Prawo działalności gospodarczej

Prawo działalności gospodarczej jako fragment prawa gospodarczego publicznego reguluje podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej.

Prawo działalności gospodarczej jako fragment ustrojowego prawa administracyjnego reguluje zadania i kompetencje organów administracji publicznej.

I. Podstawy prawne prawa działalności gospodarczej

1. Prawo UE

Na gruncie prawa UE podstawy prawne działalności gospodarczej tworzą w najszerszym zakresie przepisy TFUE dotyczące swobody przedsiębiorczości (art. 49-55 TFUE) i swobody usług (art. 56-62 TFUE), należących obok swobody przepływu towarów (art. 28-37 TFUE), osób (art. 45-48 TFUE) (art. 56-62 TFUE), i kapitału (art. 63-66 TFUE) do tzw. swobód rynku wewnętrznego.

Podstawowym celem swobody przedsiębiorczości jest zapewnienie nieskrępowanego wyboru miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na obszarze UE przez osoby fizyczne i osoby prawne pochodzące z państw członkowskich i spełniające warunku określone w TFUE a jej podstawowym gwarantem jest przyjęcie standardu narodowego, czyli traktowania przedsiębiorców pochodzących z innych państw członkowskich jak własnych obywateli.

2. Prawo polskie

a.) Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r.

Najważniejszym źródłem prawa działalności gospodarczej jest Konstytucja RP, która w art. 20 określiła ustrój gospodarczy RP jako społeczną gospodarkę rynkową opartą o wolność działalności gospodarczej, własność prywatną oraz solidarność, dialog i współpracę partnerów społecznych. Przypomnieć należy, że wolność działalności gospodarczej nie posiada charakteru absolutnego i zgodnie z Konstytucją może zostać ograniczona tylko w drodze ustawy, tylko ze względu na ważny interes publiczny (art. 22 Konstytucji) i przy uwzględnieniu zasady proporcjonalności wyrażonej w art. 31 ust. 3 Konstytucji.

b.) Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej odgrywa rolę podstawowego i ogólnego (lex generalis) aktu prawnego regulującego problematykę podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej na terytorium RP i związanego z tym statusu przedsiębiorcy. Jako akt o charakterze ogólnym tworzy ona ramy prawne, w jakich będzie ziszczać się konstytucyjna zasada wolności gospodarczej.

Wady ustawy o swobodzie działalności gospodarczej:

I. [Tytuł] Ustawa ta jest wyrazem kon­cepcji, według której podejmowanie, wykonywanie i zakończenie dzia­łalności gospodarczej jest wolne i dozwolone każdemu na równych pra­wach (art. 6). Przepisy ustawy regulują jednak wyłącznie kwestie dotyczące podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej, pomijają zaś problematykę jej zakończenia i to wbrew zapowiedzi zawartej w art. 1, a nadto kładą akcent na różnego rodzaju ograniczenia swobody działalności gospodarczej. Trudno wobec tego wyrazić aprobatę dla tytułu ustawy, który stwarza błędne przekonanie, że jest ona aktem prawnym określającym w głów­nej mierze obszar swobód przedsiębiorców. Wydaje się, że tytuły bardziej adekwatne do regulowanej materii nosiły poprzednio obowiązujące usta­wy: ustawa z 23.12.1988 r. o działalności gospodarczej i ustawa z 19.11.1999 r. – Prawo działal­ności gospodarczej. W doktrynie proponowano także jako tytuł ustawy sformułowanie „ustawa o ograniczeniach swobody gospodarowania” lub też „ustawa o podejmowaniu i wykonywaniu działalności gospodarczej na terytorium RP”. Nadto, zwrócić należy uwagę na fakt, że ustawodawca zdaje się wyraźnie odróżniać od siebie pojęcia „swobody” i „wolności, które na gruncie językowym posiadają podobne, czasem wręcz identyczne, znaczenie

II. [Brak kompleksowości regulacji] Ustawa odnosi się do wielu kwestii mieszczących się zasadniczo w dwóch obszarach tematycznych. Pierwszy z nich dotyczy samej działalności gospodarczej a drugi dotyczący sfery kompetencji organów administracji go­spodarczej jest swoistym wyrazem stosunku państwa do działalności gospodarczej. Ustawa nie reguluje jednakże wskazanych obszarów w sposób wyczerpujący, stąd wiele norm dotyczących praw i obowiązków przedsiębiorców oraz kompetencji organów administracji gospodarczej uregulowany jest w znacznej mie­rze przez przepisy innych aktów prawnych o charakterze szczególnym w stosunku do ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

III. [Odłożenie w czasie wejścia w życie części istotnych norm] Brak merytorycznego uzasadnienia odłożenia w czasie wejścia w życie niektórych postanowień, co więcej takich, z powodu których zdecydowano się na nową ustawę.

­

IV. [Utrzymanie w mocy części ustawy – Prawo działalności gospodarczej] Brak merytorycznego uzasadnienia dla zachowania mocy obowiązującej przepisów ustawy z 19.11.1999 r. – Prawo działalności gospodarczej.

V. [Brak rewolucyjnych zmian – duża nowelizacja ustawy – Prawo działalności gospodarczej] Ustawa nie zmienia lub zmienia w niewielkim tylko zakresie fundamentalne rozwiązania dotyczące pojęcia działalności gospodarczej, pojęcia przedsiębiorcy, zakresu stosowania ustawy, zasad podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej, obowiązków przedsiębiorcy, tworzenia oddziałów i przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych, pojęcia małych i średnich przedsiębiorstw. Znaczące zmiany wprowadzone tą ustawą dotyczą jedynie ewidencji działalności gospodarczej, zakresu koncesjonowanej działalności gospodarczej, przetargowego sposobu udzielenia koncesji czy wreszcie wprowadzenia pojęcia regulowanej działalności gospodarczej i rozdziału poświęconego kontroli przedsiębiorcy.

VI. [Brak ujednoliconej procedury koncesyjnej] Nie został ustalony zakres stosowania norm proceduralnych dotyczących koncesjonowania, wobec obowiązywania zawartych w innych ustawach przepisów proceduralnych odnoszących się do udzielania koncesji.

VII. [Brak katalogu dziedzin działalności regulowanej] Nie został określony – tak jak w przypadku zezwoleń – katalog dziedzin działalności regulowanej, co może powodo­wać poszerzanie obszaru przedmiotowego tej działalności.

VIII. [Zerwanie z podziałem koncesje – zezwolenia] Ustawa zrywa z wprowadzonym przez ustawę – Prawo działalności gospodarczej podziałem form reglamentacji działalności gospodarczej na koncesje i zezwolenia, wprowadzając ponownie kategorie licencji czy zgody na wykonywanie działalności gospodarczej.

IX. [Zezwolenia] Brak szczegółowych rozwiązań dotyczących zezwoleń na działalność gospodarczą.

X. [Katalog z art. 75 ust. 1 usdg] Katalog otwarty; brak powodów utrzymywania niektórych zezwoleń (alkohol); niedbalstwo ustawodawcy (w dalszym ciągu znajduje się tam odwołanie do nieobowiązującego Prawa telekomunikacyjnego).

X. [Samorząd gospodarczy] Brak regulacji samorządu gospodarczego, mimo uwag o konieczności takiej regulacji zgłaszanych w toku szerokich konsultacji społecznych poprzedzających uchwalenie ustawy.

XI. [Luki w definicji działalności gospodarczej] W toku prac nad u.s.d.g. można było pokusić się o zdefiniowanie, czy choć doprecyzowanie użytych w art. 2 u.s.d.g. zwrotów „w sposób zorganizowany” i „ciągły”.

XII. [Wyłączenia ustawowe] Nie jasne i motywowane politycznie wyłączenia w zakresie stosowania ustawy (art. 3 u.s.d.g.). Wyłączenia te podlegają dalszemu rozszerzaniu !!! Podobnie, przepisy o kontroli przedsiębiorców pozornie stwarzają dla nich korzystny system, który, w zestawieniu z wyjątkowo licznymi wyjątkami, wyłączeniami i odesłaniami do przepisów szczególnych, nie przedstawia się już w sposób jednoznaczny tak pozytywnie.

XIII. [Zbędność regulacji] Nadgorliwość ustawodawcy w „przyznawaniu” przedsiębiorcom uprawnień wynikających de facto z już obowiązujących norm prawnych, w niektórych przypadkach nawet z norm konstytucyjnych: (1)art. 6 ust. 2 u.s.d.g. – administracja na gruncie art. 7 Konstytucji i tak działać może jedynie w granicach i na podstawie prawa, nie może więc żądać i uzależniać swoich decyzji od dodatkowych warunków nie wynikających z norm prawa; (2) art. 11 u.s.d.g. stanowi niemal wierne powtórzenie art. 35 k.p.a.

Do wprowadzenia w życie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej zastosowano technikę ustawy wprowadzającej, którą jest ustawa z 2.7.2004 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o swobodzie działalności gospodarczej.

c.) Ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o świadczeniu usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

Ustawa o świadczeniu usług jest drugim aktem prawnym stanowiącym podstawy prawne działalności gospodarczej na terytorium RP. Ustawa ta dokonała wdrożenia do polskiego porządku prawnego dyrektywy 2006/123/WE PE i Rady z 12.12.2006 r. dotyczącej usług na rynku wewnętrznym.

Zgodnie z art. 1 zakres przedmiotowy tej ustawy obejmuje zasady świadczenia usług na terytorium RP oraz zasady współpracy międzynarodowej właściwych organów w zakresie świadczenia usług.