Zasady bezpieczeństwa, ochrona przy korzystaniu z urządzeń elektrycznych.

1.Pierwszym warunkiem bezpiecznej pracy jest poznanie możliwych zagrożeń, jakie

niosą ze sobą czynności diagnostyczne, szczególnie przy pracach z sprzętem elektrycznym. Nie stosowanie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy nawet przy prostych

czynnościach podczas stwarza dla wykonawcy niebezpieczeństwo

wypadku, często o rozległych uszkodzeniach ciała, a niekiedy prowadzących nawet do utraty życia.

2.Działanie prądu elektrycznego na organizm ludzki

Prąd elektryczny przepływając przez organizm ludzi powoduje :

- porażenie ośrodków nerwowych ( zaburzenia pracy serca, wstrzymanie oddechu),

- poparzenie wewnętrzne i zewnętrzne,

- zatrucie organizmu .

Szczególnie niebezpieczny jest przypadek, gdy prąd o natężeniu ok 0,1 A przepływa przez klatkę piersiową. Zaburzenia w działaniu serca powodują wówczas z reguły śmierć .

Jako najwyższe napięcie bezpieczne przyjmuj się :

- 42V w pomieszczeniach suchych,

- 24V w pomieszczeniach wilgotny.

3. Zabezpieczenia przed porażeniami

Zabezpieczenia przed porażeniami polegaj na zastosowaniu:

- osłonięcia czci będących pod napiciem, w celu uniemożliwienia ich dotknięcia,

- napisów i tablic ostrzegawczych (tablice ostrzegawcze),

- obniżonego napicia, bezpiecznego dla życia ludzkiego w pomieszczeniach zagrożonych,

- izolacji ochronnej (izolacji rękojeści szczypiec, obudowa izolacyjna lamp)

- uziemienia czci metalowych nie będących pod napiciem, ze względu na możliwość przerzutu napicia w razie uszkodzenia izolacji,

- specjalnych wyłączników ochronnych, działających w wypadku przerzutu napicia na czci, nie będące pod napiciem podczas normalnej pracy.

4. Bezpieczeństwo czynne

Podczas obsługi urządzeń elektrycznych należy:

- zachowywać si spokojnie i uważnie,

- stosować się do przepisów obsługiwania i wskazań personelu wykwalifikowanego,

- często kontrolować stan izolacji urządzeń,

- często kontrolować stan urządzeń ochronnych,

- zachowa środki ostrożności przy wysokim napiciu oraz w pomieszczeniach wilgotnych.

Nie wolno w czasie użytkowania i obsługiwania urządzeń elektrycznych:

- dokonywać zmian i napraw w urządzeniach elektrycznych, nie mając odpowiednich uprawnień i kwalifikacji,

- używać uszkodzonych aparatów i przyrządów elektrycznych,

- używać części urządzeń elektrycznych do innych celów ni ich przeznaczenie,

- umieszcza w pobliżu nieokapturzonych maszyn i przewodów materiałów łatwopalnych.

5. Doraźna pomoc w wypadku porażenia prądem elektrycznym.

W wypadku porażenia prądem elektrycznym należy stosować następujące zabiegi:

- wyłączyć prąd przepływający przez porażonego (wyłącznikiem, siekierą z suchym trzonkiem, ciężkim kawałkiem drewna), usunąć porażonego spod działania napięcia,

- nieprzytomnego porażonego należy poddać sztucznemu oddychaniu (bez ucisku klatki piersiowej), wezwać lekarza, nie podawać płynów,

- po odzyskaniu przez porażonego przytomności (sam oddycha) należy go ciepło okryć, napoić gorącą herbatą lub kawą, ułożyć w łóżku i pilnować, aż do minięcia niebezpieczeństwa,

-w razie porażenia prądem wysokiego napięcia należy nastąpić zatrucie organizmu wskutek wewnętrznego poparzenia mięśni, co objawia się zwykle po kilku dniach; chory winien zatem być pod ciągłą opieką lekarską,

- w razie oparzenia prądem elektrycznym nie należy skóry oczyszczać, przekłuwać pęcherzy ani dotykać ran. Na bolące miejsce należy nałożyć opatrunek wyjałowiony z odpowiednią ilością wazeliny bornej i zabandażować bez wywierania silnego ucisku.

6. Aby móc bezpiecznie korzystać z urządzeń elektrycznych stosowanych jest wiele sposobów ochrony. Zadaniem każdego z nich jest niedopuszczenie do przepływu przez ciało człowieka prądu o natężeniu niebezpiecznym dla zdrowia i życia.

Stopień ochrony - miara obudowy zapewniana przez obudowę przed dostępem osób do części niebezpiecznych, wnikaniem obcych ciał stałych i wody.

Kod IP - system kodowego oznaczania stopni ochrony, składa się z dwóch cyfr: pierwszej i drugiej cyfry charakterystycznej. np. IP 54 pierwsza cyfra charakterystyczna 5 - ochrona przed dostępem do części niebezpiecznych za pomocą drutu i ochrona przed pyłem, druga cyfra charakterystyczna 4 - ochrona przed rozbryzgującą się wodą

7. Pierwsza cyfra charakterystyczna

Â	ochrona przed dostaniem siÄ™ ciaÅ‚ obcych	ochrona przed dostÄ™pem części niebezpiecznych
0	brak ochrony	brak ochrony
1	o średnicy większej niż 50 mm	wierzchem dłoni
2	o średnicy większej niż 12,5 mm	palcem
3	o średnicy większej niż 2,5 mm	narzędziem
4	o średnicy większej niż 1,0 mm	drutem
5	ograniczona ochrona przed pyłem	drutem
6	ochrona pyłoszczelna	drutem

Druga cyfra charakterystyczna

Â	ochrona urzÄ…dzenia przed wnikaniem wody
0	brak
1	kapiÄ…cej pionowo
2	kapiącej (odchył do 15° w każdą stronę)
3	natryskiwanej
4	rozbryzgiwanej
5	lanej strugÄ…
6	lanej silnÄ… strugÄ…
7	przy krótkotrwałym zanurzeniu
8	przy ciągłym zanurzeniu
9K	lanej strugą pod ciśnieniem 80-100 [bar], do +80°C - zgodnie z normą DIN 40050

8.Urządzenia elektryczne, z punktu widzenia ochrony przeciwporażeniowej, dzieli się na cztery klasy ochronności: 0, I, II i III. 
środki techniczne takie, jak:

- ochrona przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa),

- ochrona przed dotykiem pośrednim (ochrona dodatkowa),

- ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim - realizowana przez zasilanie napięciem bezpiecznym,

- sprzęt ochronny (w tym środki ochrony indywidualnej) – dla zastosowań, w których wyżej wymienione nie mogą być wykorzystane (np. przy naprawie urządzeń elektroenergetycznych) .

9.Ochrona przed dotykiem bezpośrednim ma za zadanie chronić ludzi i zwierzęta przed zagrożeniami wynikającymi z dotyku do części czynnych urządzeń elektrycznych (części znajdujących się pod niebezpiecznym napięciem w czasie normalnej pracy tych urządzeń). 
Zasadę realizuje się poprzez uniemożliwienie (utrudnienie) człowiekowi dotyku do tych części, co zapobiega z kolei przepływowi prądu rażeniowego przez jego ciało. 
W urządzeniach elektrycznych o napięciu do 1kV wymaga się zastosowania przynajmniej jednego z następujących środków ochrony: 

• izolowanie części czynnych

• stosowanie obudów lub osÅ‚on

• stosowanie ogrodzeÅ„

• stosowanie barier i przeszkód

• umieszczenie części czynnych poza zasiÄ™giem rÄ™ki

• ochrona przed napiÄ™ciami szczÄ…tkowymi.

10. Ochrona przez izolowanie części czynnych jest sposobem stosowanym zwykle w procesie produkcyjnym przez wytwórcę urządzenia. Polega na całkowitym pokryciu części czynnych izolacją roboczą o dużą wartości rezystancji oraz o odpowiedniej wytrzymałości elektrycznej. Musi ona być dostosowana do narażeń wewnętrznych, wynikających z charakteru urządzenia (napięć oraz możliwych przepięć), a także dostosowana do spodziewanych narażeń zewnętrznych i środowiskowych, takich jak: podwyższona wilgotność, niska lub wysoka temperatura, narażenia mechaniczne, agresywność chemiczna otaczającego środowiska, bezpośrednio padające światło słoneczne itp. 
Usunięcie izolacji jest możliwe tylko przez zniszczenie. 

11.Ochrona przez stosowanie obudów lub osłon polega na umieszczeniu w ich wnętrzu części czynnych, które z rożnych względów nie mogą być powleczone izolacją, co zapobiegania dotykowi bezpośredniemu. Obudowy i osłony chronią także aparaty i urządzenia elektryczne przed niekorzystnymi wpływami środowiska. 
Ten środek ochrony musi spełniać następujące warunki: 

• obudowy lub osÅ‚ony nie mogÄ… dać siÄ™ usunąć (otworzyć, zdemontować) bez użycia narzÄ™dzia lub klucza, co ogranicza dostÄ™p do ich wnÄ™trza osobom nieupoważnionym, a jeżeli osoby te muszÄ… je otwierać – to części czynne majÄ… być odÅ‚Ä…czone spod napiÄ™cia bÄ…dź odpowiednio osÅ‚oniÄ™te

• muszÄ… być odporne na normalnie wystÄ™pujÄ…ce w warunkach eksploatacji narażenia zewnÄ™trzne: mechaniczne, temperaturÄ™, wilgotność, agresywność chemicznÄ… otaczajÄ…cego Å›rodowiska itp.

• obudowy i osÅ‚ony muszÄ… mieć stopieÅ„ ochrony IP dostosowany do rzeczywistych warunków Å›rodowiskowych w miejscu ich użytkowania, jednak nie mniej IP 2X, natomiast Å‚atwo dostÄ™pne górne powierzchnie poziome stopieÅ„ IP min. 4X; warunek ten nie dotyczy gniazd bezpiecznikowych i opraw żarówek.

Ochrona przez zastosowanie ogrodzeń polega na umieszczeniu części czynnych w sposób czyniący je niedostępnymi dla dotyku. 

Ochrona przez stosowanie barier i przeszkód jest ochroną przed niezamierzonym (a nie przed rozmyślnym) dotknięciem części czynnych. Może być stosowana tylko w przestrzeniach dostępnych wyłącznie dla osób posiadających odpowiednie kwalifikacje (np. przestrzenie lub pomieszczenia ruchu elektrycznego). 

Ochrona przez umieszczenie poza zasięgiem ręki polega na umieszczaniu części czynnych tak, by były niedostępne z danego stanowiska. Oznacza to, że znajdować się muszą poza obszarem w kształcie walca o średnicy 2,5 m, który rozciąga się 2,5 m ponad poziomem ustawienia stóp człowieka i 1,25 m poniżej tego poziomu. 
Ten środek ochrony może być stosowany głównie w pomieszczeniach ruchu elektrycznego. 

Ochrona przed napięciami szczątkowymi ma na celu zapobieżenie porażeniu wskutek dotyku do części czynnych, na których może utrzymywać się napięcie po odłączeniu od zasilania, np. wskutek zakumulowanego ładunku na pojemności elektrycznej elementów lub indukowania napięcia przez silniki pracujące z wybiegu. W przypadku istnienia takiego zagrożenia wymagane jest obniżenie napięcia do poziomu napięcia bezpiecznego w odpowiednio krótkim czasie albo uniemożliwienie dostępu do części czynnej. 

Uzupełnieniem ochrony przed dotykiem bezpośrednim może być użycie wysokoczułych urządzeń ochronnych różnicowoprądowych (o prądzie wyzwalającym nie większym niż 30 mA), które zwiększają skuteczność ochrony podstawowej, ale nie mogą być jedynym jej środkiem. 

Ochrona przed dotykiem pośrednim ma na celu ograniczenie skutków porażenia w razie dotknięcia do części przewodzących dostępnych, które niespodziewanie znalazły się pod niebezpiecznym napięciem (np. wyniku uszkodzenia izolacji). Działanie takie powinno być realizowane poprzez: 

• uniemożliwienie przepÅ‚ywu prÄ…du przez ciaÅ‚o czÅ‚owieka lub zwierzÄ™cia, lub

• ograniczenie wartoÅ›ci prÄ…du rażeniowego lub czasu jego przepÅ‚ywu.

Ochrona przed dotykiem pośrednim w urządzeniach elektrycznych niskiego napięcia może być osiągnięta przez zastosowanie co najmniej jednego z poniżej wymienionych środków: 

• samoczynnego wyÅ‚Ä…czania zasilania

• urzÄ…dzeÅ„ II klasy ochronnoÅ›ci lub o izolacji równoważnej

• izolowanie stanowiska

• nie uziemionych poÅ‚Ä…czeÅ„ wyrównawczych

• separacji elektrycznej

Ochrona przez samoczynne wyłączenie zasilania jest najbardziej rozpowszechnionym w Polsce środkiem ochrony w sieciach i instalacjach elektrycznych niskiego napięcia. Jej zastosowanie wiąże się z koniecznością:  doprowadzenia do każdej części przewodzącej dostępnej przewodu ochronnego oraz zastosowania urządzenia powodującego samoczynne wyłączenie zasilania. 
Ochrona powinna być tak wykonana, aby w razie zwarcia między częścią czynną a częścią przewodzącą dostępną (np. przewodzącą obudową urządzenia elektrycznego) lub przewodem ochronnym, spodziewane napięcie dotykowe o wartości większej niż 50 V prądu przemiennego lub 120 V prądu stałego (nie tętniącego) było wyłączane tak szybko, aby nie wystąpiły niebezpieczne skutki patofizjologiczne. Wymaganie to będzie spełnione wówczas, gdy w wyniku zwarcia popłynie prąd o takim natężeniu, że spowoduje samoczynne zadziałanie urządzenia wyłączającego w dostatecznie krótkim czasie. Musi być zatem stworzona odpowiednia droga dla prądu zwarciowego, nazywana pętlą zwarcia, złożona z przewodów: fazowych oraz ochronnych - łączących wszystkie dostępne części przewodzące urządzeń elektrycznych z punktem neutralnym sieci lub z ziemią, w zależności od układu sieciowego. 
Urządzeniami samoczynnie wyłączającymi prąd zwarcia, mogą być: 

• zabezpieczenia przetężeniowe (reagujÄ…ce na wzrost wartoÅ›ci prÄ…du w obwodzie), np. bezpieczniki topikowe albo wyÅ‚Ä…czniki samoczynne z wyzwalaczami lub przekaźnikami nadprÄ…dowymi,

• urzÄ…dzenia ochronne różnicowoprÄ…dowe reagujÄ…ce na pojawienie siÄ™ prÄ…du upÅ‚ywu z obwodu (nie można ich stosować w ukÅ‚adzie sieciowym TN-C).

Samoczynne wyłączenie zasilania jest skuteczne wówczas, gdy zabezpieczenie dobrane jest odpowiednio do parametrów obwodu zasilającego.