Funkcje komedii starej
Staroattyckie komedie stanowią cenne źródło wiadomości o życiu Ateńczyków. Stara komedia miała silny element lokalny (parochial), który służył umacnianiu więzu wewnątrz społeczności przez współuczestnictwo w święcie, w śmiechu z ludzi których wszyscy znali lub przez traktowanie nie-ateńczyków jak cudzoziemców.
Tradycyjne dla wczesnego okresu starej komedii chóry zwierząt, obcokrajowców lub ludzi szczególnych kategorii, przez swój nieateński charakter służyły wzmacnianiu w ateńskich widzach poczucia lokalnego patriotyzmu.
Rozwój komedii wiązał się ściśle z dziejami demokracji. Komediopisarze pełnili fukcję intelektualistów niejako wyznaczonych przez lud do stania na straży demokracji i atakowania każdego kto mógłby jej zagrażać.
Komedia stara jako gatunek podlegała gwałtownym przeobrażeniom. Jej elementy takie jak parodia, transwestytyzm, czy odwrócenie ról społecznych odgrywały istotną rolę w oddziaływaniu na życie publiczne.
Aktualność komedii arystofanesa
„Rycerze” to typowy przykład staroattyckiej komedii. Napisana ona została w klimacie demokratycznych swobód obywatelskich, absolutnej wolności słowa i prawa do krytyki pod adresem ludzi odpowiedzialnych za państwo. Politycy byli ośmieszani i parodiowani.
To samo ma miejsce i dziś. Głównym tematem kabaretowych skeczów i parodii jest scena polityczna i ludzie rządzący krajem.
„Lizystrata” z kolei to komedia w której obecny jest klimat odizolowania. Jest on na tyle aktualny współcześnie, że niektórzy reżyserzy sztuk teatralnych chętnie wystawiają ją w więzieniu angażując w grę aktorską skazanych. Kolejnym jak najbardziej aktualnym motywem w „lizystracie” jest ważna rola seksu w społeczeństwie - wtedy dla niego mężczyźni zawarli pokój i zrezygnowali z wojny, a teraz pełni on rolę umacniania więzi między parami.
„Lizystrata” łączy w sobie również ważne polityczne wydarzenia z nieprzyzwoitym żartem, co ma też swoje odbicie we współczesnych scenariuszach kabaretowych.
Przyczyny i symptomy kryzysu demokracji w późnych latach wojny peloponeskiej
Pierwszymi przejawami kryzysu demokracji ateńskiej były przewroty oligarchiczne w 411 i 4103 roku p.n.e. Do głównych postulatów oligarchów, którzy przejęli władzę w 411 roku p.n.e. należało: żądanie ograniczenia wynagrodzenia za pełnienie funkcji publicznych, zmniejszenie liczby obywateli zdolnych do pełnienia urzędów (do 5 tysięcy) i tylko oni mieli stanowić grono obywatelskie, Rada Pięciuset przekształcona w Radę Czterystu i zmiana zasad powoływania składu rady.
Ostatnie lata wojny peloponeskiej zraziły wielu Ateńczyków do demokracji. Skutecznie przyczynił się do tego proces strategów spod Arginuz w 406 roku p.n.e. Wtedy Ateńczycy pod wpływem demagogów skazali na śmierć 6 strategów za niepogrzebanie ateńczyków, którzy zginęli podczas powrotu ze zwycięskiej bitwy pod Arginuzami, winę za ich śmierć ponosiła burza, która rozszalała się na morzu . Dowodziło to temu, że decyzje ludu stawały się coraz bardziej nieobliczalne i podejmowano je bez przewidzenia konsekwencji.
Niechęć Paltona do demokracji
Platon krytykuje współczesną sobie demokracje ateńską głównie dlatego, że włodarze systemu skazali na śmierć jego nauczyciela Sokratesa. Jego krytyka jest pierwszą w historii filozofią polityczną.
Swoje poglądy o demokracji Platon przedstawił w „Państwie”. W sowim dziele opisuje państwo idealne przechodzące proces inwolucji - od wyższych form ustrojowych do niższych. W tych niższych formach wymienia on timokrację ( rządy wojowników), oligarchię, demokrację i tyranię. Kolejność wymiany nie jest przypadkowa. Według Platona demokracja powstaje w wyniku upadku oligarchii, a ten upadek ma miejsce, gdy oligarchowie przymykają oko na rozrzutność młodego pokolenia.
Kolejną rzeczą, która jest przyczyną niechęci Platona do demokracji jest chaos panujący w duszach ludzi „demokratycznych”. Chaos bierze się z wyzwolenia ze wszystkich ograniczeń, co cechuje społeczeństwo demokratyczne. Według filozofa, ludzie w społeczeństwie demokratycznym nie troszczą się o prawa, prawa nie są dla nich rzeczą godną obrony, tylko dbają o swoją wolność indywidualną.
Platon wspomina również o rozprężeniu obyczajów powodującym równanie w dół. W demokracji ideałem staje się zwykły, szary człowiek. Ludzie starsi więc, nie mogą rościć sobie prawa do posłuchu wśród młodych, bo mogliby zostać posądzeni o ograniczanie wspomnianej wolności indywidualnej.
Niechęć Arystotelesa do demokracji
Swoje poglądy na ten temat Arystoteles zawarł w dzile pt. „polityka”, które było głównie krytyką idealnego państwa platona.
Arystoteles uważa, że demokracja jest ustrojem zwyrodniałym. Twierdzi tak, bo dominują w niej interesy warstw najniższych. Ponadto w demokracji panuje skłonność polityków do podlizywania się tłumowi za wszelką cenę, co powoduje u nich upadek zdolności przywódczych.
Demokracja jak również tyrania to systemy likwidujące prawo - dlatego Arystoteles nazywa je ustrojami zdegenerowanymi.