Konspekt I cwiczeń z części zoologicznej przedmiotu: Biologia”
Warunki zaliczenia ćwiczeń
obecność na ćwiczeniach (sprawozdanie z obserwacji w formie zeszytu)
pozytywna ocena każdego z trzech kolokwiów
Literatura:
(1) Chudoba S.: Zoologia,
(2) Feliksiak S.: Zoologia,
(3) Hempel-Zawitkowska J. (red): Zoologia,
(4) Kawecki Z.: Zoologia stosowana,
(5) Rajski A.: Zoologia (2 tomy)
Obserwacje
szkic wykonany ołówkiem w zeszycie gładkim 60-kartkowym (na ok. 60 obiektów zoologicznych);
powinien być wykonany z natury i być wierny (rysunki w książkach są schematyzowane lub ze szczegółami niewidocznymi dla obserwatora)
powinien być duży i proporcjonalny (na każdy rysunek, z opisem, przeznaczamy jedną stronę A5)
nie może zawierać artefaktów (sztucznie powstałych cech, np. podczas sporządzania preparatu, pęknięć na szkiełku, linii papilarnych, pęcherzyków powietrza)
Organizmy zoologiczne
Nadkrólestwo: Eucaryota - jądrowe
Królestwo: Protista (podkrólestwo: Protozoa - pierwotniaki): (a) jednokomórkowce (kolonie lub syncytia), (b) wszystkie sposoby odżywiania, (c) mejoza gametyczna i zygotyczna
Królestwo: Animalia - zwierzęta: (a) brak ścian komórkowych, (b) heterotrofy (fagotrofia), (c) tkanki i narządy, (d) mejoza gametyczna
Budowa ciała
Procesy życiowe
fagocytoza, pinocytoza, osmoza; koniugacja;
schizo-, sporo-, gametogonia
Technika mikroskopowania
mikroskop ustawić statywem do siebie
obiektyw o najmniejszym powiększeniu ustawić w osi optycznej mikroskopu (pozycja pionowa)
lusterko ustawić w ten sposób, aby całe pole widzenia w okularze było równomiernie oświetlone
preparat na stoliku krzyżowym przesunąć po powierzchni stolika pomiędzy łapki
śrubą makrometryczną, patrząc z boku, podnieść stolik krzyżowy w kierunku obiektywu, po czym - patrząc w okular - opuszczać powoli obiektyw aż do momentu uchwycenia obrazu
śrubą mikrometryczną wyregulować ostrość obrazu
po zakończeniu obserwacji wyjąć preparat spod obiektywu o najmniejszym powiększeniu
Pierwotniaki wolno żyjące
Foraminifera - otwornice
Euglena sp. - klejnotka
Wskaźnik zanieczyszczenia wody związkami azotowymi (zjada glony); przenoszona przez ptaki
Arcella sp.
Paramaecium sp. - pantofelek
Vorticella sp. - wirczyk
Stentor sp. - trąbik
Stylonychia sp. - małżynek
Pierwotniaki pasożytnicze
Profilaktyka toksoplazmozy
nie spożywać potraw z surowego mięsa,
płukać dokładnie jarzyny i owoce przed spożyciem,
myć dokładnie ręce po kontakcie z glebą, po przygotowywaniu potraw z mięsa lub sprzątaniu kocich kuwet,
nie karmić kotów surowym mięsem, można je szczepić,
chronić artykuły spożywcze przed dostępem much i karaluchów,
kobiety ciężarne dodatkowo: badania serologiczne,
kontrola miana p/c w każdym trymestrze i badanie w USG rozwoju płodu (seronegatywne ciężarne), natychmiastowe włączenie leczenia spiramycyną w przypadku serokonwersji przeciwciał
Pasożyty zwierząt hodowlanych
Trypanosoma equiperdum - świdrowiec koński (zaraza stadnicza koni)
Trichomonas foetus - rzęsistek bydlęcy (zaraza rzęsistkowa bydła)
Eimeria tenella, E. stiedae, … - kokcydia (kokcydiozy drobiu - krwawa biegunka kurcząt, kokcydioza wątrobowa królików, …)
Cryptosporidium parvum (kryptosporydioza)
Sarcocystis hominis - cewy Mieschera (sarkocystoza)
Babesia divergens, B. canis - piroplazmy (piroplazmoza; krwiomocz bydła)
Balantidium coli - szparkosz okrężnicy (balantidioza świń)
Kokcydia (Coccidea)
Kokcydioza drobiu: Eimeria tenella i E. necatrix. Ubytek krwi z kałem może sięgać 7-10% masy ciała ptaka
Kokcydioza królików: Eimeria stiedae
Ichtiophtirius multifiliis - kulorzęsek
Kulorzęsek może osiągnąć 0,5- 1,5 mm i bywa łatwo zauważalny gołym okiem.
Ichtioftirioza, ospa rybia. Niebezpieczna i jedna z najczęstszych chorób ryb. Niekiedy bywa nazywana chorobą "białych punkcików" lub chorobą „grysikową".
Typ: Microsporidia
Nosema apis (nosematoza pszczół - biegunka lub zaparcia, wzdęcie odwłoka uniemożliwiające lot.
Nosema bombycis (pebryna u jedwabników - ciemne plamy na ciele gąsienic, wyniszczenie organizmu))
Pierwotniaki symbiotyczne
Entodiniomorpha - symbionty ze żwacza
Znaczenie pierwotniaków
ze względu na dużą swoistość ekologiczną są wskaźnikami biologicznymi różnych biotopów (zanieczyszczenia wody, zakwaszenia gleby);
stanowią ogniwo w krążeniu pierwiastków w przyrodzie (w wodach otwartych są zasadniczym składnikiem planktonu, w wodach glebowych zwiększają biochemiczną aktywność gleby);
uczestniczą w procesach samooczyszczania wody i gleby (np. przy oczyszczaniu ścieków metodami biologicznymi);
jako fitoplankton mogą tworzyć zakwity i powodować masowe śnięcie ryb
odgrywają rolę w tworzeniu skał osadowych (pokłady wapienne, krzemionkowe) - stanowią skamieliny przewodnie i np. ułatwiają poszukiwania ropy naftowej;
żyją w symbiozie z innymi organizmami (np. zwierzętami trawożernymi);
są pasożytami chorobotwórczymi ludzi i zwierząt; jako pasożyty mają znaczenie w biologicznej walce z owadami - szkodnikami roślin;
Protozoa - pierwotniaki. Systematyka
Typ: Sarcomastigophora - zarodziowo-wiciowe
1. Euglena sp. - klejnotka
2. Trypanosoma sp. - świdrowiec; Giardia sp. - lamblia; Trichomonas sp. - rzęsistek
3. Amoeba sp. - pełzak, Arcella sp.,
4. Foraminifera (fam.) - otwornice, domki, formy morskie
5. Entamoeba sp. - pełzak czerwonki
Typ: Apicomplexa - sporowce właściwe
6. Gregarina sp. - hurmaczek; Plasmodium sp. - zarodziec malarii; Toxoplasma gondii - toksoplazmoza
Typ: Microsporea
7. Nosema apis - zarodnikowiec pszczeli, N. bombycis - zarodnikowiec jedwabnika (pebryna)
Typ: Ciliophora - orzęski
8. wolnożyjące: Paramaecium sp. - pantofelek, Vorticella sp. - wirczyk, Stentor sp. - trąbik, Stylonychia sp. - małżynek
9. Entodiniomorpha (fam.) - symbionty w żwaczu