Histologia

Tkanka:Zespoł komorek

wykazujących wspolne

pochodzenie i podobieństwo

budowy oraz pełniących

określone funkcje w organi.

Tk. nabłonkowa:

*W rozwoju zarodkowym powstaje z trzech listkow zarodkowych: ekto-, endo- i mezodermy;

*Brak w niej naczyń krwionośnych, a substancje odżywcze pobiera od dobrze unaczynionej tkanki łącznej właściwej;

*Cechuje ją zwarty układ komorek i obecność błony podstawnej;

* Komorki tkanki nabłonkowej zawierają

centriole, dlatego mają zdolność do ustawicznych podziałow zapewniających

regenerację tkanki.

*jej komorki ściśle przylegają do siebie

*tworzy pokrycie ciała

*wyściela narządy wewnętrzne, np. jelita,naczynia krwionośne

*niektore kom. nabłonka przekształciły się w kom. gruczołowe wydzielające substancje

np.mleko u ssakow, łoj, pot

Tkankę nabłonkową możemy podzielić

ze względu na budowę komorek:

1) nabłonek płaski

2) nabłonek sześcienny

3) nabłonek walcowaty

Tkankę nabłonkową możemy podzielić

ze względu na układ komorek:

1) nabłonek jednowarstwowy

2) nabłonek pseudowarstwowy

3) nabłonek wielowarstwowy

Tkankę nabłonkową dzielimy też ze względu na pełnione funkcje:

1) nabłonek powierzchniowy

2) nabłonek gruczołowy

3) nabłonek zmysłowy

4) nabłonek rozrodczy

Nabłonek powierzchniowy

Znajduje się na powierzchni skory, chroni ją przed urazami

mechanicznymi

Nabłonek gruczołowy

Jest obecny w miejscu tworzenia się wszelkich

gruczołow, pełni unkcję

wydzielniczą

Nabłonek zmysłowy

Znajdują się na nim (albo w nim) rozmaite rzęski, brodawki itp.,ktore są źrodłem rozpoznawania smakow, zapachow, kolorow …

Nabłonek rozrodczy

Znajduje się na narządach płciowych, ma za zadanie ułatwić zapłodnienie i przebieg

ciąży

Funkcje wybranych nabłonków:

Chroni i okrywa ciało (oskorek, naskorek–nabłonki okrywające);

*Wytwarza włosy, paznokcie;

*Buduje gruczoły wytwarzające i wydzielające rożne sub.tj.enzymy trawienne,pot,łoj,ślinę, łzy,mleko(nabłonki gruczołowe)-wydzielanie:

merokrynowe, apokrynowe, holokrynowe;

*Wyścieła wewnętrzne jamy ciała i pokrywa narządy wewnętrzne (nabłonki wyściełające);

* Odbiera bodźce: wspołtworzy receptory w skorze, uchu, nosie, jamie ustnej (nabłonki zmysłowe);

*Transportuje: CO2, O2, jony sodu i potasu, cukry, aminok, kwasy tłuszczowe; *Wchłania substancje odżywcze ze strawionego pokarmu (mikrokosmki w jelitach);

*Wydala produkty przemiany materii: amoniak, mocznik, kwas moczowy;

*Oczyszcza drogi oddechowe (nabłonek migawkowy);

Tk. mięśniowa:

Powstaje z mezodermy (pochodzenie ektodermalne ma tylko mięsień rzęskowy źrenicy). Kom. tkanki mięśn. (miocyty) to włokna mięśniowe utworzone z białek kurczliwych: aktyny i miozyny.

Wyrożniamy:

*Mięśnie gładkie

*Mięśnie poprzecznie prążkowane:

- Mięsień szkieletowy

- Mięsień serca

Tk. mięśni gładkich

BUDOWA:

•Komorki mają wrzecionowaty kształt •Jądra są pojedyncze, ułożone centralnie

•PRACA:

•Mięśnie gładkie działają bez naszej woli •Są powolne

Tk. poprzecznie prążkowana

mięśnia szkieletowego

BUDOWA:

•Komorki mają walcowaty kształt i poprzeczne prążki

• Komorki mają liczne jądra ułożone peryferyjnie

•Włokna mają dużo

mitochondriow i mioglobiny

•PRACA:

•Mięśnie te pracują zależnie od naszej woli

• Skurcze mięśni szkieletow. są szybkie

Tk. mięśnia sercowego

BUDOWA:

•Mięśnie te wykazują

poprzecz. prążkowanie

•Komorki mięśniowe mają kształt cylindryczny, zawierają liczne mitochondria i mioglobinę

•Jądra są pojedyncze lub podwojne, ułożone centralnie

•Włokna łączą się za pomocą poprzecznych mostkow

PRACA:

•Mięsień serca pracuje

niezależnie od naszej woli

Tkanka nerwowa

*powstaje z ektodermy

*odbiera bodźce z otoczenia oraz z narządow wew. organ. i przewodzi impulsy nerwowe

*składa się z neuronow

Proces przekazywania impulsow

W ułamku sekundy informacja od receptorow bolu w naszej skorze została przeniesiona przez neuron czuciowy do rdzenia kręgowego. W rdzeniu kręgowym informacja przebyła drogę od neuronu czuciowego do neuronu pośredniczącego, zwanego również kojarzącym. Wreszcie pobudzenie przekazane zostało do neuronu ruchowego, a stąd do grupy mięśni, ktorych kurcz spowodował cofnięcie ręki od ogniska bolu. Uczestniczy w tej sytuacji wiele neuronow w nerwach czuciowych, kojarzeniowych i ruchowych oraz skomplikowany system

„przełączania”

Tkanka łączna

*To najbardziej zrożnicowana tkanka. Składa się z komorek oraz istoty międzykomorkowej

*Zrąb istoty międzykom. tworzy bezpostaciowa, organiczna substancja

podstawowa, w ktorej mogą być zanurzone włokna białkowe (kolagenowe, sprężyste lub retikulinowe)

Zaliczamy do niej:

_ Tk. właściwą

_ Tk. oporową

_ tkankę chrzęstną

_ tkankę kostną

_ Tk. płynną

_ krew i limfę

Tkanka łączna

- właściwa

_ Tk. włoknista

- wiotka (luźna)

- zbita (zwarta)

_ Tk. tłuszczowa

_ Tk. siateczkowata

_ Tk. zarodkowa (mezenchyma)

Tk. łączna Charakteryzuje się brakiem twardych, mineralnych elementow

w istocie międzykom.

Tkanka łączna – właściwa Tk. włoknista

- wiotka (luźna)

*posiada bardzo dużo istoty międzykom. i płynu

*ma nieregularny układ włokien; *otacza naczynia krwionośne, nerwy i

mięśnie; *wspołtworzy tkankę podskorną; *buduje m.in. zrąb wątroby; *ma właściwości regeneracyjne.

Tkanka łączna – właściwa Tk. włoknista

- zbita (zwarta)

*wytrzymała na działanie sił mechan. *ma regularny układ włokien kolagenowych

*buduje ścięgna, więzadła i opony mozgowe;

*wspołtworzy skorę właściwą

Tkanka łączna – właściwa Tk. tłuszczowa

*pełni funkcję:

- magazynującą (tworzy rezerwę energetyczną)

- termoizolacyjną

- ochronną przed urazami mech.

*występuje pod skorą, wokoł narządow, m.in. w jamie brzusznej, *zawiera niemal wyłącznie elementy kom. W tkance tłuszczowej wyrożnia się: *tłuszcz biały (żołty) – komorki zawierają po jednej dużej granuli tłuszczowej

*tłuszcz brunatny – komorki zawierają liczne granule tłuszczu (odpowiedzialne są za wytwarzanie ciepła u noworodkow i niemowląt

Tkanka łączna – właściwa Tkanka. siateczkowata

*zbudowana z komorek zdolnych do fagocytozy drobnoustrojow; *buduje zrąb narządow krwiotworczych: szpiku i śledziony oraz węzłow chłonnych i grasicy.

Tkanka łączna – właściwa Tk. zarodkowa (mezenchyma)

*buduje org. zarodka;

*w czasie wczesnej ontogenezy przekształca się w inne rodzaje tkanki łącznej;

*występuje też w pępowinie płodu

Tkanka łączna – oporowa

chrzęstna

Funkcje:

*stanowi w organizmie formę przejściową tkanki kostnej

*występuje jako stała

część szkieletu np. chrząstki nosa, małżowiny usznej.

Tk, oporowa chrzęstna Jest zbudowana z:

*komorek chrzęstnych –

chondrocytow (grupa

chondrocytow tworzy

chondron)

*elastycznej substancji

międzykomorkowej,

charakteryzującej się

dużą ilością włokien białkowych. Tkanka chrzęstna nie jest unaczyniona ani

unerwiona

Rodzaje tk. chrzęstnej

*Tk. szklista – tworzy w org. końce żeber, powierzchnie stawowe kości, przegrodę nosową, krtań;

*Tk. włoknista – tworzy małżowiny uszne, nagłośnię, trąbkę Eustachiusza;

*Tk. sprężysta – występuje w miejscach przyczepu ścięgien do kości, w spojeniu łonowym, krążkach międzykręgowych.

Tkanka łączna-oporowa

kostna Funkcje: *tworzy szkielet *utrzymuje odpowiednią postawę ciała - postawa pionowa *osłania narządy (m.in. mozg, płuca)

*znacznie osłabia skutki działania rożnego rodzaju

przeciążeń

Tkanka kostna - budowaTkankę kostną tworzą komorki kostne - osteocyty. Osteocyty wytwarzają istotę podstawową. substancję zawierającą m.in. fosforan wapnia i inne zw. nieorgani. Składnikiem strukturalnym tkanki kostnej jest blaszka kostna. Jedn. architektoniczną jest osteon.W tkance kostnej przebiegają naczynia

krwionośne i nerwy

Tkanka kostna - rodzaje

_ Tk. kostna zbita

_ Tk. kostna gąbczasta

(beleczkowata

Tkanka łączna płynna

Krew i limfa

(powstają z mezodermy)

Krew składa się z osocza (plazmy krwi) oraz elementow

morfotycznych Limfa(chłonka)

jest płynem krążącym w

nacz.limfatycznych

Powstaje jako przesącz

krwi z naczyń włosowatych do przestrzeni międzykom.

Elementy morfotyczne krwi-erytrocyty

•u człowieka mają kształt dwuwklęsłego krążka •pozbawione są jądra oraz innych organelli •posiadają czerwony barwnik-hemoglobinę, nietrwale wiążącą się z tlenem•nie potrafią samodzielnie się poruszać Elementy morfotyczne krwi- leukocyty: •mają na ogoł kształt kulisty, owalny bądź zmienny •są większe od erytrocytow •zawierają jądra i inne organelle •mają zdolność

poruszania się

Elementy morfotyczne krwi- trombocyty:•mają

nieregularny, kształt

•są pozbawione jądra •odgrywają istotną rolę w procesie krzepnięcia krwi

Budowa skóry

*naskórek

*skóra właściwa

*tkanka podskórna

Przydatki skórne:

*gruczoły skórne: łojowe, potowe, mleczne

*paznokcie*włosy

Funkcje skóry:

Ochronna przed czynnikami środowiskowymi;

Udział w eliminacji substancji powstałych w

procesach metabolicznych ustroju; Uczestniczy w czynności wydzielniczej -

wydziela hormony;

Bierze udział w percepcji wrażeń zmysłowych

(posiada liczne receptory czucia dotyku, wibracji, bólu i temperatury);

Reguluje temperaturę organizmu; Reguluje równowagę wodno-elektrolitową organizmu

Uczestniczy w metabolizmie białek, lipidów i węglowodanów oraz witamin; Uczestniczy w procesach immunologicznych ustroju

Resorbuje niektóre związki chemiczne; Bierze udział w melanogenezie (wytwarzaniu barwników skórnych-melanin)

Warstwy naskórka podstawna, kolczysta, ziarnista, jasna, rogowa

Funkcja naskórka

Odpowiada za wygląd i stan zdrowotny skóry;

Ochrania skórę przed utratą wilgotności

(zatrzymuje wodę w skórze) i penetracją

substancji chemicznych i

mikroorganizmów; Odpowiada za syntezę lipidów; Chroni komórki przed działaniem wolnych

rodników tlenowych, które powstają podczas działania na skórę promieniowania UV;

Produkuje glikozaminoglikany i ceramidy; Tworzy linie papilarne będące cechą

indywidualną każdego osobnika

Melanogeneza

proces powstawania melanin, polegający

na przekształceniu

L-tyrozyny w

wielopostaciowe i wielofunkcyjne

biopolimery.

W melanogenezie wyróżniamy:

eumelanogenezę – synteza eumelaniny

(melanina czarna i brązowa)

feomelanogenezę – synteza feomelaniny

(melanina żółta i czerwona) Różnice w zwartości i rodzaju

melaniny w naskórku zależą od:

czynników genetycznych

(wrażliwości osobniczej na UV, rodzaju

fototypu skóry)

przynależności rasowej

płci (kobiety mają mniej melaniny w naskórku od mężczyzn) stanu hormonalnego ustroju

ekspozycji na działanie

promieniowania UV (UV-B stymuluje melanogenezę)

Czynniki stymulujące

melanogenezę

hormon melanotropowy (MSH) hormon adrenokortykotropowy (ACTH) hormon tarczycy

hormony płciowe (estrogeny, androgeny)

histamine cAMP

β-endorfiny endothelina-1

eikozanoidy witamina D3

katecholaminy, glikokortykoidy.

Czynniki hamujące

melanogenezę

witamina E,cytokiny

dopamina,serotonina

acetylocholina

glikokortykoidy

endothelina-1

Funkcje melaniny

pochłania i rozprasza UV w obrębie naskórka, chroni komórki głębszych warstw

przed promieniowaniem (filtr skóry), wychwytuje i neutralizuje wolne rodniki tlenowe (antyoksydant),

utrzymuje homeostazę w naskórku

Skóra właściwa

stanowi ją mocna tkanka łączna,zbudowana z włókien kolagenu i

elastyny, bogata w naczynia krwionośne

i limfatyczne, zakończenia nerwowe oraz przydatki skórne. Z naskórkiem

łączy się poprzez błonę podstawną. Wyróżnia się dwie warstwy skóry

właściwej:brodawkową,

siateczkową.

Rola komórek znajdując. się w skórze

Keratynocyty Podstawowe komórki nabłonkowe tworzące naskórek.

Fibroblasty: Komórki tkanki łącznej właściwej (podstawowe komórki skóry właściwej. Produkują włókna kolagenu oraz proteoglikany istoty podstawnej)

Histiocyty (makrofagi tk. łącznej właściwej)

Komórki biorące udział głównie w reakcjach obronnych skóry

(stanowią pierwszą linię

obrony przed ciałami obcymi. Fagocytują i trawią pochłonięty materiał. Wydzielają wiele enzymów, a także cytokiny

(interleukiny), uczestniczące w reakcjach odpornościowych

(immunologicznych),

zapalnych i naprawczych

skóry. Kom.Langerhansa

Pochodzą ze szpiku kostnego. Do naskórka przedostają się ze skóry właściwej. Maja kszt, gwiaździsty.Występują między keratynocytami.

Komórki te są bardzo wrażliwe na działanie promieniowania UV. Długotrwała ekspozycja na

UV może powodować ich

uszkodzenie. Ilość tych

komórek w skórze ulega

zmniejszeniu wraz z wiekiem. Między innymi dlatego u osób starszych obserwuje się większy odsetek chorób skóry.

Melanocyty

Komórki pigmentowe

pochodzenia nerwowego.

Produkują i wydzielają

barwniki – melaniny. Posiadają wypustki, w których znajdują się melanosomy (ciałka

melaninowe), w których

zachodzi synteza melanin.

Ziarna melaniny przemieszczają się z

melanosomów do

keratynocytów

Komórki nerwowe

*termoreceptory (odbierają bodźce termiczne) – znajdują się między

komórkami naskórka, na granicy między naskórkiem a skórą właściwą, w tkance łącznej narządów

*ciałka Krausego – rejestrują wibracje, odbierają czucie temp. – zimna (występują w skórze właściwej, w tk.podskórnej)

*całka Ruffiniego - reagują na rozciąganie i ucisk, odbierają czucie dotyku oraz temp. – ciepła

(zlokalizowane w skórze właściwej i tkance podskórnej, na błonach

śluzowych i torebkach stawowych)

Komórki nerwowe

*Mechanoreceptory – komórki zmysłowe (receptory) odbierające

wrażenia dotyku. Znajdują się w naskórku, skórze właściwej i tk. podskórnej.

*ciałka Merkla – odbierają wrażenie dotyku i ucisku (występują pomiędzy

kom. warstwy kolczystej)

*ciałka Meissnera - odbierają bodźce o niskiej częstotliwości np. łaskotanie (zlokalizowane w brodawkach skóry właściwej)*mechanoreceptory C – odbierają wrażenie świądu (na granicy naskórka i skóry właściwej

Komórki nerwowe

*nocyreceptory (odbierają

bodźce bólowe) – znajdują się między naskórkiem a skórą właściwą

*ciałka Vater-Paciniego

(blaszkowate) – odbierają

wibracje o wysokich

częstotliwościach, odbierają uczucie ucisku (występują w tkance podskórnej, torebkach

stawowych i narządach

wewnętrznych)

Białka budulcowe skóry

Kolagen (wytwarzany przez fibroblasty) – tworzy włókna kolagenowe

Elastyna – tworzy włókna

sprężyste

Naczynia krwionośne skóry właściwej

sieć powierzchniowa (sieć tętnicza podbrodawkowa)

– skupiona w brodawkach warstwy brodawkowej

sieć głęboka (sieć tętnicza skóry właściwej) –

umiejscowiona na pograniczu skóry właściwej i tkanki podskórnej

naczynia pionowe – łączą ze sobą sieć naczyń

powierzchniowych z siecią naczyń głębokich. Ich rola

polega na odżywianiu skóry i naskórka oraz

odprowadzaniu produktów metabolizmu kom.

anastomozy tętniczo-żylne (kłębkowe lub proste) – są

to krótkie połączenia pomiędzy tętniczkami a żyłkami tzw. zespolenia tętniczo-żylne. Odgrywają one istotną rolę w procesie termoregulacji. Rozszerzenie naczyń

krwionośnych zwiększa przepływ krwi przez skórę,

co sprzyja oddawaniu przez nią ciepła. Skurcz

naczyń skórnych stwarza warunki do zatrzymywania

ciepła w organizmie

Tkanka podskórna

Głównym składnikiem tkanki podskórnej

są komórki tłuszczowe wypełnione tłuszczem, które zawieszone są na tkance łącznej. Warstwa ta posiada również naczynia krwionośna i włókna

nerwowe. Rozmieszczenie tkanki podskórnej na ciele jest warunkowane genetycznie, a jej grubość uzależniona jest od rodzaju diety, stanu zdrowia, wpływu hormonów. Najczęściej gromadzi

się ona w okolicach bioder, na udach, brzuchu i klatce piersiowej. Zaburzenia proporcji między tkanką

łączną a tłuszczową prowadzą do powstania celulitu i celulitisu.

Funkcja tk. podskórnej

-stanowi warstwę ochronną organizmu zapobiegając utracie ciepła w niskiej

temperaturze otoczenia

-stanowi materiał energetyczny wykorzystywany w stanach zwiększonego

zapotrzebowania organizmu na energię

(stres, głód, wysiłek fizyczny)

-decyduje o napięciu skóry, stanowiąc jednocześnie jej podporę, chroni narządy

przed urazami mech.

-stanowi miejsce kotwiczenia przydatków

skórnych

-łączy skórę właściwą z narządami leżącymi

głębiej

WŁOS Budowa:

Włos składa się z: korzenia (części śródskórnej); łodygi (części pozaskórnej);

mieszka włosowego (najbardziej zewnętrzna

część śródskórna), który otoczony jest włóknami

nerwowymi. W mieszkach włosowych mają swoje

ujście gruczoły łojowe;

cebulki włosa (opuszka włosa); brodawka włosa (dolna część cebulki powstała w wyniku wpuklania się do wnętrza cebulki skóry właściwej) – w tej części znajdują się naczynia krwionośne odżywiające włosy;

macierz włosa tworzą różnicujące się komórki

nabłonkowe, dzielące się komórki macierzyste i

melanocyty. Macierz włosa odpowiada za tworzenie się korzenia włosa i jego wzrastanie; Pochewka zewnętrzna i wewnętrzna włosa

Warstwy włosa

rdzeniowa (rdzeń włosa) – *powstaje z komórek

środkowej części korzenia. Rdzeń posiadają tylko włosy grube;

*korowa (kora włosa, pień włókna) – powstaje z bocznych komórek korzenia. W miarę wzrastania włosa komórki

kory ulegają keratynizacji i tworzą podłużne włókna

keratynowe. Podstawowym elementem strukturalnym

włókien keratynowych są mikrofibryle tworzące wiązki (pęczki) i sploty (makrofibryle);

*powłoczka włosa (osłonka) - powstaje z bocznych komórek korzenia tworząc łuskowatą pokrywę

Każdy włos (z wyjątkiem rzęs i brwi) posiada mięsień przywłośny

Fazy cyklu życiowego włosa:

*anagen (f. wzrostu)- faza intensywnego

rozmnażania komórek w korzeniu i intensywnego

wzrostu włosa. W tej fazie obserwuje się dobrze

wykształcona opuszkę. W tej fazie kształtowana

jest budowa włosa, kolor i grubość. Faza ta trwa od kilku miesięcy do kilku lat. W fazie tej znajduje się około 80-85% włosów.

*katagen (f. zaniku) – faza przejściowa (inwolucji), okres kiedy włosy przestają już rosnąć.

Charakteryzuje mniejszeniem się wielkości

cebulek włosowych, zanikiem, postępującym

rogowaceniem i przesuwaniem ku górze. Faza ta trwa od kilku dni do około dwóch tygodni. W tej fazie znajduje się około 0,5-1% włosów.

*telogen (f. odpoczynku) – w tej fazie komórki

przygotowują się już do wzrostu nowego włosa.

Zrogowaciały korzeń włosa tworzy kolbę. Faza

trwa od kilku tygodni do 4 miesięcy. Około 10-20% włosów znajduje się w tej fazie.

Funkcje fizjologiczne włosa:

ochronna chronią przed czynnikami mech,

chem, promieniowaniem UV, ochraniają głowę i mózg przed urazami

mechanicznymi i przed przegrzaniem.chronią ciało przed działaniem niskiej i wysokiej temperatury,

włosy w nosie i uchu wyłapują zanieczyszczenia

pyłowe powietrza, brwi zatrzymują pot spływający z czoła (chronią oczy),

włosy w dołach pachowych i łonowych zapobiegają

otarciom, odbierają bodźce dotykowe (unerwienie mieszków włosowych),

f. termoregulacyjna, włosy głowy biorą udział w

zatrzymaniu ciepła w organizmie, gdy jest zimno oraz odbierają,rozpraszają promieniowanie UV,

skurcz mięśni przywłośnych powoduje powstawanie ,,gęsiej skórki’’ i zatrzymanie ciepła w organizmie

diagnostyczna

stan zdrowotny włosów zmienia się w różnych chorobach we włosach kumulują się m.in.

pierwiastki, dlatego badając skład włosów i ich budowę, można ustalić:

zawartość biopierwiastków w organizmie (ocena żywienia) stopień narażenia na ksenobiotyki

występowanie lub brak zaburzeń elektrolitowych w organizmie obecność narkotyków w organizmie.

Rodzaje włosów

meszkowe – występujące u noworodków,

krótkie (grube, szczotkowe) – to włosy brwi, rzęs, a także w okolicach nosa i ucha

długie – są to włosy występujące na głowie, u mężczyzn na twarzy, w

okolicach narządów płciowych oraz

dołów pachowych

Budowa paznokcia

Paznokcie – są to rogowe wytwory naskórka

powstające z komórek nabłonkowych, które

ulegają keratynizacji.

W wyniku procesu usztywniania ścian

komórek i ich łączenia tworzy się warstwa

rogowa

Budowa paznokcia

*korzeń (macierz) – miejsce wzrostu paznokcia

*trzon (płytka, blaszka paznokciowa) – leży na

łożysku

*koniec

Funkcja paznokci

chronią opuszki palców przed urazami

ułatwiają chwytanie i utrzymanie drobnych przedmiotów zwiększają precyzję ruchów palców

zwiększają wrażliwość dotykową, stan paznokci wykorzystywany jest w

diagnostyce różnych chorób pełnią rolę estetyczną

Gruczoły

gruczoły łojowe (holokrynowe)

gruczoły potowe

gruczoły mlekowe (sutkowe)

gruczoły łojowe (holokrynowe)- znajdują

się na całej powierzchni ciała. Produkują łój skórny (sebum). Łój jest mieszaniną kwasów tłusz.

powstających w wyniku działania enzymów bakteryjnych lipaz,

trójglicerydów, cholesterolu i in. Wydzielanie łoju zmienia się wraz z

wiekiem i pozostaje pod wpływem hormonów

gruczoły potowe

- ekrynowe (merokrynowe) – występują prawie w

całej skórze i czynne są od chwili narodzin. Występują na powierzchni dłoni i na stopach. Ich funkcja polega na produkcji potu i usuwaniu zbędnych produktów przemiany

materii.

- apokrynowe (wonne, zapachowe) – występują

głównie w okolicach pachowych i narządów

płciowych. Ulegają aktywacji w okresie

pokwitania. Ich funkcja wydzielnicza podlega

regulacji hormonów płciowych

Gruczoły mlekowe (sutkowe) -zadaniem gruczołów mlekowych

jest wydzielanie mleka. Gruczoły te rozwijają się u kobiet w okresie

dojrzewania pod wpływem

działania estrogenów i

progesteronu. W skład gruczołu mlekowego wchodzi: brodawka sutka,

otoczka,ciało sutka

Brodawka sutka

Pokryta jest naskórkiem zawierającym dużą ilość melanocytów. Brodawka

zawiera otwory stanowiące ujście przewodów wyprowadzających wydzielinę

gruczołową. W brodawce znajdują się liczne zakończenia czuciowe. Pod naskórkiem znajdują się komórki mięśni gładkich, otaczające przewody mlekonośne. Komórki te ulegają

skurczom pod wpływem bodźców mechanicznych (ssania) i hormonalnych

(oksytocyna, prolaktyna), powodując wzwód brodawki. Jest to ważny

mechanizm podczas karmienia piersią.

Otoczka jest silnie ubarwiona i tworzy

pierścień dookoła brodawki. Występują tu

gruczoły łojowe i Montgemery’ego

Ciało sutka zbudowane jest z miąższu gruczołowego i zrębu łącznotkankowego.

Miąższ gruczołu buduje 15-25 płatków zakończonych przewodem

wyprowadzającym, który w końcowym odcinku, przed brodawką rozszerz się,

tworząc zatokę mleczna. Płaty oddzielone są przegrodami łącznotkankowymi, wokół

których skupiona jest tkanka tłuszczowa.

Płaty dzielą się na mniejsze płaciki

zbudowane z systemu przewodów śródpłacikowych, które są zakończone przewodzikami końcowymi

HORMONY

Hormony tropowe przysadki są hormonami syntetyzowanymi przez pięć podstawowych typów komórek wydzielniczych przedniego płata przysadki (przysadka gruczołowa).

Hormony tropowe przysadki mają budowę peptydów/polipeptydów: hormon wzrostu (GH), prolaktyna (PRL), hormon adrenokortykotropowy (ACTH) lub glikoprotein: gonadotropiny (FSH, LH), hormon tyreotropowy (TSH).
Hormony tropowe przysadki wydzielane są pulsacyjnie, ich sekrecja podlega rytmom biologicznym. Istnieją cykle o różnej długości: dobowe, okołodobowe, miesięczne. Typowym przykładem takiego rytmu jest cykl miesięczny u kobiet, gdzie powtarzalnym zmianom ulega wydzielanie gonadotropin i hormonów gonadowych. Większość jest wydzielana w określonym rytmie dobowym. W godzinach nocnych najbardziej intensywne jest wydzielanie GH, PRL, TSH; w godzinach rannych - ACTH i kortyzolu.
Uwalnianie lub wytwarzanie każdego z wymienionych hormonów znajduje się pod ciągłą kontrolą przynajmniej jednego hormonu podwzgórzowego, liberyny i/lub statyny, oraz hormonów gruczołu docelowego tworząc układy sprzężenia zwrotnego. Sekrecja hormonów tropowych przysadki zależy również od wielu czynników nerwowych, humoralnych i hormonalnych modulujących profil tej sekrecji.Tyreotropina, hormon tyreotropowy (TSH)– hormon glikoproteinowy, wytwarzany przez przysadkę mózgową. U człowieka powoduje zwiększenie masy tarczycy, zwiększenie przepływu krwi przez ten narząd oraz nasilenie produkcji i wydzielania hormonów tarczycy – tyroksyny i trójjodotyroniny. Wydzielana jest przez tyreotrofy, które są wielościenne i zawierają ziarna; w ziarnach tych zmagazynowana jest tyreotropina.Regulacja wydzielania TSH odbywa się na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego z hormonami tarczycy; wydzielanie jest także hamowane przez somatostatynę i dopaminę. Wydzielanie jest pobudzane przez TRH oraz przez stres, zimno.Stężenie w przedziale 0,27 i 4,2 mj/l jest wartością prawidłową, świadczy o prawidłowej pracy tarczycy. Stężenie powyżej 4,2 mj/l najczęściej wskazuje na niedoczynność tarczycy.Hormon luteinizujący (lutropina, LH) – glikoproteinowy hormon gonadotropowy wydzielany przez komórki gonadotropowe przedniego płata przysadki mózgowej. Wydzielanie to jest stymulowane przez podwzgórzową gonadoliberynę (GnRH). U samców odpowiedzialna jest za funkcjonowanie komórek śródmiąższowych jąder, które z kolei produkują testosteron. Wówczas lutropina nazywana jest ICSH ("hormon pobudzający komórki śródmiąższowe"). Zwiększony poziom testosteronu we krwi hamuje sekrecję gonadoliberyny (GnRH) oraz hormonu luteinizującego (LH). U samic szczytowe stężenie tego hormonu we krwi podczas ostatnich dni fazy pęcherzykowej cyklu miesiączkowego doprowadza do pęknięcia pęcherzyka Graafa, czyli do owulacji. Po uwolnieniu komórki jajowej do jajowodu, hormon luteinizujący odpowiada za luteinizację ciałka żółtego, tj. za przekształcenie komórek ziarnistych w komórki luteinowe (wytwarzające progesteron), a komórek warstwy wewnętrznej osłony pęcherzyka w komórki paraluteinowe (wytwarzające estrogeny). Podtrzymuje również wytwarzanie progesteronu i estrogenów przez ciałko żółte.

Hormon folikulotropowy (folikulotropina, FSH- hormon tropowy o budowie peptydowej wydzielany przez przedni płat przysadki mózgowej. Pobudza dojrzewanie pęcherzyków Graafa i produkcję estrogenów. Hormon folikulotropowy występuje zarówno u kobiet jak i u mężczyzn. Jego wydzielanie jest kontrolowane przez podwzgórzowy czynnik uwalniający - folikuloliberynę (FSH-RF), oraz w mechanizmie sprzężenia zwrotnego przez estradiol. Wydzielanie FSH u kobiet zależne jest od faz cyklu miesiączkowego.Hormon ten jest wydalany z moczem.Rola w organizmie FSH u kobiet pobudza dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych i wydzielanie estrogenów w komórkach ziarnistych pęcherzyków jajnikowych. Zwiększa również aktywność aromatazy (enzymu odpowiedzialnego za przekształcanie androgenów do estrogenów). U mężczyzn powoduje powiększenie cewek nasiennych, pobudza spermatogenezę (wytwarzanie plemników) oraz zwiększa wytwarzanie białka wiążącego androgeny, niezbędnego do prawidłowego funkcjonowania testosteronu. W okresie menopauzy z powodu wygasania czynności hormonalnej gonad obserwuje się zarówno u kobiet jak i u mężczyzn podwyższony poziom FSH we krwi i tym samym w moczu.Hormon adrenokortykotropowy (kortykotropina, skrót: ACTH) – hormon przysadki mózgowej, który pobudza korę nadnerczy do wydzielania kortyzolu i wielu słabo działających androgenów. ACTH jest zbudowany z pojedynczego łańcucha polipeptydowego (hormon peptydowy) zawierającego 39 aminokwasów. Aktywność biologiczna jest zależna od 20 N-końcowych aminokwasów ACTH, które są identyczne u wszystkich gatunków (i na tej zasadzie syntetyczne analogi ACTH stosowane są w lecznictwie), a centrum aktywne ma 5-10 aminokwasów. ACTH syntetyzowany jest przez komórki przedniego płata przysadki mózgowej w odpowiedzi na wzrost poziomu CRH we krwi - jest to najważniejszy czynnik pobudzający uwalnianie ACTH. Hamowanie wydzielania ACTH i CRH następuje pod wpływem wzrostu we krwi stężenia ACTH, kortyzolu i innych kortykosteroidów, włączając w to steroidy egzogenne, na zasadzie sprzężenia zwrotnego.

Oś CRH-ACTH-kortyzol odgrywa podstawową rolę w odpowiedzi ustroju na stres; kortyzol, m.in. podnosząc stężenie glukozy we krwi, pozwala ustrojowi przetrwać sytuację zagrożenia homeostazy. Wydzielanie ACTH odbywa się w rytmie dobowym. Skutkiem tego rytmu jest uzyskanie najwyższego stężenia kortyzolu we krwi wczesnym rankiem, kiedy organizm jest przygotowywany do stresu jakim jest dla niego pobudka. Przy braku ACTH kora nadnerczy zanika i wydzielanie kortyzolu ustaje. W odpowiedzi na niewydolność kory nadnerczy lub w efekcie nadczynności przysadki następuje nadmierna synteza ACTH, która pośrednio powoduje ciemniejsze zabarwienie skóry. Jest to spowodowane tym, że ACTH syntetyzowane jest razem z MSH - hormonem tropowym pobudzającym brązowienie skóry. Jest to patogeneza jednego z objawów choroby Addisona(cisawicy). Prolaktyna. Hormin wydzielany przez przysadkę muzgowa o strukturze i funkcji podobnej do hormonu wzrostu. Działa anaboliczne. Jaj stezenie wzrasta w czasie laktacji , bowiem podstawowa rola fizjologiczna tego hormonu jest stymulacja kom. gruczołu mlekowego do wzrostu i wydzielania mleka(laktacji). Wpływa również na wykształcenie się charakterystycznych zachowań macierzyńskich. W wydzielaniu prolaktyny biora udział odruchy z mechanoreceptorow szyjki macicy pobudzane podczas akcji porodowej , a także oksytocyna , wydzielana w wyniku pobudzenia mechanoreceptorow brodawek sutkowych podczas ssania lub dotykania brodawek sutkowych.Poza okresem karmienia wydzielanie prolaktyny hamowane jest przez hormon podwzgórzowy (prolaktostatyne:PIH), natomiast w czasie ciazy hamująco na jej wydzielanie wpływa progesteron produkowany przez łożysko. Hormon wzrostu- somatotropina. Wydzielany przez przedni płat przysadki mózgowej, wywierający wpływ na wszystkie tkanki org, pobudzajacy ich kom do podzialow i wzrostu. Dziala szczególnie na kom watroby , miesni szkieletowych i tk tluszcowej . Jego stezenie we krwi człowieka jest duzo wyższe u płodów, noworodkow i malych dzieci. Wraz z wiekiem stezenie GH spada. Wydzielanie tego hormonu wzmagaja takie stany jak:: emocje, stres, glod, wysilek fizyczny, hipoglikemia, wzrost stężenia aminokwasow. GH zwieksz dokom transport aminokwsow, przyspiesz synteze bialek, zwłaszcza bialek mięśniowych, kolagenu tk chrzestnej, kostnej i lacznej. Pod wpływem GH dochodzi do wydłużenia się kosci dlugich. Reguluje powniez gospodarke wapniowo-fosforanowa, co ma bezpośredni zw ze wzrostem i metabolizmem kom kosci. Somatomedyny SA polipeptydami, które pośredniczą w procesie syntezy bialek pod wpływem GH. Hormon wzrostu dziala antagonistycznie w stosunku do insuliny – pobudza lipoloze i hamuje dokomorkowy transport glukozy.

Wazopresyna (hormon antydiuretyczny ADH) reguluje gospodarke wodna organizmu. Dziala glownie na nerke, zmniejszając ilisc wydalanego moczu. Hamuje zatem diureze. Dziala również naczynikurczaco, zatem zwieksza cisnienie tetnicze krwi. Wydzielana pod wpływem pobudzienia osmoreceptorow podwzgórza. wydzielana również w trakcie wysilku fiz, pod wpływem emocji. bolu, w wyniku utraty wody z organizmu.Oksytocyna dziala na miesnie gładkie macicy i kom brodawek sutkowych, podudzajacy je do skurczu. W duzej ilości wydzielany jest podczas akcji porodowej. Insulina – obniża poziom glukozy we krwi i zwiększa jej transport do kom, gdzie wzmaga syntezę glikogenu; •hamuje lipolizę (rozkład tłuszczów).Glukagon (ATC) - jest polipeptydowym hormonem wytwarzanym przez komórki A (α) wysp trzustkowych. Hormon ten ma znaczenie w gospodarce węglowodanowej; wykazuje działanie antagonistyczne w stosunku do insuliny, które przede wszystkim objawia się zwiększeniem stężenia glukozy we krwi. Wzmaga on procesy glukoneogenezy i glikogenolizy oraz utleniania kwasów tłuszczowych.Hormony kory nadnerczy Mineralokortykoidy sa hormonami regulującymi gospod wodno-elektrolitowa. Dzialaja na kaneli ko nerkowe, gruczoly potowe i slinowe, zatrzymując w org wode i jony Na+, a wydalając K+. Utrzymuja w rownowadze stosunek N+/K+. Wydzielanioe aldosteronu stymuluje angiotensyna II, dzialajaca w ukl . renina-angiotensyna-aldosteron, ACTH, wzrost stezenia jonow K+ we krwi i zmniejszenie jej objetosci. we krwi krazy w polaczeniu z albuminami. Glikokortykoidy hormony kataboliczne. Dzialaja na watrobe, mięsnie i tk tluszczowa. *w watrobie stymuluja synteze bialek, glukoneogeneze i glikogenolize, podnosząc tym samym poziom glukozy we krwi. *W pozostałych tk nasilaj proc rozpadu bialek, tłuszczów i węglowodanów. *podnosza stezenie aminokwasow we krwi *powoduja lipolize tk tluszczowej *wzmagaja diureze *działają kurczaco na miesnie gładkie naczyn krwionośnych *zwiększają sile skurczu miesnia sercowego Glownym przedstawicielem grupy glikokortykoidow jest kortyzol, który krazy we krwi w polaczeniu z frakca alfa-globulin, glownie z trans kortyna i czesciowo z albuminami, Jedynie niewielka ilisc, do ok. 10% tego hormonu, krazy we krwi w wolnej formie. Forma zwiazana z bialkami jast fizjologicznie nieaktywna. Pomiedzy obiema postaciami utrzymuje się stam równowagi dynamicznej.

Androgeny meskie hormony płciowe. Ich ilośc jest jednak bardzo mala i nie odgrywa istotnej roli fizjologicznej. Dzialaja około pięciokrotnie slabiej od testosteronu. Wywoluja maskulinizacje.

Hormonu rdzenia nadnerczy Kom chromochłonne rdzenia nadnerczy prod dwa hormony zwane aminami katecholowymi . Naleza do nich adrenalina, noradrenalina i dopamina. Przewazajaca ilość ok. 80% stanowi adrenalina. Hormonu te powstaja w wyniku przemian aminokwasu zwanego tyrozyna. Ich wydzielanie do krwi w warunkach fizjologicznych jest bardzo male, natomiast, natomiast istotnie wzrasta w sytuacjach stresowych, pobudzenia nerwowego, hipoglikemii, hipoksji, glodu. Aminy ketocholowe wywieraja swoje efekty biologiczne poprzez receptory:alfa, alfa1, alfa2, beta1, beta2, znajdyjace się w błonach kom roznych narządów. Adrenalina laczy się silnie z receptorami beta1 i beta2, a stosunkowo słabo z receptorami alfa. Po pobudzeniu receptory powoduja:

*Wzrost cisnienia tetniczego we krwi

*Przyspieszenie akcji serca i sily skurczu miesnia sercowego, skurcz miesni gładkich i tetniczek skory, nerek i krazenia trzewnego z rozkurczem tetniczek mięśniowych i krazenia wiencowego.*zwiekszane wydzielanie glukagonu i hamowanie wydzielania insuliny *w watrobie intensyfikacja glikogenolizy iglukogeogenezy * W tk tluszczowej przyspieszenie lipolozy i uwalniania wolnych kwasow tluszczowych *Sa to hormony o dzialaniu katabolicznym. Zwiekszaja one stezenie glukozy wolnych kwasow tluszczowych we krwi, które sa wykorzystywane jako źródło energii w chwilach stresu.

Hormony tarczycy Tarczyca wytwarza i wydziela do krwi hormony trójjodotyroninę (T3), kalcytoninę i tyroksynę (T4). Hormony te sterują przemianą materii we wszystkich narządach i tkankach organizmu. Do produkcji hormonów tarczyca potrzebuje wystarczających ilości jodu, który organizm przyswaja z pożywienia i powietrza (jod jest pierwiastkiem lotnym) T3 jest hormonem "silniejszym" od T4. Jej aktywność biologiczna jest 2-4-krotnie większa niż aktywność T4.Hormony tarczycowe mają wielokierunkowy wpływ na wzrost i rozwój ustroju oraz na metabolizm, czyli przemianę materii.
W okresie rozwoju regulują one wzrost tkanek i powstawanie niektórych enzymów komórkowych, pobudzają dojrzewanie centralnego układu nerwowego i układu kostnego.Wpływ na przemianę materii to regulacja tzw. podstawowej przemiany materii (czyli tempa spalania różnych substancji i tworzenia innych), transportu wody i różnych pierwiastków, przemiany cholesterolu, wapnia, fosforu, białka i innych związków chemicznych. Oddziałując na przemianę materii i funkcję różnych komórek, hormony tarczycowe odgrywają ogromną rolę w pracy układu pokarmowego, serca, mięśni i układu nerwowe. Praktycznie mają znaczenie dla sprawności całego organizmu.Funkcja tarczycy pozostaje pod ścisłą kontrolą podwzgórza i przysadki mózgowej. Kiedy organizm "odczuwa" niedostatek hormonów tarczycowych podwzgórze wydziela czynnik (hormon) uwalniający tyreotropinę (TSH - RH). Pod wpływem hormonu uwalniającego przysadka "wysyła" tyreotropinę (TSH), która pobudza tarczycę do produkcji i wydzielania do krwi jej hormonów.
Kiedy we krwi krąży zbyt dużo hormonów tarczycowych, przysadka zostaje "wyłączona". Jest to tzw. mechanizm ujemnego sprzężenia zwrotnego pomiędzy tarczycą i przysadką mózgową. W medycynie wykorzystuje się go w diagnostyce nadczynności i niedoczynności tarczycy.

*Hormony tarczycy maja dzialanie katabolityczne, powoduja zwiekszenie tempa matabolizmu tkankowego i wzrost temp ciala *zwiększają wchłanianie glukozy z jelit *przyspieszaja glikogenolize *intensyfikuje lipolize i wykorzystanie wolnych kwasow tluszczowych na potrzeby energetyczne kom. *pobudzaja wydzielanie hormonu wzrostu, stymuluja wzrost org. *pod ich wpływem zwieksza się zuzycie Wit. *wywieraja wpływ na tk kostna, metabolizm wapnia i fosforanow * działają synergistycznie z aminami katecholowymi , glikokortykoidami i hormonem wzrostu.

Funkcja kalcytoniny

Wpływa na gospodarkę wapniową poprzez odkładanie wapnia w

kościach i obniżanie jego poziomu we krwi.

Hormony szyszynki Najwazniejszymi kom tego narzadu syntetyzyjacymi hormony sa pinealocyty. W szyszynce syntetyzowane sa dwa hormony : melatonia i wazotocyna(jest hormonem polipeptydowym). Melatonina pelni wiele funkcji fizjologicznych, wśród nich najwazniejsza to hamowanie gonadoliberyny, wydzielanej przez podwzgurzenie i w konsekwencji hamowanie rozwoju gonad. Efekt ten utrzymuje się do okresu pokwitania. Melatonina jest hormonem, którego stezenie istotnie wzrasta w nocy, ponieważ światło padające na siatkowke oka hamuje jaj wydzielanie. Szyszynka reguluje rytm okołodobowy a także rytmy sezonowe. Ponadto melatonia powoduje przejaśnienia skory, dziala zatem antagonistycznie w stosunku do MSH. Jest również bardzo silnym antyoksydantem o mocy porównywalnej z Wit E.

Hormony płciowe żeńskie powstaja w pęcherzykach jajnikowych, których w korze obu jajnikow znajduje się ok. 400tys. Roznia się one stopniem dojrzałości. W ciagu zycia rozrodczego kobiety dojrzewa jedynie nieznaczne czesc tych pęcherzyków bo ok. 400. Dojrzaly pęcherzyk nazywany jest pęcherzykiem Graffa . Estrogeny wytwarzane sa przez kom ziarniste pęcherzyka jajnikowego. Sposrod wielu estrogenow najwazniejsza role pełni estradiol, estron, estriol i 2-hudroksyestrol. Sa one odpowiedzialne za pojawienie się i utrzymywanie drugorzędowych cech płciowych zenskich i reguluja cykl miesięczny. Zawsze 14 dnia cyklu miesięcznego dochodzi do owulacji, czyli wydalenia z pęcherzyka jajnikowego kom jajowej, która jest gotowa do zapłodnienia. W miejscy pękniętego pęcherzyka jajnikowego powstaje cialko żółte, syntetyzujące progesteron, którego rola polega na przygotowaniu blony sluzowej macicy do przyjecia zarodka.

Hormonu płciowe męskie Syntetyzowane sa w kom śródmiąższowych, które stanowia ok. 12% masy jader. Kom te nazywane sa kom Leydiga. Syntetyzuja one androgeny, a pośród nich w przeważającej cesci testosteron powtaly w wyniku szeregu przemian biochemicznych cholesterolu. Glowna funkcja androgenow jast pobudzenie spermatogenezy, czyli powstawanie plemnikow, oraz wykształcenie i utrzymywanie drugorzędowych cech płciowych meskich. Androgeny sa hormonami anabolicznymi. Pod wpływem testosteronu i innych androgenow dochodzi do przyspieszenia syntezy bialek i przerostu kom, szczegolnie miesni szkieletowych, co powoduje wzrost masy mięśniowej. Wytwarzanie androgenow przez kom Leydiga pobudzane jest przez lutropine(LH) oraz prolaktyna(PRL). Natomiast spermatogeneze, która odbywa się w kom podporowych Sertolego, pobudza foli tropina(FSH) i testosteron. Pomiedzy hormonami istnieja wzajemne relacje, na które nakładają się wpływy innych czynnikownp. wzrostowych i inhibiny M

Cykl miesiączkowy trwa najczęściej 28 dni i jest to czas między jednym a drugim krwawieniem, przy czym pierwszym dniem cyklu jest pierwszy dzień krwawienia a ostatnim dniem cyklu ostatni dzień przed krwawieniem.

Za tę cykliczność odpowiada szereg hormonów a nad wszystkim kontrolę sprawuje podwzgórze. Podwzgórze jako nadrzędny narząd sterujący między innymi układem hormonalnym człowieka wydziela hormony tzw. gonadotropiny, do których należą FSH i LH.

FSH, czyli folikulotropina pobudza dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych oraz wydzielanie estrogenów.

LH to hormon luteinizujący, który odpowiada za pobudzenie owulacji. Jego największe stężenie we krwi jest tuż przed jajeczkowaniem. Nazywane jest to pikiem LH. Są jeszcze dwa hormony, o których zapewne słyszałaś to hormony wydzielane przez jajniki czyli estrogen oraz przez ciałko żółte – progesteron. Opowiadają one za wykształcenie się drugorzędnych cech płciowych u kobiety w czasie pokwitania oraz przez cały płodny okres swego życia za cykl miesiączkowy.

Do rzeczy.

W każdym cyklu miesiączkowym występują w całym organizmie kobiety, a szczególnie w błonie śluzowej macicy, charakterystyczne zmiany, które można podzielić na cztery fazy:

*faza wzrostu (proliferacji, faza pęcherzykowa, folikularna, estrogenowa),

*faza owulacyjna (jajeczkowania),

*faza wydzielnicza (ciałka żółtego, progesteronowa),

*faza krwawienia miesiączkowego.

W czasie cyklu miesiączkowego zachodzą w ciele kobiety zmiany mające na celu przygotować organizm do ciąży. Pierwsza faza cyklu miesiączkowego po krwawieniu (faza wzrostu) obejmuje odbudowę błony śluzowej jamy macicy (endometrium) oraz jej rozrost pod wpływem wydzielanych przez jajniki estrogenów, których stężenie we krwi stale wzrasta. Estrogeny powodują też rozwieranie się ujścia szyjki macicy oraz produkcję śluzu, który przy wysokim poziomie tych hormonów staje się przejrzysty i ciągliwy. W tym czasie pod wpływem FSH w jajniku, na zmianę raz lewym raz prawym, dojrzewa najczęściej jeden pęcherzyk jajnikowy, który pod koniec tej fazy jest w pełni wykształconym dojrzałym pęcherzykiem Graafa, czyli pęcherzykiem wypełnionym płynem i zawierającym jedną komórkę jajową. W jajniku jest wiele tzw. pęcherzyków pierwotnych i w każdym cyklu tylko jeden z nich dojrzewa. Czasem, bardzo rzadko, dojrzewają dwa pęcherzyki i uwalniają dwie komórki jajowe. Długość trwania fazy dojrzewania jest różna w poszczególnych cyklach u jednej kobiety, a różnice jej długości u różnych kobiet są jeszcze większe.

Pod wpływem innego hormonu LH następuje owulacja. Ma to miejsce najczęściej na około 14 dni przed następną miesiączką. Jest to faza owulacyjna. Uwolniona komórka jajowa jest wyłapana przez strzępki jajowodu. Następnie wędruje ona jajowodem w kierunku macicy, która od tego momentu jest pod działaniem wydzielanego przez ciałko żółte, progesteronu.

Pod jego wpływem następuje rozwój gruczołów błony śluzowej i wzbogaceniu ich wydzieliny w różne substancje odżywcze. Ma to na celu przygotowanie błony śluzowej macicy na przyjęcie zapłodnionego jaja, czyli zagnieżdżenia. Progesteron powoduje także zmianę wyglądu śluzu szyjkowego na biały i gęsty oraz podwyższenie podstawowej temperatury ciała. Po owulacji komórka jajowa przemieszcza się wewnątrz jajowodu w kierunku macicy i jest w tym czasie gotowa do zapłodnienia. Żyje ona najwyżej 12-24 godziny i obumiera, jeśli nie doszło do zapłodnienia. W tym przypadku po kilkunastu dniach czynność ciałka żółtego zanika, poziom hormonów spada i zaczyna się miesiączka, a więc nowy cykl.

Faza ciałka żółtego trwa ok. 12-16 dni i jej długość podlega bardzo małym wahaniom u określonej kobiety. Po tej fazie następuje krwawienie miesiączkowe.

Faza ciałka żółtego w przypadku ciąży

Do zapłodnienia może dojść w czasie pierwszej doby po owulacji i jeśli tak się stało, to po kilkudniowej wędrówce przez jajowód zygota zagnieżdża się w śluzówce macicy. Do zagnieżdżenia się oraz prawidłowego rozwoju małego zarodka konieczne jest, aby śluzówka macicy (endometrium) była odpowiednio rozwinięta, a więc niezbędny jest progesteron. Aby nie doszło do spadku poziomu tego hormonu i skutkiem tego złuszczenia się śluzówki macicy (czyli miesiączki), hormon gonadotropina kosmówkowa (HCG), powoduje dalszy rozwój ciałka żółtego i produkcję przez nie progesteronu. Ciałko żółte rozrasta się, tworząc tzw. ciałko żółte ciążowe. Poziom progesteronu podwyższa się i temperatura również nieco się podnosi.

Melanotropina (MSH, hormon melanotropowy, intermedyna) – hormon polipeptydowy wytwarzany przez komórki pośredniej części przysadki mózgowej, którego działanie skupia się na melanoforach, czyli komórkach barwnikowych zawierających pigment, zwany melaniną. Hormony kory nadnercza (kortyzol) i rdzenia nadnerczy (adrenalina, noradrenalina) silnie hamują wydzielania hormonu melanotropowego. Działanie: * Pobudza komórki skóry do tworzenia brunatnego barwnika – melaniny przez aktywację procesu melanogenezy (czyli tworzenia się ciemnego pigmentu skóry za pomocą komórek zwanych melanocytami) * Wykazuje podobieństwo struktury chemicznej do adrenokortykotropiny (ACTH) i w związku z tym posiada słabe działanie adrenokortykotropowe. *Hormony MSH regulują syntezę melaniny i jej rozmieszczenie w melanoforach u ryb, płazów i gadów lub w komórkach barwnikowych ptaków i ssaków. *U człowieka część pośrednia przysadki jest szczątkowa i wydzielanie hormonu MSH u osób zdrowych i dorosłych prawdopodobnie nie zachodzi, a rolę melanotropową przypisuje się hormonowi adrenokortykotropowemu (ACTH). *Powoduje ciemnienie skóry i wpływa na adaptację wzroku do ciemności oraz resyntezę rodopsyny. *W pewnych warunkach, np. w czasie ciąży, wzrost jego ilości powoduje nieco ciemniejszą barwę skóry.

Rozróżnia się 3 formy melanotropiny: α, β i γ *Hormon alpha-melanotropowy, melanotropina α lub (α-MSH) jest zbudowana z 13 reszt aminokwasowych niezależnie od gatunku *Łańcuch melanotropina β (β-MSH) ma długość zależną od gatunku najczęściej zbudowana u większości ssaków z 18 reszt aminokwasowych (u człowieka 22 reszty) *Wydzielany jest również 11-aminokwasowy hormon gamma-melanotropowy (γ-MSH).

Wszystkie formy są pochodnymi proopiomelanokortyny, z której odpowiednie sekwencje aminokwasowe wycinane są w trakcie procesu potranslacyjnej proteolizy.

Aktywność biologiczna melanotropiny jest uwarunkowana obecnością odpowiedniego peptydu (zawierającego 7 reszt aminokwasowych.

Wydzielanie melanotropiny jest hamowane pod wpływem neurohormonu podwzgórza (MIF).

U człowieka^[1] MSH powstaje w wyniku rozcięcia molekuły POMC przez odpowiednie (brak danych jakie) enzymy. α-MSH ma adres 1-13, natomiast β-MSH – 84-101 (licząc od pierwszego aminokwasu POMC). Przypuszczalne działanie MSH^[2] – rozpraszanie melaniny, uczenie się, płciowe zachowanie, wzrastanie i aktywność komórek Sertolego w jądrze. Kliniczne użycie analogów ma wpływ na libido^[3]. Przytarczyce

Gruczoły położone z tyłu tarczycy. Wytwarzają parathormon (PTH),

który działa antagonistycznie w

stosunku do kalcytoniny.

Funkcja parathormonu:

• uwalnia wapń z kości i podnosi jego poziom we krwi; • w nerkach reguluje wytwarzanie aktywnej postaci witaminy D3. Trzustka Narząd spełniający funkcje zewnątrz- i wewnątrzwydziel. Komórki

wewnątrzwydzielnicze tworzą wyspy trzustkowe Langerhansa. Wyróżnia się komórki wysp:

• A (α – alfa) – wydzielaja glukagon

• B (β – beta) – wydzielają insulinę

• D (δ – delta) –wydzielają somatostatynę

Zas. antagonistycznego działania hormonów na przykładzie insuliny i glukagonu

• wysoki poziom glukozy we krwi jest sygnałem dla

komórek trzustki (komórki β) do wydzielania insuliny;

• pod wpływem insuliny komórki wątroby rozpoczynają syntezę glikogenu;

• poziom glukozy we krwi spada;

• niski poziom glukozy we krwi jest sygnałem dla

komórek trzustki (komórki α) do produkcji glukagonu;

• pod wpływem glukagonu komórki wątroby rozkładają glikogen i uwalniają glukozę do krwi;

• poziom glukozy we krwi rośnie

Zasada ujemnego sprzężenia zwrotnego na

przykładzie tarczycy:

• wysoki poziom tyroksyny we krwi wpływa hamująco na pracę gruczołów nadrzędnych: podwzgórza i przysadki mózgowej

• podwzgórze wydziela hormon hamujący pracę przysadki

• przysadka hamowana dwoma sposobami (przez podwzgórze i przez wysoki poziom tyroksyny) rzestaje wydzielać TSH

• tarczyca pod wpływem braku TSH przestaje produkować tyroksynę

• podwzgórze rejestrując obniŜający się poziom tyroksyny we krwi,

rozpoczyna wydzielanie hormonu pobudzającego pracę przysadki

• przysadka pobudzana przez podwzgórze i stymulowana niskim

poziomem tyroksyny we krwi, rozpoczyna wydzielanie TSH

• wrastający poziom TSH działa na tarczycę, która rozpoczyna wydzielanie tyroksyny