Osnowa geodezyjna - zbiór odpowiednio wybranych i stabilizowanych punktów terenowych, dla których określono współrzędne płaskie i/lub wysokościowe w przyjętym układzie współrzędnych z użyciem metod geodezyjnych. Osnowy geodezyjne, w zależności od gęstości rozmieszczenia punktów oraz dokładności wyznaczenia ich współrzędnych dzielą się na klasy.
Punkty osnowy geodezyjnej pełnią rolę nawiązania dla wszystkich robót geodezyjnych, których wynikiem są współrzędne określone w państwowym układzie współrzędnych. Punkty osnowy geodezyjnej mogą być punktami ciągów poligonowych dwustronnie nawiązanych, ciągów poligonowych jednostronnie nawiązanych, ciągów poligonowych zamkniętych, ciągów niwelacyjnych dwustronnie nawiązanych, ciągów niwelacyjnych zamkniętych oraz innych konstrukcji geodezyjnych.
Ciąg poligonowy zamknięty to konstrukcja geometryczna, wykorzystywana do określania współrzędnych geodezyjnych punktów ciągu, w której pomierzono wszystkie boki oraz wszystkie kąty. Jeden z wierzchołków tego ciągu jest punktem osnowy geodezyjnej wyższego rzędu (posiada wyznaczone wcześniej współrzędne). Pierwszy i ostatni punkt ciągu pokrywają się, co sprawia, że ciąg ten ma kształt wielokąta.
Ciąg poligonowy zamknięty spełnia dwa następujące warunki geometryczne:
suma kątów wierzchołkowych (wewnętrznych) wynosi (n-2)x180 stopni, gdzie n oznacza liczbę wierzchołków ciągu
suma przyrostów współrzędnych równa się zeru, ponieważ pierwszy i ostatni punkt ciągu pokrywają się, czyli po pełnym obiegu ciągu znajdujemy się w punkcie wyjściowym.
Ciągów poligonowych zamkniętych należy unikać wszelkimi siłami i zawsze starać się nawiązywać ciąg dwustronnie. Wprawdzie ciąg zamknięty ma tę przewagę nad ciągiem jednostronnie nawiązanym, że zapewnia sprawdzian wewnętrznej zgodności (zerowanie się sumy przyrostów współrzędnych) i tym samym umożliwia wyrównanie błędów pomiaru oraz wykrycie błędów grubych (pomyłek) w pomiarze.
Ciąg taki nie umożliwia jednak wykrycia błędów związanych z samym punktem nawiązania (w tym błędów grubych, np. omyłek przy odczytywaniu i przepisywaniu współrzędnych tego punktu z wykazu). Siłą rzeczy błędy takie przenoszą się na współrzędne wszystkich punktów ciągu.
Ciąg poligonowy dwustronnie nawiązany to konstrukcja geometryczna, wykorzystywana do określania współrzędnych geodezyjnych punktów ciągu, w której pomierzono wszystkie boki oraz wszystkie kąty. Pierwszy i ostatni punkt ciągu są punktami osnowy geodezyjnej wyższego rzędu (posiadają wyznaczone wcześniej współrzędne) i nie pokrywają się.
Ciąg poligonowy dwustronnie nawiązany spełnia następujące warunki geometryczne:
suma kątów wynosi +/-(A0-An)+n * 180 stopni, gdzie n to liczba kątów, A0 to azymut początkowy, An to azymut końcowy; znak stojący przed nawiasem uzależniony jest od mierzonych kątów i dla kątów prawych to plus, a dla kątów lewych to minus
suma przyrostów współrzędnych to różnica współrzędnych punktu początkowego i końcowego.
Reper - stabilizowany punkt wysokościowej osnowy geodezyjnej, dla którego wyznaczono wysokość w przyjętym układzie odniesienia. Repery ścienne są montowane na ścianach budynków, w odległości kilkudziesięciu centymetrów od podłoża (kotwione w murze). Mogą mieć postać metalowych bolców z wyrytym numerem, lecz stosuje się także śruby kolejowe jako zamiennik. Można spotkać również repery gruntowe lub skalne, które są stabilizowane odpowiednio w gruncie, lub w skale. Kształt reperów umożliwia ustawienie na nich łaty niwelacyjnej.
Repery wykorzystywane są w niwelacji, są punktami wchodzącymi w skład ciągu niwelacyjnego. Pełnią rolę nawiązania do państwowej osnowy wysokościowej. Można je podzielić na cztery rodzaje:
I - ścienny II - gruntowy IIIa - skalny pionowy IIIb - skalny poziomy