Paznokcie
Są przydatkiem skóry, podobnie jak włosy, gruczoły łojowe i gruczoły potowe.
Ostateczny rozwój paznokcia przypada na 20 tydzień życia.
Jest to przeźroczysta wypukła płytka ochronna z warstwy rogowej naskórka, ze zrogowaciałych bezjądrowych keratynocytów, grubości 0,5-0,7 mm.
Budowa paznokcia
Różna struktura włosa, warstwy rogowej i paznokcia uwarunkowana jest różnym stopniem zrogowacenia oraz różnicami w zawartości siarki.
Główny składnik paznokcia to białkowa keratyna z dużą zawartością siarki, wapnia, fosforu i arsenu.
Przy dotyku lub ucisku paznokieć stawiając dodatkowy opór umożliwia dokładniejsze wyczuwanie.
Paznokieć składa się z trzech podstawowych części:
- płytka paznokciowa (trzon) od korzenia do wolnego brzegu, keratynowa, nie posiada naczyń krwionośnych ani nerwów, spoczywa na łożysku
- korzeń będący podstawą paznokcia, pod naskórkiem, zaczyna się od macierzy
- brzeg wolny to część płytki paznokciowej wystająca ponad opuszkę palca, barwy białawej lub szarawej
Budowa paznokcia
Łożysko leży tuż poniżej płytki paznokciowej. Jest dobrze unaczynione i unerwione. Zamiast brodawkowatej budowy (jak warstwa podstawna naskórka) ma budowę listewkowatą, wzdłuż kierunku narastania paznokcia.
Macierz to część łożyska poniżej korzenia. Jest bardzo silnie unaczyniona i unerwiona. To najważniejsza i najwrażliwsza część paznokcia. Uszkodzenie macierzy zawsze daje widoczne uszkodzenie paznokcia.
Łąkotka (obłączek) to przejście pomiędzy macierzą a płytką paznokcia. Jest słabiej ukrwiona (wygląda jak blade, zachodzące słoneczko ^^). Często jest lekko wzniesiona nad pozostałą część płytki paznokcia i miękka (to początek keratynizacji). Jest bardzo wrażliwa.
Obrąbek naskórkowy (skórka) jest naturalnym fałdem naskórka z grzbietu palca. Obrąbek powinien być równy, dobrze przylegać i mocno obramowywać obłączek. Nie powinien przylegać zbyt ściśle do płytki paznokciowej.
Ściany paznokcia to fałdy skóry wystające po bokach płytki paznokciowej (czasami nazywa się je wałami paznokcia lub niepoprawnie obrąbkiem paznokciowym).
Wzrost paznokcia
Wzrost naturalny to 0,5-1,2 mm tygodniowo, średnio dobowo około 0,12 mm.
Obserwuje się duże indywidualne różnice, nawet u tej samej osoby w różnych okresach roku. Promieniowanie UV stymulując podziały komórkowe powoduje, że paznokcie szybciej rosną latem.
Paznokcie u rąk rosną dwa razy szybciej, niż paznokcie u nóg.
U osób starszych wzrost paznokci jest zwykle wolniejszy.
Przy wzmożonym ukrwieniu (na przykład w stanie zapalnym) wzrost paznokcia może być szybszy.
Zastój żylny (np. przy współistniejących obrzękach) powoduje zwolnienie wzrostu paznokcia
Całkowity odrost paznokci następuje na ręce do 150 dni, na nodze dwa-trzy razy dłużej.
Wzrost paznokcia rozpoczyna się w macierzy.
Warstwa rozrodcza łożyska ma dwie części:
Pomiędzy korzeniem paznokcia a obłączkiem znajduje się stopniowo keratynizująca się warstwa rosnącego paznokcia
Poniżej płytki leży bruzdowata powierzchnia łożyska, po której przesuwa się rosnący paznokieć
Wraz z wiekiem paznokcie rosną wolniej i stają się silniej skeratynizowane, skruszałe i łamliwe.
Kolor paznokcia zmienia się z różowo półprzejrzystego na żółtawy lub białawo opalizujący.
Przypomnienie…
Paznokieć (unguis) stanowi rogowy wytwór naskórka, zbudowany głównie z keratyny. Przykrywa on znaczny obszar wierzchniej części dalszego paliczka palców rąk i stóp. Często podlega zmianom chorobowym – dotykającym samych tylko paznokci lub towarzyszącym różnego rodzaju dermatozom lub chorobom ogólnoustrojowym.
Etiopatogenetyczny podział schorzeń paznokci obejmuje:
Grzybice, pleśnice i drożdżyce paznokci
Zmiany powstałe wtórnie wskutek wykwitów w obrębie wałów paznokciowych – zapalenie ropne (bakteryjne), drożdżakowe, łuszczyca, wyprysk, brodawki, inne stany zapalne wałów paznokciowych
Występuje w przebiegu szeregu uogólnionych chorób skóry – łuszczyca, sklerodermia, liszaj płaski, erytodermia, atopowe zapalenie skóry (AZS)
Występujące wskutek zaburzeń w krążeniu obwodowym kończyn lub palców – zespół Raynaulda, choroba Burgera, cukrzyca
Powstałe w wyniku działania czynników mechanicznych, chemicznych lub fizycznych, najczęściej jako uszkodzenie zawodowe, wypadkowe lub związane z leczeniem czy zabiegami kosmetycznymi
Występujące w szeregu chorób zakaźnych lub schorzeń internistycznych
Powstałe samoistnie
Powstałe jako rodzaj genodermatoz ektodermalnych związanych z zakażeniem rozwojowym
Powstałe w tkankach miękkich okołopaznokciowych, uwarunkowane nieprawidłowym wzrostem płytki i wtórnie wpływające na kształt i wygląd paznokcia („paznokieć wrastający”).
Zmiany paznokci najczęściej spotykane w gabinetach kosmetycznych
Bruzdowanie podłużne
Bruzdy wzdłużne od obłączka do wolnego brzegu płytki paznokciowej.
Słabo zaznaczone bruzdowanie jest objawem normalnym.
Nasila się wraz z wiekiem.
Niekiedy płytka jest sucha, łamliwa i pękając odsłania łożysko paznokcia.
Bruzdowanie podłużne może być znacznie nasilone w niektórych chorobach:
- w liszaju płaskim
- w reumatoidalnym zapaleniu stawów
- w zaburzeniach krążenia
Bruzdowanie poprzeczne (linie Beau)
Bruzdy poziome w poprzek płytki paznokciowej.
Czasami bruzdy w miarę wzrostu paznokcia przesuwają się od macierzy do wolnego brzegu paznokcia.
Bruzdowanie poprzeczne nie jest zjawiskiem fizjologicznym i pojawia się zawsze wskutek zadziałania szkodliwych czynników.
Najczęstsze przyczyny bruzdowania poprzecznego:
- po ciężkich chorobach zakaźnych i gorączkowych
- w chorobach skóry, zwłaszcza w wyprysku i w łuszczycy
- w niedożywieniu i w wyniszczeniu
- wskutek urazu w obrębie macierzy paznokcia
- w nerwowym bawieniu się paznokciami
- w odmrożeniach
- przy źle wykonanym manicure/pedicure
Nadmierna łamliwość paznokcia
Charakteryzuje się wyszczerbieniem wolnego brzegu paznokcia i pękaniem podłużnym wzdłuż bruzd.
Płytka paznokcia zbyt sucha i zbyt łamliwa
Często spotykane przyczyny nadmiernej łamliwości paznokcia:
Ciągłe lakierowanie paznokci
Zbyt twarda woda
Częste prania i inne czynności z użyciem detergentów
Częste używanie środków dezynfekujących, szczególnie odtłuszczających
Niedokrwistość
Czynniki zawodowe: benzyny, żywice, lakiery, rozpuszczalniki, zasady
Częste naprzemienne moczenie i suszenie rąk
Zaburzenia troficzne paznokci
Niewłaściwa dieta
Używanie do mycia rąk zbyt gorącej wody
Czynniki genetyczne
Ścieńczała płytka paznokciowa
- posiada pozornie wygląd zdrowej płytki, jest jednak zbyt cienka i zbyt łatwo zużywa się
- ma minimalny brzeg wolny lub nie ma go wcale
- łatwo złuszcza się i łatwo łamie
Oddzielanie się płytki paznokcia
Początek zwykle na wolnym brzegu.
Rozdzielanie się części zewnętrznej od części łożyskowej paznokcia.
Zwykle proces przebiega powoli.
Czasami nie można znaleźć uchwytnej przyczyny oddzielania się płytki paznokciowej, ale z większości przypadków udaje się ustalić przyczynę tego stanu.
Najczęstsze przyczyny oddzielania się płytki:
Łuszczyca
Zakażenia bakteryjne, zwłaszcza Pseudomonas
Choroby tarczycy
Urazy paznokcia
Długotrwałe moczenie rąk
Częste używanie alkalicznych mydeł
Niektóre lakiery do paznokci i zmywacze
Grzybice paznokci
Sine paznokcie (cjanoza)
Bardzo częste następstwo zaburzeń krążenia:
Niewydolność sercowa
Zaburzenia krążenia obwodowego
Żadne działania kosmetyczne nie przyniosą istotnej poprawy.
Zaklęśnięcie płytki paznokciowej (koilonychia)
Talerzykowate zagłębienie płytki jednego lub kilku paznokci.
Prawie zawsze stwierdza się zmniejszoną ilość cystyny w paznokciu.
Czasami występuje dziedzicznie.
Często pojawia się w anemiach.
Czasami w niedoborach witaminy B.
U dzieci ma charakter przemijający z wiekiem.
Okrągłe ubytki kropkowate
Zwykle są skutkiem miejscowych zaburzeń odżywiania paznokcia.
Płytka paznokciowa przypomina powierzchnię naparstka.
Paznokcie takie często towarzyszą łuszczycy.
Bielactwo paznokci
Białe plamki na płytce paznokciowej kropkowate, linijne lub nieregularne.
W miarę wzrostu paznokcia przesuwają się od nasady ku wolnemu brzegowi.
Częściej u kobiet.
Częściej na palcach rąk.
Dotyczą jednego lub kilku paznokci.
Dokładna przyczyna nie jest znana.
Często są wynikiem mikrourazów (jak wycinanie skórek).
Mogą być skutkiem niepełnej keratynizacji płytki.
Mogą pojawiać się w zaburzeniach nerwowych.
Towarzyszą zbyt kruchej płytce paznokciowej.
Wskutek hipoalbuminemii (choroby nerek, niedożywienia)
Urazy z miejscowym rozwarstwieniem płytki i dostanie się pęcherzyków powietrza
Obowiązuje wszechstronna ochrona paznokcia (odżywki, rękawiczki..)
Bielactwo prążkowane paznokci
Poprzeczne lub podłużne prążki
Mogą być wynikiem mikrourazów kosmetycznych
Pojawiają się też w chorobach przemiany materii, w chorobach serca i płuc, w niektórych zatruciach
Mogą występować samoistnie
Zanik paznokcia
Cechuje się zmniejszającą, nieregularną, zanikającą płytką paznokciową
Czasem dochodzi do całkowitego zaniku i złuszczenia płytki
Często stwierdza się niedobory cynku
Często w zaburzeniach na tle nerwowym
Czasami w cukrzycy
Czasami w gruźlicy
Bardzo delikatnie traktować paznokieć!
Przerost płytki paznokciowej
Zazwyczaj dotyczy przerostu na grubość
Płytka paznokciowa traci połysk i przybiera brudnoszare, brązowawe, żółte lub brunatne zabarwienie
W zmianach wrodzonych dotyczy wszystkich, a w urazach tylko paznokci uszkodzonych
Zmiany najczęściej dotyczą palucha u nogi
Przerostowi płytki sprzyjają:
Ciasne obuwie
Stale powtarzające się urazy
Jednorazowe silne uszkodzenia (dotyczy szczególnie palców u rąk)
Czasem przerostowi płytki towarzyszy jej zakrzywienie (paznokieć szponowaty)
Paznokieć wypukły
Płytka paznokciowa wypukła w każdej płaszczyźnie (przypomina skorupę żółwia)
Przy towarzyszącym często przeroście płytki daje to charakterystyczny pałeczkowaty wygląd palców
Paznokieć wypukły pojawia się w chorobach serca i płuc przebiegających z długotrwałym niedotlenieniem, a także w zespołach złego wchłaniania
Paznokieć wrośnięty
Nadmierne wnikanie paznokcia w otaczające go tkanki miękkie
W efekcie pojawia się obrzęk i bolesność wałów paznokcia, zapalenie tkanek miękkich. Często dochodzi do wtórnych zakażeń.
Zwykle dotyczy palucha wskutek ciasnego obuwia i niewłaściwego obcinania paznokci u nóg.
Często obserwuje się równoczesne zniekształcenie palucha.
Postrzępiony obrąbek
Postrzępienie, rozdzielenie lub rozwarstwienie naskórka
Rozwarstwienie jest zwykle wynikiem nadmiernego wysuszenia naskórka
Rozdzielenie jest skutkiem nieuwagi w czasie zabiegu manicure
Obgryzanie paznokci
Prawie zawsze przyczyną jest napięcie nerwowe, zmartwienia, kłopoty, a tylko czasami złe przyzwyczajenia.
Rożny stopień zaawansowania:
Poniżej wolnego brzegu tkanki otaczające paznokieć są chropowate i zaczerwienione
Opuszka kolbowata, czasem brak nawet połowy paznokcia, obrąbek obgryziony, poszarpany i w stanie zapalnym
Zmiany zabarwienia paznokcia – zespół żółtych paznokci
Zespół ten charakteryzuje zżółknięcie, zgrubienie i przyhamowanie wzrostu płytki paznokciowej
Często współistnieje zastój limfy w naczyniach chłonnych
Czasami zmianom towarzyszy rogowacenie podpaznokciowe
Zespół żółtych paznokci charakteryzuje również niedorozwój lub całkowity brak obrąbka paznokcia.
Zespół ten często pojawia się także przy chorobach wątroby.
Zmiany zabarwienia paznokcia – zespół białych paznokci
Zespół białych paznokci występuje w zespołach niedokrwiennych różnego pochodzenia i często świadczy o zanemizowaniu pacjenta
Przyczyną mogą być zbyt obfite miesiączki, niedobór żelaza, zmiany naczyń włosowatych w tej okolicy
Zmiany zabarwienia paznokcia – zespół zielonych paznokci
Niebolesne zapalenie wałów paznokciowych z zielonym zabarwieniem płytki
Zwykle świadczy o zakażeniu (Candida, Pseudomonas)
Do zakażenia najczęściej dochodzi u osób wielokrotnie moczących ręce w wodzie z detergentami (zmywanie naczyń..)
Zmiany zabarwienia paznokcia – zespół czarnych paznokci
Zakażenie Psudomonas może dawać mnie tylko zielone, ale i czarne zabarwienie płytki paznokciowej
Powikłania po zabiegach kosmetycznych
W wyniku takich zabiegów jak manicure i pedicure, nakładanie sztucznych paznokci (tipsów) oraz polerowanie i lakierowanie paznokci, może czasem dochodzić do uszkodzeń mechanicznych, zakażeń grzybicznych lub bakteryjnych (niewłaściwa dezynfekcja i sterylizacja narzędzi), podrażnień skóry otaczającej (zmywacze, lakiery, preparaty do usuwania skórek), wyprysku alergicznego skóry otaczającej, będącego reakcją na kosmetyki i ozdoby użyte do zabiegu (składniki lakierów do paznokci, nikiel w ozdobach do paznokci). Na przykład zbyt mocne odsuwanie skórki może powodować czasem poprzeczne bruzdowanie płytki paznokciowej, a używanie lakierów do paznokci bez zastosowania odpowiedniego podkładu może doprowadzić do zażółcienia płytki paznokciowej.
Działania niepożądane spowodowane sztucznymi paznokciami mogą przejawiać się w rozwoju bielactwa paznokci, oddzielania się płytki paznokciowej oraz wyprysku alergicznego skóry otaczającej, wywołanego przez cyjanoakrylany zawarte w klejach do paznokci. Długotrwałe noszenie tipsów może sprawić, że paznokcie staną się cienkie, matowe i kruche, dlatego też zaleca się regularne zdejmowanie paznokci co trzy miesiące.
Do osłabienia płytki paznokcia oraz złamania jego łożyska może dochodzić podczas zdjemowania tipsów. Zakażenie bakteriami chorobotwórczymi lub grzybami czy drożdżakami może wynikać zarówno z trudności utrzymania w czystości długich paznokci, jak i źle zdezynfekowanych i wysterylizowanych narzędzi.