Mnemonika- jest to nauka o mechanizmie pamięci naturalnej

Mnemotechnika – umiejętność sztucznego jej wzmocnienia

Mnemotechniki to sposoby ułatwiające zapamiętywanie nowych wiadomości i faktów oraz przypomnienie ich sobie na zasadzie mechanicznych skojarzeń

CZYM JEST MNEMONIKA/MNEMOTECHNIKA?

Termin mnemoniczny pochodzi od imienia greckiej bogini Mnemozyne. Grecki wyraz mnemon tłumaczy się jako „pamiętający o czymœ”. „Mnemonika jest to nauka o mechanizmie pamięci naturalnej; mnemotechnika zaœ, to umiejętność sztucznego jej wzmocnienia[1]”. Zgodnie z definicja, jaką podaje słownik wyrazów obcych mnemotechnika to: ”... sposoby ułatwiające zapamiętywanie nowych wiadomości i faktów oraz przypominanie ich sobie na zasadzie mechanicznych skojarzeń, np. układu wierszowego, skrótów werbalnych, analogii zewnętrznych itp”[2].

         Za twórcę mnemoniki uważa się greckiego poetę Symonidesa (556-467 p.n.e.). Niewątpliwie pewien fakt z jego życia zaważył na opracowaniu później szeregu technik, które określa się mianem technik mnemonicznych. Otóż podczas przyjęcia wydanego na cześć zwycięskiego atlety, Skopusa, Symonides recytował pień pochwalna napisana na tę specjalna okoliczność. W pewnym momencie oznajmiono Symonidesowi o przybyciu dwojga młodzieńców, którzy koniecznie chcieli się z nim widzieć. Kiedy ten opuścił salę, zawalił się dach zabijając gospodarza i gości. Tylko Symonides mógł zidentyfikować zmiażdżone zwłoki biesiadników, bowiem pamiętał, gdzie każdy z gości siedział podczas uczty. Krótko mówiąc, Symonides miał w pamięci obraz poszczególnych uczestników biesiady i miejsc przez nich zajmowanych.

         Można więc, za przykładem Symonidesa, wysnuć wniosek, że obraz tworzony w naszej pamięci decyduje w znacznym stopniu o skutecznym i długotrwałym przechowywaniu informacji.

         Skoro Symonides zapamiętał „listę” osób będących na przyjęciu, to nasza listę będą tworzyły wyrazy obcojęzyczne. Przecież poznanie jak największej iloœci słówek w możliwie krótkim czasie, a przede wszystkim zakodowanie ich na trwałe w naszej pamięci jest naszym celem nadrzędnym. Na czym więc opierają się techniki mnemoniczne, skoro mają taki wpływ na usprawnianie naszej pamięci?

MNEMOTECHNIKA A PAMIĘĆ. CZYNNIKI PAMIĘCI DOSKONAŁEJ

         Podstawa działania wszelkich technik pamięciowych jest usprawnianie pamięci. Aby skutecznie doskonalić nasza pamięć należy zwrócić szczególna uwagę na dwa jej podstawowe czynniki, jakimi są wyobraźnia i skojarzenia.

         W czasach antycznych przejaw dobrej pamięci zyskiwał powszechny szacunek. Nic więc dziwnego, że starożytni Grecy starali się usprawniać własna pamięć. Wykazali oni, że istota doskonałej pamięci jest tworzenie własnych obrazów w wyobraźni i swobodne ich kojarzenie z tym, co już posiadamy w naszej pamięci. Opracowane i stosowane przez nich techniki mnemoniczne cechował silny nacisk na wyobraźnię i skojarzenia. Co więc powinniśmy robić, aby nasza wyobraźnia i skojarzenia były bardzo silne? Oto główne elementy tych fundamentalnych czynników.

 

1) Obrazy pozytywne.

Nasz umysł chętnie zapamiętuje to, co jest pozytywne i przyjemne, a co za tym idzie, chętnie też powraca do zapamiętanej informacji. Obrazy pozytywne, zatem, sš długo przechowywane w naszym mózgu i bez trudu po nie sięgamy.

2) Ruch.

Tworząc obraz w naszej wyobraźni bardzo istotnym jej elementem jest ruch. Im więcej akcji i dynamiki użytej w naszym obrazie skojarzeniowym, tym łatwiej i trwalej zapamiętujemy nowa informację. Tworząc w wyobraźni obraz, któremu nadajemy akcję być może wydłużamy sam proces zapamiętywania ale obraz w „ruchu” dostarcza nam większej ilości elementów naszej wyobraźni.

 

3) Związki.

Niewątpliwie kluczem do trwalszego zapamiętania np. pojedynczych słów w języku angielskim jest fakt, aby nowo napływająca informacja była skojarzona z czymœ, co już bardzo dobrze znamy. Łatwiej bowiem przywołać obrazy trwale zakodowane w naszej pamięci, a co za tym idzie i informacje z nimi łączone.

 

4) Przesada.

Zapamiętywany element tworzony w naszej wyobraźni musi zawierać szereg cech przesady, a więc np. setki kwiatów a nie jeden, tramwaj w kształcie ogórka, mucha wielkości słonia, odgłos skrzypiących drzwi, itp. Wyobraźnia nakazuje nam tworzyć obrazy nie z tej ziemi, przez co wzmacnia w znacznym stopniu zapamiętywanie zupełnie nowej informacji.

 

5) Wrażenia zmysłowe.

Małe dzieci cechuje dobra pamięć, gdyż w proces poznawania świata włączaj wrażenia zmysłowe. Dziecko doskonale pamięta np. gorące żelazko czy zapach kakao. Włączmy więc wrażenia zmysłowe w proces naszej wyobraźni. Kiedy więc wyobrażamy sobie ogromny garnek gotującej się zupy pomidorowej, nie tylko „skierujmy” wzrok na unoszona przez parę pokrywkę, ale spróbujmy zdjąć ja za pomocą grubej rękawicy, aby się nie poparzyć. „ Posmakujmy” później, czy zupie niczego nie brakuje choć jej zapach sprawia wrażenie doskonałej. Taki obraz niewątpliwie pozostanie na trwałe w naszej pamięci, tak jak ciągle przechowujemy barwne doświadczenia z naszego dzieciństwa.

 

6) Ja w obrazach.

Najprościej można powiedzieć, że obraz tworzony przez nas w naszej wyobraźni nie może istnieć bez naszej „obecności”. Cokolwiek chcemy zapamiętać musimy włączyć siebie w swoje skojarzenia. Własne doświadczenia zapamiętujemy przecież lepiej aniżeli cudze.

         Mamy szereg dowodów na to, że dokonania techniczne i liczne odkrycia na polu każdej dziedziny naukowej były i sš wynikiem naszej wyobraźni. To ona nakazuje łączyć myśl z czymœ już znanym, a potem tę myśl usprawniać. Widząc projekt pewnego urządzenia dziwimy się mówiąc: ”Czego to ludzie nie wymyśl”, ale po kilku czy kilkunastu latach nie możemy wyobrazić sobie życia bez wcześniej wymyślonego urządzenia. Wyobraźnia, zatem, jest kluczem do doskonalenia własnych możliwości i umiejętności.

Część II.

RODZAJE MNEMOTECHNIK

         Spośród wielu technik mnemonicznych, których stosowanie pozwala na skuteczne zapamiętywanie różnego rodzaju informacji, przedstawię tylko te, które doskonale nadaja się przy nauce słownictwa i zwrotów w języku obcym.

         Pierwsza grupa tych technik stanowi: akronimy, akrostychy i rymonimy.

Akronimy to słowa utworzone z pierwszych liter wyrazów, które mamy zapamiętać. Przykładem może być tu skrót BBC (British Broadcasting Corporation). Należy tu zauważyć, że w procesie zapamiętywania nowego słownictwa stosowanie akronimów nie musi wcale wisząc się tylko z wyrazami, które razem tworzą pewna nazwę organizacji bądźŸ określone pojęcie. Jeśli akronim ma nam posłużyć jako pomoc w zapamiętywaniu pewnych słów, to w tym przypadku mogą to być dowolne słowa, np.: SYPOV – support your point of view.

Przeciwieństwem akronimów są akrostychy. Tu, z kolei, pierwsze litery poszczególnych wyrazów stanowią ten właściwy wyraz, który mamy zapamiętać. Najlepiej jest wtedy, gdy wyrazy składowe w jakiœ sposób oddają znaczenie wyrazu, który ma być zapamiętany. To od nas zależy, jakie wyrazy cząstkowe będą tworzyły dany akrostych. Dla jednej grupy osób może to wydawać się trudne, natomiast dla innych to jak szukanie odpowiedniego wyrazu do krzyżówki. Na przykład dla wyrazu can (a can of Coca-Cola) możemy przypisać trzy dowolne wyrazy:

                            cool

                            and

                            nice (chłodne i przyjemne)

Rymonimy to krótkie wierszyki bądźŸ rymowanki, które z łatwościa daje się zapamiętać. Aby na przykład zapamiętać stopień wyższy i najwyższy przymiotnika good (better, best), możemy posłużyć się takim oto wierszykiem:

                   Good better best

                            Never rest

                            Till good be better

                            And better best

Druga grupę technik mnemonicznych pozwalających na zapamiętywanie słów w języku obcym jest tzw. metoda zastępowania słów. (Technika słow zastępczych TSZ Imion adresów) Jakikolwiek nieznany nam dotąd wyraz w języku obcym ma często charakter czysto abstrakcyjny. Trudno więc powiązać go z czymœ co już znamy i przechowujemy w pamięci długotrwałej. Jednak bliższa analiza metody zastępowania słów ukaże nam niezwykłe korzyści przy zapamiętywaniu tego rodzaju materiału.

Weźmy dla przykładu angielski wyraz nap (drzemka). Najpierw musimy znaleźć odpowiedni wyraz w języku polskim, którego fonetyczne brzmienie pokrywa się z tym wyrazem. Nap brzmi jak początek wyrazu napad. Teraz potrzebna jest tylko wyobraźnia w celu stworzenia odpowiedniego obrazu. Wyobraźmy sobie na przykład, że jesteśmy strażnikiem w banku. W chwili, kiedy udzielimy sobie drzemkę następuje napad. Co za niecodzienna sytuacja – w banku jest napad, a strażnik ucisnął sobie drzemkę. Nap – napad – znaczy drzemka.

Wyraz biscuit (wym. biskit)  oznacza herbatnik. Wyobraźmy sobie, że to koniec roku szkolnego, a my już jedziemy w góry – Beskidy. Nasz plecak nie zawiera właściwie nic oprócz kilku paczek herbatników. Jakież jest nasze zdziwienie, kiedy widzimy, że nadjeżdżający pociąg ciągnie za sobą tylko jeden wagon – ogromny herbatnik. Chyba nie pojedziemy w Beskidy.

W przeciwieństwie do innych metod pozwalających na skuteczne zapamiętywanie materiału słownego, metoda słów zastępczych zasługuje w moim mniemaniu na szczególna uwagę. Pozwala ona, bowiem na połączenie znaczenia wyrazu z jego właściwa wymową. Wymawiany przez nas wyraz staje się jednoczenie obrazem w naszej wyobraźni, a to jeszcze bardziej wpływa na długotrwałość zapamiętywanych słów obcojęzycznych.

Dla podkreślenia wagi tej metody chciałbym posłużyć się pewnym spostrzeżeniem. Otóż zauważyłem, że metoda słów zastępczych nie tylko pozwala zapamiętać wyraz np. w języku angielskim posługując się jego fonetycznym brzmieniem w języku polskim. Być może wyraz, który mamy zapamiętać ma zbliżone brzmienie do wyrazu w innym, znanym nam języku obcym. Zatem, w poszukiwaniu słów zastępczych możemy jednocześnie uczyć się nowych słów w języku obcym i przypominać sobie słowa w innym języku obcym. Weźmy dla przykładu francuski wyraz escargot (wym. eskargo), oznaczający œlimak. Esc – to klawisz klawiatury komputerowej, natomiast cargo to z angielskiego ładunek. Wystarczy wyobrazić sobie ogromnego œlimaka w porcie, który widząc podpływający statek handlowy z mnóstwem skrzyń z napisem CARGO, naciska klawisz Esc.

Innym rodzajem technik mnemonicznych jest ŁMS łańcuchowa metoda skojarzeń (tzw. system łączenia – ang. link). Metoda ta jest szeroko stosowana, kiedy chodzi o zapamiętanie czasami bardzo długiej listy słów. Istota tej metody jest fakt, że pozwoli ona na zapamiętanie nazw przedmiotów we właściwej kolejności. Bardzo ważne rolę w tej metodzie odgrywaj wyobrażenia i skojarzenia oraz ich główne elementy opisane w rozdziale „Czynniki pamięci doskonałej”.

 Zasada jest bardzo prosta: nazwy przedmiotów z listy, które mamy zapamiętać, tworzą system łączenia w pary, tzn. pierwszy przedmiot z listy łączymy z drugim, drugi z trzecim, trzeci z czwartym, itd. Obraz, który tworzymy w naszej wyobraźni dla poszczególnych par wyrazów powinien zawierać jak najwięcej szczegółów, tak, aby w dostateczny sposób wzmocnić proces rejestracji tych wyrazów. Należy jednak zauważyć, że stosowanie tej metody do zapamiętywania listy słów obcojęzycznych daje bardzo dobre rezultaty ale w przypadku słów, których znaczenia są już nam znane; po prostu najpierw musimy znać to, co chcemy zapamiętać, a więc odkrywanie znaczenia nowych słów obcojęzycznych na tym etapie wydłużałoby, a nawet uniemożliwiało zastosowanie łańcuchowej metody skojarzeń.

Zakładkowa metoda zapamietywania

ZMZ można porównać do szafy, w której wiszą wieszaki z ubraniami. Wieszaki te nigdy się nie zmieniają, natomiast ubrań możesz powiesić na niej tyle, ile Ci się tylko podoba. To wykorzystanie prawa skojarzenia - nowe informacje łączymy z dobrze nam znanymi. Informacje te będą zapisane w postaci "żywego" obrazu. ZMZ różni od ŁMS tym, że zakładki to stałe pamięciowe obrazy (klucze), z którymi możemy połączyć nieskończoną ilość informacji. Różnią się również tym, że z zakładek możemy korzystać na wyrywki, bo są przyporządkowane liczbom. Zakładki muszą powstać w wyobraźni osoby posługującej się tą metodą, nie mogą być narzucone przez niczyją wyobraźnię.