2.2 OBOWIĄZKI KOSMETOLOGA WYNIKAJĄCE Z USTAWODASTWA POLSKIEGO

O zakresie powinności i kanonie podstawowych obowiązków kosmetologa czytamy w Dzienniku Ustaw z dnia 30 sierpnia 1991r. o zakładach opieki zdrowotnej¹. Tam to dowiadujemy się, czym jest świadczenie medyczne, do którego zalicza się przede wszystkim zakres leczenia i badania, tych chorób, których diagnozowania i przeciwdziałania, a także leczenia może podejmować się jedynie osoba o prawnym charakterze fizycznym, wykształcona i kompetentna w zawodzie medycznym. Ustawa wylicza także, że do zawodów nie medycznych zalicza się zawód kosmetyczki i kosmetologa. W rzeczywistości osoby te nie mają prawa świadczenia żadnych usług medycznych, a tym bardziej wykonywania zabiegów leczniczych o charakterze medycznym. O zakresie takiej usługi decyduje także doktryna prawna i przepisy, na podstawie, których jasno można stwierdzić, co jest, a co nie jest takim zabiegiem. Kwestią związaną z odpowiedzialnością kosmetologa w takim przypadku jest nie dostosowanie się do prawa legislacyjnego i przekroczenie własnych uprawnień, a także narażenie na szwank zdrowia lub życia pacjenta. W rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 17 lutego 2004 r., w sprawie szczegółowych wymagań sanitarnych, jakim to powinny podlegać zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, tatuażu i odnowy biologicznej, czytamy, czym tak naprawdę jest zabieg kosmetyczny². Dzięki niemu możemy ustalać także, czym jest zabieg leczniczy, czy tez świadczenie medyczne. Główna różnica tych dziedzin polega wiec na diagnozie, terapii, rehabilitacji oraz naruszeniu integralności cielesnej pacjenta, a także naruszeniu jego tkanki cielesnej i inwazyjnym wniknięciu w jego ciało bez naruszenia tkanki.

Wobec czego każdorazowe zrobienie zabiegu, który związany jest z naruszeniem ciągłości tkanki, albo skóry jest zastrzeżone jedynie dla tych osób, które posiadają uprawnienia medyczne, to jest lekarzy, dermatologów, chirurgów itp. Mimo to, ustawodawca przewidział, że w zakładach kosmetyki i kosmetologii może dojść do naruszenia tkanki, wobec czego wystosowano w tym kierunku rozporządzenia znajdujące się w ustawie z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi oraz rozporządzenia w sprawie szczegółowych wymagań sanitarnych, jakim powinny odpowiadać zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, tatuażu i odnowy biologicznej. W niej to legislatura klarownie przewiduje możliwość naruszenia ciągłości tkanek w drodze wykonywania wybranych zabiegów w zakładach kosmetycznych, tatuażu czy fryzjerskich, zarówno narzędziami wykorzystywanymi przy zabiegach, jak i w wyniku samego zabiegu³. Wedle przepisu odpowiedzialnością za dokonywanie takich usług obarczone są nie tylko zakłady specjalistyczne, ale i te, które spełniają szereg dyrektyw związanych z wymaganiami sanitarnymi. Nie jest tutaj powiedziane, że gabinety kosmetologiczne nie musza ich przestrzegać, bo wręcz przeciwnie tak samo na nich jak i gabinetach medycznych ciąży obowiązek dbania o te kwestie. Różnica tkwi tutaj jedynie w stopniu rygoru danych norm. Nad to, bądź to z własnej inicjatywy, bądź z interpretacji adekwatnych rozporządzeń, które zostały wydane przez Ministra Zdrowia zarówno jedne i drugie zakłady zmuszone są do dbania o konsekwentne unikanie sytuacji błędnego działania, co do utrzymania czystości pomieszczeń jak i sposobu wykonywania zabiegów względem klienta⁴. Wracając jeszcze do uprawnień kosmetologów i medyków, należy zaznaczyć, że osoby dokonujące zabiegów o charakterze medycznym, musza także być adekwatnie uregulowane odpowiednimi rozporządzeniami wykonawczymi, których treść odnajduje się w ustawach o zakładach opieki zdrowotnej lub też procedurach wewnętrznych działających w obrębie każdego zakładu. Wytycznych takich nie znajdziemy jedynie, gdy chodzi o gabinety dermatologiczne. Reszta uchwał względem stanu zdrowia osoby dokonującej zabiegów (w dużej też mierze względem kosmetologów i kosmetyczek), znajduje się przede wszystkim w przepisach ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy⁵. Częstą praktyką zauważalną w Polsce jest to, że niektóre z podmiotów zajmujących się świadczeniem usług dermo kosmetologicznych, same wprowadzają właściwe sobie zasady wewnętrzne, w których możliwe jest wykonywanie wybranych zabiegów lekarskich. Jednakże jest to działanie nie w pełni zgodne z litera prawa, albowiem wedle art. 2 Ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty działania tego typu nie mają podstawy do tak daleko idącego uzasadnienia⁶. Chociaż niezaprzeczalnie chirurgia specjalistyczna jest dziedziną lekarską, w której można wykonywać wszelkie zabiegi kierunkowe, to jednak dermatologia ma jedynie skupiać się na chorobach skórnych, a nadinterpretowywanie tego przepisu może doprowadzić do wielu niepotrzebnych i nieprzyjemnych sytuacji.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KOSMETYKA ZA ZABIEGI Z UŻYCIEM LASERA

Współczesna nauka i medycyna, wychodząc naprzeciw oczekiwaniom pacjentów zaadaptowała na swoje potrzeby technikę laserową. Nowoczesne lasery są także dość powszechnie spotykane w kosmetologii i kosmetyce. Maszyny te w niezwykle precyzyjny i trwały sposób wpływają na skórę człowieka, są bardzo dobre przy odmładzaniu, leczeniu zmian trądzikowych, czy też usuwaniu zbędnego owłosienia, bez obawy przed jego szybkim przyrostem. Gdy jednak laser będzie się pojmowało, jako narzędzie specjalistyczne, a jednocześnie urządzenie o bardzo dużym wachlarzu wystąpienia powikłań przy pracy z nim, należy się zastanowić, w jakim stopniu kosmetolog ma prawo wynalazkiem tym się posługiwać. Jak na dzień dzisiejszy nie ma przepisu oddającego laser jedynie dziedzinie medycznej. Najważniejsze w tym przypadku zdaje się być to, by kosmetolog starał się nie wykraczać poza sferę zastrzeżona jedynie dla chirurgii plastycznej. Oznacza to, że osoba wykonująca ten zawód nie może leczyć przewlekłych lub też ostrych stanów chorobowych takich jak ubytki funkcji czy zniekształcenia. Warunkiem używania tego sprzętu oraz ochrony osób wykonujących tego typu zabiegi jest przestrzeganie odpowiednich przepisów. Bardzo duża grupa wytworów laserowych, jakie z powodzeniem funkcjonują w Unii Europejskiej, posiada bezsprzeczny obowiązek wypełniania podstawowych zasad, takich samych dla wszystkich krajów. Zasadą taka jest chociażby umieszczanie odpowiedniego oznakowania CE na takich maszynach.

Rysunek Oznakowanie typu CE [w;] zasoby sieci internetowej www.cece.pl (8.08.2012)

Wszystkie produkty posiadające więcej regulacji niż jedną powinny być w każdym gabinecie oznakowane właśnie tym symbolem. Każdy artykuł elektryczny jest poddany dyrektywnemu znakowaniu CE. Jest to zasada działająca na podstawie rozporządzenia Ministra Gospodarki z 21 sierpnia 2007 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla sprzętu elektrycznego⁷, a także ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o kompatybilności elektromagnetyczne⁸j. zaś wyroby medyczne na podstawie Ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o wyrobach medycznych⁹ oraz Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 3 listopada 2004 r. w sprawie wymagań zasadniczych dla wyrobów medycznych do różnego przeznaczenia¹⁰. Nomenklatura i bezpieczeństwo laserów może być kontrolowane przez Inspekcję Handlową oraz PIP. Podstawowe Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 maja 2010 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z ekspozycją na promieniowanie optyczne określa obowiązki pracodawcy wobec pracownika, wykonującego zadania, przy których może wystąpić ekspozycja na promieniowanie optyczne w postaci promieniowania laserowego¹¹. Należy także pamiętać, iż środki ochrony indywidualnej (czyli wyroby służące do zabezpieczenia osoby obsługującej laser) także podlegają obowiązkowemu oznakowaniu CE. Używanie właściwych wyrobów może być u pracodawcy kontrolowane przez Państwową Inspekcję Pracy. W świetle istniejących uregulowań prawnych zawód kosmetologa wykonuje niemalże wszystkie zabiegi, które jako takie nie wkraczają w ramy definicji leczenia medycznego. Obowiązkiem prawnym kosmetologa jest regeneracja, a także pielęgnacja ciała ludzkiego. Nie ma znaczenia czy w trakcie wykonywania swoich obowiązków osoba taka będzie korzystała z lasera, czy też innych podobnie działających urządzeń, najważniejsze jest to by zakres jej działań nie wykraczał poza zadania jej fachu.

Jednakże racjonalne gospodarowanie możliwościami lasera w nowocześnie funkcjonującym zakładzie kosmetycznym wprowadza instrumentalne wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz bezpieczeństwa samego produktu. Jednak temat ten zostanie poruszony w dalszej części.

ODPOWIEDZIALNOSC KOSMETOLOGA WZGLĘDEM ZASTOSOWANIA DANEGO PRODUKTU KOSMETYCZNEGO

Kosmetyki są nieodzownym narzędziem pracy kosmetologa, jednakże nie każdy kosmetyk nadaje się do każdego typu skóry, czy też nie ma jednolitego przeznaczenia, przez co należy dobierać je odpowiednio i z baczeniem na konsekwencje ich działania. Poprzez fakt, że niemalże w większości krajów Unii Europejskiej przez wiele lat funkcjonowało bardzo wiele odmiennych ustaw regulujących te sprawę, postarano się o wprowadzenie licznych zmian do dyrektywy Rady 76/768/EWG z 27 lipca 1976 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstwa państw członkowskich dotyczących produktów kosmetycznych¹². W konsekwencji uchwalono jednolity akt zajmujący stanowisko względem produktów kosmetycznych wytwarzanych na terenie całej UE i Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). Akt ten ma kształt rozporządzenia, poprzez co możliwe jest odczytywanie jego jednolitego brzmienia w krajach wszystkich sygnatariuszy. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z 30 listopada 2009 r. odnoszące się względem używania produktów kosmetycznych weszło w życie 11 lipca 2013 r., a nie stosuje się go jedynie w chwili gdy mowa jest o substancji CRM (od 1 grudnia 2010 r.) i kompetencjach osób rzetelnych względem produkcji bądź używania tak zwanych nanokosmetyków (od 11 stycznia 2013 r¹³.).

Dokument odnosi się jedynie do kosmetyków i produktów kosmetycznych, omijając zagadnienia związane z produktami leczniczymi, medycznymi czy bakteriobójczymi. Z niego nie wyczytujemy konkretnie jasnej definicji kosmetyku, przez co ustalenie czy dany produkt jest kosmetykiem dokonywane jest na podstawie subiektywnej i jednostkowej ocenie danego produktu. Dlatego omijając klasyczne kosmetyki, ustawodawca podkreślił możliwość istnienia produktów pielęgnacyjnych np. do jamy ustnej lub zębów. Podstawowym zamiarem legislacyjnym związanym z wprowadzeniem takiego rozporządzenia było podjecie się starań o unormowanie kwestii wspomnianych już nanokosmetyków i nanomateriałów. Dopiero poprzez wprowadzenie ustawy w znacznym stopniu ograniczono zakres możliwości do stosowania barwników do barwiących przez absorpcję i odbicie¹⁴. W załącznikach do danych ustaw, a dokładniej w załączniku nr IV, V, VI, zamieszczono pełny spis wszelkich substancji odpowiedzialnych za konserwację, czynników promieniotwórczych oraz barwników różnego pochodzenia.

Rysunek Nanoczasteczka [w;] www.mojealergie.pl (9.08.20120)

Należy jednak zaznaczyć, że ogólnie działająca definicja nanomateriałów, może być zmieniana w najbliższym czasie.

„Nanomateriały sa to wszelkie materiały, w których występują regularne struktury na poziomie molekularnym, tj. nie przekraczającej 100 nanometrów. Granica ta może dotyczyć wielkości domen, jako podstawowej jednostki mikrostruktury, czy grubości warstw wytworzonych lub nałożonych na podłożu. W praktyce granica poniżej której mówi się o nanomateriałach jest różna dla materiałów o różnych właściwościach użytkowych i na ogół wiąże się to z pojawieniem szczególnych właściwości po jej przekroczeniu. Zmniejszając rozmiar uporządkowanych struktur materiałów można uzyskać znacznie lepsze właściwości fizyko-chemiczne, mechaniczne, itp¹⁵.”

Kosmetolog, jako osoba odpowiedzialna za używanie substancji kosmetycznych ponosi konsekwencje względem:

- upewnienia osoby na rzecz, której świadczona jest usługa kosmetyczna, co do faktu bezpieczeństwa danego kosmetyku,

- potwierdzenia własna opinią i zaświadczenia o fakcie, że dany kosmetyk wyprodukowano jednolicie w zgodzie z klasyczną praktyką produkcyjną,

- przeprowadzenia obiektywnej oceny względem, jakości bezpieczeństwa stosowania danego produktu a także sporządzania odpowiednich informacji w tym temacie,

- odpowiedniego, biegłego i pełnego dokumentowania informacji na temat kosmetyków i przetrzymywania tychże przez minimalny okres 10 lat, liczonych od pierwszego dnia obrotu do wyprzedania ostatniej ich partii,

- kosmetolog ma także sporządzać odpowiedni raport bezpieczeństwa, a także raport względem opisu metod produkcji,

- ma wydawać oświadczenia względem zgodności z dobrą praktyką produkcji, a także efektów oddziaływania wy branych kosmetyków,

- w powinności ma udostępniać wszelkie informacje na swój temat, względem organów państwowych

Wspominając o fakcie, że już od 11 lipca 2013 r., każdy dystrybutor, ma udostępniać z własnej inicjatywy, w celu zapewnienia zgodności z prawem krajowym, dowolny fragment oznakowania swojego produktu. W tym też celu, drogą elektroniczną przedkłada Komisji następujące informacje: nazwę produktu kosmetycznego, państwo, w którym jest udostępniany, dane dystrybutora, dane osoby odpowiedzialnej.

Rysunek 3 ODPOWIEDZIALNOŚC KARNA WZGLĘDEM UZYWANIA PRODUKTOW KOSMETYCZNYCH W CELACH PIELEGNACYJNYCH

Na polskim gruncie tak samo obowiązuje ustawa mówiąca o produkcie kosmetycznych i farmaceutycznym. Nie mniej jednak najważniejszym aktem będzie tutaj Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 12 czerwca 2002 r. w sprawie ustalenia listy substancji niedozwolonych do stosowania w kosmetykach, listy substancji dozwolonych do stosowania w kosmetykach wyłącznie w ograniczonych ilościach, zakresie i warunkach stosowania, listy barwników, substancji konserwujących i promieniochronnych dozwolonych do stosowania w kosmetykach oraz znaku graficznego wskazującego na umieszczenie dodatkowych informacji¹⁶. Tam, to ustawodawca jasno i w tabeli określa listę substancji, których stosowanie w kosmetykach jest niedozwolone, stanowiąc tym samym odpowiedni załącznik nr 1 do rozporządzenia. Ustawa posiada także listę substancji chemicznych bądź organicznych dozwolonych w stosowaniu w kosmetykach, ale w ograniczonej ilości a także w zakresie określonym legislacyjnie. Rozporządzenie oczywiście określa także listę barwników dozwolonych do stosowania w kosmetykach z podaniem ich ilości zakresu ogólnego stosowania a także kierunku ich użycia.

,

---

1. DzU nr 14, poz. 89 z późn. zm.↩

2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 lutego 2004 r. w sprawie szczegółowych wymagań sanitarnych, jakim powinny odpowiadać zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, tatuażu i odnowy biologicznej, jako usługa w zakresie regeneracji, pielęgnacji i upiększania ciała [w;] Dz.U. z 2004 r. nr 31, poz. 273,↩

3. DzU nr 234, poz. 1570 z późn. zm.↩

4. Na podstawie artykułu 9 pkt 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej [w;] DzU z 2007 r. nr 14, poz. 89 z późn. zm.↩

5. Dz. U. z 2004 r. nr 125, poz. 1317 z późn. zm.↩

6. DzU z 2008 r. nr 136, poz. 857 z późn. zm.↩

7. DzU 2007 r. nr 155, poz. 1089↩

8. (DzU 2007 r. nr 82, poz. 556)↩

9. (DzU nr 93, poz. 896)↩

10. (DzU nr 251, poz. 2514)↩

11. (DzU nr 100, poz. 643)↩

12. 2006/257/WE: Decyzja Komisji z dnia 9 lutego 2006 r. zmieniająca decyzję 96/335/WE ustanawiającą wykaz i powszechne nazewnictwo składników stosowanych w produktach kosmetycznych (Tekst mający znaczenie dla EOG)  Dz.U. L 97 z 5.4.2006, str. 1—528; a także Dyrektywa Komisji 2005/52/WE z dnia 9 września 2005 r. zmieniająca dyrektywę Rady 76/768/EWG dotyczącą produktów kosmetycznych, w celu dostosowania jej załącznika III do postępu technicznego (Tekst mający znaczenie dla EOG)  Dz.U. L 234 z 10.9.2005, str. 9—10 , Dyrektywa Komisji 2005/42/WE z dnia 20 czerwca 2005 r. zmieniająca dyrektywę Rady 76/768/EWG, dotyczącą produktów kosmetycznych, w celu dostosowania jej załączników II, IV i VI do postępu technicznego (Tekst mający znaczenie dla EOG) Dz.U. L 158 z 21.6.2005, str. 17—19 ( Dz.U. L 306M z 15.11.2008, str. 360—362 (MT)  Dz.U. L 327M z 5.12.2008, str. 394—398 (MT) i dalsze; ↩

13. Nanokosmetyki – związane są z technologiczną obróbką wody, poprzez którą nadaje się wybranej substancji zupełnie nowych właściwości oraz zwiększa potencjał jej zastosowania. Dzięki wykorzystaniu odpowiedniej technologii rozbija się duże skupiska agregatów wody, które prowadzą do powstania niewielkich, uporządkowanych klastrów. Skupione w nich pojedyncze cząsteczki wody charakteryzują się niezwykle małą średnicą, oscylującą w granicach 1 nanometra. W wodzie rozbitej do tej wielkości dodatkowo rozpuszczane mogą być substancje aktywne. Stąd też pochodzi NANO AQUA+ czyli nanowoda, która dzięki swoim rozmiarom, po raz pierwszy na świecie pozwoliła skórze na niemal całkowite wchłonięcie substancji aktywnych i odżywczych, wzmacniając i pielęgnując skórę z nieporównywalnym lepszym skutkiem [w:] Zasoby sieci internetowej: http://www.pytamsie.pl (08.08.2012)↩

14. Dz.U. L 306M z 15.11.2008, str. 360—362 (MT)  Dz.U. L 327M z 5.12.2008, str. 394—398 (MT) i dalsze; ↩

15. Zalecenie Komisji z dnia 18 października 2011 r. dotyczące definicji nanomateriału (Tekst mający znaczenie dla EOG) [w:] http://eur-lex.europa.eu↩

16. Dz.U. Nr 105, rozporządzenie Ministra Zrowia z dnia 12 lipca 2002 r, poz. 6793↩