http://portalwiedzy.onet.pl/4868,81258,1640558,1,czasopisma.html

Klucz do długiego życia

Zaskakujące wyniki badań nad długowiecznością. Aby cieszyć się dobrym zdrowiem, trzeba...

Odpowiednio się odżywiać, nie stresować, nie pracować za ciężko. Dużo ćwiczyć, być optymistą. To wiedzą wszyscy. Błąd.

– To zdumiewające, jak często powszechne przekonania – zarówno naukowców, jak i mediów – nie pokrywają się z rzeczywistością – uważa prof. Howard Friedman, psycholog z Uniwersytetu Kalifornijskiego Riverside. Wraz z dr Leslie Martin od 20 lat analizuje dane dotyczące zdrowia i życia wybranych ludzi.

Fot. Getty Images/FPM

Pod lupę wzięto osoby biorące udział w słynnych badaniach nieżyjącego już Lewisa Termana, psychologa z Uniwersytetu Stanforda. W latach 20. ubiegłego wieku zaczął on obserwację ok. 1,5 tys. uzdolnionych dzieci. Ta obserwacja trwa przez całe ich życie. To najdłużej prowadzone tzw. badanie podłużne umożliwiające rzeczywiste sprawdzenie, w jaki sposób różne czynniki wpływają np. na zdrowie.

– To jasne, że niektórzy ludzie są bardziej narażeni na pewne choroby, umierają wcześniej, a inni w tym samym wieku mają się doskonale – mówi prof. Friedman. – Proponowano wiele różnych wyjaśnień –  stres, brak ćwiczeń, nerwowa praca, podejmowanie ryzyka, mała religijność, aspołeczność, pesymizm, typ osobowości. Ale żadne nie były analizowane przez długi czas. Nikt nie obserwował tych ludzi przez ich całe życie.

Rozważni i wytrwali

Początkowo Friedman i Martin zamierzali zajmować się danymi zgromadzonymi w "Terman Study of the Gifted" (jak obecnie nazywany jest program obserwacji "geniuszy") przez kilka miesięcy. Zaczęli w 1991 roku. Skończyli teraz – i to tylko dzięki pomocy setki studentów, którzy analizowali w szczegółach życie 1,5 tys. ludzi.

– Prawdopodobnie naszym najbardziej zaskakującym odkryciem było to, że osobowość i relacje społeczne w dzieciństwie są czynnikiem wpływającym na ryzyko wcześniejszej śmierci dziesięciolecia później – mówi amerykański psycholog.

– To, co może zadziwić ludzi – nas to zadziwiło – to fakt, że osoby biorące udział w "Longevity Project", które były najbardziej wesołe i optymistyczne, żyły krócej niż te poważne. Rozsądni i uparci żyli najdłużej i cieszyli się najlepszym zdrowiem – poinformowała dr Leslie Martin.

To zupełnie na odwrót, niż przez całe lata przekonywali nas inni naukowcy. Jak to tłumaczy prof. Friedman? Optymiści, którzy uważają, że "zawsze jakoś to będzie", lekceważą zagrożenia. – Szczęście nie jest podstawą dobrego zdrowia – tłumaczy psycholog. – Rozwaga i wytrwałość są natomiast istotne dla zdrowego i długiego życia.

Komu służy małżeństwo

Nie mniej zaskakujące są inne wnioski z badania "Longevity Project". Mężczyznom wyraźnie pomaga małżeńskie stadło. Dla zdrowia kobiet nie ma to znaczenia. Rozwody znacznie skracają życie panów. Ponownie – kobiet to nie dotyczy. Osoby poświęcające się swojej pracy żyją znacznie dłużej niż te, które wyznają filozofię nieprzemęczania się i ucieczki od stresu.

Co jeszcze? Posiadanie psa czy kota co prawda poprawia samopoczucie, ale nie przekłada się na korzyści w dziedzinie długości życia. Otaczanie starszych ludzi miłością i troskliwą opieką również jest dobre dla ich samopoczucia, ale nie pozwala wcale cieszyć im się lepszym zdrowiem. Co ciekawe, szybkie rozpoczęcie szkoły (w wieku poniżej sześciu lat) jest ważnym czynnikiem ryzyka.

– Niektórzy myślą, że pewne drobiazgi, jak zamartwianie się kwasami omega-6 w jedzeniu, pozwolą im żyć dłużej – komentuje prof. Friedman. – A to zwykła zmyła, która odciąga nas od naprawdę ważnych rzeczy.

Ludzie lepsi od innych

Analiza życia geniuszy była pomysłem amerykańskiego psychologa Lewisa Termana. Nazwana "Genetic Studies of Genius", rozpoczęła się w 1921 roku i obejmowała 1528 chłopców i dziewczynek. Utalentowane dzieci wybrano, używając testu inteligencji opracowanego przez Termana. Do dziś, z niewielkimi zmianami, używa się tej samej metody, znanej pod nazwą testu IQ. 90 proc. geniuszy Termana było białymi i pochodziło z zamożnych rodzin. Naukowiec chciał udowodnić, że ponadprzeciętnie inteligentne dzieci wcale nie są słabsze czy bardziej chorowite niż ich "zwykli" rówieśnicy. Wszystko po to, aby za pomocą testów IQ stworzyć lepsze społeczeństwo. Szanowany psycholog był bowiem zwolennikiem eugeniki i członkiem Human Betterment Foundation, organizacji propagującej m.in. sterylizację "słabszych umysłowo". Pod koniec życia (Terman zmarł w 1956 r.) zerwał z eugeniką – zapewne pod wpływem doświadczeń II wojny światowej. Jednak jego badania były nadal krytykowane – m.in. z powodu doboru rasowego geniuszy. Terman cieszył się wielką sympatią "swoich" dzieci. Uczestnicy regularnie odsyłali wypełnione kwestionariusze, niekiedy sami przejeżdżali, aby opowiedzieć, co słychać. Badanie okazało się najdłuższą prowadzoną obserwacją tego typu, która miała się zakończyć dopiero, gdy ostatni członek grupy zrezygnuje lub umrze.