na powierzchni- o zmiennych (znaczna rozciągliwość np. pęcherzu moczowego) Struktury na powierzchni kom. Nabłonkowych: *migawki (rzęski)- ruchome wypustki cytoplazmatyczne (7-10 um) przesuwające po powierzchni nabłonka śluz, cząstki płynów (w drogach oddechowych) kom. Jajową (w jajowodzie), plemniki (w najądrzu) Budowa rzęski: *łodyga- wystajaca z kom części migawki na wewnątrz *aksonemy- aparat ruchowy zbudowany z: -9 obwodowo rozmieszczonych par mikrotubul -2 mikrotubul centralnych. Obwodowe pary mikrotubul połączone są miedzy sobą mostkami z dyneiny (mechanoenzym) które przesuwają ją względem siebie powodując ruch migawki *ciałko podstawne migawki (centriola)- pod łodygą Struktury występujące na powierzchni kom. Nabłonkowych: *mikrokosmki- nieruchome wypustki cytoplazmatyczne (2um) zwiększające powierzchnię nabłonka. Jeżeli sa bardzo gesto ułożone noszą nazwę brzeżka szczoteczkowego (rąbka) i przez zwiększenie powierzchni ułatwiają procesy wchłaniania (nabłonek jelitowy, nabł.kanalikowy nerkowych). Mikrokosmek zawiera wewnątrz wiązkę fi lamentów aktynowych. *Odmianą mikrokosmków są stereocylia (większe, rzadko występujące) Połączenia międzykomorkowe: Komorki nabłonkowe bardzo często łączą się ze soba za pomocą specjalnych struktur obejmujących wyspecjalizowane obszary błony kom.-połączeń międzykomorkowych. Połączenie błon sąsiadujących kom zapewniaja specjalne transbłonkowe białka łączące się ze sobą w przestrzeni międzykom.
|
Połaczenia: *mechaniczne- białka łączące powiązane są z cytoszkieletem, dzięki czemu połączenie ma dużą wytrzymałość mechaniczną. Istnieją 2 typy połączeń mechanicznych: -strefa przylegająca- białka łączące są powiązane z fi lamentami aktynowymi -desmosom- białka łączące są połączone z filamentami pośrednimi Desmosomy: *łączą się z filamentami pośrednimi cytoszkieletem z innymi desmosomami *przez desmosomy sieci cytoszkieletów sąsiadujących kom. Są połaczone w taki sposób, że mechaniczne naprężenia są przenoszone po całej tkance. *dzięki desmosomom komórki tworzą mocno spojne układy przestrzenne, a wymiana substancji miedzy kom może się swobodnie odbywać poprzez przeswory międzykom. Połączenia ścisłe- tylko jeden typ-strefa zamykajaca- białka łączące uszczelaniaja przestrzeń międzykom i uniemożliwiają niekontrolowane przechodzenie substancji między kom. Połączenia komunikacyjne- tylko jeden typ połaczenia szczelinowe inaczej nekus. Białka łączące tworzą kanały które umożliwiają przechodzenie małych czastek z jednej kom do drugiej. Kom, tkanki: -miąższowe- pełnią główne czynności w tkance -podporowe- tworzą usztywnienia w tkance Komórki podporowe: *należą do tk łącznej *wytwarzaja substancję pozakom. (macierz) *umożliwiają organizację pozaprzestrzenna tkanki *zapewniają jej stabilność mechaniczną Rodzaje komórek podporowych: -fibroblasty -chondroblasty -osteoblasty -miofibroblasty -kom tłuszczowe (adiopocyty) Cechy charakterystyczne kom podporowych: -w okresie zarodkowym powstają z mezenchymy -wytwarzają wiele składników substancji pozakom. -po osiągnięciu dojrzałości tworzą tkankę zawierającą niewielka liczbę kom w dużej ilości substancji pozakom. -są bardziej dostosowane do tworzenia połączeń adhezyjnych z substancją pozakom niż innymi substancjami Substancja pozakom. Skład: gligozaminoglikany (GAG), białka włókniste. GAG: -duze nierozgałęzione lancuchy polisacharydowe -zpaewniaja utrzymanie prężności tkanki -decyduja o dyfuzji substancji przez substancje pozakom. -tworza uwodniony zel w tkance podporowej Podział GAG: -kw hialuronowy, siarczan chondroityny, siarczan dermatonu -siarczan heptanu, heparyna -siarczan keratanu Właściwosci GAG-ów: -posiadaja ujemny ładunek przez usiarczowanie -dzieki temu ładunkowi wiaza jony Na+ i wode -lacza się z bialkami tworząc proteoglikany |
Bialka włókniste: -rzadka cecha jest regularność rozmieszczenia aminokw, w każdym z jego a-łańcuchów -lancuchy składają się z regularnych triad aminokw: Gly-X-Y, a X i Y to inne aminokw -na ogol X to prolina a Y to hydroksyprolina -3 czasteczki kolagenu skręcają się spontanicznie w podjednostki zwane tropokolagenem Podział kolagenów: -kolageny włókniste: typ I, II, V, XI -kolegeny spokrewnione z włóknistymi ale z przerywana potrójną helisa: typ VIII, X -kolagen z kr lancuchami: typ IV -inne kolageny: typ VI, VII, XIII Elastyna: -jest bialkiem organizującym się we wlokna lub blony za pomoca wiazan poprzecznych -wytwarzana jest przez fibroblasty -stanowi glowny składnik włókien sprężystych -wydzielana elastyna odklada się pomiedzy mikrofibrylami zbudowanymi z fibryli Sklad elastyny: Ok. 750 reszt aminokw -prolina 13% -glicyna 34% -malo hydroksyproliny Fibrylina: -jest głównym składnikiem pozakom mikrofibryli -wchodzi w sklad wl sprężystych -przypusza się, ze pośredniczą w adhezji roznych skl substancji pozakomórkowej Fibronektyna: Stanowi wieloczynnosciowa glikoproteine wystepujaca w 3 glownych formach: -bialko łączące się przejściowo z powierzchnia licznych rodzajow kom -nierozpuszczalne włókienka wchodzące w sklad substancji pozakom po wytworzeniu miedzy dimerami fibronektyny wiazan poprzecznych łączących je ze soba mostkami dwusiarczkowymi Blaszka podstawna (blona podstawna): -jest to cienka warstewka substancji miedzykom oddzielajaca nabłonki od położonych glebiej tkanek -jest zbudowana z sieciowego układu bialek i związków cukrowo-bialkowych (proteoglikanow) -przytwierdza nabłonek do podloza, niekiedy ogranicza na przechodzenie substancji z obszaru nabłonka do sąsiednich tkanek -wytwarza również niektóre kom do innych tkanek Budowa blaszki podstawnej: 1, blaszka jasna- powierzchniowa, leza na niej keratynocyty polaczone z nia poprzez hemidesomy, głównym składnikiem jest laminina 2, blaszka ciemna (gesta)- glowny skl kolagen IV 3, blaszka siateczkowa- zbudowana z kolagenu VII Sklad chemiczny: -kolagen, laminina, siarczan heptanu, enaktyna, fibroenaktyna
W blonie kom znajduja się integryny z gr VLA- sa to receptory dla kolagenu, lamininy i innych zw. Odbieraja sygnaly z przestrzeni pozakom które reguluja proliferacje i roznicowanie keratynocytow.
|
Kom nabłonkowe wydzielaja: -bialka, sluz, steroidy, jony
Kom wydziela bialka: -duze jadra -dobrze rozwiniete retikulum endoplazmatyczne szorstkie -Aparaty Golgiego w okolicy nadjądrowej Kom nablonkowa wydziela sluz: -dobrze rozwinieta przypodstawna siateczka srodplazmatyczna ziarnista -dobrze rozwiniety Aparat Golgiego w strefie nadjądrowej -Duze ziarna zawierające sluz w szczytowej czesci kom -kom wydz sluz (kubkowe) mogą być rozmieszczone pomiedzy kom nabłonka Kom nabłonkowe wydzielaja steroidy: -wsytepuja glownie w nadnerczach, jajnikach, jadrach -dobrze rozwinieta siateczka srodplazmatyczna gladka -w cytoplazmie widoczne wakuole lipidowe -duza liczba mitochondriow Kom nabłonkowe transportuja jony: -blonka komorkowa zawiera bialka blonowe biorące udzial w pompie jonowej jest pofaldowana -duza ilość mitochondriow -obecne polaczenia zamykajace
|