ĆW 5

Makrofauna bezkręgowa

• do celów badanie jakości wód

• fauna litoralna

• Epilimnion (ciepła woda, miesza się), Metalinion (spadek temp.), Hypolimnion (termoklina, stała temp. 4 C)

• Strefa eufotyczna (oświetlona), strefa afotyczna (bez światła)

• Strefa trofogeniczna (tworzy się pokarm p>R); poziom kompensacji (P=R), strefa trofolityczna (P<R)

Epilimnion i hypolimnion - nie mieszają się brakuje biogenów w epilinionie bo opadają do hypolinionu (tu brakuje tlenu na dnie)

• w morzach jeszcze jest strefa dysfotyczna

• w jeziorach eutroficznych- 1m. - widzialność krążka Sechiego

• p- produkcja r- respiracja

• stagnacja letnia- spada w metalimnionie i zmienia się w metalimnionie

• po stagnacji letniej; temp. Wyrównuje się i mieszanie następuje w całej objętości( wiatr)

• zimą- stratyfikacja odwrócona- zimno na górze ciepło na dole

• cyrkulacja wiosenna wyniesienie biogenów do góry

• jesienią- homotermia; homooksygenia

• jezioro dimiktyczne i holomiktyczne (całe się miesza)

• meromiktyczne mieszanie w górnej warstwie wody

meromiksja

• chemiczna

• duża ilość substancji organicznych przy dnie

Śniardwy- polimiktyczne

W górach i tropikach- monomiktyczne

Amiktyczne - w ogóle się nie mieszają

• najwięcej jezior jest w strefie umiarkowanej

TROFIA

• każde jezioro jest pierwotnie ubogie- oligomiktyczne; mało fosforu, mało azotu, mało roślin przybrzeżnych; osady; silnie utlenione

• ryby: sieja sielawa

• do zlewni dopływają biogeny eutrofizacja

Cechy jezior zeutrofizowanych:

• jeziora płytkie

• muł przy dnie

• roślinność przybrzeżna bogata

• stężenie tlenu spada w metalimnionie i hypolimnionie

• wzrasta stężenie siarkowodoru

Eutrofizacja:

• dochodzi materia allochtoniczna, szczątki, erozja brzegowa, materiał organiczny i biogeny

1. spadek przezroczystości wody (fosforany)- zielona woda

2. spadek biomasy i pionowego zasiegu makrofitów

3. zmiana diktiofauny; wielkość połowu rośnie by później spaść zmiany gatunkowe

• niska trofia Salvenus, salmo -łososie, sieja sielawa, okoniowate., Percidae, Cyprinidae- karpiowate

• rośnie udział makrofaunywodzień - migracje dobowy, oddycha beztlenowo- w jeziorach o niskiej trofii (jętki, ważki) schodzi dalej

• makrofauna przypowierzchniowa zanika

LITORAL

• przybrzeżna strefa od brzegu do końca ławicy przybrzeżnej (dno z wodą)

• w morzach litoral to tylko strefa pływów

• litoral, sub litoral, pelagial, profundal - przydanne

• litoral - kształtowany przez rośliny

• profundal- monotonne dno

• litoral - dno(różne) i wodal różne rośliny, zanurzone itd., litoral „mozaikowy”, zmienny, astatyczny, zmiany wynikają z falowania, zmiany temp. , zimą część litoralu jest zlodzona zwierzęta osiadłe (tylko tu bo w profundalu jest muł)

• bogactwo fauny - dużo pokarmu, kryjówek, możliwość zdobycia tlenu

• wraz z trofią zmienia się rozkład makrofitów

• ultraoligotrofia i oligotrofia- rośliny sięgaja dalej rozminięcie

• psamon - piaszczysty litoral

• Helofity

• Fitolitoral- dominacja roślin , łąki podwodne

Śródjeziorny - oczeret

Małojeziorny i stawowy - rośliny wymieszane i nie ma podziału

Bagienny- zanika u dołu, mszar porasta

Fitolitoral sztucznie zmieniony - porty przybrzeżne

kilka typów litoralnu w jednym jeziorze

• jeziora nieharmoniczne- dystroficzne; humusowe, zakwaszenie wody, żółta woda; w lesie; mszar zamyka lustro wody; nie ma mięczaków i skorupiaków; brak ryb, dominują owady i larty

• nekton - ryby żółwie węże - (gr. nēktón - pływające) - wszystkie zwierzęta zdolne do poruszania się wbrew prądom wodnym (w przeci­wień­stwie do swobodnie unoszącego się planktonu), występujące w przybrzeżnych i w otwartych wodach jezior, mórz, oceanów.

• Plankton - fito, zoo i bakterioplankton - (gr. planktós - błąkający się[1]) - zespół organizmów żywych unoszących się w wodzie. Nawet jeśli mają narządy ruchu, to są one zbyt słabe, by organizmy te mogły się aktywnie przeciwstawić prądom wodnym i wiatrom, wystarczą natomiast do biernego utrzymywania się w stanie zawieszenia. Zazwyczaj plankton stanowią drobne organizmy, ale zalicza się do niego również organizmy pod postacią meduzy, które mogą mieć znaczne rozmiary.

• Nazwy plankton użył jako pierwszy niemiecki zoolog Victor Hensen[2] w 1887 roku. Badaniami dotyczącymi planktonu zajmuje się planktologia (poszczególne grupy mogą być obiektem badań odpowiednich nauk, takich jak algologia lub mikrobiologia środowiskowa).

• Plankton dzieli się na:

• * zooplankton (plankton zwierzęcy) - plankton złożony z heterotroficznych organizmów eukariotycznych: pierwotniaki, wrotki, skorupiaki,

• * fitoplankton (plankton roślinny) - plankton złożony z organizmów autotroficznych, głównie sinice, zielenice, okrzemki, eugleniny, bruzdnice i kryptomonady,

• * bakterioplankton (plankton bakteryjny) - plankton złożony z heterotroficznych organizmów prokariotycznych.

Makrofity - (gr. makros + phytón - długi, wielki + roślina) zakorzenione wodne rośliny kwiatowe i duże glony (u nas gł. ramienice) występujące w środowisku wodnym.

Bentos - zespół organizmów zwierzęcych związanych z dnem środowisk słodkowodnych, zarówno zbiorników wodnych jak i cieków oraz środowisk morskich, w tym także związanych z rozmaitymi strukturami obecnymi na dnie, a więc roślinami (fauna naroślinna), glonami, kamieniami (fauna nakamienna), szczątkami antropogenicznymi. Skład gatunkowy i liczebność bentosu zależy od różnorodnych czynników biotycznych i abiotycznych - m.in. rodzaju zbiornika (słono- lub słodkowodny), głębokości dna, warunków pokarmowych, tlenowych, świetlnych (wpływ na fitobentos), ruchliwości wód, oraz eksploatacji przez drapieżców itp. Pojęcie to wprowadził Ernst Haeckel, obejmując nim organizmy ze wszystkich grup taksonomicznych[1]. Obecnie część bentologów zawęża to pojęcie do zoocenoz dennych określanych też jako zoobentos, ale wyróżniany jest również będący obiektem badań hydrobotaniki fitobentos budowany przez protisty roślinopodobne i rośliny oraz bakteriobentos[2], [3]. Niektóre organizmy zasadniczo bentosowe mogą być odrywane od dna i wchodzić w skład tychoplanktonu.

Bentos morski tworzą otwornice, gąbki, jamochłony, wieloszczety, szkarłupnie, mięczaki, skorupiaki, także glony i bakterie.

Bentos słodkowodny - skąposzczety, pijawki, mięczaki, gąbki, larwy owadów, glony, bakterie, a także różne gatunki roślin. Niektóre z organizmów, prowadzące osiadły tryb życia, wykazują liczne przystosowania anatomiczne i fizjologiczne umożliwiające im przytwierdzanie się, drążenie podłoża i zdobywanie pokarmu.

W obrębie bentosu wyróżnia się liczne kategorie w zależności od przyjętych kryteriów podziału (ponadto w podziałach zoologicznych, botanicznych i mikrobiologicznych mogą być wyróżniane różne kategorie):

* inbentos (herpobentos) - zwierzęta i ruchliwe glony penetrujące osady denne

* epibentos (epifauna, epiflora) - związane z powierzchnią dna lub przedmiotów (kamienie, pale, dno łodzi itp.)

* haptobentos - osiadłe, na stałe przytwierdzone do powierzchni dna, przedmiotów podwodnych lub innych organizmów, np. glony, polipy stułbiopławów i krążkopławów, mszywioły, żachwy

* lazjon - żyjące wśród glonów poroślowych i inkrustacji wapiennych.

* hiperbentos - fauna przydenna

* ryzobentos - obejmujący zakorzenione rośliny i zakotwiczone duże glony

Ze względu na rodzaj podłoża bentos dzielony jest na:

* psammon (psammobentos) - organizmy żyające pomiędzy ziarenkami piasku.; wrotki, niesporczaki związany z dnem piaszczystym - powierzchnią (epipsammon) lub wnętrzem (endopsammon), a w innych podziałach - zawsze zanurzony w wodzie (hydropsammon) lub zajmujący strefę przybrzeżną, opłukiwaną wodą (eupsammon)

* pelobentos - związany z dnem mulistym - powierzchnią (epipelon) lub wnętrzem (endopelon)

* litobentos - związany z dnem skalistym lub kamienistym - powierzchnią kamieni (epiliton) (epility) lub wnętrzem szczelin

* peryfiton - związany z zanurzonymi częściami roślin (epifiton) (pierwotnie nazwa ta dotyczyła glonów porastających podłoża sztuczne, a obecnie często dotyczy wszystkich organizmów wodnych porastających podłoża inne niż dno)

* epiksylon - związany z powierzchnią zanurzonego drewna (epiksylity), czasem łączony z peryfitonem

* argillon - związany z podłożem gliniastym (argillobentos)

Ze względu na głębokość występowania bentos dzielony jest na:

* litoralny,

* sublitoralny,

* profundalny.

Ze względu na stałość występowania organizmów w strefie bentalnej ich zespoły można podzielić na:

* merobentos - sezonowy składnik bentosu.

* holobentos - stały składnik bentosu.

* nektonobentos.

Ze względu na wielkość organizmów można wyróżnić:

* mikrobentos - (<1mm) to najmniejsze stadia larwalne np. mięczaków, szkarłupni i skorupiaków, bakterie, glony i pierwotniaki,

* mejobentos - (do kilku mm), nicienie, wirki, wrotki, brzuchorzęski, małżoraczki, niektóre skorupiaki, oraz formy młodociane skąposzczetów i larw owadów,

* makrobentos - (od kilku mm do ponad 20 cm), duże małże, skorupiaki, pijawki, skąposzczety, larwy wielu grup owadów.

Pleuston - organizmy pływające na lub pod powierzchnią wody, zazwyczaj rośliny wodne (np. rzęsa wodna, salwinia pływająca, tropikalny hiacynt wodny Eichhornia crassipes), ale mogą to być także zwierzęta (np. pływające kolonie żeglarza portugalskiego). Nadmiar pleustonu jest niekorzystny, ponieważ ogranicza dostęp światła i produkcję pierwotną w zbiorniku wodnym.

Neuston - zespół organizmów, których środowiskiem życia jest błonka powierzchniowa wody (granica wody i atmosfery). Zalicza się do nich drobne organizmy, między innymi nartniki, poślizgi, pluskolcowate, larwy komarów, bakterie i wiele jednokomórkowych pierwotniaków, glony, oraz wrotki. Neuston występuje głównie w niewielkich zbiornikach wód stojących lub wolno płynących. W dużych jeziorach i rzekach może tworzyć się sporadycznie w zacisznych miejscach, gdyż w zbiornikach tych występują silne ruchy wód.

Peryfiton - zespól glonowo- zwierzęcy + detrytus porastający powierzchnie stałel larwy jętek, okrzemki

• makrofity zjadane w formie detrytusu

• peryfiton to źródło pokarmu dla ryb

Makrofauna - fauna - lista gatunków- duże zwierzęta

• to co można zobaczyć gołym okiem

• to co na dnie

• to co zatrzyma się w sicie o otworach 4 mm

• 2 mm długości

• gąbki, stułbia, skąposzczety, pijawki, skorupiaki, planktonowe, małżoraczki, nicienie (mejobentos), ośliczki, kiełże

• owady pająki, Hydrohnere,ślimakim małże

• przekopnica- notostraca

• Conchostraca- muszloraczki

Dobór próbki

• jakościowy

• półilościowy

• czerpacze

j. Mikołajskie - eutroficzne

J. Kuc- mezotroficzne, czyste, głębokie

J. Flosek - dystroficzne

-skład gatunkowy i struktura dominacji

Wskaźnik Shannona - wskaźnik różnorodności ogólnej; liczba gatunków osobników.

Wskaźnik Shannona (H^{\prime}), znany także jako wskaźnik Shannona-Wienera. Czasami błędnie nazywany "wskaźnikiem Shannona-Weavera" [1]. Jest to najczęściej stosowany wskaźnik różnorodności biologicznej. Jego wartość określa prawdopodobieństwo, że dwa wylosowane z próbki osobniki będą należały do różnych gatunków.

Wskaźnik Shannona-Wienera wyraża się wzorem:

gdzie:

* S - liczba gatunków (bogactwo gatunkowe)

* pi - stosunek liczby osobników danego gatunku do liczby wszystkich osobników ze wszystkich gatunków:

* ni - liczba osobników i-tego gatunku

* N - liczba wszystkich osobników ze wszystkich gatunków

larwa chruścika - Trichopteraphilopotamidae

larwa jętki- ephemeropteraCaenidae

Oligochaeta- skąposzczet

Hirudinea

DipteraChironomidae

---