Grzyby

Plechowce - zbudowane z plechy

Bark chromatoforów i chlorofilu

Heterotrofy

Substancje zapasowe - glikogen, tłuszcz, brak skrobi

Jedne gatunki są saprofitami żyjącymi na martwych substancjach organicznych

Drugie gatunki są pasożytują na roślinach i zwierzętach, a nawet człowieku

Niektóre gatunki wchodzą w symbiozę z glonami i tworzą porosty

Osiedlają się w tkankach korzeni roślin wyższych - mikoryza, dostarczają im N₂

Masa grzybowa zbudowana jest z grzybni, złożonej ze strzępek

Plektenchyma - luźno ułożone strzępki, tkanka rzekoma

Pseudoparenchyma - zwarte strzępki

Grzyby niższe:

• 1 - komórkowe, nagie

• Otoczone ścianą błonnikową

• Grzybnia nie ma przegród poprzecznych

Grzyby wyższe:

• Ściana komórkowa zbudowana z chityny

• Grzybnia poprzedzielana przegrodami poprzecznymi, które zawierają otworki

• Otworki umożliwiają przesuwanie się cytoplazmy w strzępce

Plecha grzybów wytwarza organy rozrodcze przez całkowite lub częściowe przekształcanie się komórek plechy

Rozmnażanie bezpłciowe:

• Zarodniki są wytwarzane przez strzępki (endospory, konidia) lub w specjalnych komórkach (askospory, basidiospory)

Rozmnażanie płciowe:

• U grzybów niższych łączą sie2 ruchome (wicie) lub nie, gamety jednakowej wielkości (izogamia). Zygota przechodząc w spoczynek otacza się grubą błoną. Przed kiełkowaniem ulega podziałowi redukcyjnemu

• U grzybów wyższych (workowce):

• Anizogamia, oogamia - łączą się gamety różnej wielkości. Przy oogamii lęgnia - askogon, wytwarza komórki jajowe, a plemnia nieruchome gamety męskie lub plemniki.

• Gametangiogamia - Kopulacja może być między gametami bez udziału gamet

• Somatogamia - kopulacja pomiędzy dwoma strzępkami + i -

• Oba sprzężone jądra wytwarzają worki lub podstawki, w których jądra się łączą i tworzą zygotę → podział redukcyjny i mitoza → zarodniki.

Pleśniaki (glonowce)

Grzyby niższe, 1 - komórkowe

Grzybnia bez przegród poprzecznych

Przegrody powstają tylko przy odcinaniu się sporangiów i gametangiów

Komórki wielojądrowe

Żyją na lądzie, w wodzie jako roztocza i pasożyty

Rozmnażanie bezpłciowe:

• Przez zarodniki (aplanospory, zoospory), niekiedy powstają zarodniki konidialne, które odsznurowują się na końcach konidioforów

Rozmnażanie płciowe:

• Plazmogamia - połączenie protoplastów w haploidalne zygocyty

• Kariogamia - łączenie się gamet (gametangiów) w diploidalną zygotę

• Ich formy wegetatywne są haploidami

Przedstawiciele:

• Mukor pospolity (pleśń biała)

• Ryzopus

Mukor pospolity (pleśń biała):

• Grzybnia silnie rozwinięta, bez przegród poprzecznych o ścianach chitynowych

• W miejscach wilgotnych w nawozie i produktach spożywczych

• Rozmnażanie bezpłciowe przez nieruchome zarodniki lub płciowo przez gametangiogamia

• Rozmnażanie bezpłciowe - z płonnych strzępek wyrastają kuliste zarodnie (sporangia), które wytwarzają n zarodniki (spory), które są rozsiewane przez wiatr itp.

• Rozmnażanie płciowe - Izogametangiogamia. Kopulacja między strzępkami. Odcinają się 2 jednakowe gametangia, które łączą się bez wytworzenia gamet, w zygotę, która otacza się grubą błoną i tworzy formę przetrwalnikową - zygosporę

Ryzopus:

• Różne gatunki stosowane są w produkcji wina, kwasu fumarowego, mlekowego i in.

• Niektóre gatunki są chorobotwórcze.

Workowce:

Grzyby wyższe

Roztocza o dobrze rozwiniętej plesze i jako grzyby użytkowe (grzyby jadalne)

Zaliczają się do nich pasożyty, często chorobotwórcze o plesze słabo rozwiniętej

Grzybnia zbudowana jest ze strzępek o ścianach chitynowych

Strzępki formują tkankę rzekomą (plektenchymę), są poprzedzielane przegrodami poprzecznymi

Większość workowców wytwarza kilka typów zarodników, często są to zarodniki konidialne

Workowce pierwotne:

• Pędzlak, kropidlak, drożdże

• Worki rozpadają się po dojrzeniu i uwalniają askospory

Workowce właściwe:

• Smardz, piestrzenica, buławinka

• Worki dobrze wykształcone

• Askospory są z worków wyrzucane aktywnie

• Między workami Torza się strzępki płonne - wstawki

• Worki i wstawki formują się razem w warstwę rodzajną - obłócznię

• Obłócznia - budowa palisadowa, po stronie zewn. otoczona masą strzępkową grzyba, tworzącą owocnik

• Po dojrzeniu owocnika worki pękają, zarodniki wydostają się z nich i są rozsiewane przez wiatr

• Główna forma rozmnażania się to plazmogamia, gdzie powstają jądra sprzężone

• Strzępki są n

• Owocniki powstają po każdym akcie płciowym

• Mejoza w zarodni - worek, stanowiącej mejosporangium

• Worki wytwarzają się albo przy tworzeniu się zygoty, albo ze strzępek korkotwórczych

• Młody worek zawierający 2 - jądrowy protoplast (zygocyta), drogą zespalania się jąder oraz podziału redukcyjnego wytwarza 4 lub 8 jądrowych askospor.

Workowce pierwotne

Pędzlak znakowany i złocisty:

• Żyją na produktach spożywczych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego

• Rozmnażają się przez zarodniki konidialne

• Na konidioforach (szczyty strzępek, postać pędzla) odcinają się komórki poprzedzielane podłużnie przegrodami

• Szczytowe komórki zaokrąglają się i odsznurowują rzędy konidiów, które są rozsiewane przez wiatr

• Dostarczają penicyliny

Kropidlak:

• Konidiofory w postaci kropidła

• Kropidlak czarny wytwarza kwas cytrynowy - gatunek pożyteczny

• Kropidlak dymnicowy - chorobotwórczy, powoduje mikozy

• Kropidlak żółty wytwarza karcynogenne alfatoksyny

Drożdże piwne i winne:

• Saprofity rozwijające się na podłożu bogatym w węglowodany

• Rozkładają glukozę do etanolu i CO₂ w środowisku beztlenowym

• Rozmnażanie wegetatywne przez pączkowanie lub wytwarzanie worków (po 4 askospory)

• Stosowane w browarnictwie i w lecznictwie.

Workowce właściwe

Smardz jadalny i piestrzenica kasztanowata (grzyb trujący):

• Saprofity z podziemną grzybnią

• Worki z zarodnikami na powierzchniowej części owocnika

• Grzyby pojawiają się w okresie wiosennym

Buławinka czerwona:

• Pasożytuje w kłosach żyta lub innych traw

• Grzybnia tworzy różkowate, czarne przetrwalniki, wysuwające się z dojrzałych kłosów

• W czasie żniw przetrwalniki spadają na ziemię, gdzie zimują

• Na wiosnę z przetrwalników wyrasta podkładki w wydłużonymi trzonkami, zakończone czerwonymi główkami

• W obwodowej warstwie główki są otocznie, mające w pęczkach worki z 8 nitkowatymi askosporami

• Wiatr przenosi zarodniki na znamiona słupków kwitnącego żyta

• W zakażonej zalążni rozwija się grzybnia, wytwarzająca konidia i słodką ciecz wabiącą owady

• Owady przenoszą zarodniki konidialne na inne słupki, zakażając dalsze kłosy zboża

• Do rozsiewania zarodników może przyczynić się wiatr i deszcz

• W okresie lata wytwarzają formy przetrwalnikowe

• Przetrwalniki stanowią surowiec - sporysz, który ma alkaloidy pochodne kwasu

D - lizergowego.

Podstawczaki

Grzyby wyższe

Plecha tworzy plektenchymę

Komórki grzybni poprzedzielane przegrodami poprzecznymi

Zarodniki - basidiospory, powstają przez podział redukcyjny. Występują w podstawkach po 4, osadzonych na wypustkach

Grzybnia i owocnik są pokoleniami 2n. Zarodnik i wyrastające z niego strzępki są n.

Owocniki niektórych gatunków za młodu są okryte osłona całkowitą lub częściową, która w miarę rozwoju grzyba pękają, a ich resztki na trzonie to pochwy lub kołnierzyki, pierścienie. Na powierzchni kapelusza pozostają w postaci białych lub kolorowych łatek

Rozmnażanie płciowe:

• Plazmogamia

• Kariogamia

• Oba procesy rozdzielone w czasie rozwoju wegetatywnego krótszym lub dłuższym stadium 2 - jądrowym (dikariofaza)

Podział w zależności od budowy podstawek:

• Pełnopodstawkowe

• Złożonopodstawkowe

Pełnopodstawkowe:

• Grzyby jadalne i trujące, huby, purchawki

• Niektóre gatunki tworzą mikoryzę na korzeniach roślin wyższych

• Grzybnia jest wieloletnia

• Do celów spożywczych wykorzystywane są owocniki grzybów jadalnych

• Owocnik = trzon + kapelusz

• Na spodzie kapelusza jest warstwa rodzajna - hymenium, zlokalizowana na hymenoforze

• Hymenofor - postać blaszek ułożonych promieniście do trzonu, silnie skupionych rurek z otworkami, kolczastych wyrostków itp.

Grzyby jadalne:

• Pieczarka polna - hymenofor w postaci blaszek, różowych, potem ciemnoczekoladowych. Kapelusz, trzon i kołnierzyk białe. Na łąkach i pastwiskach

• Pieprznik jadalny - kapelusz lejkowaty, żółtopomarańczowy, brzeg podwinięty lub powyginany, hymenofory w postaci fałd zbiegających się na trzonie. W lasach L i I

• Mleczaj rydz - kapelusz wklęsły, ceglastopomarańczowy, z pomarańczowymi kręgami, blaszki pom., zieleniejące po uszkodzeniu z wydzieleniem pom. Soku. Lasy świerkowe

• Borowik szlachetny - kapelusz brązowy, trzon z białą siateczką żyłek. Hymenofor u młodych w postaci białych rurek, u starszych zółtawooliwkowych. W lasach L S M

• Koźlarz babka - kapelusz jasnobrązowy, trzon piaskowy z białą siateczka żyłek, hymenofor w postaci białych rurek lub żółtawooliwkowych. W lasach L S M

• Maślak zwyczajny - jasnobrązowy kapelusz o lepkiej skórce, rurki hymenoforu żółte. Na krótkim trzonie jest pierścień. Lasy S I

Grzyby trujące:

• Muchomor czerwony - czerwony kapelusz z białymi łatkami. Trzon u podatny bulwiasty z resztkami pochwy. Hymenofor biały lub kremowy

• Muchomor sromotnikowy - zielonooliwkowy kapelusz o białych blaszkach. Chroniony.

Złożonopodstawkowe:

• Grzyby pasożytujące na roślinach zbożowych i leczniczych: rdza i głownia

• Głownia kukurydzy:

• pasożyt kukurydzy

• pasożytuje na kwiatostanie żeńskim (kolby) i przenika do łodygi, która reaguje wybujałym wzrostem

• pojawiają się zdeformowane, sczerniałe, opalone, czarne masy

• Głownia pszenicy:

• Na kłosach pszenicy i innych traw.

---