Senior- ten kto przyznawał ziemię. Wasal – czyli osoba obdarowana ziemią. Między nimi działała zasada „ Wasal mego wasala nie jest moim wasalem”. Każdy wasal miał obowiązek dochowania wierności tylko swojemu zwierzchnikowi i nie podlega innemu seniorowi. Suzerem – najwyższy władca. System feudalny- ukształtowanie hierarchii zależności. Feudum – lenno- majątek ziemski
Hołd lenny – ceremonia przekazywania ziemi wasalowi. W jej trakcie wasal klękał, wkładał dłonie w ręce seniora i składał przysięgę wierności. Symbole nadania lenna: włócznia, chorągiew, dokument z zawartą umową. Chłopi płacili rentę feudalną za użytkowanie ziemi.
Stany w średniowieczu( grupy ludzi posiadający podobne prawa i obowiązki). Największe przywileje mają rycerstwo i duchowieństwo. Najliczniejsze i najbiedniejsze grupy to mieszczanie i kmiecie(chłopi).
Stan rycerski: największe prawa im przysługiwały. Władcy nadawali im liczne lenna. Otrzymane posiadłości zapewniały rycerzom duże zyski i stanowiły podstawę ich utrzymania. Przekazywali swoje dobra w użytkowanie chłopom, którzy w zamian płacili rentę feudalną. Obowiązywała ich służba wojskowa pod rozkaz seniora. Każdy z rycerzy musiał mieć zbroję, broń oraz konia na wypadek wojny. Do 7 roku życia chłopiec służył jako giermek. Kodeks rycerski- zbiór specjalnych zasad.
Monarchia patrymonialna – spadek lub dziedzictwo. Monarchia stanowa- władzę króla ograniczono na rzecz dwóch najw. stanów społeczeństwa.
W XIII-XIV w. trwała intensywna kolonizacja, głównie na prawie niemieckim. Zasady lokacji wsi: zasadźca, który zakładał wieś stawał się sołtysem, który stał na czele ławy miejskiej. Regularna zabudowa i układa pól: owalnice, łańcuchówki, okolnica. Okres wolnizny. Określone prawa i obowiązki. Sposób uprawy roli(trójpolówka).
Wyższe plony uzyskiwano dzięki trójpolówce: jare, ozime, ugór. Wyparła ona metodę wypaleniskową i dwupolówkę. Lokacja- zakładanie nowych miast. Lemiesz- ostrze pługa.
Od XIII wieku powstawały liczne miasta na prawie niemieckim. Lokacje na prawie magdeburskim, chełmińskim i lubeckim. Elementy średniowiecznego miasta pręgierz, ratusz, waga miejska, sukiennice, kościół, kamienice, mury obronne. Podział stanu mieszczańskiego: Patrycjusz(najbogatsi, pełnili urzędy w mieście), Pospólstwo( najliczniejsza grupa), Plebs( biedni, nie posiadali praw miejskich). Rzemieślnictwo: mistrz, czeladnik i uczeń.
Władze miasta: wójt(zastąpił go z czasem burmistrz), rajcowie(radni), ława miejska( sąd).
Najważniejsze zakony średniowieczne: Benedyktyni(św. Benedykt z Nursi, założył 1 klasztor w Europie na Monte Cassino 529r.), cystersi(XII w.), Franciszkanie (XIII w., św. Franciszek), Dominikanie(XIII w. św. Dominik Guzman).Ważniejsze ruchy heretyckie( albigensi, waldensi, husyci. Oznaki kryzysu papiestwa: niewola awiniońska(1309-1377), schizma zachodnia( 1378-1418).
Szymon Słupnik- pustelnik i asceta. (człowiek praktykujący ascezę, dążył do osiągnięcia doskonałości duchowej). Rycerz- posłuszny swojemu władcy, obrońca wiary i ojczyzny(Roland), władca(Zawisza Czarny)- odznacza się odwagą. Średniowieczne damy: Eleonora Akwitańska i Jadwiga Śląska.
Styl romański narodził się we Francji w X w. Cechy: grube mury(kamienne), małe i wąskie okna(półokrągłe), portale, budowle geometryczne, absydy, rotundy, sklepienia kolebkowe i krzyżowe. Styl gotycki narodził się we Francji w XII w. Cechy: wysokie, strzeliste wieże, ogromne okna(ostrołukowe), okrągłe rozety, witraże w oknach, budowle z kamienia lub cegły, przypory i filary, sklepienia krzyżowo żebrowe, bogata dekoracja, ołtarze skrzynkowe, tryptyki. Charakterystycznym przykładem zdobnictwa średniowiecznego są rękopiśmienne księgi. Zawierały miniatury, czyli niewielkie rozmiary obrazów. Biblia pauperum- biblia dla ubogich.