I

Kultura religijna zbiorowość to nie to sama co wyznawana religia.

Z każdej religii pozytywnej wziętej w całokształcie da się wskazać obowiązujący w danej chwili rozwoju obowiązujący wzór normujący praktykę poszczególnych ludów i warstw. Wzór ten dopuszcza odchylenie, niedociągnięcia w nawet przekształcenia. Przekształcenie się tego wzoru jest warunkiem przyjęcia się wielkiej religii na nowym terenie. Przystosowanie się religii wyższego rzędu do religii niższego rzędu ( zmiana wzoru) nie jest planowanie następuje samorzutnie lub w dążeniu do uzyskania jak najwyższej liczby wiernych.

II

W polskim ludzie wiejskim jednostka nadaje swemu wyrazowi religijnemu osobiste ale w mierze zespolonym ze swoim środowiskiem, przetwarza na swój użytek zbiorowo ustalone wartości. Uznają oni religie za najdonioślejszą cechę etniczną.

Nabożność wyraża się poprzez udział w kulcie społeczności sąsiedzkiej, lokalnej ,parafialnej itp. Organizacji przestrzenna i kalendarzowa kultu stanowi trzon organizacji tej zbiorowości . Mieszkańcy jednej okolicy odznaczają się szczególną dewocją do jednego patrona czy św. obrazu. W dni uroczyste schodzą się na nabożeństwo i odpust i przez udział i towarzyszącemu temu kontakcie z sąsiadami odnawiają w sobie poczucie wspólnoty. Niejako zatraca somom siebie w zbiorowości.

Udział w kulcie umożliwia odtworzenia pierwotnych grup i grypek pierwiastkowych.

Uczestnik pielgrzymki jest posłannikiem swojej grupy. W jej imieniu niesie prośby do Boga. Istnieje pielgrzymi zawodowi najczęściej żebracy . Włościanin (Wieśniak) związany jest organiczne z grupą religijną i z cały, narodem jako członek grupy w której imieniu wyrusza pielgrzym.

Polski chłop miesza religię z narodowością . Uważa się za najlepszego katolika i wszystkich tych który nie modlą się tak jak najeży czyli po polsku i modlą się do innej matki murz matka boska częstochowska uważa za gorszych katolików

III.

Wierzenia i obrzędy katolickie są w zasadzie takie same jak w innych klasach narodu, a także w innych krajach katolickich, ale maja pewna charakterystyczną cechę. Lud polski zabarwił te obrzędy i wierzenia w swój specyficzny sposób: przez swoje troski, potrzeby i aspiracje, oraz szczególne poglądy i przesądy rolniczo socjalne.

Jest tak nie tylko w Polsce: We Francji, Bawarii, Nadrenii, Włoszech – odpowiedniki naszego święcenia ziół we Wniebowzięcie Najświętszej Matki Panny, obchód pól na wiosnę w okresie siewów

Naiwny sensualizm- gdzie Cztery ewangelie, czytane w Boże ciało są traktowane jako święty przedmiot i zakopuje się 4 zapisane zwitki papieru na rogach pola – co chroni zboże przed Gradobiciem.

Dzwonek loretański – chroni przed piorunami.

Choć występują pewne podobieństwa w życiu religijnym ludu wiejskiego w różnych krajach to w każdym z nich kładzie się nacisk na cos innego, każde z nich jest inne.

W polskiej wsi na przodzie są przedmioty kultu – istot czczonych i ich skonkretyzowań materialnych.

We wsi polskiej raczej nie czci się relikwii świętych. To bardziej mieszczańska tradycja. Święci występują na wsi jako patroni związani z kalendarzem, albo opiekuni w jakiś szczególnych kłopotach lub klęskach ( św. Florian Gasi pożary, Antoni Padewki odnajduje zguby itd.)

Św. Pietrpaweł – lud pomieszkał Pawla z Piotrem, stopił w całości :D

W Polsce czci się Matkę Boską, ale nie w ten sam sposób co np. we Wloszech gdzie tez jest ważna. Jest piękna i dobra i łaskawa wstawiająca się za czcicielami swoimi do pana Jezusa, swojego Syna. Cechuje ja dziecięca czystość, jest niezdolna do zła i nieograniczenie dobra.

Jezus i Matka Boska są w tych wierzeniach przede wszystkim jako rozdający łaski i sprawiedliwość ziemską na miarę wioskowych potrzeb.

Do ludu przemawiają ekstazy nie duchowe a materialne sensualistyczne, dotyczące praktycznego życia. Nakazy i zakazy moralne jakie przekazują święci nie maja zbyt wiele wspólnego z życiem duchowym chłopków: ożeń się z dziewczyna którą uwiodłeś, twój post niech będzie ścisły itd.

Jeden poryw do którego namówił wizjoner. Że przyśniła mu się matka boska, powiedziała, że jest w pewnym miejscu kościół, który zapadł się pod ziemię i ludzie przekopywali tę ziemie szukając części z tego kościoła, a jabłonka która rosła niedaleko stwierdzono że ma rajskie owoce i podzielono się nimi na szczepki. Dopiero jesień i rozpływająca się ziemia odegnały kopaczy.

IV.

Sensualizm ludu wiejskiego objawia się tez w czczeniu wizerunków świętych postaci.. Są to wizerunki będące symbolami, streszczającymi postać. Zastępuje relikwie – obrazy łaskami słynące. Wizerunek obrazowy matki boskiej jest z nią tak zespolony, że objawia się ona obrazami. Np. znajduje się jej wizerunki w lesie, w studni, na drzewie . Obrazek w chacie we dworze , w kościele przejawia moc swoją uzdrowieniami. Obrazy żyją życiem własnym są wrażliwe i wzruszenia przejawiają niczym istoty żywe. Pocą się krwawym potem .

Teatralne odgrywanie męki Jezusa np. w kalwarii Zebrzydowskiej. Żeby zbliżyć się do widzów tego wydarzenia z przed wieków, poczuć się jak widownia tego całego wydarzenia, śledzących mękę Chrystusa od góry oliwnej do świętego grobu.

Każda kalwaria ma swoje grono wiernych którzy rozróżniają nie tylko jeden obraz od drugiego ale nawet jedną Matkę Boska (bo mają różne przydomki) od innej .

W Płockim ( Matka Boska Skępska uważana za cudowniejsza i lepszą od Koziebrodzkiej. Ważą przy tym jej dobrodziejstwa i cuda, porównują je ze sobą. Mimo że obrazy przedstawiają tą sama Matkę Boską.