KOSMETYKA KOLOROWA
Kosmetykiem jest każda substancja przeznaczona do zewnętrznego kontaktu z ciałem człowieka, którego głównym celem jest utrzymanie skóry w czystości, pielęgnowanie lub upiększanie (Piotrkowski 2006).
Skład każdego produktu kosmetycznego musi być, wg prawa Uni Europejskiej, zadeklarowany w nazewnictwie INCI (International Nomenclature of Cosmetic Ingredients). Deklaracja ta musi znajdować się na opakowaniu produktu lub na ulotce dołączonej do kosmetyku. Została ustalona dokładna lista składników, które muszą być wypisane w kolejności ilościowo malejącej.
Kosmetyki kolorowe to układy złożone, często trójfazowe
- płynne (emulsje, zawiesiny),
- stałe (z lepiszczem),
- roztwory stałe,
-zawiesiny stałe.
W kosmetykach kolorowych możemy zaobserwować problem adhezji do powierzchni, zwłaszcza przy kosmetykach do skóry, włosów oraz paznokci.
Natomiast jeszcze jedna ważną cechą jest rozprowadzalność i ściekanie, występujące przy produktach do włosów typu farby i produkty do układania włosów.
Sztuka makijażu zrodziła się w starożytnym Egipcie. Dużo uwagi poświęcano upiększaniu twarzy, szczególnie oczu. Powieki malowano na jasnozielono, linię rzęs podkreślano czarna kreską. Pomadka zielona była wyrabiana ze sproszkowanego minerału – malachitu –CuCO3 . Cu/OH/2. Pomadka czarna była wytwarzana z antymonu, później z galeny/siarczek ołowiu/, które mieszano z lanoliną. Stosowane kosmetyki były szkodliwe dla zdrowia, gdyż zawierały ołów i miedź. Usta malowano czerwoną ochrą, którą mieszano z wodnym roztworem gumy arabskiej i tłuszczem baranim lub lanoliną.
Policzki różowano henną (Lawsonia inermis), paznokcie – mieszano hennę z wyciągiem gumy arabskiej (Acacia senegal) . Opaleniznę zradzającą niskie urodzenie tuszowano pudrem – główny składnik mąka – który nanoszono na ciało przy pomocy puszka z delikatnego włosia. Współczesna kosmetyka produkuje szeroką gamę preparatów upiększających w oparciu o surowce, które były znane w starożytności, ale o wysokim stopniu czystości chemicznej, dotyczy to szczególnie barwników. Pigmenty nie mogą zawierać metali ciężkich – arsen, ołów, miedź.
Pigmenty są określane wg tzw. Colour Index – C. I. – wykaz dopuszczalnych do stosowania ustala Ministerstwo Zdrowia.
Colour Indeks (Indeks Barw).
Pigmenty – farby suche, barwiące, praktycznie nierozpuszczalne w wodzie. Pigmenty dzieli się na rodzaje:
- ze względu na źródło pochodzenia
- ze względu na odmiany
- ze względu na specyficzne cechy i związane z tym zastosowaniem.
Rozróżnia się pigmenty organiczne i nieorganiczne – otrzymuje się bądź z naturalnych substancji barwnych przy zastosowaniu procesów chemicznych, mechanicznych i termicznych np. pławienie, mielenie, suszenie, ekstrakcja/pigmenty naturalne/, bądź stosując procesy chemiczne, czy fizykochemiczne np. stapianie, strącanie, utlenianie, dwuazowanie (pigmenty syntetyczne).
Pigmenty azowe – pigmenty organiczne, w których chromoforem (czynnik barwny) jest grupa azowa -N=N- . Barwniki azowe odznaczają się żywością barwy, dobrą trwałością na światło i wodę, najczęściej spotykane barwy: żółte, pomarańczowe, bordo.
Pigmenty ftalocyjoninowe – niebieskie i zielone pigmenty, wyróżniają się pięknymi kolorami, dużą siłą barwienia, doskonałą trwałością na światło, temperaturę, kwasy i alkalia.
Pigmenty nieorganiczne – dzielą się na naturalne i syntetyczne, klasyfikowane są wg kolorów na : biele, żółcienie, oranże, czerwienie, fiolety, błękity, zielenie, czernie.
Laki – pigmenty organiczne, są otrzymywane z barwników rozpuszczalnych w wodzie przez wytrącenie w postać nierozpuszczalną lub przez trwałe osadzenie na podłożu. Zachodzi wówczas reakcja chemiczna miedzy roztworem wodnym barwnika a roztworem związku strącającego z wytworzeniem nierozpuszczalnego produktu – laku.
Osadzenie na substracie opiera się na procesach fizycznych /adsorpcja/ lub fizycznych i chemicznych.
Laki dzieli się na dwie grupy:
A/. laki syntetyczne
B/. laki pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego – są otrzymywane przez
lakowanie barwników naturalnych, obecnie rzadko stosowane
Laki syntetyczne otrzymuje się
A/. z barwników zaprawowych przez lakowanie metalem – głównie alizarynowe
z glinem, żelazem, chromem, barem
B/. z barwników kwasowych lakowanych solami metali, głównie baru
C/. z barwników zasadowych lakowanych związkami o charakterze kwaśnym
Pigmenty perłowe
A/. tlenochlorek bizmutu /C.I.77163/ - srebrny proszek, występuje w formie
dyspersji /pasty/ w oleju rycynowym
B/. mika – błyszczyk – minerał – występuje w formie dyspersji w oleju
rycynowym lub zawieszony w bieli tytanowej /TiO2/.
Pigmenty perłowe są odporne na kwasy, alkalia, światło, występują w kolorach srebrnym, złotym, niebieskim, zielonym czerwonym.
PUDER
Skład i rodzaj zależy od przeznaczenia.
Surowce
TALK – uwodniony krzemian magnezu – Mg3/Si4O10/ /OH/2 – biały proszek nierozpuszczalny w wodzie, tłuszczach. Posiada bardzo dobry poślizg i przyczepność oraz zdolność wiązania oleju.
Talk musi być sterylizowany, rozdrobnienie 5 – 15 mikronów.
SKROBIA – wielocukier /C6H1005/n – ziemniaczana, pszenna, kukurydziana
CELULOZA – błonnik, naturalny polisacharyd, szerokie zastosowanie maja pochodne celulozy – metyloceluloza, karboksymetyloceluloza.
MYDŁA METALICZNE – sole kwasów tłuszczowych – stearyniam magnezu, glinu, cynku – polepszają siłę krycia i przyczepność.
DWUTLENEK TYTANU – TiO2 – biel tytanowa, w przyrodzie występuje jako rutyl i anataz, do celów kosmetycznych stosuje się odmianę anataz. Biały pigment podwyższa przyczepność i polepsza białą barwę pudru.
KRZEMIONKA – SiO2 – koloidalna, w małej ilości poprawia sypkość pudru.
KREDA STRĄCANA – drobnoziarnista forma węglanu wapnia CaCO3 podwyższa siłę krycia.
KAOLINA – glinka porcelanowa – glinokrzemiany – stosuje się kaolinę koloidalną o bardzo drobnym uziarnieniu, polepsza przyczepność.
BARWNIKI – naturalne, syntetyczne, nieorganiczne, organiczne
Własność pudru – siła krycia, przyczepność, efekt matujący, poślizg.
Przykładowe receptury
PUDER SYPKI
Talk do 100, 0
Kaolina 10, 0
Biel tytanowa /TiO2/ 10, 0
Stearynian magnezu 5, 0
Skrobia /kukurydziana/ pszenna 10, 0
Węglan wapnia 3, 0
Krzemionka koloidalna 3, 0
Barwniki – zestaw 2, 0 – 2, 5
Kompozycja zapachowa wg uznania
PUDER PRASOWANY – zawiera bazę pudrową i lepiszcze
Acetylated Lanolin Alcohol
/Acetulan – lepiszcze/ 5, 0
Stearynian magnezu 6, 0
Kaolina 3, 0
Węglan magnezu 1, 0
Biel tytanowa /TiO2/ 5, 0
Barwniki – zestaw 2, 0 – 2, 5
Talk do 100, 0
Kompozycja zapachowa wg uznania
CIENIE PRASOWANE – do powiek – receptura i technologia jak przy pudrze prasowanym, zawierają: barwniki nieorganiczne w ilości 5 – 10%, perła – 10 – 30%, kaolinę 5 – 10%, stearynian magnezu 2 – 10%, lepiszcze 6 – 8%, talk 40 – 70%.
PUDER DO CIAŁA – własności: poślizg, gładkość na skórze, pochłanianie wilgoci
Kaolina koloidalna 6, 0
Biel tytanowa 2, 0
Węglan wapnia 8, 0
Stearynian magnezu 3, 0
Skrobia kukurydziana/
ryżowa 10, 0
Talk do 100, 0
Komp. zapachowa wg uznania
PUDER DLA DZIECI – zasypka – wymagania określa norma PN-86/C-7702I.
Wyroby kosmetyczne i perfumeryjne. Zasypka dla
niemowląt
Talk /sterylny/ 89, 3
Tlenek cynku/biel cynkowa ZnO/ 10, 0
Krzemionka koloidalna 0, 5
Komp. zapachowa 0, 2
PUDER DO STÓP – własności: poślizg, pochłanianie wilgoci,
bakteriobójczy
Sól cynkowa kwasu undecylowego 20, 0
Węglan magnezu 10, 0
Alantoina 0, 5
Triclosan/Irgasan DP 300/ 0, 1
Komp. zapachowa 0, 5
Talk do 100, 0
PUDER DEZODORANT
Skrobia kukurydziana 45, 0
Triclosan 0, 1
Biel cynkowa /ZnO/ 0, 4
Stearynian glinu 1, 0
Krzemionka koloidalna 1, 5
Talk do 100, 0
PREPARATY MAKE – UP
Puder podkładowy w formie barwnego stopu woskowo-tłuszczowego
A/. Wosk Carnauba 6, 0
Miccrocrystaline Wax
/Lunacera M/ 10, 0
Olej parafinowy 27, 0
Octyl Palmitate 25, 0
B/. Talk 10, 0
Biel tytanowa /TiO2/ 15, 0
Biel cynkowa /ZnO/ 2, 0
Barwniki – zestaw 3, 0 – 5, 0
Kompozycja zapachowa wg uznania
PUDER FLUID – emulsja O/W
A/. Glyceryl Stearate/and/
PEG-100 Stearate 3, 0
Cetearyl alcohol/and/
Ceteareth-20 2, 0
Alkohol cetylowy 2, 0
Isopropyl Palmitate 4, 0
Olej parafinowy 6, 0
B/. Glikol propylenowy 3, 0
Phenova 0, 8
Magnesium Aluminium Silicate
/Veegum HV/ 1, 0
Woda do 100, 0
C/. Biel tytanowa /TiO2/ 0, 8
Talk 5, 0
Barwniki – zestaw 1, 0 – 1, 5
D/. Cyclomethicone 4, 0
Komp.zapachowa wg uznania
PUDER W KREMIE – O/W
A/. Glyceryl Stearate S/E 5, 0
Cetearyl Alcohol/and/
Ceteareth-20 3, 0
Olej parafinowy 4, 0
Isopropyl Palmitate 4, 0
Palmitynian cetylu 2, 0
Caprylic/CapricTriglyceride 3, 0
B/. Glikol propylenowy 4, 0
Cellulose gum/Carboxymethyl Cellulose/ 0, 2
Phenova 0, 8
Woda do 100, 0
C/. Biel tytanowa /TiO2/ 6, 0
Kaolina koloidalna 4, 0
Barwniki – zestaw 1, 0 – 1, 5
Kompozycja zapachowa wg uznania
RÓŻ NA POLICZKI – stop woskowo-tłuszczowy z bazą pudrową
A/. Isopropyl Palmitate 40, 0
Olej parafinowy 35, 0
Biel tytanowa /TiO2/ 6, 0
Barwniki – zestaw 4, 0
B/. Wosk Carnauba 8, 0
Microcrystaline Wax/Lunacera M/ 2, 0
Wosk pszczeli 3, 0
Lanolina 2, 0
Konserwant, komp. zapachowa wg uznania
Róż prasowany
A/. Talk do 100, 0
Kaolina koloidalna 10, 0
Stearynian magnezu 5, 0
Biel tytanowa /TiO2/ 6, 0
Barwniki – zestaw 4, 0
Lepiszcze/Acetulan/ 5, 0
B/. Weglan magnezu 5, 0
Kompozycja zapachowa 0, 5
PREPARATY DO MAKIJAŻU OCZU
MASCARA – tusz do rzęs w tafelce ze szczoteczką
A/. Wosk Carnauba 20, 0
Wosk pszczeli 10, 0
Glyceryl Stearate S/E 5, 0
Olej rycynowy 2, 0
Kalafonia 2, 0
Ethylparaben 0, 2
B/. Stearyna 3x prasowana 14, 0
Trójetanolamina 99% 7, 0
C/. Guma arabska/Acacia Senegal/ 5, 0
Woda 5, 0
D/. Zestaw barwników 10, 0
TUSZ DO RZĘS – typ roll-on ze szczoteczką – emulsja O/W
A/. Wosk pszczeli 14, 0
Wosk Carnauba 3, 0
Glyceryl Stearate S/E 5, 0
Cetearyl Alcohol/and/
Ceteareth-20 3, 0
Olej rycynowy 3, 0
Propylparaben 0, 3
Barwniki – zestaw 5, 0
B/. PVP K-30 3, 0
Germall 115 0, 5
Woda do 100, 0
C/. Cyclomethicone/Volatile Silicone Fluid/ 10 – 15
EYE LINER – preparat do malowania kresek u nasady rzęs, w formie barwnego żelu lub prasowanej.
Żel
A/. Woda do 100, 0
Magnesium Aluminium
Silicate/Veegum HV/ 2, 5
Glikol propylenowy 2, 0
Germall 115 0, 5
B/. PVP K-30 2, 0
Woda 10, 0
C/. Pigmenty nieorganiczne 10, 0
EYLINER PRASOWANY
A/. Talk do 100, 0
Stearynian cynku 5, 0
Węglan wapnia 5, 0
Pigmenty nieorganiczne 15, 0
Propylparaben 0, 2
Germall 115 0, 2
B/. Olej parafinowy 2, 0
Sorbitan sesquioleate 7, 0
KREDKI DO WARG
Barwna kredka do ust „ Pomade en baton” powstała we Francji ok.1895 roku i zawierała łój i wosk pszczeli. Rozpowszechniła się w okresie I wojny światowej, gdy ok.1915 – 1920 zastosowano eozynę – czterobromofluoresceinę – utrwalacz koloru, który jednak zmieniał barwę kredki na ustach na kolor czerwono-fioletowy.
Kredka do warg powinna mieć dobrą rozsmarowalność, siłę krycia, trwałość koloru, nie powinna zmieniać barwy na ustach oraz posiadać własności nawilżające i zmiękczające.
Kredka do warg zawiera:
Woski – 20 % , tłuszcze i oleje – 70% , barwniki - 10%
Wosk pszczeli (Beeswax) - wydzielina gruczołów pszczół, wytwarzane przez nie jako materiał do budowy plastrów. Wosk nadaje plastyczność, temp. topnienia wosku bielonego 63 - 65°C.
Wosk Kandelila (Candelilla wax) - wosk roślinny, otrzymywany z liści rośliny Pendilantus pavonis przez wytapianie goracą woda lub parą. Temp. topnienia 66 - 71°C.
Wosk Karnauba (Carnauba wax) - wosk roślinny, otrzymywany z palmy brazylijskiej Copernicia cerifera – przez zeskrobywanie, wytapianie gorącą wodą lub parą. Wosk wiąże oleje, podwyższa temperaturę topnienia i twardość kredki.
Mikrowoski (Microcrystalline wax) - mineralny, zawiera wysokocząsteczkowe nasycone, alifatyczne węglowodory, rozgałęzione izoparafiny, posiada dobrą zdolność wiązania oleju, nadaje twardość.
Olej rycynowy(Castor oil) - olej rącznikowy, otrzymywany z nasion rącznika Ricinus communis, zawiera nienasycone kwasy tłuszczowe i łatwo ulega jełczeniu. Stosuje się substytut oleju rycynowego – uwodorniony olej rycynowy – PPG-3 Hydrogenated Castor Oil. Olej rycynowy dysperguje pigmenty.
Lanolina (Lanolin) - tłuszcz wełny owczej – posiada własności zmiękczające, natłuszczające, zwiększa przyczepność kredki, chroni przed utratą wilgoci. Pochodne lanoliny – olej lanoliny (Lanolin Oil) - dysperguje barwniki, Isopropyl lanolate – poprawia smarowność, połysk, nie daje uczucia lepkości, lekko hydrofilowy, tworzy z wilgocią na ustach emulsje, działa nawilżajaco.
Oleje zmiękczające – Isopropyl Myristate Palmitate – nadają połysk, ułatwiają rozsmarowywanie.
Alkohole tłuszczowe – alkohol oleilowy (Oleyl Alcohol) - nadaje poślizg
w małych ilościach stosuje się olej parafinowy, wazelinę, parafinę stałą.
Barwniki – pigmenty organiczne, nieorganiczne, laki, pigmenty perłowe
Środki konserwujące – pochodne Parabenów, antyutleniacze – butylohydroksytoluen – BHT
Kompozycja zapachowa – nie może zawierać substancji, które mogą wywołać krystalizację na powierzchni kredki.
Wymagania techniczne – wg PN-C-77062 Wyroby kosmetyczne i perfumeryjne. Kredki do warg
Wygląd jednorodny, barwny sztyft, bez nalotów w postaci krystalizacji i pocenia o powierzchni błyszczącej
Właściwości lekko nakłada się na usta, posiada dobre krycie, nadaje połysk, nie rozmazuje się podczas aplikacji, nie daje uczucia ściągania nabłonka warg
Dopuszczalna zawartość metali ciężkich:
Zawartość ołowiu – nie więcej niż 10 mg/kg
arsenu – nie więcej niż 2 mg/kg
kadmu – nie więcej niż 0, 5 mg/kg
Przykład recepturalny
A/. Wosk Carnauba 10, 0
Wosk pszczeli 10, 0
Microcrystalline wax
/Lunacera M/ 10, 0
Lanolina 8, 0
Oleyl Alcohol 15, 0
Olej parafinowy 2, 0
BHT 0, 05
Propylparaben 0, 2
B/. Olej rycynowy do 100, 0
Barwniki zawieszone
W bieli tytanowej /TiO2/ 6, 0
Komp. zapachowa wg uznania
BŁYSZCZYK DO UST – nakłada się na kredkę do warg celem poprawienia jej połysku lub mogą być stosowane zamiast kredki.
Błyszczek w postaci stopu, nakładany palcem, np.
Olej parafinowy do 100, 0
Olej rycynowy 15, 0
Lanolina 10, 0
Wosk pszczeli 8, 0
Wazelina 8, 0
Barwnik 0, 5
Konserwant, komp.zapachowa wg uznania
BŁYSZCZYK PŁYNNY – typu roll-on, np.
PEG – 3 Hydrogenated Castor Oil do 100, 0
Lanolina 5, 0
Wosk pszczeli 1, 0
Barwnik 0, 5
Witamina E, komp.zapachowa wg uznania
KREDKI DO WARG PIELĘGNACYJNE
ochronne, bezbarwne, baza woskowo-tłuszczowa jak w kredkach z dodatkiem substancji promieniochronnej, witamin. Kredki ochronne zapobiegają pękaniu i szorstkości warg.
PREPARATY DO DEMAKIJAŻU
Są przeznaczone do zmywania makijażu oczu i twarzy.
Przykładowe receptury
Mleczko zmywające – cleansing milk
A/. Lanolin Alcohol 1, 5
Alkohol cetylowy 0, 5
Olej parafinowy /70cS/ 8, 0
Stearyna/3x prasowana/ 5, 0
B/. Trójetanolamina 99% 2, 0
Woda do 100, 0
Lotion zmywający – cleansing lotion
A/. Caprylic/capric Triglyceride 40, 0
Sorbitan oleate 3, 0
Polysorbate 80 6, 0
B/. Woda do 100, 0
Carbomer 980 /2% roztwór wodny/ 5, 0
Phenova 0, 7
C/. Trójetanolamina 99% 0, 1
Woda 0, 5
Olejek zmywający
Caprylic/Capric Triglyceride 30, 0
Olej parafinowy /70cS/ 50, 0
Isopropyl Palmitate 20, 0
Kompozycja zapachowa, konserwant wg uznania.
LAKIER DO PAZNOKCI
Własności lakieru – dobra przyczepność, elastyczność, wysoki połysk, wystarczająca twardość, odpornosć na wodę i detergenty, dobre krycie i krótki czas schnięcia 2 – 3 minuty.
Lakier zawiera:
substancję tworzącą film
plastyfikator /zmiękczacz/
żywice
rozpuszczalnik
pigmenty
Lakier zawiera 25 – 29 % składników nielotnych i ok.75 – 80% składników lotnych – rozpuszczalników.
Substancje tworzące film – nitroceluloza – azotan celulozy, przy zawartości azotu 10, 5 – 12% nie ma własności wybuchowych. Produkty handlowe – 15% roztwory nitrocelulozy w octanie butylu i izopropanolu.
Lepkość lakieru zależy od:
rodzaju nitrocelulozy (jej lepkości)
rodzaju zastosowanego rozpuszczalnika
stężenia nitrocelulozy
rodzaju i stężenia zastosowanej żywicy
Plastyfikator – podwyższa elastyczność, przyczepność i połysk.
Wyróżnia się 2 grupy:
rozpuszczające estry celulozy (żelujące)
nierozpuszczające estry celulozy (nieżelujące)
Do pierwszej grupy należy stearynian butylu (podwyższa połysk) olej rycynowy, wysokocząsteczkowe estry nasyconych i nienasyconych kwasów tłuszczowych. Zawartość plastyfikatorów w lakierze wynosi 10 – 60% .
Żywice – wpływają na przyczepność i połysk lakieru.
Żywice naturalne – szelak – otrzymywany z wydzieliny owada Laccifer lacca, żywica Elemi – z drzewa Canarium luzonicum,
żywica Damara – z drzewa Shorea wiesnerii,
żywica Benzoesiam – z drzewa Styrax tonkinensis
Żywice syntetyczne – żywice alkidowe sulfoamidowe, estry poliakrylowe.
Rozpuszczalniki
niskowrzące o temp. wrzenia do 100°C – octan etylu, alkohol etylowy i izopropylowy
średnio wrzące o temp. wrzenia do 150°C – octan butylu, butanol, alkohol amylowy, octan amylu
Barwniki
Lakiery transparentne zawierają 0, 1 do 1 % barwników rozpuszczalnych. Lakiery kremowe zawierają 2 – 5 % pigmentów nierozpuszczalnych – biel tytanowa /TiO2/, tlenki żelaza, perła – mika.
Dla ochrony barwników przed promieniowaniem UV dodaje się substancje promieniochronne. Barwniki nierozpuszczalne mają tendencje do sendymentacji, która zależy od:
lepkości lakieru (im większa lepkość, tym wolniejsze osadzenie)
od ciężaru właściwego pigmentu (im lżejsze, tym dłużej utrzymują w zawieszeniu)
od mechanicznego mieszania pigmentów przez metalowe kulki, które znajdują się na dnie butelki
Obecnie producenci sprowadzają gotowe bazy lakierowe, do których dodają pigmenty. Produkcja lakierów wymaga odpowiednich urządzeń zgodnych z przepisami bezpieczeństwa przeciwpożarowego.
ZMYWACZE LAKIERÓW
zawierają substancje zmywające i pielęgnacyjne, nie powinny uszkodzić płytki paznokciowej, np.
Stearynian butylu 42, 0
Octan butylu 42, 0
Olej rycynowy 10, 0
Lanolina płynna/Lanolin oil/ 5, 0
Witamina F 1, 0