prawo spadkowe 1

Prawo spadkowe - gałąź prawa cywilnego regulująca przejście praw i obowiązków majątkowych po śmierci ich właściciela. Także stosunki cywilno-prawne istniejące w chwili śmierci z reguły przechodzą na inny podmiot, a nie wygasają. Ze względu na przedmiot regulacji przepisy prawa spadkowego mają charakter bezwzględnie obowiązujący ius cogens.

W Polsce kwestie związane z prawem spadkowym reguluje księga czwarta kodeksu cywilnego - spadki.

Podstawowe pojęcia związane z prawem spadkowym to:

Spadek - ogół praw i obowiązków należących do spadkodawcy w chwili jego śmierci i przechodzących na jego następców prawnych (spadkobierców) w drodze dziedziczenia. Za elementy spadku są uznawane także stany faktyczne wpływające na sytuację prawną osoby, tj. np. posiadanie rzeczy, ekspektatywy nabycia praw.

Zgodnie z Kodeksem cywilnym [1] w skład spadku wchodzą prawa i obowiązki o charakterze prywatnoprawnym i majątkowym, z wyjątkiem tych, które są ściśle związane z osobą zmarłego oraz tych, które przechodzą z chwilą śmierci spadkodawcy na określone osoby nawet jeśli nie są one spadkobiercami.

Przykładowe prawa wchodzące w skład spadkuedytuj

Obowiązki wchodzące w skład spadku [edytuj]

W skład spadku wchodzą obowiązki majątkowe, które określa się jako długi spadkowe lub pasywa spadku. Można je podzielić na:

Prawa i obowiązki wyłączone ze spadku [edytuj]

W skład spadku nie wchodzą następujące rodzaje praw i obowiązków:

Testament – rozrządzenie własnym majątkiem na wypadek śmierci. W Polsce kwestie związane ze sporządzaniem testamentów reguluje Kodeks cywilny wraz z przepisami szczegółowymi.

  1. Zasady ogólne [edytuj]

Testament może obejmować rozrządzenie majątkiem tylko jednego spadkodawcy, nie można więc sporządzać testamentów wspólnych. Spadkodawca może w każdym czasie odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia. Testament może sporządzić i odwołać jedynie osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Testament nie może zostać ani spisany, ani odwołany przez przedstawiciela.

W przypadku testamentów, polskie prawo przewiduje nieco odmienne zasady stosowania wad oświadczeń woli niż w przypadku pozostałych czynności prawnych. Nieważność testamentu zachodzi w przypadku, gdy został on dotknięty następującymi wadami oświadczeń woli:

  1. w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;

  2. pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;

  3. pod wpływem groźby.

Testament można odwołać przez sporządzenie nowego testamentu, bądź w zamiarze odwołania zniszczy się go lub pozbawi cech, od których zależy jego ważność, bądź też dokona się w nim takich zmian, z których wynika wola jego odwołania.

W przypadku, gdy spadkodawca sporządził nowy testament nie zaznaczając w nim, że poprzedni odwołuje, ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu.

Testament powinien być tłumaczony w sposób zapewniający możliwie najpełniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy. W przypadku, gdy testament może być tłumaczony na kilka sposobów, należy przyjąć taką wykładnię, która pozwoli utrzymać rozrządzenia spadkodawcy w mocy i jednocześnie nadać im rozsądną treść.

Testamenty dzielą się na zwykłe i szczególne.

  1. Testamenty zwykłe to:

  1. testament własnoręczny (holograficzny) – jest to testament napisany w całości pismem ręcznym, własnoręcznie podpisany i opatrzony datą.

  2. testament notarialny – jest to testament sporządzony przez notariusza w formie aktu notarialnego.

  3. testament allograficzny - sporządzony poprzez ustne oświadczenie ostatniej woli w obecności dwóch świadków wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez:

    1. spadkodawcę,

    2. osobę, wobec której wola została oświadczona,

    3. świadków.

W przypadku gdy spadkodawca nie może podpisać protokołu, należy to zaznaczyć w protokole oraz wskazać przyczyny braku podpisu. Testamentu opisanego w pkt. 3 nie mogą sporządzić osoby głuche lub nieme.

  1. Testamenty szczególne

  1. Przepisy dotyczące świadków testamentu [edytuj]

Świadkiem przy sporządzaniu testamentu nie może być:

  1. osoba bez pełnej zdolności do czynności prawnych;

  2. niewidomy, głuchy lub niemy;

  3. osoba, która nie może czytać i pisać;

  4. osoba, która nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza testament;

  5. skazany prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania.

Świadkiem przy sporządzaniu testamentu nie może być także osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść. Nie mogą być również świadkami: małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia.

W przypadku, gdy świadkiem była jedna z osób wymienionych powyżej, nieważne jest tylko postanowienie, które przysparza korzyści tej osobie, jej małżonkowi, krewnym lub powinowatym pierwszego lub drugiego stopnia albo osobie pozostającej z nią w stosunku przysposobienia. Jednakże gdy z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez nieważnego postanowienia spadkodawca nie sporządziłby testamentu danej treści, nieważny jest cały testament.

  1. Forma testamentu a prawo prywatne międzynarodowe

Zgodnie z konwencją w przedmiocie formy rozporządzeń[1] testamentowych sporządzoną w Hadze dnia 5 października 1961 r. formę testamentu należy uznawać za dochowaną, jeżeli jest ona zgodna z prawem:

Postanowienia te stosuje się do obywatela polskiego, choćby sporządził testament wedle powyższych reguł w formie przewidzianej przez państwo, które nie jest stroną konwencji.(brak wymogu wzajemności)

Polecenie - wyrażone zostało w art. 982 k.c. i ma na celu złożenie na spadkobiercę lub na zapisobiorcę obowiązek pewnego działania, np.: zobowiązuje go do zorganizowania wystawnego pogrzebu.

Zapis - rozrządzenie testamentowe, mocą którego spadkodawca zobowiązuje swego spadkobiercę testamentowego lub ustawowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby - zapisobiercy (art. 968 kodeksu cywilnego). Z chwilą otwarcia spadku powstaje stosunek zobowiązaniowy, w którym zapisobierca jest wierzycielem, a spadkobierca lub zapisobierca - dłużnikiem. Zapis może być uczyniony pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu.

Dalszy zapis

Spadkodawca może obciążyć zapisem także zapisobiercę. Zapisobierca obciążony obowiązkiem wykonania dalszego zapisu może zwolnić się od tego obowiązku także w ten sposób, że dokona bezpłatnie na rzecz dalszego zapisobiercy przeniesienia praw otrzymanych z tytułu zapisu albo przelewu roszczenia o jego wykonanie.

Wykonanie zapisu

Zapisobierca nie nabywa przeznaczonego mu prawa bezpośrednio, a jedynie może żądać jego wykonania od obciążonego zapisem spadkobiercy. W braku odmiennej woli spadkodawcy zapisobierca może żądać wykonania zapisu niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu. Jednakże zapisobierca obciążony dalszym zapisem może powstrzymać się z jego wykonaniem aż do chwili wykonania zapisu przez spadkobiercę.

Jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, zapis obciąża ich w stosunku do wielkości ich udziałów spadkowych, chyba że spadkodawca postanowił inaczej. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszego zapisu.

Zwolnienie od wykonania zapisu

Jeżeli osoba, na której rzecz został uczyniony zapis, nie chce lub nie może być zapisobiercą, obciążony zapisem zostaje zwolniony od obowiązku jego wykonania, powinien jednak w braku odmiennej woli spadkodawcy wykonać dalsze zapisy.

Przedawnienie roszczeń

Roszczenie z tytułu zapisu przedawnia się z upływem lat pięciu od dnia wymagalności zapisu.

Zachowek - forma ochrony interesów osób najbliższych spadkodawcy, którym przysługuje roszczenie względem spadkobierców powołanych do dziedziczenia o zapłatę określonej sumy pieniężnej zwanej zachowkiem. Obowiązek ten powstaje w chwili śmierci spadkodawcy i należy do długów spadkowych. Ratio legis polega tu na wyjściu z założenia, że każdy człowiek w razie śmierci ma moralny obowiązek pozostawienia choćby części majątku swym najbliższym, a może się zdarzyć, że spadkodawca sporządzając testament pominie takie osoby. Zachowek zabezpiecza interesy osób najbliższych pominiętych przez spadkodawcę w testamencie.

  1. Uprawnieni do zachowku [edytuj]

Podmioty uprawnione:

Wyłączenia:

  1. osoby uznane za niegodne

  2. osoby, które zrzekły się dziedziczenia lub odrzuciły spadek przysługujący im z mocy ustawy

  3. małżonek wyłączony od dziedziczenia w trybie artykułu 940 kc

  4. osoby wydziedziczone przez spadkodawcę

osoby z pkt. 1 i 2 są traktowane jakby nie dożyły otwarcia spadku

Spadkobiercy uprawnieni do zachowku: W sytuacji kiedy ich udział w spadku nie pokrywa należnego im zachowku.

Powstanie roszczenia: Roszczenie powstaje gdy uprawniony nie otrzymał go w innej postaci niż powołanie do dziedziczenia.

  1. Zobowiązani z tytułu zachowku

  1. Wysokość zachowku

Wysokość zawsze określa się w oznaczonej kwocie pieniężnej, która zależy od:

Uprawnionemu, który jest trwale niezdolny do pracy oraz małoletniemu zstępnemu należy się 2/3 udziału spadkowego, który przypadłby mu przy dziedziczeniu ustawowym. Wszystkim pozostałym należy się 1/2 udziału spadkowego, który przypadałby im przy dziedziczeniu ustawowym.

  1. Zagadnienia szczegółowe

Odpowiedzialność uprawnionego do zachowku:

  1. Zmniejszenie zapisów i poleceń:

Spadkobiercy obowiązani do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku mogą żądać stosunkowego zmniejszenia zapisów i poleceń.

Spadkodawca - to wyłącznie osoba fizyczna, po której spadek z chwilą jej śmierci przechodzi na spadkobierców. Natomiast w razie ustania bytu osoby prawnej los jej majątku normują przepisy odnoszące się do tej osoby prawnej.

Spadkodawca może wyrazić swoją wolę przez testament. Jeśli nie pozostawi testamentu krąg spadkobierców zostanie ustalony na podstawie ustawy - dziedziczenie ustawowe.

Spadkodawca może zawrzeć z przyszłym spadkobiercą ustawowym umowę w formie aktu notarialnego, w której ten zrzeknie się dziedziczenia po nim.

Spadkobierca - podmiot, na który przechodzi ogół praw i obowiązków osoby zmarłej.

Spadkobierca testamentowy - powołana do spadku na podstawie testamentu osoba fizyczna lub osoba prawna albo też dziecko poczęte nie urodzone w chwili otwarcia spadku pod warunkiem, że urodzi się żywe.

Spadkobierca ustawowy - podmiot powołany do spadku na mocy odpowiednich ustaw, w przypadku gdy spadkodawca nie pozostawił ważnego testamentu, albo gdy osoby powołane do spadku nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami.

Spadkobiercami ustawowymi są:

Spadkobierca nabywa spadek z chwilą śmierci spadkodawcy (tzw. otwarcie spadku). Spadkobierca może spadek przyjąć wprost bądź z dobrodziejstwem inwentarza albo odrzucić, składając w tej kwestii odpowiednie oświadczenie przed sądem lub notariuszem w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się, iż został do spadku powołany.

Spadkobiercą nie może być:

wyj. nasciturus

wyj. fundacja ustanowiona w testamencie, gdy zostanie wpisana do rejestru w ciągu 2 lat od ogłoszenia testamentu

Spadkobierca niegodny - taki, który:

Spadkobierca niegodny jest wyłączony od dziedziczenia tak jakby nie dożył. Nie może być spadkobierca uznany za niegodnego, jeżeli spadkodawca mu przebaczył.

Dziedziczenie - wejście spadkobiercy lub kilku spadkobierców (będące skutkiem zdarzenia prawnego - śmierci osoby fizycznej) w sytuację prawną spadkodawcy polegającą w szczególności na nabyciu praw i obowiązków majątkowych, których podmiotem był spadkodawca.

Krąg spadkobierców wyznacza wola spadkodawcy przy dziedziczeniu testamentowym lub przepis ustawy przy dziedziczeniu ustawowym.

Dziedziczenie ustawowedziedziczenie wg przepisów ustawy (głównie przepisów kodeksu cywilnego) mające miejsce gdy spadkodawca nie sporządził testamentu lub testament jest nieważny albo gdy osoby powołane do dziedziczenia nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami. Dziedziczenie ustawowe może odnosić się do całego spadku albo do jego części. Reguły dziedziczenia ustawowego opierają się na stosunku pokrewieństwa, małżeństwa lub przysposobienia.

Krąg spadkobierców [edytuj]

Kodeks cywilny zalicza do spadkobierców ustawowych: zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwo i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy.

Grupy dziedziczenia [edytuj]

Polskie prawo spadkowe dzieli spadkobierców ustawowych na dwie grupy kolejno powoływane do spadku.

Kolejność dziedziczenia [edytuj]

W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Dziedziczą oni w zasadzie w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadł, przypada jego dzieciom (jako wnukom spadkodawcy) w częściach równych (art.931§2 kc).

W braku zstępnych spadkodawcy do spadku powołani są z ustawy spadkobiercy drugiej grupy tzn. małżonek, rodzice, rodzeństwo i zstępni rodzeństwa spadkodawcy (art. 932§1kc).

Udział spadkowy małżonka dziedziczącego w zbiegu z innymi spadkobiercami drugiej grupy wynosi zawsze połowę spadku, bez względu na liczbę innych spadkobierców (art. 932§2 kc) (Ponadto małżonek nie dziedziczy po spadkodawcy jeżeli ten wystąpił za życia o orzeczenie rozwodu lub separacji a żądania te były uzasadnione. Małżonek nie może dziedziczyć na podstawie ustawy także wtedy gdy pozostawał w separacji ze spadkodawcą. Natomiast w braku wszystkich innych spadkobierców grupy drugiej małżonkowi przypada cały spadek (art. 935§1kc).

Część spadku przeznaczona dla rodzeństwa jest zmienna i zależy od tego, czy rodzeństwo dziedziczy w zbiegu z małżonkiem i rodzicami spadkodawcy. Jeżeli do spadku powołane jest tylko rodzeństwo, cały spadek dzieli się między nie w częściach równych. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z rodzeństwem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą część tego, co przypada łącznie dla rodziców i rodzeństwa. Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada po połowie drugiemu z rodziców i rodzeństwu spadkodawcy.

W braku małżonka spadkodawcy i krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a w przypadku, gdy nie da się go ustalić - Skarbowi Państwa (art. 935§3kc).

Gmina albo Skarb Państwa są zatem spadkobiercami ustawowymi powołanymi do spadku w ostatniej kolejności.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Rozdzial VIII Prawo spadkowe
DZIEDZICZENIE+USTAWOWE, Prawo, [ Prawo spadkowe ]
Prawo spadkowe[2], Prawo cywilne
PRAWO SPADKOWE, Prawo Cywilne
prawo spadkowe(1) ZNSCGNS776FIJOYUOYQOTCFH376OVOLDEUHXSXY
Prawo rzymskie1, 9.Prawo spadkowe
Prawo spadkowe5
Prawo spadkowe
Skrypt z Kolanczyka Prawo Rzeczowe, Zobowiazania, Prawo Spadkowe (2)
opr wship 030609c, PRAWO SPADKOWE zas. og.
Prawo rzymskie, Prawo spadkowe
spadki, zoby mega pack, Prawo spadkowe, Testamenty szczególne
Opracowanie nt. prawa spadkowego-, Prawo spadkowe ma związek z prawem rodzinnym, ponieważ jest opart
Prawo spadkowe wykład IV

więcej podobnych podstron