RELIGIA AZTEKÓW

Według wierzeń dawnych Meksykanów świat został stworzony przez boską parę : Ometecuchtli - "Pana Dwoistego", i Omecihutal - "Panią Dwoistą". Jedna z legend powiada, że Słońcu, by mogło rozpocząć swoją codzienną wędrówkę, potrzeba było krwi ludzkiej. "Wtedy bogowie złożyli samych siebie w ofierze i Słońce, wskrzeszone Życiodajnym płynem, ich krwią, rozpoczęło marsz po nieboskłonie." Świat został stworzony i zniszczony czterokrotnie i każda z tych epok zwana była "Słońcem". Czas trwania tych epok był różny : pierwsze Słońce trwało 676 lat, drugie 346, trzecie 312, a czwarte 676, jak podaje Legenda Słońc pochodząca z 1558 r. I po to, by mogła być stworzona nowa epoka, aby Słońce mogło na nowo oświetlić ziemię, by proces kosmiczny nie został przerwany, Słońce musiało otrzymać pokarm. Pokarmem tym była krew ludzka, to, co człowiek posiadał najcenniejszego: chalchiuatl , magiczna substancja , istota życia. Tę magiczną substancję przekazywano bogom poprzez składanie ofiar ludzkich, które wywoływały taki wstręt i oburzenie misjonarzy hiszpańskich. A przecież ten krwawy spektakl nie ma innego celu , zgodnie z kosmiczną wizją świata dawnych Meksykanów , jak tylko zapewnienie jego istnienia "Ofiara z ludzi pozwala na to , by ze śmierci powstało życie". Naród Słońca - Aztekowie, który uważał się za najbliższego współpracownika Słońca, jego sługę, ów naród był najgłębiej przekonany, że jego pierwszym i najświętszym obowiązkiem jest dostarczanie Słońcu krwi ludzkiej, jedynego pokarmu zdolnego przekazać mu iskrę życia.

Nie tyko Słońce - Tonatiuh ("ten, który czyni dzień") istnieje dzięki krwi ludzkiej. Bez niej nie mogą także istnieć inni bogowie: Tlaloc - bóg deszczu, ani Toci  - matka bogów, ani Centeotl bóg wszystkich gatunków kukurydzy, ani Llamatecuhtli - "pani o starej spódnicy", czyli zeschły kaczan.

Innym rysem charakterystycznym religii azteckiej jest grupowanie wszystkich żywych istot zgodnie z zasadniczymi kierunkami świata  oraz z kierunkiem góra - dół. Dlatego takie znaczenie dla mentalności azteckiej posiadają liczby : cztery i pięć. Idea czterech stron świata oraz regionu centralnego (kierunek góra- dół) znajduje odbicie we wszystkich przejawach religijnych narodu azteckiego i stanowi jedną z idei, którą naród ten dziedziczył po starych kulturach Mezoameryki. Cały świat: zwierzęta, bogowie, dni, imiona, kolory - wszystko grupuje się wokół czterech kierunków świata. Człowiek otrzymuje imię dnia, w którym się urodził, dni zaś, uporządkowane w kalendarzu rytualnym , dzielą się na cztery  grupy po 65 dni każda i przypisane są do wschodu, zachodu , południa i północy.

Najwyższa para  boska zrodziła czterech bogów: Tezcatlipokę Czarnego, Tezkatlpokę Niebieskiego , Tezkatlipokę Czerwonego oraz Quetzalcoatla - boga wiatru i życia: kierunek z góry na dół - niebo i ziemię symbolizuje boska para stwórców; czterech synów tej najwyższej pary stworzyło boga i boginię wody mieszkającą w czterech komnatach. Kiedy niebo spadło na ziemię i bogini wody Chalchiutlique była "Słońcem" (epoką) w roku  tochtli, owi czterej bogowie nakazali "zrobić w środku ziemi cztery drogi, by móc przez nie przejść i podnieść niebo"; cztery pierwsze istoty zostały stworzone przez bogów ; świat został zburzony czterokrotnie, cztery "Słońca" (epoki) istniały przedtem, nim wyłonił się ostatecznie nasz świat. Świat jest zbudowany na kształcie krzyża obejmującego cztery części, cztery działy, cztery regiony. Każdym z tych regionów rządzi co najmniej jedno bóstwo, które określa jego funkcje i charakter. Kolorem wschodu jest czerwień i ta część świata rządzona jest przez Tezcatlipokę Czerwonego lub boga Xipe - Toteca; kolorem północy jest czerń rządzi nią  Tezcatlipoka Czarny - bóg grzechu; północ jest ziemią suszy i mgławic. Zachód jest biały i zawiaduje nim Quetzalcoatl; symbolizuje poczęcie i narodziny. Południe jest niebieskie i jest to królestwo    Tezkatlpoki Niebieskiego, czyli boga wojny Huitzilopochtli.   

PANTEON

Quetzalcoatl, Kecalkoatl, Pierzasty Wąż, Yucano, pierwotnie bóstwo plemienne nahuańskich Tolteków. Bóstwo przyrody, podniesione później do rangi najwyższych bóstw staroamerykańskich.
Po powstaniu państwa tolteckiego Quetzalcoatl stał się bogiem wiatru, powietrza, dziennego nieba, urodzaju i dobrobytu, opiekunem rzemieślników, artystów-rzeźbiarzy i złotników. Uczył lud budować miasta, przynosił mu wiedzę, obdarzył kalendarzem. Jednocząc w sobie symbol ptaka i węża w jednej postaci, uosabiał w mitologiach wielu plemion indiańskich tajemnicę nieznanych sił przyrody i świata podziemnego.
Wg hiszpańskiego zakonnika B. de Sahaguna Quetzalcoatl wyświęcał młodszych bogów w tolteckim mieście Teotihuacán. Stąd też toltecki wódz, który sprawował równocześnie funkcję najwyższego kapłana, nazywany był imieniem boga Quetzalcoatl. W jednym z nielicznych źródeł staroamerykańskich, w tzw. Annałach z Quautitlan, znaleziono wzmiankę o śmierci w 895 najwyższego wodza (króla) Tolteków, Quetzalcoatla.
W mitach meksykańskich bóg Quetzalcoatl przybył do Meksyku z dalekiego kraju leżącego na Wschodzie, aby przekazać ludziom wiedzę o niebie i ziemi, głosić wyższość pokoju nad wojnami. Różnił się on od pozostałych bogów meksykańskiego Olimpu tym, że w mitycznej opowieści występował jako bóg o białej skórze, gdyż uosabiał światłość, był bogiem białej magii.
Indianie Meksyku oddawali mu cześć w mieście Cholula, gdzie znajdowała się jego świątynia, wzniesiona na olbrzymiej piramidzie, której podstawa była dwukrotnie większa od podstawy egipskiej piramidy Cheopsa. Miał także ołtarze i posągi w świątyniach Azteków i Tezkokanów. Plemiona Majów czciły Quetzalcoatla pod imieniem Kukulkan i Gukumatza. Mikstekowie mieszkający na południu Meksyku nazywali go Yucano (Jasne Światło).

Tezcatlipoca, drugi po Quetzalcoatlu najważniejszy bóg panteonu Azteków. Wszechobecny bóg-stwórca występujący pod wieloma postaciami, m.in. jako Tezcatlipoca czarny - bóg nocy i Tezcatlipoca czerwony - bóg światłości, tworzący na zmianę z Quetzalcoatlem Wszechświat. Ich ciągła walka i każde zwycięstwo jednego z nich było równoznaczne z nowym aktem twórczym, symbolizowało także zmaganie się sił przyrody - dzień zwyciężony przez noc, noc zwyciężoną przez dzień.
Imię Tezcatlipoca oznacza Dymiące Zwierciadło. Tezcatlipoca był bogiem opatrzności biorącym udział we wszystkich sprawach ludzkich, bogiem ciemności i grzechu, wynalazcą ognia, patronem czarnoksiężników, czarnej magii, książąt i wojowników, zimna i lodu. Przedstawiano go zazwyczaj jako postać z twarzą pomalowaną w żółte i czarne pasy, z nożem krzemiennym lub obsydianowym albo z dymnymi zwierciadłami - jednym na skroni i drugim w miejscu nogi oderwanej przez potwora ziemskiego.

Huitzilopochtli, Uitsilopocztli ("Koliber z południa"), jeden z najważniejszych bogów panteonu Azteków, bóg Słońca i wojny. Powstał z kłębka piór, które jego matka, bogini Ziemi Coatlicue, schowała na brzuchu. Rodzi się każdego dnia, stając do walki z gwiazdami i swym bratem Księżycem, uzbrojony w ognistego węża - promień słoneczny, i umiera każdego popołudnia oświetlając matowym blaskiem świat umarłych. Każdorazowy triumf Huitzilopochtli oznacza kolejny dzień życia dla ludzi. Aby Bóg-Słońce miał siłę do codziennej walki z wrogami, musi karmić się "drogocennym płynem" (chalchíuatl), esencją życia znajdującą się w krwi ludzkiej.
Aztekowie, jako wybrany przez Huitzilopochtli "naród Słońca", musieli dostarczać bogu pożywienia. Ich stałym zajęciem była Święta Wojna - rodzaj turnieju, w którym przeciwnikami byli głównie mieszkańcy Tlaxcalanu ( Tlaxcala). Pokonanym przeciwnikom wyrywano na żywo serca, by jeszcze drgające, pełne krwi złożyć w ofierze Huitzilopochtli. Prowadzili też w tym celu tzw. "wojny kwietne" (xochiyaoyotl).
Xochiyaoyotl ("wojna kwietna"), wojna prowadzona przez Azteków w celu zdobycia jeńców (w odróżnieniu od wojen toczonych w celu zdobycia terytoriów lub korzyści materialnych) przeznaczonych na ofiary rytualne, którym na żywo wyrywano serca (zwane "kwiatem wojny") i jeszcze drgające składano bogu Słońca i wojny Huitzilopochtli oraz bogu deszczu i błyskawic Tlálocowi. Xochiyaoyotl prowadzono zawsze na wiosnę. W azteckich kronikach zachowały się relacje o xochiyaoyotl lat 1376-1384 oraz 1541-1546.

Xólotl, w religii azteckiej bliźniaczy brat lub emanacja Quetzalcoatla. Był opiekunem bliźniąt, łączono go też z planetą Wenus. Pod postacią psa towarzyszył Quetzalcoatlowi w wyprawie do podziemnej krainy zmarłych.

Xibalba, aztecka kraina zmarłych. Przybyłych do Xibalby witał bóg nietoperz.   


Tlaloc- sprawował pieczę nad wszystkimi rzekami, stawami, jeziorami - czyli wodą w szerokim tego słowa znaczeniu. Na jednym z fresków teotihuacańskich, na ścianie pałacu położonego z dala od centrum, namalowana została siedziba boga Tlaloca - Tlacopan."(...) Fresk przedstawia górę z jeziorem, a u jej podnóża z dwiema rzekami, rosnącymi wokoło drzewami, krzewami, kwiatami. Wśród tego krajobrazu o bujnej roślinności, artysta umieścił małe figurki ludzi, którzy zażywają kąpieli w jeziorze, wypoczywają na trawie, łapią motyle, bądź grają w piłkę."
Alegoria ta ma wyobrażać zmarłych, przybyłych po śmierci do Tlacopanu, gdzie spokojnie zabawiają się i wypoczywają. Jak więc widać, kapłani z Teotihuacan stworzyli żywy kult zmarłych z jednoczesnym wyobrażeniem owego "raju" do którego udawali się Indianie po śmierci. Symbol wody, z którym połączono boga Tlaloca miał stanowić jednocześnie symbol życia, co łatwo zrozumieć, gdyż wyżyny Meksyku to obszar pustynny i półpustynny.
Tlaloc był bogiem życia dla żywych i umarłych, nie tylko dla mieszkańców Teotihuacanu. Jego wyobrażenie, podobnie jak Quetzalcoatla, zostało rozpowszechnione na całe terytorium Mezoameryki, za sprawą m. in. Tolteków, którzy z kolei dzięki wojowniczym wędrówkom, przekazali je innym cywilizacjom indiańskim.

Canteotl- bóg kukurydzy.

Xilonen- bogini kukurydzy. Miała twarz pomalowaną na czerwono i żółto, dlatego że takie były kolory zachodu.

Chalchiuhtlicue- bogini wody.

Xipe-Totec- bóg wiosny, siewów i kukurydzy.

Xochipilli (xochitl- kwiat, pilli- dostojnik, pan )- bóg kwiatów i urodzaju, niekiedy występuje pod nazwą Macuilxochitl (Pięciokwiat).

Toci- matka bogów.

Chicomecoatl (siedmiowąż)- bogini pożywienia, czczona na równi z bogiem Centeotlem.   

Ehecatl- bóg wiatru -inne wcielenie boga Quetzalcoatla.

4

---