Ekspresja barwy

Autor : Everyman

Są tacy, którzy zdają sobie doskonale sprawę z potęgi kolorów i ich ekspresji. Inni umieją je wykorzystać podświadomie do skomponowania obrazu. Jest również spora grupa, która wie o ich istnieniu, jednak nigdy nie postrzegała kolorów jako środka wyrazu. Tak, moi drodzy zainteresowani, jednym z elementów składowych fotografii są barwy, które dzięki swojej mnogości i ilości odcieni mogą stanowić bogaty środek wyrazu. Zacznijmy jednak od początku.

CZĘŚĆ I

Wszystkie odcienie barw można uszeregować przez ułożenie ich w krąg barw Ostwalda. Składa się on z kolejnych barw pokrewnych przechodzących jedna w drugą, w taki sposób, że barwy dopełniające się znajdują się naprzeciwko siebie. Dopełniające, czyli takie, które przy zmieszaniu addytywnym dają barwę białą, a jednocześnie przy zestawieniu jedna z drugą dają najsilniejszy kontrast. Znajomość tej ostatniej zasady pozwala na tworzenie żywszych obrazów, często w pierwszym momencie dających wzmożone wrażenie odbiorcom. Kompozycje zbudowane w oparciu o podobne stonowane barwy działają bardziej spokojnie. Dodatkowo w zależności od odcienia mogą często tworzyć nastrój romantyczny, liryczny lub obojętny.

Musimy przy tym pamiętać, że niektóre barwy do siebie pasują, a inne się ze sobą gryzą tworząc nieprzyjemny dysonans. Wyraźną harmonię można uzyskać jeśli użyte barwy będą wybrane z wierzchołków jednego trójkąta na kole barw, tak zwany trójdźwięk. Oczywiście zastosowane proporcje nie muszą być jednakowe. Stosowanie różnych wielkości plam i luminescencji pozwala nam tworzyć przestrzeń i nastrój. Wiąże się to również z tym, że w większości kadrów symetria działa w sposób nużący (chyba, że jest jednym z środków służących lepszemu zaakcentowaniu tematu).

Zazwyczaj najlepszym rozwiązaniem okazuje się dobór jednej lub dwóch barw dominujących w kompozycji. Taki zabieg skupia wzrok i tworzy główne punkty ciężkości obrazu. Dla kontrastu można dodać w mniejszych ilościach inne barwy.
Interesujące efekty można uzyskać poprzez zestawienie kontrastujących barw ciepłych i zimnych, na przykład czerwień wydaje się jaśniejsza na tle zieleni, a błękit bardziej intensywny, gdy dodamy do niego żółty akcent.

Wspomniałem o barwach zimnych i ciepłych, dlatego rozwinę ten temat, gdyż wydaje się on dość interesujący od strony budowania przestrzeni. Wszystkie odcienie można podzielić na barwy ciepłe i zimne. Do pierwszych zaliczamy czerwień, pomarańczowy, żółty, a nawet zielony lekko zabarwiony żółtym, chociaż sam zielony z racji tego, że znajduje się w środku widma, pomiędzy barwami ciepłymi i zimnymi klasyfikowany jest jako barwa neutralna. Barwami zimnymi są natomiast: fiolet, błękit i niebieskawa zieleń.

Taki podział kolorów jest istotny ponieważ pozwala uzyskać wrażenie głębi. Barwy ciepłe są doskonałymi barwami tła przedniego dla przedmiotu, natomiast zimne lepiej sprawdzają się dla tła dalszego. Obraz zbudowany w oparciu o tą zasadę będzie miał właściwe odtworzoną głębię przestrzeni. Zwróćmy uwagę, że barwy i odcienie tła w przyrodzie są przedstawione jaśniej, bardziej blado i również cechują się tym, iż są zimniejsze, to znaczy są bardziej niebieskie. Dlatego, dla naszego przyzwyczajonego do schematów oka, barwa czerwona lub pomarańczowa działa na uwagę i bardziej przybliża.

Rozpatrując kolejne barwy: czerwona, pomarańczowa, żółta zielona i niebieska możemy zauważyć, że są one stopniowane w skali głębi przestrzeni.
Możemy także rozróżnić barwy o odcieniu czerwonym zimnym i ciepłym, podobnie jak zieleń ciepłą i zimną. Wszystko zależy od luminescencji i czystości. Uzyskujemy dzięki temu praktycznie nieograniczoną paletę pozwalającą nam manipulować przestrzenią.

Kontynuując wywód o mnogości barw należy jeszcze wspomnieć o barwach czystych, określanych mianem nasyconych i barwach zszarzałych, które mogą odegrać kluczową rolę w przedstawianym obrazie. Każdą barwę nie zmieniając jej luminescencji, można zmodyfikować, mieszając ją z odcieniem szarym - złamiemy wtedy barwę wyjściową i uzyskamy mniejsze nasycenie. Możemy tym samym przechodzić od czystej barwy do zszarzałego odcienia i uzyskać poprzez to głębię przestrzeni. Barwy czyste dzięki swoim właściwością wydają się bliskie, a zszarzałe stopniowo się oddalają.

Ponadto barwy, które normalnie ze sobą nie współgrają, zaczynają się harmonizować wtedy, kiedy jedna z nich będzie zszarzała. Bardzo silna czysta barwa pozwala na przykład ukazać otaczający ją zszarzały odcień bardziej zimnym.

Zdarza się, że sama już kolorystyka fotografii wprawia nas w określony nastrój. Dzieje się tak dlatego, że pojedyncze barwy i ich zestawienia w odpowiednim układzie mogą wywoływać skojarzenia.

Czerwień: jest silna i agresywna, wiele osób uważa ją wręcz za drażniącą po dłuższym czasie. Jednakże w połączeniu z innymi barwami może tworzyć romantyczny, wesoły lub przyjemny nastrój. Dzięki swojej 'agresywności' przyciąga uwagę i pobudza. Kojarzy się z namiętnością, ogniem i sygnałami ostrzegawczymi.

Pomarańcz: ma podobne właściwości do czerwieni, jednak jej działanie jest słabsze i wydaje się bardziej przyjemna, a nawet sympatyczna. Kojarzy się z słońcem, owocami, kwiatami.

Żółty: w zależności od odcienia i czystości może działać prowokująco i nieprzyjemnie, jak również może sugerować odczucia przyjemne - słoneczne i radosne. Dodatkowo żółty o odcieniu brunatnym kojarzy się często melancholijnie i poważnie.

Zieleń: w wielu odcieniach oddziałuje przyjemnie i łagodząco. Wynika to częściowo z wspomnianego już wcześniej faktu jej neutralnego usytuowania w widmie. Przypomina nam lato, spokój i harmonię.

Błękit: może wywoływać wrażenie mistyczne i bajkowe, często nawet nierzeczywiste. Działa pasywnie i dodaje chłodnego dystansu. Kojarzy się z wodą lub niebem. Silne niebieskozielone tonacje wnoszą do kompozycji uczucia niepokojące lub odpychające.

Fiolet: działa w wielu sytuacja podobnie jak barwy niebieskie, z tym, że w określonych zestawieniach odbierany jest jako barwa szlachetna. Ciemny fiolet zawierający domieszką czerwieni działa na odbiorcę przyjemnie i ciepło.