Histologia 18.10.2011

Wykład III

Tkanka nabłonkowa

Tkanka – zespół komórek pełniących taką samą, określoną funkcję

4 rodzaje tkanek:

Tk. Nabłonkowa, łączna, mięśniowa i nerwowa

Cechy charakterystyczne tk nabłonkowej:

1. Główną masę stanowią komórki

2. Istota międzykomórkowa jest bardzo skąpa

Funkcja:

- ochrona mechaniczna

- izolowanie różnych środowisk

- absorpcja (nabłonki wyściełające)

- sekrecja

Pochodzenie nabłonków z 3 listków zarodkowych:

1. Ektoderma

• Nabłonek skóry

• Jamy ustnej

• Ependyma (wyścieła jamy OUN)

1. Mezoderma

• Śródbłonek (wyścieła naczynia krwionośne i limfatyczne)

• Nabłonek surowiczy

• Nabłonek dróg moczowych

1. Endoderma

• Nabłonek dróg oddechowych

• Prawie cały układ pokarmowy

Wszystkie nabłonki posiadają błonę podstawną – łączy mechanicznie nabłonek z podłożem (zwykle tk. Łączna), nadaje kształt i transportuje substancje odżywcze

Błona podstawna = blaszka jasna [lamininy, nidogen, białko BM40, fibuliny, proteoglikany: perlekan i agryna] + blaszka gęsta [kolagen typu IV; kolagen typu VII – włókienka kotwiczące] + (czasem) warstwa włóknista [kolagen]

Kom nabłonkowe wykształciły na swoich powierzchniach bocznych specjalistyczne połączenia, które zapewniają ścisłe przyleganie i tworzenie jednolitych błon.

Rodzaje cząsteczek adhezyjnych:

Kadheryny – klej komórkowy

Selektyny – oddziaływanie białko-lipid

Integryny – oddziaływania z macierzy pozakomórkowej, udział w sygnalizacji k-kowej

Białka z nadrodziny immunoglobulin – (niezależne od Ca²⁺) tworzą tymczasowe lub trwałe połączenia komórek w układzie odpornościowym i nerwowym¹

Kadheryny i białka z nadrodziny immunoglobulin wiążą się odpowiednio z kadherynami i białkami z narodziny immunoglobulin na sąsiedniej komórce

Selektyny wiążą się z ze swoimi receptorami na sąsiedniej komórce a integryny z elementami macierzy pozakomórkowej

Najważniejsze procesy patologiczne zależące od CAM:

• Krzepnięcie krwi

• Reakcje zapalne

• Przerzuty komórek nowotworowych²

• Utrata kadheryn jest powiązana z nabyciem przez kom nowotworowe cech inwazyjnych

Rodzaje połączeń międzykomórkowych ze względu na ich funkcje:

1. Zamykające = uszczelniające

Funkcja: uszczelnia sąsiednie komórki w nabłonku i zapobiega przepływowi cząsteczek pomiędzy komórkami, nie przepuszczalne dla jonów i cząsteczek > 300 daltonów. Wyznaczają polaryzację komórki w osi szczytowo-podstawna

1. Wzmacniające = zwierające (odporne na rozerwanie)

W powstałym pierścieniu aktynowym (siateczka graniczna) równoległym do szczytowej powierzchni komórki zakotwiczone są filamenty aktynowe mikrokosmków

1. Komunikujące połączenie szczelinowe

Funkcja: komunikacja między komórkami poprzez transport jonów i zw. Drobnocząsteczkowych rozpuszczalnych w wodzie. Wyróżniamy połączenia szczelinowe duże i małe. Nie są powszechne pomiędzy komórkami mięśniowymi.

Desmosomy

Są to połączenia w których błony przylegających komórek łączą się na ograniczonych plamkowych powierzchniach. KAdheryny + płytka mocująca (desmoplakina, plakoglobina, plektyna) + filamenty pośrednie

Hemidesmosomy

Struktury asymetryczne pomiędzy komórką i błoną podstawną. W przestrzeni pozakomórkowej zawierają integryny (a nie kadhedryny), do płytki przypodstawnej od strony cytoplazmy przylegają filamenty pośrednie, laminina 5 łączy błonę komórkową z błoną podstawną.

Zaburzenia funkcji desmosomów i hemidesmosomów – pęcherzyce

Glikokaliks

Jest najbardziej zewnętrzną warstwą błony komórkowej, bogatą w reszty cukrowe białek powierzchniowych, integralnych i lipidów.

Struktury powierzchniowe nabłonków

• Mikrokosmki – wypustki cytoplazmy na wolnej powierzchni nabłonków pełniących funkcję absorpcyjną (do 3 tys. na komórkę). Pokryte błoną komórkową, rdzeń zbudowany z pęczka ok 30 równoległych mikrofilamentów aktynowych. Koniec cytoplazmatyczny zanurzony w siateczce granicznej. Kompleksy miozyny i kalmoduliny przylegają do błony komórkowej bocznych powierzchni mikrokosmka.

• Rzęski

Nabłonek gruczołowy

Gruczoły – struktury wydzielnicze składające się z nabłonkowych komórek receptorowyco-wydzielniczych

Typy gruczołów:

• Gruczoły egzokrynne (wydzielanie zewnętrzne)

• Gruczoły endokrynne (wydzielanie wewnętrzne)

• Gruczoły parakrynowe (wydzielanie międzykomórkowe, w obrębie tego samego narządu)

• Gruczoły autokrynowe (wydzielanie autostymulujące)

Typy wydzielania:

• Holokrynowe (cała komórka pęka i wydziela, np. ślinianki, gruczoł potowy, komórki kukowe)

• Merokrynowe (drobne pęcherzyki, np. gruczoł mleczny)

• Apokrynowe (wydzielane są większe pęcherzyki, których wydzielenie powoduje częściową utratę błony komórkowej, np. gruczoł mleczny³)

Powstawanie gruczołów – kom. nabłonka wrastają w znajdującą się poniżej tk łączną

Podział gruczołów zewnątrzwydzielniczych

1. Proste

• Cewkowe proste (krypta jelitowa)

• Cewkowy rozgałęziony (gr odźwiernika)

• Pęcherzykowaty prosty (męska cewka moczowa)

• Pęcherzykowaty prosty rozgałęziony (gruczoł łojowy)

1. Złożone

• Cewkowy złożony rozgałęziony (gr Brunnera w dwunastnicy)

• złożony cewkowo-pęcherzykowy (ślinianka podżuchwowa)

Klasyfikacja nabłonków

Kształt komórki:

• płaski

• sześcienny (jądra okrągłe w centralnej cz. Komórki)

• walcowaty (podłużne jądra, o kształcie jajowatym prostopadle skierowane do bł podstawnej)

Liczba warstw:

• jednowarstwowy

• wielowarstwowy

• wielorzędowy (komórki o różnej wysokości i jądra o różnej długości, wszystkie kom. łączą się z bł podstawną)

• przejściowy

Rodzaje nabłonków jednowarstwowych

Płaski – naczynia krwionośne, pęcherzyki płucne, jamy ciała,

Sześcienny – drogi oddechowe

Walcowaty – układ pokarmowy

Rodzaje nabłonków wielowarstwowych i wielorzędowych

---

1. Zwrócić uwagę na ICAM (interecellular adhesion molecules) i VCAM (vascular CAM)↩

2. Rak – odkosi się tylko i wyłącznie do nowotworu NABŁONKOWEGO (np. nie ma raka krwi)↩

3. Może wydzielać zarówno Merokrynowo (białka) jak i Apokrynowo (tłuszcze)↩