Literatura

„PL w SM” 1945-1989 J. Zając R. Zręba

„Droga dowolności Polityka zagraniczna III RP” R. Kuźniar

„PZ PL. UE-USA – sąsiedzi” J. Czaputowicz

„Polska PZ w XX i XXI wieku” R. Grodzki

„Główne kierunki polityki zagranicznej PL po zimnej wojnie” R. Zręba

„PZ PL po wstąpieniu do NATO i do UE” S. Bielan

Zaliczenie 7 czerwca

1. Uwarunkowania wewnętrzne obiektywne

(…)

Potencjał ludnościowy

Istotna liczba ludności państwa, gęstość zaludnienia, tempo przyrostu naturalnego, struktura wieku, skład narodowościowy. Największy potencjał ludnościowy: ChRL, Indie, USA, Indonezja, Brazylia, Pakistan, Bangladesz. Polskie społeczeństwo jest społeczeństwem homogenicznym. W Polsce znaczącą ilość obcokrajowców stanowią chińczycy i Wietnamczycy. Najgęściej zaludnione regiony: Europa Zachodnia – Holandia 392 na 1 km²; Japonia 338 na 1 km². Teorie presji demograficznej oraz ideologiczne uzasadnienie przeludnieniem agresywnej polityki Rzeszy lub Japonii. Istnienie dużych mniejszości narodowych i etnicznych może stanowić zagrożenie. Problem Polski z mniejszością niemiecką w latach 1918-1939. Rozwiązanie ZSRR oraz rozpad Jugosławii jest kolejnym przykładem. Zjawiskiem niekorzystnym jest fala emigracji. W przypadku ludzi młodych i wysoko wykwalifikowanych mówimy o ”drenażu mózgów”. „Bomba demograficzna” – wysoki przyrost naturalny, głównie w Azji.

Potencjał gospodarczy państwa

Potrzeby ekonomiczne stwarzają uwarunkowania celów izadań polityki zagranicznej państwa. Potencjał gospodarczy- element siły pańśtwa. Mechanizm instytucjonalny polityki zagranicznej (organy państwa kreujące i realizujące politykę zagraniczną). Struktura prawna pańśtwa (państwo unitarne lub federalne). Struktura społeczna. Wsystemie demokratycznym szerokiekręgi społeczne mająwpływ napolitykę zagraniczną. Według neoliberałów państwa demokratyczne nie walczą ze sobą.

1. Uwarunkowania wewnętrzne subiektywne

Percepcja środowiska międzynarodowego przez własne społeczeństwo i państwo oraz postawy społeczne wobec innych państw. Koncepcje polityki zagranicznej. Jakość oraz aktywność własnej służby zagranicznej i dyplomacji.

Percepcja środowiska międzynarodowego przez własne społeczeństwo

Ocena innych państw przez społeczeństwo. W przypadku Polski negatywne podejście do Niemców, lekceważące do Czechów, wrogie do Rosjan. Coraz większy profesjonalizm obserwacji środowiska międzynarodowego. Istotna kultura polityczna oraz stopień wykształcenia społeczeństwa. Subiektywne postrzeganie wizerunku innych podmiotów i zjawisk międzynarodowych. Wiedza o środowisku zewnętrznym pozwala również określić nowe cele lub zmodyfikować istniejące. Istotna rola doświadczenia historycznego np. stosunki polsko-rosyjskie.

Koncepcje polityki zagranicznej

Koncepcja – przemyślany stan rzeczy, który zdaniem autorów powinien stać się realny. Rząd realizuje daną koncepcją (plan działania), ale jej nie ujawnia. Obywatele poznają jedynie doktrynę polityki zagranicznej – cele podstawowe. Bardzo ogólne dane, nie zawierające danych i informacji szczegółowych. Problemem jest brak consensusu między różnymi siłami politycznymi, np. spory na linii PO-PiS. Na Ukrainie część elit jest za integracją ze strukturami europejskimi, a inne za zbliżeniem z Federacją Rosyjską.

Jakość oraz aktywność własnej służby dyplomatycznej

Czynnik ludzki – kwalifikacje i predyspozycje polityków lub urzędników. Ważny również system organizacyjny służby zagranicznej. Największy wpływ mają przywódcy, szefowie rządów, szefowie MSZ. Personel służby zagranicznej realizuje politykę zagraniczną. Czasami „zsyła się” na placówki tych, którzy zostali wyeliminowani z życia politycznego państwie (tzw. Przechowalnia) lub w nagrodę za zasługi na rzecz danej siły politycznej (patologie).

1. Uwarunkowania zewnętrzne obiektywne

Trendy ewolucji najbliższego danemu państwu środowiska międzynarodowego. Pozycja państwa w systemie stosunków i ról międzynarodowych. Struktura i zasięg powiązań międzynarodowych państwa oraz obowiązujące prawo międzynarodowe.

Trendy ewolucji najbliższego środowiska międzynarodowego

W europie w okresie międzywojennym ewolucja stosunków międzynarodowych wyznaczana była przez ścierające się tendencje do obrony i podważania ładu wersalskiego. Polska musiała uwzględnić owe tendencje we własnej polityce zagranicznej. Obecnie w Europie tendencja do likwidowania starych podziałów, demokratyzacja i poszerzanie struktur współpracy. Stopień uzależnienia od trendów zależy od siły państwa i jego wpływu na inne, np. Miloszević nie uwzględniał trendów.

Pozycja państwa w systemie międzynarodowym

Miejsce centralne, kluczowe lub peryferyjne. Pozycja państwa w systemie powiązań międzynarodowych i militarnych. Istota również rola w powiązaniach ekonomicznych, pozycja rozwoju technicznego, siła kultury. Polska jest szóstą siłą w Unii Europejskiej, jest państwem zajmującym miejsce kluczowe.

Struktura i zasięg umownych powiązań międzynarodowych

Traktaty zawarte z innymi państwami, zwłaszcza dotyczące bezpieczeństwa (traktaty sojusznicze), np. państwo członkowskie NATO może więcej niż państwo niezaangażowane. Swoboda państwa ograniczona przez zawarte umowy – pacta sunt servanda. Kto narusza daną normę, musi liczyć się z adekwatną odpowiedzią. Rola imperatywnych norm prawa międzynarodowego (ius cogens). Rośnie znaczenie międzynarodowej ochrony praw człowieka.

1. Uwarunkowania zewnętrzne subiektywne

Międzynarodowa percepcja danego państwa i narodu oraz oczekiwania i wymagania stawiane danemu państwu przez inne państwa. Koncepcje polityki zagranicznej innych państw. Jakość oraz aktywność służby zagranicznej dyplomacji innych państw.

Międzynarodowa percepcja danego państwa

W procesie postrzegania kształtuje się wizerunek państwa. Stereotypy i uprzedzenia kształtują się w dłuższych okresach historycznych. Można je łagodzić, ale nie sposób wyeliminować.

Koncepcje polityki zagranicznej innych państw

Interesy państwowe innych aktorów międzynarodowych. Ważna jest ich możliwie największa znajomość oraz odpowiednie wnioskowanie. Istotna rola wywiadu, możliwe pola konflikty.

Jakość oraz aktywność służby zagranicznej innych państw

Aktywność partnerów oraz rywali wpływa na kształtowanie polityki zagranicznej państwa. Dyplomacja wielostronna, np. w ramach ONZ. Ważny jest profesjonalizm kadr dyplomatycznych akredytowanych wdanym państwie – brak prowokacji itp.

1. Cele polityki zagranicznej państwa

Czym jest cel polityki zagranicznej?

Cel polityki zagranicznej to pożądane stan spraw, do którego dąży dane państwo, podejmujące określone działania. Cele stanowią wyraz dążeń rządów. Cele są projekcją stanu spraw korzystnego dla danego państwa. Założenie racjonalności. Cele stanowią dyrektywy działań polityki zagranicznej państwa. Cele są adresowane do środowiska międzynarodowego, gdyż zakładają wywieranie wpływu na inne państwa. Georg Modelski: cele są pochodną interesów państwa.

Typologie celów polityki zagranicznej

Według Arnolda Wolfersa

Cele narodowej ekspansji – dążenie do zmiany status quo. Cele narodowego zabezpieczenia – ochrona status quo. Cele narodowej abnegacji – samo wyrzeczenie, promocja pokoju międzynarodowego, prawa przez pewne grupy.

Według Kalevi Holsti’ego

Cele podstawowe – „twarde jądro” interesu narodowego; najważniejsze wartości i interesy. Cele średniookresowe – rozmaite żądania wysuwane poda dresem innych państw. Cele długofalowe – nieokreślony horyzont czasowy; wizje i plany dotyczące systemu międzynarodowego.

Według Józefa Kukułki

Cele egzystencjalne – przetrwanie, bezpieczeństwo, rozwój. Cele koegzystencjalne – przynależność, łączność, współpraca, potrzeba uznania. Cele funkcjonalne – zaspokojenie potrzeb w dziedzinie międzynarodowej informacji, decyzji, sprawności skuteczności.

Podstawowe cele polityki zagranicznej

• Bezpieczeństwo państwa

• Wzrost siły państwa

• Wzrost pozycji i prestiżu państwa

• Kształtowanie reguł funkcjonowania środowiska międzynarodowego

1. Środki polityki zagranicznej państwa

Środki polityczne

Oświadczenia i deklaracje polityczne. Szeroko pojęta działalność dyplomatyczna. Dyplomatyczne środki rozwiązywania sporów międzynarodowych.

Środki ekonomiczne

Produkty materialne, usługi, kapitał. Także stosunki gospodarcze. Sankcje gospodarcze. Pomoc gospodarcza.

Środki wojskowe

Zbrojenia i wojna. Zagraniczna obecność wojskowa. Pomoc wojskowa.

Środki kulturowo-ideologiczne

Kultura i dyplomacja kulturalna. Ideologia.

Inne środki

Wywiad (agencja wywiadu – AW), udział państwa w wielostronnych operacjach pokojowych.

Funkcje polityki zagranicznej państwa

Rodzaje funkcji polityki zagranicznej państwa

• Adaptacyjna (adaptacja poprzez dostosowanie do zmian w otoczeniu. Adaptacja poprzez oddziaływanie. Polityka nieprzejednania, promotywowana lub zachowawcza)

• Ochronna (zagwarantowanie państwu i społeczeństwu wieloaspektowego bezpieczeństwa. Zapewnienie przetrwania państwa. Niemożliwe jest jednostronne zagwarantowanie bezpieczeństwa Obecnie wzrasta rola bezpieczeństwa ekonomicznego, zwłaszcza energetycznego. Również bezpieczeństwo ekologiczne. W tym także opieka dyplomatyczna nad obywatelami)

• Informacyjno-reprezentacyjna (Zapewnia kontakty państwa z innymi. Reprezentacja symboliczna – misje. Intencjonalne przekazywanie informacji i opinii. Kształtowanie wizerunku państwa)

• Koordynacyjna (Nadanie spójności aktywności państwa na arenie międzynarodowej. Harmonizacja działań podejmowanych przez różne ministerstwa. Misje dyplomatyczne muszą się dostosować do wytycznych z MSZ)

• Negocjacyjno-organizatorska (Inicjowanie, organizowanie i wykorzystanie kontaktów międzynarodowych. Zapewnienie możliwie najlepszego kontekstu działań państwa Nadrenie międzynarodowej. Zawieranie umów dwu- wielostronnych)

• Integracyjna (Tworzenie, utrzymywanie wspólnoty. „Naród jest codziennym plebiscytem” (Ernest Renant). Umacniania grupową mentalność „my-oni”.

Proces decyzyjny w polityce zagranicznej państwa

Definicja

Proces podejmowania decyzji w polityce zagranicznej państwa służy adaptacji systemu politycznego do żądań i wymagań jego środowiska geopolitycznego. Decyzje w polityce zagranicznej są ukierunkowane na osiągnięcie celów polityki zagranicznej danego państwa.

Kategorie analizy decyzyjnej

• Ośrodek decyzyjny

• Roger Hilsman

• (A) wewnętrzny krąg decyzyjny – elita decyzyjna (szef rządu/głowa państwa oraz szef rządu – rdzeń decyzyjny – ogólne kierunki polityki zagranicznej. Osobiści doradcy szefa rządu. Eksperci. Przedstawiciele służb specjalnych i wojska. Nie więcej niż 20 osób w danej sprawie)

• (B) drugi krąg decyzyjny – zaplecze administracyjne (zaplecze administracyjne, personel MSZ, służby wywiadowcze, ciągłość i stałość procesu decyzyjnego, zapewnienia właściwych warunków technicznych)

• (C) trzeci krąg decyzyjny – partie polityczne, ruchu społeczne, grupy nacisku, społeczeństwo (Partie polityczne, ruchy społeczne, grupy nacisku, opinia publiczna)

• Proces decyzyjny

• Fazy procesu decyzyjnego wg Alexander George

• (A) faza badania – pozyskiwanie i wymienianie się ważnymi informacjami (wypełniana przez personel dyplomatyczny, wywiad, wojsko oraz analityków MSZ, kodowanie informacji, klasyfikowanie, interpretowanie oraz magazynowanie lub przekazywanie dalej)

• (B) faza analizy – proces oceny związków pomiędzy dostępnymi informacjami oraz ewaluacja różnorakich opcji w odniesieniu do celów i wartości (decydenci analizują otrzymane informacje, na ich podstawie przy pomocy ekspertów formułują możliwe opcje – scenariusze)

• (C) faza wyboru – wybranie jednej z opcji (wybór jednej z opcji, implementacja oraz ewaluacja skutków podjęcia decyzji)

• Decyzja polityczna

• Implementacja polityczna

• Sytuacja decyzyjna

Racjonalność w polityce zagranicznej

Zdaniem Grahama Allisona znakomita większość analityków stosunków międzynarodowych wyjaśnia i stara się przewidywać zachowanie państwa na podstawie modeli racjonalnej polityki. Model Racjonalnego aktora – dokładna informacja, spójny system celów i wartości, poprawna ewaluacja i kalkulacja pomiędzy celami i środkami.

Decydenci zawsze racjonalni?!

Generał Franci trzymał na biurku dwa pudełka: „Problemy, które czas rozwiąże” oraz ”Problemy, które czas rozwiązał”. Ograniczał się do przekładania dokumentów z jednego do drugiego.

Uwarunkowania polityki zagranicznej Polski 1945-1989

Uwarunkowania zewnętrzne

Decyzje wielkich mocarstw dotyczące Polski. Zimnowojenny podział Europy (Świata).

II Wojna Światowa doprowadziła do głębokich zmian w międzynarodowym układzie sił. OD 1943 roku wzrastała rola ZSRR oraz USA. Wielka Brytania traciła swoją przewagę polityczną. Francja odgrywa marginalną rolę.

W praktyce o podziale świata zdecydowały ZSRR, USA oraz Wielka Brytania podczas konferencji w Teheranie, Jałcie i Poczdamie (w przypadku granic Polski decydowały w praktyce ZSRR i Wielka Brytania).

Teheran (listopad-grudzień 1943) wschodnia granica Polski wzdłuż linii Curzona, zachodnia na linii Odry; dla Polski także południowe Prusy Wschodnie oraz Opolszczyzna.

W Jałcie (luty 1945) dalsze ustalenia dotyczące granic powojennego rządu Polski oraz demokratycznych wyborów. Wschód linia Curzona, zachód – „istotny przyrost terytorialny na północy i zachodzie”. Polski Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, szefem MSZ Wincenty Rzymowski. Cofnięcie uznania rządowi emigracyjnemu w Londynie.

Poczdam (lipiec-sierpień 1945) sprecyzowano przebieg zachodniej granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej, dla Polski także części Prus Wschodnich oraz Gdańsk Później podważano wiążący charakter postanowień poczdamskich – według RFN Polska jedynie administrowała tymi obszarami.

Po 1945 roku rywalizacja o podział wpływów w Europie. Odmienne wizje ZSRR i USA doprowadziły do podziału Niemiec. Dojście do władzy komunistów państwach Europy Środkowej i na Bałkanach (1945-1948). 1947 – powstaje Kominform – wzmocnienie relacji pomiędzy państwami socjalistycznymi. Wzajemne gwarancje bezpieczeństwa i powiązań ideologicznych między państwami socjalistycznymi były uzupełnianie przez umowy o handlu i współpracy. Plan Marshalla 1947. Powstanie w 1949 powstaje RWPG i NATO. W 1955 roku powstaje Unia Zachodnioeuropejska. 14 maja 1955 powstaje w Warszawie Pakt Warszawski.

Uwarunkowania wewnętrzne

Przejęcie władzy w Polsce przez Komunistów - Koncepcja polityki zagranicznej PRL

Potrzeba redefinicji celów polityki zagranicznej Polski po 1939 roku – zgoda wszystkich ugrupowań politycznych. Polska Partia Robotnicza – w 1943 walka o niepodległości przy jednoczesnym wyzwoleniu społecznym, współdziałanie z ZSRR i innymi państwami słowiańskimi. PPR – deklaracja programowa – „O co walczymy?” (1943) – potrzeba powojennego sojuszu z ZSRR oraz bratnimi narodami słowiańskimi. PPR – granica wschodnia według kryterium etnograficznego, natomiast zachodnia wzdłuż Odry i Nysy. Konkretyzacja tej koncepcji po utworzeniu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego 22 VII 1944 roku. Także obrona przed niemieckim ekspansjonizmem. Politykę kontynuował Rząd Tymczasowy (po 1 stycznia 1945 roku). Koncepcję tę przejął również Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej – także postulat solidarności słowiańskiej, sprzeciw wobec blokowego podziału świata. Od połowy lat 50 tych intensywne działania na rzecz przełamywania zimnowojennego podziału oraz kreowania międzynarodowego odprężenia. Polska aktywnie wspierała proces dekolonizacji na całym świecie, zwłaszcza z udziałem ideologii marksistowskiej.

Po październiku 1956 „trzy główne kierunki polskiej polityki zagranicznej”:

1. Wobec najbliższego otoczenia – blok sojuszniczy

2. Wobec państw kapitalistycznych

3. Wobec krajów rozwijających się

Znowelizowana Konstytucja PRL z 1976 – polityka zagraniczna PRL oparta na:

1. Interesach Narodu Polskiego

2. Solidarności z państwami socjalistycznymi

3. Pokojowym współistnieniu i współpracy z państwami o odmiennych systemach

W latach 70 tych zainteresowanie stosunkami z państwami Trzeciego Świata zeszło na dalszy plan. Dopiero w 1981 roku powrócono do klasycznej formuły „trzech zasad”: solidarności z państwami socjalistycznymi; wspierania dekolonizacji oraz pokojowego współistnienia z państwami kapitalistycznymi. Po wprowadzeniu stanu wojennego pogorszyły się stosunki z państwami Zachodu.

Zmiana nastąpiła dopiero wraz ze zmianami w ZSRR (pierestrojka, głasnost). Dialog polityczny Wschód – Zachód, Polska wychodziła z izolacji międzynarodowej.

Deklaracja PZPR z lipca 1986 roku „w sprawie bezpieczeństwa i współpracy w Europie”

1. Umacnianie sojuszu z państwami socjalistycznymi

2. Działania na rzecz odprężenia

3. Popieranie narodów walczących o wolność

4. Umacnianie ONZ

5. Rozbrojenie

6. Współpraca gospodarcza z wszystkimi partnerami

7. Propagowanie polskiej kultury i dobre relacje z Polonią

Podjęta przez ekipę gen. Jaruzelskiego koncepcja socjalistycznej odnowy była uzależniona od rozwoju stosunków z państwami zachodnimi, a te z kolei od dialogu władz PRL z opozycją. Program polityki zagranicznej z 1986 obowiązywał jedynie do lata 1989 roku.

Stosunki PRL z państwami socjalistycznymi

Priorytetowy kierunek polityki zagranicznej PRL. Jakość tych stosunków była uzależniona od stanowiska ZSRR. Najważniejsze stosunki bilateralne z ZSRR. Pod wpływem ZSRR zamrożone zostały stosunki dwustronne z ChRL (1962-1986).

Trzy etapy:

• ETAP I (1945-1956) budowa i ograniczanie stosunków w latach stalinizmu

• ETAP II (1956-1981) racjonalizacja i rozbudowa stosunków

• ETAP III (1981-1989) spadek pozycji Polski obozie socjalistycznym oraz próby jej odbudowy

Etap I

Ustalenie przebiegu granicy ZSRR VIII 1945. Idea solidarności słowiańskiej, układ polsko-czechosłowacki III 1947. Układy Bułgarią, Rumunią, Jugosławią i Węgrami. Uznanie KRL-D w 1947 roku. Stosunki dyplomatyczne z ChRL od 1949 roku. RWPG 1949, Polska-NRD Układ zgorzelecki: lipiec 1950. Powstanie Układu Warszawskiego.

Etap II

Unormowanie stosunków ZSRR – zadłużenie, obecność wojsk radzieckich w Polsce. Rozwój współpracy z Czechosłowacją i NRD (stos. Handlowe, kredyty z NRD, łączenie rodzin niemieckich – 1957). Od 1964 (wybór Breżniewa) wzrosła lojalność Polski względem ZSRR. II seria układów sojuszniczych 1965-1970. Interwencja w Czechosłowacji w 1968 roku. Zmiany mechanizmów w ramach UW i RWPG.

Etap III

Stan wojenny w Polsce 13.12. 1981-22.07.1983. Zaniepokojenie bratnich państwach. Napięcia w stosunkach z ZSRR. „Szczyty” RWPG i UW w Warszawie w 1985. Spór z NRD (Zalew Szczeciński 1985-1989). Odnowienie stosunków państwami komunistycznymi na Dalekim Wschodzie, w tym z ChRL (gen. Jaruzelski 1986). Pierwsza wizyta przedstawiciela państwa UW na tak wysokim szczeblu w Chinach od 1962 roku. Obrady Okrągłego Stołu w Polsce 1989. Początek demontażu obozu socjalistycznego.

Stosunki z państwami zachodnimi

Miały charakter drugorzędny. Zasadniczym ograniczeniem rywalizacja międzyblokowa. Trzy etapy.

1. ETAP I (1945-1955) dialektyka odbudowy i ograniczania stosunków

2. ETAP II (1955-1981) rozwój stosunków w warunkach odwilży i odprężenia międzynarodowego

3. ETAP III (1981-1989) regres i próba odbudowy

ETAP I

Początkowo najlepsze relacje z Francją. Próba zawarcia układu polsko-francuskiego – nieudane z powodu nacisków na Francję. Niechęć Wielkiej Brytanii i USA w stosunku do nowych władz w Polsce. Ale Polska objęta programami pomocowymi. Np. UNRRA. Zachodni alianci nie chcieli uznać zachodniej granicy Polski- źródło napięć. Jednakże Wielka Brytania utrzymywała z Polską ożywione kontakty handlowe (1945-1947); pożyczki. Ustawa Kongresu USA z 1951 roku – embargo ekonomiczne wobec Polski (tzw. Battle Act). Zimnowojenna konfrontacja od momentu przyjęcia RFN do NATO i UZE w 1954 – sprzeciw Polski. Układ handlowy z WB z 1953 roku – pierwszy z państwem bloku wschodniego po 1949 roku. Napięcia – kryzys sueski 1956. Układ z USA 1960 – odszkodowania dla obywateli USA w zamian za amerykańskie nadwyżki rolne. Wizyta de Gaulle’a w Polsce w 1967 roku. Układ PRL-RFN, Warszawa, 7 grudnia 1970 roku; problem interpretacji nienaruszalności granicy zachodniej – różne wizje. Gwałtowny wzrost obrotów handlowych z Zachodem w latach 1972-1976 (Francja, RFN). Wizyta Nixona (1972), Forda (1975) i Cartera (1977) w Polsce. Załamanie w przededniu stanu wojennego –sytuacja międzynarodowa oraz wewnętrzna w Polsce.

Etap III

Ogłoszenie stanu wojennego – zaskoczenie dla zachodu? – sankcje amerykańskie. Izolacja Polski na arenie międzynarodowej. Polskie władze prowadziły antyamerykańską kampanię; przeciwdziałanie restrykcjom. Wizyta Andreasa Papandreou w Polsce. Straty gospodarcze PRL wyniosły ok. 15. Mld. USD. Złagodzenie stanowiska – ustawy amnestyjne (wrzesień 1986), ale stosunki z USA nadal napięte. Negatywny stosunek w sprawie „europeizacji kwestii niemieckiej” za rządów Helmuta Kohla. Odwilż o spotkaniu Gorbaczow – Reagan w Rajkiawiku (październik 1986); Polska w MFW; normalizacja stosunków z Francją, Włochami i WB (Margaret Thatcher w Polsce – 1988).

Stosunki z państwami rozwijającymi się

Aktywne wspieranie procesu dekolonizacji. Komisja Nadzorcza Państw Neutralnych w Korei w 1953 roku, udział Polski; także w Wietnamie 1954. Uznanie Izraela w 1948 – oczekiwanie, że Izrael stanie się państwem socjalistycznym. Wspieranie ruchów narodowowyzwoleńczych. Pozytywna ocena konferencji w Bandungu 1955. PRL liczyła na poparcie ze strony nowych państw w ONZ dla jej propozycji rozbrojeniowych oraz w kwestii niemieckiej. Działania na rzecz międzynarodowej izolacji RPA. Wyraźne wsparcie dla Algierii, Konga i Angoli. Zerwanie stosunków dyplomatycznych z Izraelem w 1967. Wsparcie dla państw arabskich. Znaczący wzrost kontaktów handlowych po 1960. Szef MSZ Stefan Olszewski, wraz szefem MSZ Kanady M. Sharpem, był współprzewodniczącym Konferencji paryskiej w sprawie Wietnamu w 1973 roku. Wsparcie materialne dla OWP po wojnie 1973. Do 1980 roku studia w Polsce ukończyło 2 tysiące obywateli państw rozwijających się. Ograniczenie współpracy podczas stanu wojennego, ale brak krytyki władz PRL ze strony tych państw. Przeszkodą w kontaktach z państwami arabskimi próby zbliżenia Izraelem, od 1984, ale stosunki dyplomatyczne z tym państwem dopiero w 1990, już po zmianach.

Zaangażowanie Polski na rzecz rozbrojenia umacniania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego

Plan Rapackiego 1957

Plan Gomułki 1963

Plan Jaruzelskiego 1987

Aktywny udział w procesie budowy bezpieczeństwa Europy; proces zainicjowany przez szefa MSZ Adama Rapackiego w 1964; efektem Akt Końcowy KBWE z 1975 roku.

Udział w operacjach pokojowych: Korea 1953-1944, Wietnam, Laos, Kambodża (1954-1975), Półwysep Synaj 1973-1980, pogranicze Izraela i Syrii 1974-1993, Irak – Iran 1988-1911, Namibia 1989-1990. Łącznie do 1989 roku ponad 19 tyś. żołnierzy plus kilkuset ekspertów cywilnych.

Odzyskanie suwerenności 1989-1992

Przełom – Jesień ludów 1989. System komunistyczny był niereformowalny. Strukturalny kryzys komunizmu. Interakcja pozytywna – wspieranie zmian w państwach socjalistycznych przez państwa Zachodu. Obrady Okrągłego Stołu w Polsce – zakończone w kwietniu 1989 wybory czerwcu 1989. Sukces Solidarności. Powstaje rząd Tadeusza Mazowieckiego (12 września). Podobne zmiany Word na Węgrzech, Czechosłowacji i Rumunii. ZSRR uznaje kierunek przemian – stopniowo tracił wpływy w regionie.

Początki polityki zagranicznej III RP

Rząd Mazowieckiego. Zmiana nazwy państwa w grudniu 1989. Kwestia kluczowa – odzyskanie suwerenności. Pierwszym szefem MSZ – Krzysztof Skubiszewski od września 1989 aż do października 1993. Przemówienie szefa MSZ w ZO ONZ - 25.09.1989.

„polska polityka zagraniczna oparta na zewnętrznej suwerenności oraz wewnętrznej niepodległości”

„obszary bezpieczeństwa nie mogą być utożsamiane ze strefami wpływów”

Hasło powrotu do Europy – orientacja prozachodnia zauważalna wypowiedziach T. Mazowieckiego oraz K. Skubiszewskiego