Ole Nydahl
O mantrach
1. Ochronne działanie mantry
Tak jak to się bardzo często zdarza, całe znaczenie słowa "mantra" zawarte jest w samym tym słowie: MAN TRA oznacza "dźwięk ochronny". W jaki sposób jest on ochronny? Ochrona ta działa na dwóch poziomach: zewnętrznym i wewnętrznym, na zewnątrz mantra jest jakby "numerem telefonicznym" konkretnej energii Buddy (nigdy nie jest on zajęty). W każdym momencie gdy tylko pomyślimy sobie o jakiejś konkretnej formie Buddy - jest ona na miejscu /tzn. przy nas/, ponieważ Prawda jest jak przestrzeń - wszędzie gdzie się tylko o tym pomyśli, tam się manifestuje /przejawia/. W momencie wymawiania danej mantry znajdujemy się w polu /w zasięgu/ energii tego Buddy, którego mantrę mówimy. Dzieje się tak tylko wtedy, jeśli uzyskaliśmy inicjację do tej mantry /bo jeżeli nie - to "patrzymy na nią jakby z boku'. W chwili wymawiania mantry na przykład "KARMAPA CZIENNO, OM BENZA SATO HUNG, OM MANI PEMW HUNG czy innych, na które macie inicjację, automatycznie znajdujecie się wewnątrz danej energii, jest ona wokół nas. Znanych jest wiele przypadków uratowania się ludzi dzięki stosowaniu mantr /m.in. ojciec Kalu Rinpoche/. Są to oznaki zewnętrznej ochrony jaką dają nam mantry. Aktywizuje one pole energii konkretnego Buddy i to jest dla nas ochroną.
Mantry pokojowe /do form łagodnych/ możemy mowie głośno. Nie powinniśmy natomiast robić tego z mantrami do groźnych form. Zawsze jesteśmy otoczeni przez niezliczoną ilość równych energii i duchów oraz istot bezforemnych. Nie możemy ich rozpoznać i "zobaczyć" naszymi zmysłami, ale możemy doświadczyć ich istnienia podczas naszych głębokich medytacji. Gdy wymawiamy mantrę pokojową, wtedy te istoty niewidzialne czują się naprawdę pobłogosławione i bardzo szczęśliwe. Natomiast gdy mówimy /głośno/ groźną mantrę /do groźnego aspektu Buddy/, to zanim całkowicie zablokujemy przestrzeń, w której medytujemy, istoty te ulegną straszliwemu szokowi widząc nagle pole płomieni groźnej energii. Z tej przyczyny gniewne mantry nie powinny być w czasie medytacji słyszalne dalej, niż za nasze ramię. Tylko wtedy, gdy tak wielcy lamowie jak na przykład. Karmapa, Kalu Rinpocze czy Tenga Rinpocze mówią głośno to mantry, to możemy być pewni, że zablokowali oni wcześniej całą przestrzeń, w której te mantry mogą być słyszalne; nikomu nie mogą wtedy uczynić one krzywdy. Mantry należy wymawiać dokładnie w taki sposób, jak nam to przekazali Nauczyciele -tak, jak robią to lamowie i wszyscy praktykujący. Gdy mówimy mantry w taki sposób, wtedy uzyskujemy takie same wibracje, jak to czynią inne istoty, przez co wzmacniają się nasze połączenia i związki z nimi. Dlatego też liczne mantry nie są wymawiane zgodnie z dosłownym brzmieniom starych tekstów sanskryckich np. OM MANI PADME HUNG, czy OM VAJRA SATTVA HUNG lecz tak, jak wymawiają to nasi lamowie i praktykujący czyli: OM MANI PAME HUNG, OM BENZA SATO HUNG....
Na poziomie wewnętrznym mantra jest ochraniającym dźwiękiem w innym znaczeniu. Kiedy wymawiamy mantrę - odchodzą od nas nasze neurozy i pomieszanie. Jeśli utrzymujemy mantrę, np. stusylabową - Dordże Sempa, w naszym umyśle i "trzymamy się" jej tak, jak tonący trzyma się kawałka drewna, to mimo tego, że pojawiają się w naszym życiu różne przeszkadzające uczucia, np. zazdrość, nienawiść, gniew, duma, pożądanie, to wtedy nie mają one władzy nad umysłem i nie mogą nad nim całkowicie zapanować. Zamiast tego, to przeszkadzające uczucia swobodnie przepływają, przychodząc i odchodząc, aż w końcu będą musiały odejść zupełnie. Tak więc, gdy pojawią się w nas jakieś złe uczucia, nie należy się bać i wstydzić pokazać się w takim stanie przed Buddą. Przed Buddami nie można się zresztą ukryć, bo widzą Oni wszelkie stany i uczucia. Należy się więc przed Nimi otworzyć, a gdy mówimy mantrę to mogą nam Oni zawsze pomóc. Stosujemy ją więc niezależnie od tego, jaki stan się w nas pojawia i pozostawajmy z mantrą /utrzymując ją w umyśle/. Takim śmiesznym, wręcz dziecinnym naszym kłopotem zwyczajnych istot jest to, że mimo, iż przez jakiś czas czuliśmy się czyści i dobrzy, to później w innym czasie kiedy przychodzą złe uczucia naprawdę wierzymy, że są one realne. Mantra jest czymś takim, co pozwala nam oderwać się od takich uczuć i myśli, a zatrzymać przy czymś pozytywnym. Daje nam szansę pomyślenia o czymś innym. Możemy napotkać na swej drodze jakiś bardzo brudny potok, a mantra daje nam możliwość wyboru: czy chcemy przepłynąć przez ten potok, czy nie. W ten sposób, dzięki ochronnemu działaniu mantry widzimy, jak przeszkadzające uczucia przychodzą i odchodzą nie zostawiając żadnego negatywnego wpływu, a wreszcie - jak zaczynają nas opuszczać, pozostawiając nasze umysły naturalnymi i mogącymi swobodnie rozwijać doskonałe właściwości.
2. INICJACJE DO MANTRY /i innych praktyk/
Mamy dwa sposoby przekazywania błogosławieństwa: taki, który wykorzystuje zewnętrzne atrybuty, np. dzwonek, dordże, termy itp. mające w sobie moc, energię różnych form Buddów, oraz taki sposób, w którym się z tego nie korzysta.
Jeśli Lama siedzi na przykład z dzwonkiem i bębenkiem damaru, pokazując przeróżne rzeczy: termy, obrazki, posążki, gestymudry oraz dotyka nimi naszych głów - to jest to właśnie inicjacja pierwszego typu. Lama robi te rożne rzeczy nie dla siebie, tylko dla nas - aby pokazać nam z czym pracujemy. Natomiast jeśli słyszysz od Lamy objaśnienia, że "twój umysł jest taki..." i wówczas uświadomisz sobie "Ach! to właśnie to" albo w związku z inicjacją odczuwasz narastające ciepło - to jest to inicjacja drugiego typu, bez wspierających atrybutów. Ale niezależnie od tego, jakiego typu jest to inicjacja, doprowadza ona do kontaktu między oświeconą energią, a naszą własną. Inicjacja po prostu aktywizuje oświecony aspekt naszego własnego umysłu mimo, że często od razu wcale tego nie odczuwamy i nie uświadamiamy sobie. Jest ona jak lustro pokazujące nam jakiś aspekt naszej własnej twarzy. Ja /Ole/ wolę ten drugi sposób udzielania inicjacji - bez wspierających przedmiotów. Podróżuję bez dzwonka, dordże i innych tego typu rzeczy. Ale mogę tak robić, ponieważ większość ludzi staje się moimi przyjaciółmi i mam z nimi bezpośredni kontakt. Jednakże oba przedstawione wyżej sposoby są jednakowo dobre. Coraz więcej lamów naucza na Zachodzie w Europie i Ameryce bez tych zewnętrznych atrybutów, ponieważ są one obce naszej kulturze. Najważniejsza w tym wszystkim, przy inicjacji, jest koncentracja lamy. Jednakże nawet samo przebywanie z kimś, kto jest mniej lub więcej oświecony jest już prawdziwą nauką samą w sobie. Niezależnie od tego, czy taka osoba coś mówi, czy nie, to i tak Jej i nasza energia mieszają się ze sobą. Kompletność i pełnia tego, co robią osoby oświecone silnie oddziaływuje na nasze umysły i sprawia, że otwieramy się. Mówi się, że już samo przebywanie z kimś kto praktykuje Dharme jest pożyteczne, ale oczywiście jeszcze lepiej jest gdy taka osoba udziela też nauk. Kiedyś w wywiadzie Karmapa powiedział, że często udziela inicjacji "ludziom z ulicy", nie wyjaśniając znaczenia mantr. Faktycznie, inicjację daje się na dwa sposoby i na dwóch poziomach. Chodzi tu jeszcze o coś innego, o inny podział niż wcześniej opisany. Jeżeli "wpadniemy sobie" na inicjację, ot tak z ulicy i od razu dostaniemy inicjację do wyższych praktyk, to w takiej sytuacji rzadko zdarza się, że ktoś taki na przykład usiądzie w kącie i stanie się tęczą jak w praktyce "tęczowego ciała". Z drugiej strony, jeżeli daje się taką inicjację ludziom, którzy wcześniej dużo praktykowali, to stanowi to dla nich coś, w co mogą wejść od razu i w pełni z tego korzystać. Nie oznacza to jednak, że branie udziału w inicjacjach, jeśli się wcześniej nie praktykowało, jest pozbawione korzyści i pożytku - ponieważ nic, co raz zostanie posiane w umyśle nie może być stracone. Wszelkie wrażenia, najróżniejszego rodzaju są na stałe zasiane w naszej podświadomości. Oznacza to, że kiedy umieramy i zanika normalny dopływ wrażeń zmysłowych - wtedy zaczynają ukazywać się wrażenia z podświadomości. Wtedy także te inicjacje i błogosławieństwa pojawiają się i pomogą nam w tym momencie. Szczegółowo stany te opisano są w "Tybetańskiej księdze śmierci". Dzięki temu w następnym życiu znowu odrodzimy się tam, gdzie będziemy mogli uczyć się Dharmy , rozwijać się i praktykować.
Wszyscy Buddowie mówią nam, że kto otrzyma tantryczną inicjację zostanie wyzwolony z koła egzystencji samsary najdalej w szesnastym żywocie od uzyskania tej inicjacji. Oznacza to, że ta energia pozostaje w nas żywa , pracuje w umyśle i z życia na życie doprowadza nas do sytuacji, w których jesteśmy coraz bliżej oświecenia. Ale gdy zobaczymy Czarną Koronę Karmapy w trakcie Ceremonii Czarnej Korony, albo w czasie głębokiej medytacji - to niezależnie od tego, czy się nam ta inicjacja podoba, czy nie, czy się z niej śmiejemy, czy uważamy ją za coś wielkiego i cudownego - w ciągu trzech żywotów jest się wyzwolonym. Inicjacje mają więc wielkie znaczenie i moc, mimo że leży to całkowicie poza naszym "zachodnim" sposobem rozumowania intelektualnego.
3. O POCHODZENIU MANTR
Wadżrajana bywa też czasem nazywana Mantrajaną. Wadżrajana jest faktycznie najwyższym poziomem nauk udzielanych przez Buddów. Dwa niższe poziomy "względnej ścieżki" to Hinajana i Mahajana.
Do Buddy Siakjamuniego Gautamy przybywali różni ludzie, a wśród nich i tacy, którzy mieli naturalne przeświadczenie, że On i oni nie są różni od siebie. Nie myśleli oni o Buddzie, że jest to tylko ciekawy czy wielki człowiek, lecz wiedzieli, że chodzi tu o stan, który mogą też rozpoznać w sobie. Ludzie tacy widzieli Buddę jako lustro swoich własnych możliwości: jako odbicie tego, czym mogą się sami stać. Takich ludzi Budda nie nauczał siedząc w pozycji lotosu jak to czynił z adeptami hinajany i mahajany, lecz swoim bezpośrednim wglądem dostrzegał konkretne przeszkadzające uczucia, jakie jego uczeń wadżrajany posiadał, widział też jednocześnie niezrealizowaną i ukrytą w umyśle moc tego człowieka. Budda wiedział, że jego uczniami byli różni ludzie - tacy, którzy ciągle czegoś pragnęli i ciągle czegoś szukali, inni - pełni nienawiści i niechęci, szukający zawsze wad we wszystkim, albo tacy, co byli pomieszani, nie wiedzący co się dzieje naprawdę i mający ciągle rozproszony umysł. Budda wiedział też jednocześnie jakiego rodzaju szczególną moc-jasność, współczucie lub mądrość czy cokolwiek innego mają ci ludzie w sobie rozwinięte. Wówczas pokazywał im jasny, czysty obraz ich własnych umysłów. Będąc na najwyższym poziomie oświecenia i mając dzięki temu. bezpośredni wgląd we wszystko, przekształcał swoje ciało w rożne formy medytacyjne takie, jakie występują m.in. w tradycji buddyzmu tybetańskiego. Były to formy łagodne, groźne i zjednoczone /yab-yum/. Wibrował wtedy jako głęboka mantra - mocą, która mogła zaktywizować daną formę wewnętrzną i zewnętrzną. W ten sposób Budda ukazywał tym ludziom czysty obraz ich własnych umysłów, a następnie uczył ich w jaki sposób wizualizować te formy, oraz jak je uaktywnić za pomocą konkretnych mantr. Potem uczył ich, w jaki sposób te uaktywnione formy rozpuszczać w świetle i mieszać swój umysł z nimi - by zidentyfikować się całkowicie z daną formą. I pewnego dnia tak się stało naprawdę, że nauczyli się tego i dzieje się tak do dzisiaj dzięki bezpośredniemu, nieprzerwanemu przekazowi tradycji i inicjacji. Ten, który medytuje i Budda, na którego medytuje oraz sam akt medytowania tzn. podmiot, przedmiot i akt mieszają się z sobą i stają się czymś całkowitym. Wszystkie aspekty umysłu, wszystkie stany i strony łączą się razem, wszelkie rozdzielenie znika kiedy umysł odkrywa swoją własną, nieograniczoną naturę, której nigdy nie może utracić. W ten sposób zewnętrzna forma Buddy, na którą medytujemy odpowiada wewnętrznemu aspektowi Buddy w nas samych. Mantra jest naturalną wibracją danej energii Buddy i niezwykłe szczęście, radość oraz otwartość przestrzeni są poziomem Buddy.
Mantra jest jednym z aspektów - kiedy używa się jej, to równocześnie pojawia się drugi aspekt jak to zostało opisane powyżej. Oczywiście mantra z wizualizacją jest jeszcze silniejsza, ale najsilniejsze jest zmieszanie i zjednoczenie naszych umysłów z umysłem Buddy. Jednakże nawet sama mantra jest też dobra. Dzieje się bardzo dobrze gdy utrzymujemy naszą mantrę w umyśle tak dobrze, jak tylko potrafimy. Mantry są to więc naturalne wibracje różnych aspektów Buddy. Jeśli używa się takich mantr, to wszystko inne pojawi się później w miarę dalszej praktyki.
Była to nauka o Diamentowej Drodze buddyzmu.
4. O ZNACZENIU MANTR
Czy jest istotna znajomość dokładnego znaczenia mantry?
Im więcej wie się o mantrze, tym większy kontakt odciska się w umyśle; ale w tym wszystkim najważniejsze jest prawdziwe zainteresowanie i oddanie. I tak na przykład: gdy uczymy się stusylabowej mantry Dordże Sempa od Kalu Rimpocze - to nie chce on powiedzieć co oznaczają te słowa. Inni lamowie jak na przykład Jego Świątobliwość Dudżom Rimpocze - wyjaśniają znaczenie mantr. W większości przypadków jest to związane z karmą ludzi, którzy trafiają do poszczególnych nauczycieli. Niektórzy powinni pracować z intelektualną częścią tego, co można o mantrze wiedzieć tzn. tego co można werbalnie o mantrze powiedzieć. Ja sam mówiłem mantrę nie znając ich znaczenia. Potem dopiero przeczytałem, ale znakomicie było praktykować nie znając dokładnego znaczenia mantr. Widać więc, że rodzaj szkoły czy nauki jaką otrzymujemy jest jednym ze sposobów, w jaki Budda nas uczy. Jeżeli ktoś coś dostaje, a inny coś jeszcze innego, to znaczy, że każdy dostaje to, co jest dla niego właściwe i pomocne. Ja zawsze robię to, co powiedzą mi moi nauczyciele.
5. MANTRA: OM MANI PEME HUNG
Jest to mantra Wielkiego Współczucia. Na poziomie zewnętrznym, w momencie kiedy się ją mówi, pojawia się forma albo energia Czenrezik. Energia ta może się manifestować w wielu różnych formach, zależnie od tego, na którym poziomie praktyki używamy tej mantry. Forma ta może przejawiać się jako fantastyczna energia światła - z tysiącem rąk i jedenastoma głowami jak na poziomie Krija-tantry. Może przejawiać się jako biała forma z czterema ramionami na poziomie Anu-tantry i Yoga-tantry i może też manifestować się jako czerwona forma zjednoczenia; siedząca, czteroramienna, o nazwie Dzialła Dziamtso na najwyższym poziomie tantrycznym: Annuttara-tantry. Jednakże sposób, w jaki ta energia przejawia się, zależny jest od tego, na jakim poziomie praktyki i otwarcia jesteśmy. Niezależnie od tego, czy mówimy czy myślimy mantrę, to pole energii tej mantry pojawia się wokół nas.
Na poziomie wewnętrznym te sześć sylab też ma dużo znaczenia. Z uwagi na wibracje, jakie sylaby te w sobie zawierają - mają one moc usuwania różnych kłopotów i zablokowań psychicznych. I tak wibracja:
OM - zmniejsza dumę
MA - usuwa zazdrość
NI - usuwa przywiązanie i pożądanie
PE - odcina niewiedzę i przywiązanie
ME - usuwa chciwość i przywiązanie
HUNG - sprawia, że całe centrum serca wibruje - usuwa złość i nienawiść.
Widoczny jest tu wyraźny związek mantry z "kołem życia" - z sześcioma sferami samsary, z którymi wiążą się odpowiednie przeszkadzające uczucia, powodujące odradzanie się w danej sferze. Za każdym razem, kiedy tą mantrę wymawiamy dzieje się tak, jak byśmy lustro naszego umysłu przecierali szmatką; w miarę mówienia mantry coraz więcej zanieczyszczeń jest usuwanych z tego lustra i staje się ono przez to coraz bardziej przejrzyste. Także wtedy, gdy umieramy, jeśli w naszym życiu mówiliśmy tę mantrę tak często i silnie, że utrwaliła się w naszym umyśle - to wówczas, w chwili śmierci pamięć tych sześciu sylab zamyka dostęp do sześciu światów samsary:
OM - uniemożliwia odrodzenie się w świecie bogów
MA - uniemożliwia odrodzenie się w świecie półbogów
NI - uniemożliwia odrodzenie się w świecie ludzi
PE - uniemożliwia odrodzenie się w świecie zwierząt
ME - uniemożliwia odrodzenie w świecie demonów
HUNG - uniemożliwia odrodzenie w świecie piekieł i stanów paranoi.
Oznacza to, że pozostaje dla uwolnionego po śmierci umysłu tylko jedna możliwa droga, jaką jest stopienie się z energią Buddy. Wówczas odrodzimy się tylko wtedy, jeżeli będziemy tego chcieli i uczynimy to po to, aby przynosić pożytek wszystkim czującym istotom. Jak więc widać, wszystkie te rzeczy mają wiele znaczenia i wiele mocy. Zamiast wierzyć bez zastrzeżeń w myśli, które ciągle przebiegają przez nasz umysł i które uważamy za prawdziwe, a są to tylko różne stany umysłu, które ciągle zmieniają się i nigdy nie są stałe; lepiej jest poszukać tego, co nie umiera, nie zniknie i nie zmienia się -są to energie związane z mantrami.
6. MANTRA OM BENZA SATO HUNG
Mantra OM BENZA SATO HUNG odpowiada wszystkim rodzinom Buddów z tzw. Mandali Pięciu Buddów.
W mandali Mahajany Budda Wairoczana /biały/ znajduje się w centrum, ale bardzo często w mandalach Wadżrajany w centrum występuje Dordże Sempa, który jest wtedy najwyższym Buddą, za wyjątkiem Dordże Czang, który jako Prabudda zawiera w sobie wszystkie rodzaje Buddów. Stusylabowa mantra Dordże Sempa zawiera wszystkie groźne i łagodne formy Buddów, a OM BENZA SATO HUNG, która jest krótką mantrą Dordże Sempa, zawiera faktycznie esencję tego wszystkiego. "Benza" oznacza diament, dordże, a "Sato" znaczy umysł, czyli mantra ta oznacza "diamentowy umysł". Wzywa się w ten sposób niezniszczalny umysł wszystkich Buddów, który jest mądrością podobną zwierciadłu, która odbija wszystko.
7. ROLA MANTRY W MANDALI /wg. nauki Tengi Rinpocze/
Mandala jest naturalnym kręgiem mocy wokół Buddy. Nawet gdy medytujemy na pojedynczych Buddów takich jak Dordże Sempa czy Czenrezik, powinno się wiedzieć, że nigdy nie są oni sami. Wokół nich jest ogromne pole wszelkiego rodzaju energii, m.in. energii ochronnych i mocy. Mandala jest tym, co pojawia się z 37-miu specjalnych właściwości Bodhisattwy. Bodhisattwowie na swojej drodze do oświecenia rozwinęli 37 właściwości umysłu - odpowiadających różnym rodzajom nieustraszoności, szczodrości, współczucia itd. Wszystkie te właściwości stwarzają wokół każdego Buddy pole energii podobne do pałacu. Jest tam jakby fundament, przezroczyste ściany, ale jednocześnie posiadające pięć kolorów tęczy, kolorowe jest też ciało Buddy znajdującego się w centrum; na szczycie stupa - każda z tych 37 doskonałych właściwości rozwijanych przez Bodhisattwę na jego drodze do oświecenia jest jakąś częścią tego pałacu. Na zewnątrz i wewnątrz każdej mandali są różne energio pracujące dla Buddy znajdującego się wewnątrz niej. Budda ten jest zawsze na najwyższym poziomie oświecenia albo stanu mahamudry. Bardzo często medytujemy na pojedynczy aspekt Buddy, na konkretnego Buddę - aby było nam łatwiej skoncentrować się w medytacji. Medytujemy więc jakby na centralną mantrę - mantrę serca danego aspektu Buddy. Jednakże w każdej mandali Pięciu Buddów każde z pięciu centrów ma swoje mantry. Również wszyscy - Buddowie pracujący lub tańczący wokół mandali mają swoje mantry. Jednakże pracując z główną mantrą centralnego Buddy danej mandali aktywizowane jest równocześnie wszystko wokół niego, jak również wszystkie mantry wewnętrzne, zewnętrzne i tajemne.
8. USUWANIE ZŁOŚCI PRZY POMOCY MANTRY
Jeśli jesteśmy w stanie zwizualizować siebie jako niebieskie HUNG, to wtedy natychmiast cała złość odchodzi. Jest to jednak trudne i jeżeli nie potrafimy tego zrobić - powinniśmy powtarzać całą mantrę OM MANI PENE HUNG. Jeszcze lepszą mantrą jeśli chodzi o usunięcie złości jest powtarzanie OM BENZA SATO HUNG. Jest to mantra oczyszczająca, należąca do Rodziny Diamentowej. Można również zmieszać się z umysłem Karmapy wizualizując go jako siedzącego nad szczytem naszej głowy, w Czarnej Koronie, następnie opada On na nas i poprzez nas - aż staniemy się z Nim jednością tak jak woda miesza się z wodą.
Wykład wygłoszony w Krakowie w 1984 roku.