TECHNIKI SOCJOMETRYCZNE
Przy omawianiu technik badawczych należy powiedzieć także o socjometrii-jest ona zespołem czynności werbalnych i manipulacyjnych mających na celu poznanie uwarunkowań, istoty i przemian nieformalnych związków między osobowych w grupach rówieśniczych.- Pilch i Bauman
Określenie to nie jest w pełni precyzyjne, ale też w odniesieniu do żadnej prawie techniki badań w pedagogice nie można stworzyć całkowicie poprawnej definicji.
Przystępując do opracowania testów socjometrycznych trzeba postawić sobie pytanie o cel badań. Bo testem socjometrycznym można badać nie tylko określone związki emocjonalne, można też badać stosunek młodzieży do określonych cech, wartości, preferencje i aspiracje życiowe. Najpowszechniej jednak testem takim bada się strukturę, rodzaj i natężenie związków emocjonalnych zachodzących w małej grupie nieformalnej.
Socjometria posługuje się kilkoma technikami, z których większość nadaje się do stosowania tylko w odniesieniu do badań grupowych. Podstawową techniką jest test zwany Klasyczną techniką Moreno. Do zastosowania testu socjometrycznego potrzebne jest spełnienie warunku - musi zaistnieć - albo zostać stworzona - sytuacja jednakowa dla wszystkich członków grupy i uzasadniająca do wyrażenia opinii lub dokonanie wyboru spośród wszystkich członków grupy. W takich przypadkach członkowie dostają do wypełnienia test złożony jakby z dwóch części. W pierwszej badany wprowadzany jest w sytuacje, wskutek której musi dokonać wyboru partnera lub partnerów ze względu na jakąś konieczność. W drugiej części dokonuje wyboru, wymieniając jedno nazwisko, kilka nazwisk celowo uporządkowanych itp. Może też w drugiej części wymienić cechy, które ceni lub które są najważniejsze w danej sytuacji.
Test socjometryczny daje nam poznać - wg Molaka:
Gwiazdy socjometryczne -czyli osoby najliczniej wybierane, najbardziej popularne itp.
Odrzuconych -czyli osoby nie lubiane, celowo odrzucane...
Izolowanych- osoby przez nikogo nie wybierane, jakby obojętne
Pary -czyli osoby wzajemnie się wybierające
Paczki -czyli grupki wzajemnie się wybierających osób, tworzących zamknięty krąg
Łańcuchy -oznaczają określony układ wyborów przechodnich, wzajemnych, nie zamykających się w kręgu
Obok testu socjometrycznego stosuje się tzw. technikę „zgadnij kto?” W przypadku tej techniki panuje większa jasność, co do celu i przedmiotu badań. Chodzi wyraźnie o poznanie ról pełnionych w grupie przez poszczególnych jej członków, lub poznanie cech, jakimi odznaczają się poszczególne osoby, cech za które są cenione lub nie lubiane. Przykładowe pytanie:
1. to jest ktoś, kto dokucza słabszym, psuje zabawę, jest złośliwy.
2. to jest ktoś, kto jest wesoły, umie się bawić, chętnie pomaga innym.
Popularną także techniką socjometrii jest tzw. „plebiscyt życzliwości i niechęci”. Polega on na ustaleniu skali, którą badany ocenia swój stosunek do pozostałych członków grupy. Skala może posiadać dowolną ilość stopni. Przykładowa jest skala M. Pilkiewicza: 1 bardzo lubię ,2-lubię, 3-obojętny,4-nie lubię, 5-bardzo nie lubię. Każdy badany przy nazwiskach swoich kolegów stawia umówione symbole.
Oprócz wymienionych występuje jeszcze w socjometrii szeregowanie rangowe, skale oszacowań oraz porównywanie premii.
Stosowanie technik socjometrii wymaga dużych kwalifikacji, umiejętności wychowawczych i taktu. Mimo pozornej prostoty jest to technika bardziej złożona od innych technik.