Informacja:
-wiadomość będąca odbiciem rzeczywistości lub ją zastępująca.
-czynność powiadomienia lub zakomunikowania czegoś.
-instytucja informująca o czymś.
Dokument- materialny nośnik na którym została utrwalona informacja w znaczeniu wiadomości i przeznaczona do przekazywania w czasie i przestrzeni.
Podział dokumentów ze względu na pochodzenie i sposób powstawania:
1. Dokumenty pierwotne (prymarne) – dokumenty w postaci nadanej przez autora. Dok. Zwarte i ciągłe, art. Naukowe w czasopismach.
2. Dokumenty pochodne – dok. Powstałe na podstawie dok. Pierwotnego. Opis bibliograficzny, opracowania dokumentacyjne, tłumaczenia
3. Dokumenty wtórne – na podstawie 1 lub 2, jednaka treść może być, z tym że zmienia się postać zewnętrzna. Ksero, klisze
Podział materiałów bibliotecznych:
1. wydawnictwa zwarte – dzieła lub zbiory dzieł jednego lub wielu autorów wydane w jednym lub kilku woluminach jako odrębna całość, bądź sukcesywnie w postaci kolejnych woluminów. Zakończenie wydawnictw z góry jest przewidziane przez nadawcę.
2. wydawnictwa ciągłe - wydawnictwo o nieprzewidzianym z góry zakończeniu, ukazujące się w określonych lub nieokreślonych odstępach czasu, częściami opatrzonymi wspólnym tytułem i zwykle oznaczonymi numerycznie lub chronologicznie (numery, zeszyty, tomy, roczniki). Do wydawnictw ciągłych należą: wydawnictwa periodyczne wydawnictwa seryjne i wydawnictwa zbiorowe
3. Zbiory specjalne: rękopisy-starożytne, średniowieczne, nowożytne, stare druki, inkunabuły, muzykalia, kartografia, grafiki, dok. Życia społecznego (dżs), dokumenty reprodukcyjne
Podział materiałów bibliotecznych ze względu na cechy wyd: periodyczne i nie
Ze względu na formę wyd: samoistne, fragmenty
Ze względu na formę piśmienniczą: monografie, wyd na 1 temat, teksty źródłowe, publicystyka, powieści, podręczniki, spisy bibliograficzne, encyklopedie i słowniki
Ze względu na stopień dostępności: powszechnie dostępne, o ograniczonym udostępnianiu
Ze względu na przeznaczenie czytelnicze: 1. prowadzenie badań naukowych- dokumenty naukowe, uchwały. 2. Rozwój gospodarki narodowej – dok. Legislacyjne, ustawy, lit. Firmowa. 3. Nauczanie i kształcenie- lit. Dydaktyczna. 4. Wykorzystanie wolnego czasu i kultura masowa- lit. Społeczno-polityczna.
Publikacje do użytku wewnętrznego: publikacje, regulaminy w instytucjach, publ. Dostępne tylko bibliograficznie
Dokumentacja:
-część działalności informacyjnej związana z gromadzeniem
-zbiór lub spis dokumentów dotyczących określonego zagadnienia.
-dokumentacja naukowa to dziedzina nauki ustalająca teoretyczne podstawy działalności dokumentacyjnej, jej metodykę i technikę. (prof. Maria Dembowska)
Informacja naukowa:
-różnego rodzaju treści naukowe zawarte w komunikatach
komunikat naukowy: publikacje, referaty, wypowiedzi, filmy.
-synonim zorganizowanej działalności informacji, która polega na gromadzeniu, przetwarzaniu i udostępnianiu materiałów informacyjnych
-efekt działalności placówek informacyjnych
-jest to dyscyplina naukowa jeszcze nie w pełni ukształtowana, obejmuję teorię, metodykę, organizację i historię działalności informacyjnej bibliotek, ośrodków infor., archiwów.
Informacja naukowa to dziedzina wiedzy zajmująca się systemami informacyjno – wyszukiwawczymi i ich użytkownikami, aspektami teoretycznymi, projektowaniem i funkcjonowaniem
Problematyka nauki o informacji jest rozległa. Obejmuje teorię i praktykę związane z działalnością informacyjną . Sięga do metod zaczerpniętych z innych dziedzin nauki wykorzystując ich dorobek naukowy.
Cechy informacji naukowej:
-masowość informacji
-tempo przyrostu informacji
-politematyczność informacji (wielotematyczność treściowa przekazywanych informacji)
-wzrost liczby języków w których publikowanie są informacje
-niski stopień formalizacji informacyjno naukowej.
Związek informacji naukowej z innymi naukami:
Nauka o inf + psychologia – obie łączą badania nad mechanizmem funkcjonowania psychiki ludzkiej.
Nauka o inf + socjologia – bada procesy społeczne w celu ustalenia dynamiki ich przemian jak i określenia systemu wartości obowiązującego w społeczeństwie. Obie badają społeczne uwarunkowania działalności informacyjnej.
Nauka o inf + pedagogika – obie te dysc. Zajmują się procesem przekazywania i obiegu informacji.
Nauka o inf+ lingwistyka – ma związek z jęz. Informacyjnymi
Nauka o inf + logika, bibliografia i bibliotekarstwo.
Informologia – autor terminu: J. Ratajewski.
1.Nauka o informacji i informowaniu. Obejmuje zarówno zagadnienia ogólnej teorii informologii jak i informologii poszczególnych dziedzin
2. teoria nauki o informacji, zajmuje się istotą i własnościami informacji, prawidłami i zasadami jej rozwoju oraz metodyką i technikami badawczymi. W informologii celem badań jest opis i wyjaśnienie faktów, zjawisk, procesów z dziedziny informacji naukowej zachodzących w warunkach czasowych i przestrzennych.
Informatologia – M. Dębowska
To praktyczna nauka o informacji naukowej. Bada dział służby informacyjnej jako całość lub poszczególne elementy. Mają to być badania o charakterze poznawczym jak i stosowane. Informatologia służy do przekształcania istniejącej rzeczywistości w celu optymalizacji działalności inf.
Komunikacja naukowa:
Problematyka nauki o informacji łączy się z probl. Kom. Naukowej.
1 jednostkowy akt przekazu inf. Przez badacza w sposób formalny lub nieformalny
2 infrastruktura komunikowania naukowego czyli ogół środków i metod umożliwiających bezpośrednie przekazywanie treści naukowych. Środki: publikacje, inst. Wydawnicze, placówki informacyjne. Wyróżniamy w komunikacji naukowej:
1.Źródło informacji (nadawca),
2 treść informacji (wiadomość, komunikat)
3. Kanały przekazujące (telekomunikacja, prasa, publikacje, konferencje).
4. Odbiorca informacji (indyw. Lub zbiorowy)
Naukoznawstwo – polega na badaniu podobnych zagadnień związanych z ustaleniem miejsca i roli w systemie nauki.
ISO 1946r. Polska jest stałym członkiem ISO, na jej czele stoi rada, Sekretariat generalny ISO ma siedzibę w Genewie, wchodzą w jej skład komitety techniczne.
Zadania ISO:
-koordynacja i unifikacja norm narodowych i wydawanie w tym celu niezbędnych zaleceń normalizacyjnych.
-organizacja wymiany informacji o prawach komitetów członkowskich i komitetów technicznych oraz współpracy z innymi organizacjami międzynarodowymi.
-ustanawianie nowych norm międzynarodowych.
NORMA:
1. to dokument przyjęty i zatwierdzony przez upoważnioną jednostkę organizacyjną ustalający: zasady i wytyczne lub charakterystyki odnoszące się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników.
2. To wynik procedury normalizacyjnej wyrażonej w postaci reguł i zatwierdzony przez uprawnioną do tego władzę. Obejmują całość gospodarki narodowej ujednolicając charakterystykę surowców, wyrobów, transport i przechowanie. Podają metody postępowania, ustalają klasyfikację. Normy dotyczą także dziedzin o nauce, oświacie, kulturze.
Typy norm wg PN-EN 45020:
-norma podstawowa: obejmuje dowolny zakres zagadnień lub zawiera postanowienia dotyczące jednej określonej dziedziny.
-norma terminologiczna: dotyczy terminów, definicji, objaśnień
-norma badań: dotyczy metod badań
-norma wyrobu: określa jakie wymagania powinien spełniać wyrób w celu zapewnienia jego funkcjonalności.
-norma procesu: określa wymagania jakie powinien spełniać proces w celu zapewnienia jej funkcjonalności.
-norma usługi:
-norma interfejsu: określa wymagania dotyczące kompatybilności wyrobów lub systemów w miejscach ich wzajemnego łączenia
-norma danych: zawiera wykaz właściwości lub danych w celu określenia wyrobu, procesu lub usługi
Normy ze względu na zadania:
- znaczeniowe (pojęciowe) słownictwo, jednostki miar, symbole, skróty, stosowane w nauce i gospodarce. Jednym z rodzajów są normy terminologiczne.
-przedmiotowe – najliczniejsza grupa, odnoszą się do przedmiotów materialnych, mogą być normy przedmiotowe pełne, o całości, albo niepełne, o określające niektóre tylko wymagania.
-czynnościowe – określające rodzaje postępowania czy zasady wykonywania czynności będących przedmiotem nauk.
Norma składa się z:
-części tytułowej - szereg elementów charakteryzujących normę od strony formalnej. Nazwa instytucji ustanawiającej, rodzaj normy, jej tytuł, numer, klauzula stanowienia i obowiązywania.
-spis treści
-przedmowy
-treści normy
-informacji dodatkowych - zawarte są dane dotyczące instytucji opracowywującej, zmiany do poprzedniej wersji, normy norm i dokumentów związanych norm i zaleceń międzynarodowych
NORMALIZACJA: to proces tworzenia i stosowania reguł zmierzających do podporządkowania określonej działalności dla dobra i przy współpracy wszystkich zainteresowanych a w szczególności dla osiągnięcia optymalnej oszczędności ogólnej.
POLSKI KOMITET NORMALIZACYJNY (PKN) jest krajową jednostkę normalizacyjną i jednocześnie państwową budżetową jednostką organizacyjną; Ma wyłączne prawo używania skrótu PKN i zastrzeżonego znaku graficznego.
Do zadań PKN należy organizowanie i prowadzenie normalizacji krajowej zgodnie z potrzebami kraju, w tym:
określanie stanu i kierunków rozwoju normalizacji;
organizowanie i nadzorowanie działań związanych z opracowywaniem i rozpowszechnianiem Polskich Norm i innych dokumentów normalizacyjnych, w szczególności przez ankietę powszechną projektów norm; ankieta powszechna jest realizowana przez podawanie do publicznej wiadomości tytułów, terminów zakończenia ankiety oraz miejsca i sposobu udostępniania zainteresowanym treści projektów;
zatwierdzanie i wycofywanie Polskich Norm oraz innych dokumentów normalizacyjnych;
reprezentowanie Rzeczypospolitej Polskiej w międzynarodowych i regionalnych organizacjach normalizacyjnych, uczestnictwo w ich pracach oraz występowanie za granicą w sprawach dotyczących normalizacji;
inicjowanie i organizowanie pracy komitetów technicznych do realizacji zadań związanych dokumentów opracowywaniem dokumentów normalizacyjnych;
organizowanie i prowadzenie działalności szkoleniowej, wydawniczej, promocyjnej i informacyjnej dotyczącej normalizacji i dziedzin pokrewnych;
opiniowanie projektów aktów prawnych związanych z normalizacją.
PATENT – dok. Urzędowy uprawniający do wyłącznego korzystania z danego wynalazku przyznany przez państwo zgłaszającemu wniosek o opatentowanie. Dokument ten stwierdza że do osoby której nazwa jest wymieniona udzielono patentu na wynalazek przedstawiony w opisie patentowym stanowiącym integralną część dokumentu. Twórcy lub współtwórcy wynalazku otrzymują ponadto świadczenia autorskie. Prawo wynikające z danego patentu jest ograniczone czasowo i terytorialnie. Jak ktoś chce zastrzec wynalazek to musi w różnych krajach.
OPIS PATENTOWY – drukowany opis opatentowanego wynalazku w postaci oddzielnej broszury. Przedstawiony w postaci słownej oraz na odpowiednich rysunkach. Spełnia rolę informacyjną. W opisie musi być ustalone co jest przedmiotem ochrony. W opisie jest przedstawiony: przedmiot wynalazku, zakres jego stosowania, aktualny stan wiedzy technicznej, zaznaczone na czym polega nowość w tej dziedzinie, pochodzenie wynalazku, jego zalety, oraz postęp jaki dzięki niemu może zostać osiągnięty.
Opis patentowy składa się z:
-nagłówka a w nim: numer zgłoszenia, godło państwa, nazwa kraju, instytucja patentowa, numer opisu patentowego, symbol klasyfikacji patentowej, data zgłoszenia, data i numer publikacji
-opisu właściwego
-zastrzeżenia patentowego
-materiałów graficznych, nie wymagających opisu
.
Ośrodki patentowe: AGH w Krk, Politechniki (wrocławska, rzeszowska), Uniwersytety, Gdyńskie Centrum Innowacji.
Zastrzeżenia patentowe: - określają zakres prawa wyłącznego na stosowanie wynalazku. Składa się z dwóch części – niezamiennej, posiadającej zespół cech technicznych zastrzeżonego wynalazku, który jest niezbędny do określenia przedmiotu żądanej ochrony i z części znamiennej poprzedzonej tymi oto słowami: „znamienny tym źe” podającej te cechy techniczne zastrzeganego wynalazku którego wyróżniamy spośród innych rozwiązań technicznych.
Urząd patentowy powstał w 1918r.
Rocznie publikuje się około miliona patentów
90% wiedzy technicznej jest w postaci patentów
Patent obowiązuje średnio 15 lat
Źródła informacji patentowej:
-opisy zgłoszeniowe wynalazków, wzorów użytkowych oraz znaków towarowych
-akty normatywne wszystkich krajów z zakresu ochrony własności przemysłowej
-biuletyny oficjalne patentowych urzędów krajowych i org. międzynarodowych.
-literatura patentowa
Rodzaje informacji patentowych:
-informacja prawna – dokumenty patentowe informują o istnieniu praw wyłącznych w różnych dziedzinach techniki wskazujące kto jest właścicielem tych praw i od jakiego okresu
-informacja techniczna – dokumenty patentowe dotyczą tylko rozwiązań o charakterze technicznym które są nowe i nieoczywiste w świetle aktualnego stanu wiedzy
-informacja handlowa – analiza konkurencji daje informacje o patentach konkurentów, ich badaniach działalności twórczej.
Patentowe jakieś bazy danych:
-patentowe bazy bibliograficzne
-bazy pełnych tekstów dokumentów patentowych
-bazy tematyczne lit. Patentowej i technicznej
Patenty europejskie
Europejski urząd patentowy EUP z siedzibą w Monachium, a departament ma w Hadze. Wydaje on: europejski biuletyn patentowy, dziennik urzędowy EUP
Europejskie zgłoszenie patentowe EZP zawiera:
-podanie o udzielenie patentu europejskiego
-opis wynalazku
-jedno lub więcej zastrzeżeń patentowych
-rysunki do których odnosi się opis lub zastrzeżenie patentowe
-skrót
Konwencja Monachijska - Podstawą prawną tego jest. Ustanawia wspólne, zunifikowane prawo państw członkowskich w zakresie udzielania patentów europejskich. Patenty europejskie tj. patenty udzielane w trybie i na zasadach udzielonych konwencją wywołują takie same skutki prawne jak patenty krajowe udzielane w państwach członkowskich. Można domagać się udzielenia patentu europejskiego we wszystkich krajach UE, w niektórych z nich lub w jednym.
Literatura firmowa to:
-ogół publikacji i dok. Niepublikowanych przeznaczone do wąskiego rozpowszechniania. Są utworzone w związku z instytucjami produkcyjnymi, usługowymi, handlowymi
-wszystkie dok. Piśmiennicze mające informację firmową
Literaturę firmową dzielimy na:
-periodyczną: czasopisma, gazety firmowe, targowe
-nieperiodyczną: wyd. z danymi katalogowymi wyrobów, wyd. inf-poradnikowe, publikacje reklamowe, dok. Towarzyszące wyrobom, mat. Ofertowe i korespondencję techniczno-handlową, materiały o charakterze sprawozdawczym, firmowe dok. Normalizacyjne, wyd. słownikowe i bibliograficzne
Literatura firmowa jest dostarczycielem informacji identyfikacyjnych wyrobu (nazwa, dane producentów, informacji o jego cechach przedmiotowych, tzn. budowę, cechy funkcjonalne, eksploatację), informację o aspektach ekonomiczno-handlowych (cena, dystrybutor, sposób zamawiania)
Jest to literatura zróżnicowana pod względem czytelniczym. Wartość też jest zróżnicowana.
Cechy literatury firmowej:
-operatywność
-aktualność
-zdolność do pojawiania się informacji w możliwie krótkim czasie od zaistnienia przedstawianych zdarzeń
-pełność, kompletność inf. – obecność wszystkich najbardziej istotnych danych charakteryzujących przedmiot.
-nowość informacji – obecność nieznanych wcześniej inf przekazywanych w możliwie dużej liczbie
-wiarygodność – stopień zniekształcenia treści w stosunki do stanu rzeczywistego
-zwięzłość informacji- niewielkie objętościowo teksty w stosunku do liczby przekazywanych informacji.
PLAN BERNALA: (angielski historyk nauki)
1. dotyczył reorganizacji systemu publikowania czasopism naukowych. Zamiast wielu czasopism stworzył wyspecjalizowane ośrodki informacji analitycznych, najpierw w skali krajowej, pptem międzynarodowej.
2. wszystkie artykuły naukowe powinny być przesyłane do tych ośrodków, tam redagowane i przechowywane.
3. analizy dokumentacyjne artykułów byłyby publikowane w przeglądach dokumentacyjnych, a pełne teksty czytelnik otrzymywałby na rządnie.
Raport ALVINA Weinberga: rząd USA powierzył zadanie przeanalizowania zagadnień informacji naukowej grupie, której przewodniczył Weinberg. Ta komisja ekspertów ustaliła założenia:
-zauważono iż wśród naukowców i techników występuje zjawisko umiejętnego używania i konstruowania wypowiedzi pisemnych.
-stwierdzono, że wielokrotnie publikowane są rezultaty tej samej pracy
-zbyt mało prac ukazuje się charakterze kompendiów.
-pewne prace charakteryzowały się nieszczerością i dezinformacyjnością.
W związku z raportem Weinberga należy opracować przepisy regulujące te błędy. „kodeks dobrych obyczajów w publikacjach naukowych” został opracowany przez UNESCO w 1963, a potem w 1968.
Celem kodeksu było ujednolicenie zasad redagowania i publikowania wiadomości naukowych:
1). Na początku wszystkich opracowań naukowych autor powinien umieszczać krótkie streszczenie (krótkie technicznie).
2). Określono 3 rodzaje oryginalnych tekstów naukowych:
-prawa naukowe oryginalne
-publikacja tymczasowa lub doniesienie wstępne
-referat poglądowy
3). Omówiono sprawę redagowania tekstów naukowych
4). Przedstawiono zalecenia dla redaktorów naczelnych i wydawców publikacji naukowych.
Istota tego prawa jest fakt, że jeżeli za jednostkę informacji przyjmiemy całość publikacji ogłoszonych w określonym czasie na jeden temat, w jednej dziedzinie kiedy to w wydaniach specjalnych poświęconych tej dziedzinie znajdujemy tylko 1/3 publikacji na ten temat, drugą 1/3 znajdujemy w czasopismach z dziedzin pokrewnych, a trzecią 1/3 znajdziemy w czasopismach o różnych specjalnościach tematycznych.
Prawo starzenia się informacji:
Aby odpowiedzieć na pytanie kiedy informacja się dezaktualizuje należy zbadać liczbę cytowań danych publikacji w pewnym okresie czasu. Jeżeli pewne zagadnienie przestaje być cytowane to jest to znak zmniejszenia się jego aktualności. Jest to proces starzenia się informacji, lub okres półtrwania informacji lub półczas trwania inf.
System informacyjny: jest to taki system którego elementami są: użytkownicy informacji, pracownicy informacji, zbiory informacyjne oraz zespół metod i środków służących do procesu informacyjnego.
Proces informacyjny jest to przebieg następujących po sobie i pozostających ze sobą w związku przyczynowym etapów podstawowych zadań placówki informacyjnej:
-gromadzenie
-opracowanie
-przechowywanie
-wyszukiwanie
-przekazywanie
-wdrażanie informacji
Systemy informacyjno – wyszukiwawcze:
1). Gromadzenie informacji obejmuje uzyskanie informacji o dokumencie, jego nabyciu i wprowadzeniu do zbioru informacyjnego.
2). Opracowanie informacyjne jest to zespół czynności mających na celu przygotowanie zbioru informacyjnego do udostępniania.
Charakterystyka wyszukiwawcza dokumentu jest to treść dokumentu wyrażona w określonym języku informacyjnym.
Instytucja wyszukiwawcza jest to treść zapytania informacji użytkownika wyrażona w określonym języku informacyjnym.
3). Przechowywanie infor. czyli umiejscowienie informacji w zbiorze informacyjnym w sposób umożliwiający jej wyszukiwanie.
4). Wyszukiwanie infor. jest to wybieranie ze zbioru informacji charakterystycznych wyszukiwaniu tych dokumentów, które odpowiadają instytucjom wyszukiwawczym.
5). Przechowywanie infor. jest to dostarczenie informacji określonemu odbiorcy.
6). Wchłanianie infor. – użytkownik sprawdza przydatność otrzymanych informacji dla realizacji własnych zadań, celów.
Język jest to zespół środków za pomocą których ludzie porozumiewają się między sobą głosem lub pismem. Jest to abstrakcyjny, dynamiczny system porozumiewania, na który składają się słownictwo i normy gramatyczne, realizując się w konkretnych aktach mówienia. Języki w zależności od sposobu powstania dzielimy na:
1). Język naturalny – powstały w wyniku utrwalania się pewnych norm dotyczących tego wszystkiego co jest wspólne w procesie kontaktowania się określonej grupy w społeczeństwie.
Cechy języka naturalnego:
-dwoistość która polega na tym, że znaczy co pełnią wyrażenia złożone, natomiast wyrażenia proste są wyrażeniami prostych które same nic nie znaczą.
-produktywność polega na tym, że osoba mówiąca danym językiem może powiedzieć coś, czego nigdy nikt nie słyszał, nie mówił i nie może być przez inne osoby znające ten język zrozumiała.
-orbitralność: w języku nie ma żadnego związku naturalnego ani koniecznego między obiektami należącymi do języka, a między obiektami rzeczywistości pozajęzykowej przez nią oznaczonymi, przyporządkowanie to polega jedynie na konwencji.
-język ten posiada zdolność przemieszczania komunikatu w czasie i przestrzeni, przekaz językowy może odnosić się do zjawisk zachodzących w rzeczywistości pozajęzycznej oddalonych od zachowania językowych form w czasie i przestrzeni.
-przekazywanie języka w normach kultury, tzw. transmisje kulturalne.
2.Język informacyjny (infor. – wyszukiwawczy) jest to specjalistyczny, sztuczny, przeznaczony do odtworzenia podstawowej treści dokumentu lub kwerendy w celu wyszukiwania ze zbioru informacji tylko tych dokumentów które odpowiadają na kwerendę, tzw. których charakterystyka wyszukiwania pokrywa się z instrukcją wyszukiwawczą.
3. Języki sztuczne (formalne) mają wyraźnie określony słownik oraz jasno sformułowane reguły składniowe.
Elementy języka sztucznego:
Słownik
Gramatyka
Słownik języka informacyjnego jest to zbiór jednostek tego języka ułożony wg ustalonych zasad.
4 poziomy jednostek:
1). Elementarne znaki graficzne pozbawione są znaczenia, semantyczne są puste i służą do budowy elementarnych jednostek leksykalnych
2). Elementarne jednostki leksykalne są semantycznie pełne, np. elektronika
3). Zdanie języka informacyjnego zbudowane z elementarnych jednostek leksykalnych używane są w charakterystykach wyszukiwawczych dokumentu.
4). Charakterystyki wyszukiwawcze dokumentu mają składać się z 1 lub więcej zdań j. informacyjnego.
Słownik języka deskryptorowego to TEZAURUS.
Słownik języka klasyfikacji to tablice UKD.
Języki sztuczne tworzone są w określonym czasie przez określonego człowieka lub grupę ludzi w celu połączenia określonych funkcji. Zmiany mogą być wprowadzone przez osoby które je stworzyły.
Z języka informacyjnego powinna być wyeliminowana:
-synonimia
-homonimia
-polisemia
Gramatyka w JI- zbiór reguł określonych dla każdego poziomu języka, jakie połączenia jednostek elementarnych przyjmuje się w tym języku. :
1. Gramatyka pozycyjna – miejsce każdej elementarnej jed. leksykalnej w zdaniu informacyjnym jest ściśle ustalone a jego zmiana powoduje zmianę znaczenia zdania. Przykład: Gramatyka Języka Haseł Przedmiotowych
2. Gramatyka o dowolnym szyku - miejsce każdej elementarnej jed. Leksykalnej w zdaniu inf. Jest dowolne, a elementarne jednostki leksykalne mogą być zapisane w dowolnym porządku. Przykład: Gramatyka słów kluczowych
3. Gramatyka o typie pośrednim tzw. gramatyka częściowo pozycyjna, czyli miejsce samodzielnych elementarnych jednostek leksykalnych w zdaniu języka informacyjnego jest dowolne, lecz miejsce niesamodzielnych jed. Leks. Jest ściśle określone i nie może być zmienione bez spowodowania zmiany znaczenia całego zdania. Przykład: Język deskryptorowy.
Wymagania:
1. język ten powinien dysponować środkami leksykalno-gramatycznymi, niezbędnymi do precyzyjnego wyrażania głównego tematu dokumentu oraz tematu dowolnego zapytania informacyjnego.
2. powinien to być język jednoznaczny, czyli każdy zapis w tym języku powinien dopuszczać tylko jedną interpretację
3. język ten nie powinien zawierać elementów które w jakikolwiek sposób wskazywałyby na związek informacji a jej adresatem (język obiektywny, nienakazujący naszego stosunku do tematu)
4. powinien zawierać możliwość porównania charakterystyk wyszukiwawczych dokumentów z instrukcjami wyszukiwawczymi
Znormalizowany termin lub symbol stosowany do jednoznacznego reprezentowanego z pojęć, występujący w dokumentach i zapytaniach informacyjnych.
Cecha charakterystyczną j. deskryptorowego jest słownik kontrolowany, zwany Tezaurusem zawierający wykaz wyrażeń przyjętych i odrzuconych języków oraz reguły gramatyczne utożsamiane z tzw. indeksowaniem współrzędnym.
Wyrażenie języka naturalnego wprowadzone do Tezaurusa w celu wskazania reprezentującego go deskryptora różniącego się od niego formą (terminy zakazane)
Słowo kluczowe – wyraz lub wyrażenie wzięte z tytułu lub treści dokumentu, charakteryzujące treść tego dokumentu
Klasyfikacje hierarchiczne
Klasyfikacja to system klas przeznaczony do wyszukiwania dokumentów wg określonych cech. Podstawą budowy KH jest podział pojęć, a cecha wg której przeprowadzamy ten podział, to zasada podziału.
Reguły klasyfikacji(każdej):
-podział pojęć powinien być przeprowadzony tylko wg jakiejś zasady
- otrzymane w wyniku podziału klasy powinny być wzajemnie rozłączone
- podział na klasy powinien być proporcjonalny
- podział na podklasy powinien być ciągły
Podstawową zasadą jest hierarchia – jedna klasa jest podrzędna drugiej.
Wady KH jako JI:
- posiadają zbyt małą głębokość podziału
- nie dopuszczają indeksowania wieloaspektowego
- nie nadążają za współczesnym poziomem rozwoju nauki i techniki
Zalety:
+ stosuje cyfry arabskie i litery łacińskie
+ spełnia rolę międzynarodową
+ możemy sporządzać tradycyjne katalogi i indeksy
+ wyszukiwanie informacji za pomocą tego nie ustępuje systemom zautomatyzowanym
Klasyfikacja alfabetyczno-przedmiotowa
To system klas przeznaczony do wyszukiwania dokumentów w dowolnej dziedzinie nauki i techniki, a dokumenty te są uporządkowane alfabetycznie.
Elementy:
-hasło przedmiotowe(to słowo, związek wyrazowy lub wyrażenie JI naturalnego, przyjęte na oznaczenia głównego przedmiotu dokumentu)
-opis pomocniczy hasła przedm.( to słowo, związek wyrazowy lub wyrażenie języka naturalnego, które wyraża aspekt rozpatrywanego przedmiotu)
- określniki tematyczne(to słowo, związek wyrazowy lub wyrażenie języka naturalnego, uściślające znaczenie hasła przedmiotowego lub opisu pomocniczego.
- opis pomocniczy (słowo, związek wyrazowy lub wyrażenie jęz. Naturalnego które wyraża aspekt rozpatrywanego przedmiotu.)
- wyrażenie jęz. Naturalnego uściślające znaczenie hasła przedmiotowego lub opisu pomocniczego.
Zalety:
+porządek alfabetyczny wg którego ułożone są hasła przedm.
+klasyfikację tę możemy stosować przy budowie tradycyjnego katalogu czy indeksu
+ wyszukiwanie inf w tej klasyfikacji jest efektowne i ekonomiczne bez stosowania automatyzacji
+ dużo łatwiej jest wprowadzić nowe terminy niż do hierarchicznej
+ możemy stosować do indeksowania nieograniczonej liczby dokumentów
Wady:
-w klasyfikacji tej wykorzystany jest jeden z języków naturalnych, użytkownik musi znać ten jeżyk
-słowniki haseł przedm. Wymagają kontroli leksykograf.
- sporządzanie tych klasyfikacji jest bardzo czasochłonne, wymaga wysoko wykwalifikowanych specjalistów
Klasyfikacje fasetowe
Istota klasyfikacji fasetowej polega na tym, że najpierw przeprowadzamy dokładną analizę danej dziedziny nauki Czy techniki, dla której budujemy tę klasyfikację. Na tej podstawie otrzymujemy wykazy podstawowych kategorii lub klas przedmiotowych występujących w tej dziedzinie. Klasy te nazywamy fasetami. Jej kolejnym etapem jest dzielenie na subfasety i subsubfasety.
Formuła fasetowa to ustalenie stałej kolejności występowania faset w charakterystyce wyszukiwawczej.
Klasyfikacja dwukropkowa S.R.Ranganatana
- indywiduum (osobowość)
- materia
- energia
- przestrzeń
- czas
Zalety klasyfikacji pasetowej:
+ w jednym miejscy grupuje aspekty danego tematu
+ umożliwia włączanie nowych terminów
+ posiada krótsze kody
Wady
- przejebane ją stworzyć
- ma zastosowanie w wąsko-specjalistycznych rzeczach .
Relewantność, trafność, pertynentność
Pojęcia te nie pokrywają się,
Relewantność - trafność, zgodność odpowiedzi z postawionym zapytaniem. Jest subiektywna, związana z oceną użytkownika po otrzymaniu dokumentu.
Dokument trafny relewantny spełnia potrzeby użytkownika.
Pertynentny dokument jest lepszy niż dokument relewantny
Warunki:
- przegląd wszystkich charakterystyk wyszukiwawczych wydawanych dokumentów
- porządkowanie deskryptorów w charakt. wyszukiwawczych i instrukcjach (od największego znaczenia)
-Na 1szych miejscach – najbardziej związane deskryptory i dalej coraz gorsze.
- wykorzystujemy formalne charakterystyki poszukiwanych dokumentów.
Efektywność wyszukiwania informacji
Techniczna: to miara zdolności systemu do wypełniania określonych funkcji
Ekonomiczna: koszty realizacji tych funkcji
Czynniki:
- dokładność – to jest % zawartość dokumentów relewantnych wydanych przez system w odpowiedzi na pytanie użytkownika
- kompletność – stosunek liczbowy wydanych dokumentów relewantnych do wszystkich dokumentów relewantnych znajdujących się w zbiorze wyszukiwawczych.
Między dokładnością i kompletnością jest stosunek odwrotnie proporcjonalny, tzn. im większa dokładność tym mniejsza kompletność i odwrotnie
W najlepszym razie współczynnik kompletności jest na poziomie ok. 70%, a dokładność na poziomie ok. 50%
Efektywność zależy od :
- siły semantycznej stosowanego w systemie języka informacyjnego
- stopnia uczestniczenia w procesie wyszukiwania samego użytkownika
Wady:
-Brakuje niezawodnych kryteriów oceny efektywności systemów.
-Ocena techn. Efektywności systemów wyrażą się w postaci subiektywnego pojęcia relewantności.
Informacja expresowa:
To rodzaj bieżącej bibliografii ukazującej się jako tygodnik, dwutygodnik, rzadziej miesięcznik informującej użytkowników o najnowszych publikacjach z danej dziedziny wiedzy, które zostały włączone do zbiorów placówki opracowujące informacje expresową.