Dysleksja wiąże się z trudnościami związanymi z czytaniem i pisaniem. Trudności te nie są związane z poziomem inteligencji dziecka ani czynnikami środowiskowymi, z wadą wzroku czy słuchu, lecz z zaburzeniami funkcji językowych, percepcyjno-motorycznych(spostrzegania wzrokowego, słuchowego, motoryki) i ich współdziałania, uwagi, pamięci(wzrokowej, słuchowej, ruchowej), lateralizacji(stronności ciała), orientacji w przestrzeni.
Dysleksja- nazwa pochodzi z języka łacińskiego. „Dys”- brak czegoś. „lego”- czytam.
Dysleksja może wiązać się np. z trudnością w przetwarzaniu w mózgu pewnych sygnałów odbieranych przez nasz wzrok. Może przybrać różne postacie(wzrokowe, słuchowe). Dysleksja jest związana z zaburzeniami czynności centralnego układu nerwowego. Z dysleksją zmagają się dzieci, osoby o prawidłowym rozwoju umysłowym. Dysleksja nie jest chorobą, określana jest jako zaburzenie, deficyt.
Najczęściej stosuje się termin "dysleksja rozwojowa" dla określenia syndromu specyficznych trudności w uczeniu się czytania i pisania.
DYSLEKSJA - specyficzne trudności w czytaniu;
DYSORTOGRAFIA - specyficzne trudności z opanowaniem poprawnej pisowni (w tym błędy ortograficzne);
DYSGRAFIA - niski poziom graficzny pisma.
Typy dysleksji:
Wzrokowa- z dominującymi zaburzeniami analizy i syntezy wzrokowej, powiązanymi z zaburzeniami koordynacji wzrokowo-ruchowej i wzrokowo- przestrzennej.
Fonologiczna- trudności w kojarzeniu znaków graficznych z ich słchowo przestrzeganymi realizacjami, uwarunkowana zaburzeniami percepcji i pamięci słuchowej dźwięków mowy, najczęściej powiązana z zaburzeniami funkcji językowych.
Semantyczna- z cechami afatycznymi wiążącymi się z obniżoną kompetencją języka( wg. Niektórych autorów także: dysleksja integracyjna- rozpoznawana wtedy, gdy rozwój funkcji percepcyjnych dziecka, badanych w izolacji jest zgodny z wiekiem , zaburzony jest jednak proces integrowania bodźców napływających z różnych zmysłów).
Przyczyny dysleksji rozwojowej:
Koncepcja genetyczna- dziedziczenie tych zmian w centralnym układzie nerwowym, które są przyczyną zaburzeń funkcjonalnych i podłożem trudności w czytaniu i pisaniu.
Koncepcja opóźnionego dojrzewania centralnego układu nerwowego- spowolnienie dojrzewania.
Koncepcja organiczna- mikrouszkodzenia struktury tych okolic mózgu, które realizują czynności czytania i pisania.
Koncepcja hormonalna-niedokształcenie struktury niektórych okolic kory mózgowej.
Koncepcja tzw.psychodysleksji- zaburzenia emocjonalne oraz funkcjonalnych centralnego układu nerwowego.
Objawy dysleksji rozwojowej
Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu ujawniają się dopiero w szkole, podczas gdy już w okresie przedszkolnym można zauważyć objawy, które cechują tzw. dzieci ryzyka dysleksji.
opóźniony rozwój mowy;
mała sprawność i koordynacja ruchów podczas zabaw ruchowych, samoobsługi, rysowania i pisania (brzydkie pismo);
wady wymowy, trudności z wypowiadaniem złożonych słów, błędy gramatyczne
zaburzenia słuchu fenomowego
opóźniony proces ustalania się dominacji ręki, niejednorodna lub lewostronna lateralizacja
zaburzenia uwagi i pamięci
trudności z opanowaniem poprawnej pisowni: pismo zwierciadlane, mylenie liter podobnych pod względem kształtu (p-b-d-g), liter odpowiadających głoskom zbliżonym fonetycznie, opuszczanie liter, błędy ortograficzne pomimo znajomości zasad ortografii..
Idealny moment na zdiagnozowanie dysleksji to wiek 6-7lat, a jej ryzyka to wiek przedszkolny. Chłopcy zostają dyslektykami czterokrotnie częściej niż dziewczynki.
Przyczyny dysleksji:
Nieprawidłowy rozwój ciąży, przedwczesny poród, przebyte schorzenia w pierwszych miesiącach życia. Dysleksja występująca w poprzednich pokoleniach rodziny.
Objawy, symptomy, które mogą wskazywać na zaburzenia dyslektyczne:
- dzieci, które się z trudem uczą chodzić lub mówić. Brak raczkowania u dziecka-powinno niepokoić rodziców.
- pierwsze wyrazy w 2roku życia, proste zdania w 3 roku życia, długie niepoprawne wymawianie wyrazów, przekręcanie wyrazów, liter, nie może zapamiętać nazw lub dłuższych sekwencji słownych( dni tygodnia).
- opóźnienie percepcji i pamięci słuchowej, trudniej uczą się piosenek i wierszyków, mogą mieć problemy z rytmem.
- problemy z percepcją i pamięcią wzrokową, nie lubią rysować, rysują nieporadnie( rysunki na poziomie dzieci młodszych).
-problemy motoryki dużej- gorzej opanowuje umiejętnośc jazdy na rowerze, skakania, biegania, wpada np. na meble.
- problemy motoryki małej- problem ze sznurowaniem butów, zapinaniem guzików, używaniem nożyczek, chwytaniem piłki.
Im wcześniej zaczniemy pracę z dzieckiem dyslektycznym tym lepsze mogą być nasze efekty. Jeżeli zauważymy u dziecka jakieś niepokojące nas objawy, utrzymujące się przez dłuższy czas powinniśmy skontaktować się z lekarzem specjalistą.
Diagnoza dysleksji rozwojowej powinna być prowadzona przez zespół specjalistów (psycholog, pedagog, logopeda, lekarze - foniatra, okulista, psychiatra dziecięcy) i obejmować:
szczegółową ocenę poziomu czytania i pisania (badanie pedagogiczne)
ocenę poziomu rozwoju umysłowego (badanie psychologiczne)
ocenę funkcji uczestniczących w czynności czytania i pisania: językowych, percepcyjno-motorycznych i ich integracji (badanie psychologiczne i pedagogiczne)
w razie zaburzeń emocjonalnych i psychosomatycznych spowodowanych długotrwałym stresem szkolnym wskazana konsultacja logopedy (badanie mowy), a także psychiatry dziecięcego.
Opinia specjalistyczna nie zwalnia ucznia od wymagań lecz ma służyć ukierunkowaniu pomocy (terapii pedagogicznej).
Informacją o objawach dysleksji jest przede wszystkim ocena głośnego czytania (tempa, techniki i liczby błędów) oraz stopnia zrozumienia przeczytanego tekstu. Z kolei ocena poziomu pisania obejmuje analizę zeszytów oraz prac pisemnych dziecka: ze słuchu (dyktando), ze wzoru (przepisywanie), z pamięci.
Dysleksja na ogół może się ujawniać pod postacią zespołu symptomów określonych nieprawidłowości, jednakże każde dziecko przejawia zindywidualizowany obraz objawów zaburzeń i związanych z tym trudności szkolnych.
Dysleksji bardzo często towarzyszy szybko obniżająca się motywacja i samoocena dziecka, gdyż uczeń z dysleksją musi włożyć więcej wysiłku w wykonanie zadania niż rówieśnik bez dysleksji, żeby uzyskać taki sam rezultat.
Dzieci ze zdiagnozowaną dysleksją powinny wykonywać ćwiczenia kompensacyjne, które pomogą im w rozwoju. Celem terapii dysleksji jest usprawnienie pracy umysłowej dziecka:
ćwiczenia percepcji i pamięci słuchowej
ćwiczenia percepcji i pamięci wzrokowej
ćwiczenia koordynacji okaz z ręką i koordynacji pracy półkul mózgowych
ćwiczenia motoryki małej i dużej
ćwiczenia grafomotoryczne
ćwiczenia ruchowe — koordynacyjne
Dysgrafia to trudności z opanowaniem techniki pisma .Nie chodzi o ortografię ale o sam wygląd pisma. Jest to częściowa lub całkowita utrata umiejętności pisania, spowodowana mikrouszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego lub zaburzeniami ośrodkowych funkcji wzrokowych i słuchowych. Dysgraficy piszą bardzo nieczytelnie, jego pismo jest rozchwiane. Zeszyt nieczytelny. Często dysgrafia, dysleksja i dysortografia dotyczą tej samej grupy osób, dzieci.
Objawy dysgrafii
niedokładności w odtwarzaniu liter, ich połączeń, niekształtność liter
niewłaściwe proporcje liter w obrębie wyrazów (zróżnicowanie wielkości)
nierównomierne zagęszczenie pisma
niejednolite położenie pisma (nachylenie liter)
litery "drżące" o niepewnej linii
Pisanie jest trudnym, skomplikowanym procesem- dlatego nauka trwa o wiele dłużej. Łatwiej wyleczyć dysleksję.
Dysgrafia nie idzie w parze z dysortografią. Zdarzają się uczniowie, którzy nie robią błędów a są dysgrafikami.
Dziecko z dysgrafią bez trudu pisze pojedyncze litery. Ma problem z icj łączeniem w linię ciągłą, z połączeniami liter. Litery mogą nakładać się na siebie, są pisane w nieodpowiednim kierunku, są rozchwiane.
Przyczyny tych objawów leżą w układzie nerwowym i mięśniowym.
Dzieci z dysgrafią nie lubią pisać bo szybko się męczą. Trudno im utrzymać w ręce długopis. Narzekają na ból dłoni i przedramienia. Piszą wolno.
Cwiczenia dyslektyków i dysgrafów powinny być częste i krótkie.
Przykłady ćwiczeń:
- ćwiczenia rozmachowe- rozluźnienie mięśni ramienia i przedramienia.
- zamalowywanie dużych płaszczyzn ruchami poziomymi i pionowymi, koniecznie od strony lewej do prawej lub z góry na dół.
- zamalowywanie kół okrężnymi ruchami ręki, kolorowanie rysunków, malowanie łuków po śladzie.
- wyszywanie, nakręcanie zabawek na sprężynki, przesuwanie koralików po powyginanym drucie, gra w bierki.
- rysowanie szlaczków, łączenie punktów linią ciągłą, kopiowanie rysunków przez kalkę techniczną, układanie płackich układanek, puzzli, klocki lego. Lepienie z plasteliny, wdzieranki.
- ćwiczenia palców i dłoni( stukanie, krążenie palcami, składanie i rozkładanie palców, wymachy, krążenie dłońmi).