1.Tkanka łączna

Składa się z szeregu tkanek pochodzenia mezenchymalnego. Komórki występujące w tk. łącznej nie przylegają ściśle do siebie, między nimi substancja miedzykomórkowa. W niej wyróżniamy istotę podstawną i włókna.

Tk. łączną tworzą:

-tk. łączna właściwa

-tk. łączna włóknista i luźna

-tk. łączna włóknista zwarta

-tk. tłuszczowa żółta i brunatna

Różne tkanki wchodzące w skład tk. łacznej świadczą o wielofunkcyjności jaką pełni ona w organizmie.

-tworzy rusztowanie dla narządów

-wnika w postaci pasm łącznotkankowych unosząc naczynia i nerwy,

-chroni przed urazami mechanicznymi i utratą ciepła

-bierze udział w gosp. mineralnej

-uczestniczy w wymianie subst. odżywczych i metabolitów między krwią i narządami.

SUBST. MIĘDZYKOMÓRKOWA

Zbudowana z włókien oraz subst. podstawnej.

WŁÓKNA TK. ŁĄCZNEJ

-kolagenowe

-siateczkowate

-sprężyste

Produkowane są przez fibroblasty. Również kom. mięśni gładkich mogą wytwarzać wł. kolagenowe i sprężyste.

WŁÓKNA KOLAGENOWE

W org. wyst. w największej ilości. Zbud. są z białka kolagenu i są bardzo odporne na rozerwanie, nie rozciągają się. Grupują się w pęczki.

W barwieniu H+E przybierają kolor różowy, a pod wpływem błękitu anilinowego stają się niebieskie.

WŁÓKNA SIATECZKOWATE

Wł. te przebiegają pojedynczo, mogą też rozdzielać się, a nast. łączyć tworząc sieć o różnych oczkach.

Wybarwiają się orseiną na brązowo lub rezorcyno-fuksyjną na stalowoniebiesko. Są to cienkie włókna kolagenu typu III. Tworzą one ukł. krat lub sieci w wielu tkankach podporowych. Dużo tych włókien wyst. w błonach podstawowych, wokół komórek nabłonkowych wątroby.

SUBST. PODSTAWOWA

Wypełnia przestrzenie między włóknami z kom. tk. łącznej. Barwi się wg. met. PAS. Skł. się z białek i polisacharydów, które mają właściwości wiązania jonów dodatnich, np. sodu oraz wody, co nadaje sprężystość tkance.

NAJWAŻNIEJSZE GLKOZAMINOGLIKANY W TK. ŁĄCZNEJ:

-kw. hialuronowy

-siarczan chondroityny A

-siarczan chondroityny C

BIAŁKA ISTOTY PODSTAWOWEJ

Białka niekolagenowe (lamina, fibronektyna)

Należą one do glikoprotein-czyli dużych białek z niewielką ilością cukrów.

KOM. TK. ŁĄCZNEJ

Należą do nich: Fibroblasty i fibrocyty oraz ich odpowiedniki w poszczególnych tkankach. (osteocyty, chondrocyty, kom. tłuszczowe)

Makrofagi (histiocyty)

Mastocyty (kom. tuczne)

Kom. plazmatyczne (plazmocyty)

Kom. przydanki

Kom. krwi

FIBROBLASTY

Produkowane wł. kolagenowe, elastyczne i siateczkowate oraz wszystkie składniki subst. podstawowej (macierzy). Są one wydłużone i mają wypustki leżące jednej płaszczyźnie. Jądro jest owalne, ma kilka jąderek. Cytoplazma zawiera bardzo wykształconą siateczkę śródplazmatyczną szorstką, aparat Golgiego oraz liczne mitochondria.

MAKROFAGI

Występujące w tk. łącznej właściwej nazywane są histiocytami. Są nieregularnego kształtu, często z wypustkami. Cytoplazma zaw. liczne lizosomy, wakuole z fagocytowanym materiałem, aparat Golgiego. W innych tk. łacznych nazywane są: osteoklastami i chonroklastami, komórkami Browicza-Kupffera(w wątrobie), mikroglejem- w mózgu.

Główne ich zadanie to fagocytoza i trawienie pochłoniętych substancji, a także produkcja i wydzielanie biologiczne czynnych subst. wpływających na działanie innych kom. czyli cytokin np. interleikainy.

Rozróżniamy:

-Fagocytoza nieswoista

-Fagocytoza przy udziale przeciwciał (immunofagocytoza)

MASTOCYTY – kom. tuczne

Wyst. licznie wzdłuż przebiegu naczyń krwionośnych, w błonie śluzowej przewodu pokarmowego, w skórze, narządach limfatycznych. Są one okrągłe lub wrzecionowate z cytoplazmą wypełnioną ziarnistościami zasadochłonnymi, które zawierają:

-heparynę,

-histaminę,

-czynnik chemotaktyczny dla granulocytów

HEPARYNA

Hamuje krzepnięcie krwi oraz agregację płytek krwi zapobiegając powstawaniu skrzeplin.

HISTAMINA

Zwiększa przepuszczalność ścian naczyń włosowatych, co powoduje przenikanie osocz z naczyń krwionośnych do naczyń.

KOM. PLAZMATYCZNE

Powst. z limfocytów B w procesie transformacji blastycznej. Są to kom. duże, owalne z koncentrycznie umieszczonym okrągłym jądrem. Chromatyna w jądrze ułożona szprychowato. Cytoplazma zawiera silnie rozbudowaną siateczkę śródplazmatyczną szorstką i ap. Golgiego – co świadczy o intensywnej syntezie białek. Plazmocyty prod. przeciwciała.

TK. ŁĄCZNA WŁAŚCIWA

-tk. łączna luźna (wiotka)

-tk. łączna zwata

1.o utkaniu regularnym

2.o utkaniu nieregularnym

TK. ŁĄCZNA LUŹNA

Wypełnia przestrzenie między innymi tkankami i narządami. Występuje w tk. podskórnej, miedzy włóknami mięśniowymi, w otoczeniu naczyń i nerwów. Zawiera pęczki wł. kolagenowych, sieć wł. sprężystych oraz poj. włókien siateczki.

TK. ŁĄCZNA ZWARTA

W subst. międzykomórkowej dominują włókna kolagenowe, mała jest ilość fibroblastów. Cechą charakterystyczną jest wytrzymałość na rozciąganie. Może mieć utkanie nieregularne lub utkane regularnie, gdzie pęczki włókien kolagenowych przebiegają równolegle.

2.TKANKA TŁUSZCZOWA

Zbudowana jest z komórek tłuszczowych (lipocytów). Wyróżniamy:

-tkankę tłuszczową żółtą

-tkankę tłuszczową brunatną

TKANKĘ TŁUSZCZOWĄ ŻÓŁTĄ

Komórki tłuszczowe zawierają jedną dużą kopię tłuszczu. Cytoplazma zepchnięta jest na obwód zawiera jądro i organella komórkowe. Kom. ma kształt sygnetu. Tk. ta występuje w tk. podskórnej jako podścielisko tłuszczowe, wokół nerek, serca, naczyń krwionośnych.

Rozkład tk. w podściółce tłuszczowej jest różny w obu płci:

U KOBIET : Większe nagromadzenie tk. tłuszczowej wyst. w sutkach, pośladkach i na udach.

U MĘŻCZYZN: Na karku, okolicy barków, oraz okolicy lędźwiowo-krzyżowej.

TKANKA TŁUSZCZOWA PEŁNI FUNKCJĘ MAGAZYNU.

TKANKA TŁUSZCZOWA BRUNATNA

Cytoplazma zawiera drobne, liczne, równomiernie rozmieszczone krople tłuszczu oraz mitochondria z dobrze wykształconymi grzebieniami. Jądro znaj. się centralnie. Tłuszcz znaj. się pod skórą w okolicy międzyłopatkowej, w śródpiersiu, na szyi, w dole pachowym, w okolicy nerek i nadnerczy. Kolor nadają cytochromy.

TKANKA SIATECZKOWATA

Zbudowana jest przez fibroblasty zwane kom. siateczki, oraz włókna siateczkowe. Fibroblasty są duże, nieregularnego kształtu, mają wypustki, którymi łączą się miedzy sobą, tworząc sieć. Z tkanki siateczkowatej zbudowany jest zrąb narządów limfatycznych.

3. KREW JAKO TKANKA

Krew jest płynną tk. łączną i skł. się z :

1.z niepostaciowego osocza

2. elementów upostaciowionych

Krew spełnia wiele ist. czynności potrzeb do życia prawidłowej funkcji organizmu i jego tkanek. Pośredniczy w wymianie gazowej. Rozprowadza: Subst. odżywcze i hormony, ciała odpornościowe.

Krew jest w ciągłym ruchu i krąży w układzie zamkniętym. W organizmie znajduje się 5-5,5 l. krwi, co stanowi 7% wagi ciała.

OSOCZE KRWI

Składa się z : wody (75-80%), subst. organicznych (17-24%), subst. nieorganicznych (1%)

SUBST. ORGANICZNE

To roztwór białek (albuminy, globuliny i fibrynogen) oraz cukry, subst. lipidowe i witaminy.

Albumina

Jest białkiem osocza krwi syntetyzowanym przez hepatocyty. Utrzymuje ciśnienie osmotyczne.

Globuliny

Występują w kilku frakcjach. Najważniejsze są gamma, globuliny, syntetyzowane przez limfocyty B i T.

Fibrynogen

Jest to białko włókniste, biorące udział w krzepnięciu krwi, tworząc nierozpuszczalny włóknik (fibrynę).

Do subst. nieorganicznych osocza należą skł. mineralne: chlor, sód, wapń, potas, magnez, żelazo, jod oraz śladowe ilości innych pierwiastków.

OSOCZE

Utrzymuje stałe parametry środowiska zewnętrznego (pH, temp., skł. chemiczny, ciś. osmotyczne, lepkość, napięcie powierzniowe). Zaw. czynniki utrzymujące krew w stanie płynnym.

Ogólne badania krwi

-oznaczenie szybkości opadania krwinek czerwonych (OB)

-obj. krwi krążącej

-ciężar właściwy

-lepkość

Odwirowanie krwi umożliwia oddzielenie składników morfotycznych od osocza, a stosunek objętości krwinek do objętości osocza określonej mianem hematokrytu. Norma wynosi ok. 45%. Spośród licznych metod barwienia rozmazu krwi w bad. rutynowym znalazła metoda Pappenheina, barwienie roztworem May-Gwanualda i Giemzy.

ELEMENTY KOM. KRWI

-krwinki czerwone – erytrocyty

-krwinki białe – leukocyty

-płytki krwi – trombocyty

ERYTROCYTY

Są głównym skł. krwi i nadają jej czerwoną barwę. W 1mm3 krwi obwodowej znaj. się 4-4,5 mln erytrocytów. Powstają one w czerwonym szpiku kostnym i żyją ok. 120 dni.

Krwinka czerwona ma kształt okrągłego, dwuwklęsłego dysku o średnicy 7,7 ym-takie erytrocyty nazywane są normocytami a kształt zapewnia im nadmiar powierzchni w stosunku do objętości, dzięki temu jest ona elastyczna , odkształcalna i oporna na uszkodzenia.

HEMOGLOBINA

Jest białkiem, głównym skł. erytrocytów i stanowi ok. 33% masy całkowitej (90% suchej masy krwinki). Hemoglobina jest kompleksem białka globiny z hemem. W rozmazie krwi stwierdza się dość znaczne zróżnicowanie wielkości erytrocytów, które określa się anizocyną.

Zróżnicowane ze wzg. na kształt – poikilocytoza.

Niedobór Hb wywołuje chorobę zwaną anemią.

RETIKULOCYTY

Stanowią ok. 1-2% erytrocytów, jako postacie niedojrzałe. Charakteryzują się obecnością subst. ziarnisto-siatecznowato-włóknistej będące pozostałością siateczki szorstkiej.

LEUKOCYTY

Są one elementami morfotycznymi krwi, ich liczba wynosi 5-9 tys. w 1 mm 3. Różnią się od krwinek czerwonych brakiem barwnika oraz obecnością jąder. Mają zdolność do ruchu pełzakowatego.

W warunkach chorbowych może zmniejszyć się.

Krwinki białe ziarniste – granulocyty

granulocyty obojętnochłonne – neutrofile

granulocyty zasadochłonne – bazofile

Krwinki białe nieziarniste –agranulocyty (limfocyty, monocyty)

GRANULOCYTY OBOJĘTNOCHŁONNE

Zaw. jądro o zbitej chromatynie podzielone na 2-5 segmentów (płatów). Liczba płatów wzrasta wraz z wiekiem kom. Jądra jednopłatowe wyst. w najmłodszych komórkach.

W białaczce – więcej jąder z małą ilością płatów.

W niedoborze wit. B 12 – wiecej jąder wielopłatowych.

Cytoplazma neutrofilów jest lekko kwasochłonna.

Podst. funkcją neutrofilów jest udział w procesach zapalnych i fagocytozie. Migrują one do miejsc infrekcji (chemotaksja) i fagocytują uszkodzone kom. lub bakterie.

GRANULOCYTY KWASOCHŁONNE

Są nieco większe od neutrofilów i stanowią 2-5% wszystkich leukocytów. Ich jądna zawierają najczęściej 2 płaty połączone wąskim pasmem chromatyny. W cytoplazmie znajdują się duże ziarna barwiące się kwasochłonnie. W miejscach odczynów alergicznych eozyno file fagocytują rozpuszczalne kompleksy antygen – przeciwciało, a ich zdolność do fagocytozy jest mniejsza.

GRANULOCYTY ZASADOCHŁONNE

Są mniejsze od innych granulocytów. Cytoplazma jest wypełniona dużymi ziarenkami zasadochłonnymi barwiącymi się metodą Pappenheima na kolor niebiesko granatowy. Jądro ma 1 lub 3 segmenty, często przysłonięte przez liczne ziarnistości.

AGRANULOCYTY

Limfocyty – stanowią 28-42% wszystkich krwinek białych. Są kom. małymi kulistymi z dużym jądrem i małym rąbkiem cytoplazmy – są to tzw. małe limfocyty. Limfocyty duże – cytoplazma nieco szerszym pasmem, wyraźniejsze na jednym z biegunów komórki.

LIMFOCYTY DZIELIMY NA:

-Limfocyty B

-Limfocyty T

-Komórki NK

LIMFOCYTY B

Powst. w szpiku kostnym. Odpowiedzialne są za odporność humoralną tzn. z udziałem przeciwciał. Posiadają receptory immunoglobulinowe za pomocą których rozpoznają antygeny. Po pobudzeniu przez antygen różnicują się w komórki plazmatyczne, które intensywnie produkują przeciwciała.

LIMFOCYTY T

Powst. w grasicy i stanowią 50-80% wszystkich limfocytów. Uczestniczą w odporności typu komórkowego (bez udziału przeciwciał)

Tc- limfocyty cytotoksyczne – wydzielają perforyny i w ten sposób bezpośrednio zabijają kom zakażone wirusem, a także kom. nowotworowe.

Th- limfocyty pomocnicze – prod. limfokiny sterujące funkcją innych kom. ukł. immunologicznego.

Ts- hamują reakcje immunologiczne.

KOMÓRKI NK

Limfocyty duże – stanowią 10% limfocytów krwi obwodowej. Zdolna do spontanicznego niszczenia komórek, głównie nowotworowych i maja silna właściwość cytotoksyczną.

Limf. mają zdolność do przenikania z krwi do tkanek i narządów limfatycznych i wracać ponownie do krwi, co umożliwia kontrolę całego organizmu.

MONOCYTY

Są największe z krwinek białych. Stanowią 4-8% leukocytów krwi obwodowej. Powst. w szpiku przez kilka dni są we krwi potem przenikają do tkanek stając się makrofagami tkankowymi-histiocytami. Wykazują dużą ruchliwość i chemotaksję w stosunku do obumarłych tkanek.

PŁYTKI KRWI (TROMBOCYTY)

Mają różne kształty, często są owalne, małe 2-4 um. W 1 mm3 jest ich 200-400 tys. w cytoplazmie wyst. liczne ziarnistości, które zawierają m.in. płytkowy czynnik krzepnięcia III. Podst. czynnością trombocytów jest ochrona śródbłonka naczyń krwionośnych oraz zahamowanie krwawienia poprzez tworzenie skrzepów.

Procesem przeciwstawnym jest fibrynoliza.

3.MIĘŚNIE

Zwyczajowe niektóre elementy kom. mięśniowych określa się nieco odmiennie niż w pozostałych komórkach:

-błona kom.-sarkolema

-cytoplazma-sarkoplazma

-mitochondrium-sarkosom

-siateczka śródplazmatyczna-siateczka sarkoplazmatyczna

Mięsień szkieletowy-zbudowany jest z równolegle ułożonych włókien mięśniowych, wielojądrzaste, gdyż powstały w wyniku fuzji wielu mioblastów. Średnica włókien 10-100pm, długość do 40cm. Zawsze obwodowo ułożone jądra. Otoczony jest tk. łączną zwaną namięsną, której pasma wnikają do wnętrza dzieląc włókna na pęczki. Tk. łączna otaczająca pęczki zwana jest omięsną. Każde pojedyńcze włókno mięśniowe otoczone jest blaszką zewnętrzną(błoną podstawną zwaną też śródmięsną) z licznmi włóknami retikulinowymi. Tk. łączna łączy wł. mięśniowe, prowadzi nerwy i naczynia oraz wiąże mięsień z kością za pomocą ścięgien. Ścięgna zbudowane z wł. kolagenowych z jednej strony łączą się z okostną i kością z drugiej z integrynami sarkolemy. . Wszystkie włókna mięśniowe otoczone są siecią naczyń włosowatych. Do każdego dochodzi zakończenie nerwu ruchowego zwane płytką motoryczną.

Miofibryle tworzą pęczki ułożone równolegle do osi długiej włókna i wypełniają całą komórkę. Jednostką strukturalną jest sarkomer. W skład sarkomeru wchodzi linia Z, połowa prążka I, prążek A, połowa prążka I i linia Z.

Wyróżnia się 2 rodzaje miofilamentów:

-cienkie

-grube

Miofilament cienki zwany aktywnym ma ok 1pm dł. i zbudowany jest z 3 białek:

-aktyny

-tropomiozyny

-troponiny

Aktyna G - globularna, łączy się i tworzy aktynę F - fibrylarną. Dwie spiralnie skręcone aktyny F tworzą rdzeń miofilamentu cienkego. Na to nawinięta tropomiozyna. W pewnych odstępach przyczepiona troponina. Białko to może łączyć się z wapniem co powoduje zmianę położenia tropomiozyny na aktynie. Dzieki temu na aktynie zostają odsłonięte miejsca wiążące miozynę.

Miofilament gruby zbudowany jest z:

-miozyny

-białka C, który spaja miozynę

Każda cząsteczka miozyny zbudowana z dwóch łańcuchów. Na jednym z końców tworzą się po 2 główki. Każda głowa ma miejsce wiążące aktyny i ATP. Rdzeń miofilamentu grubego zbudwany ze skręconych łańcuchów miozyny. Miozyna tworzy linię M.

Miofibryle cienkie wystepują w prążku I i A, grube w A.

Mechanizm skurczu mięśnia

Bodziec powoduje depolaryzację. Wzrost stężenia jonów Ca, która łączy się z troponiną, która przemienia tropomiozynę na aktynie. Głowki miozyny rozkładają ATP wykonując naprzemienne ruchy. W efekcie miofilamenty cienkie wsuwają się w grube- skracanie sarkomerów.

Inne składniki wł. mięśni szkielet.:

-miofibrylle

-triady

-tworzenie ATP z ADP

Rodzaje włókien mięśni szkieletowych:

-czerwone

-białe

-posrednie

Włókna czerwone zawierają dużo mioglobiny, wiele mitochondriów i mniej miofibryli. Są więc zaopatrzone w dobrze rozwinięty system wytwarzania energii, czyli przygotowania do dłuższej pracy.

Wł. białe mają mniej mioglobiny i mitochondriów a więcej iofibryli.

Mięsień sercowy-wł. mięśnia sercowego tworzą przestrzenną sieć. Komórka budująca włókno jest oddzielona dwiema wstawkami. Mięsień sercowy może sam wytwarzać skurcze dzięki komórkom tworzącym węzeł przedsionkowo-komorowy z którego odchodzą komórki w postaci pęczków rozgałęziających się dalej w pęczki Hisa przechodzące do mięśnia komór. Pęczki Hisa skł. się z zespołów kom. tworzących włókna Purkiniego. Impulsy generują węzeł zatokowo-przedsionkowy.

Mięśnie gładkie otoczone są blaszką zewnętrzną i siecią wł. retikulinowych spełniających istotną rolę podczas rozkurczu. Momórki mięśni gładkich mogą produkowac kolagen, elastynę oraz proteoglikany. Mogą występować pojedyńczo lub tworzą zwarte błony w ścianach naczyń różnych przewodów.

Regeneracja tk. mięśniowej

-kom. mięśnia sercowego - nie regenerują się

-kom. m. sercowego - mogą się regenerować

-kom. m. gładkich - regenerują się

4. APOPTOZA

Nekroza (martwica) – uszkodzenie komórki jakimś zewnętrznym czynnikiem.

Apoptoza- Gr- opadanie liści. Naturalny proces zaprogramowanej śmierci komórki w organiźmie wielokomórkowym. Dzięki temu procesowi komórki są usuniete te uszkodzone i zużyte.

Zaplanowane samobójstwo komórki mające na celu dobro organizmu.

Apoptoza jest czynnikiem naturalnym w życiu organizmu, mimo to wykazano że niektóre patogeny (wirusy, bakterie – Helikobacter pyrali) mogą wpływać na powstanie tego procesu.

Przebieg apoptozy – W odróżnienu od nekrozy polega na kruszeniu się komórki poprzez utratę wody. Po różnorodnie przebiegejącej fazie inicjacji (zapoczątkowania) apoptoza zachodzi faza końcowa, zależna od enzymów. Szybkie zmiany w jądrze komórki – chromatyna jądrowa ulega kondensacji, a DNA zostaje pociete przez endonukleazy. DNA apoptycznej komórki dzieli się na fragmenty ok 180 par zasad i ich wielokrotności. Następuje rozpad cytoszkieletu komórka zaokrągla się, traci kontakt z otoczeniem, rozwijają się na jej powierzchni uwypuklenia, organelle komórkowe pozostają jednak nienaruszone. Są one usuwane z komórki wraz z fragmentami chromatyny w tzw ciałkach apoptycznych pęcherzykach powstałych w wyniku zmian w strukturze błon komórkowych. W większości przypadków są one fagocytowane przez komórki żerne.

Apoptoza nie wywołuje stanu zapalnego i dotyczy pojedyńczych komórek.

Proces programowanej śmierci komórek charakteryzuje się pobudzenien wielu swoistych szlaków biochemicznych, wymaga syntezy wielu białek zależnych od cząsteczek sygnalizujących, np. TNF – α lub też wywołanych przez czynnik uszkadzający komórkę.

Apoptoza o podłożu genetycznym może wystąpić w różnych stanach patologicznych. Przykładem może być interpretowany dawniej jako stan martwicy skrzepowej jest ciałko kwasochłonne ( były hepatocyt w wątrobe w zapaleniu wirusowym)

Wirus HIV powoduje apoptozę limfocytów T.

W cukrzycy typu II w występkach trzustki odkłada się peptyd amylina, który jest toksyczny i powoduje apoptozę komórek β i narastanie objawów chorby.

Czynniki inicjujące:

1.Bodźce fizjologiczne np. Niedobór hormonów, jonów wapnia.

2.Oddziaływanie międzykomórkowe na skutek przekazywania błędnych informacji o podziałach komórkowych.

3.Limfocyty cytotoksyczne – przy odrzyceniu przeszczepu.

4.Promieniowanie jonizujące (czynniki fizyczne).

5. niektóre patogeny – wirusy.

6. wolne rodniki.