Wykład PSM 16 XII 2008
Trzy podstawowe kategorie dla stosunków międzynarodowych:
Współzależność d
zależność - dostępność i kosztowność alternatywy politycznej, jest źródłem siły w stosunkach międzynarodowych
dwa wymiary:
czułość (sensibility) - dostępność i kosztowność alternatywy nie wymagająca zmiany polityki
wrażliwość (vulnerability) - dostępność i kosztowność alternatywy wymagająca zmiany polityki; to główne źródło siły w stosunkach międzynarodowych
Przykładem współzależności w obu wymiarach jest kryzys naftowy z 1973:
Dnia 17 października 1973 roku, w czasie trwania wojny Jom Kippur, arabscy członkowie OPEC zadecydowali wstrzymać handel ropą naftową z krajami popierającymi Izrael w wojnie z Egiptem - tzn. USA i krajami Europy Zachodniej. Jednocześnie uzgodniono nowy mechanizm ustalania cen za ropę naftową w celu uzyskania większego zysku. Zmiany uderzyły w kraje uzależnione od dostaw ropy arabskiej, w USA, Japonię, Europę Zachodnią i jednocześnie zamknęły okres beztroskiej konsumpcji kupowanego za grosze strategicznego surowca jakim jest ropa naftowa.
USA - Stany Zjednoczone okazały się czułe, gdyż dysponują własnymi zasobami ropy naftowej na południu, głównie w Zagłębiu Zatoki Meksykańskiej, ale także i w Zagłębiu Kalifornijskim i Zagłębiu Środkowokontynentalnym. USA okazały się czułe względem państw OPEC.
Japonia - nie dysponuje własnymi zasobami ropy naftowej - była wrażliwa względem państw OPEC.
Wielka Brytania - złoża ropy naftowej na Morzu Północnym wykryto w połowie lat 50'. WB nie wydobywała stamtąd ropy, gdyż koszt samego wydobycia znacznie przekraczał światowe ceny ropy. Kiedy jednak w 1973 roku państwa OPEC podniosły ceny ropy naftowej, cena światowa przewyższała koszt wydobycia ropy ze złóż znajdujących się na Morzu Północnym, co spowodowało, że WB nie musiała się nawet wahać - rozpoczęła eksploatację tamtejszych złóż.
Tu tkwił błąd państw OPEC, które windując tak wysoko cenę doprowadziły do tego, że WB przeszła od wrażliwości do czułości. Nie wiadomo jak kształtowałaby się sytuacja, gdyby ceny światowe były troszkę niższe od kosztów wydobycia ropy z Morza Północnego, być może WB byłaby gotować mimo wszystko podjąć eksploatację, gdyż uważałaby, że warto ponieść taką cenę za bycie wrażliwym, a nie czułym. WB rozpoczęła eksploatację, ale większość wydobycia przeznaczyła na eksport (a nie na potrzeby własnego rynku) w celu obniżenia cen światowych)
Interes d
w potocznym języku utożsamiany z celem aktora na arenie międzynarodowej, stan rzeczywistości stosunków międzynarodowych, który stara się osiągnąć państwo
wartości służące za kryteria oceny stanów stosunków międzynarodowych - państwo ocenia je za zgodne lub niezgodne z interesem państwa
wartości strategiczne - cele, wartości uniemożliwiające osiągnięcie korzyści adwersarzowi - kładzie się nacisk nie na osiągnięte przez państwo korzyści, a na fakt, że nie osiągnie ich adwersarz
wartości reputacyjne - polegają na uzyskiwaniu przez aktora pożądanego przez niego wizerunku na arenie międzynarodowej - nie istotne, czy taki wizerunek jest dla aktora korzystny, istotne czy taki wizerunek chce on osiągnąć
wizerunek Reagana jako nieprzewidywalnego i impulsywnego kowboja
wartości autoteliczne - wartości, które są wartością same w sobie
przetrwanie państwa na arenie międzynarodowej
integralność terytorialna
prawa człowieka
Prawa człowiek dla USA tak naprawdę są wartościami reputacyjnymi, a nie wrodzonymi (autotelicznymi) - Amerykanie traktują te wartości instrumentalnie, po to, aby uzyskać na arenie międzynarodowej odpowiedni wizerunek.