ARCHITEKTURA KOMPUTERÓW I SYSTEMÓW OPERACYJNYCH
DOS I LINUX – KOMENDY – KOLOKWIUM 1
Polecenia DOS
Do czasu powstania Windowsa XP DOS był samodzielnym systemem.
DOS – Disk Operating System (Dyskowy System Operacyjny)
MS – DOS (komercyjny) używany przed pojawieniem się Windowsa.
DOS zawiera interpreter komend. Możliwa jest komunikacja użytkownik – komputer.
CMD – włączenie wiersza poleceń
Date – data
Time – czas
Tree – drzewo katalogu lub dysku
Help – pomoc dotycząca danej komendy np. help time
DIR – wyświetla zawartość bieżącego katalogu
CD \ lub CD / - przejście do katalogu głównego
CD _ Pr + Tab – ENTER – przechodzi do katalogu Program Files. Po wpisaniu Pr i wciśnięciu Tabulatora automatycznie wpisywana jest cała nazwa
CD .. – powrót do katalogu wyżej
Dir/p – zrzuca po kawałku pełnego ekranu, nie wyświetlając całości, przydatne jeżeli folder zawiera dużo pików i katalogów
Dir/a – wyświetla ukryte pliki. UWAGA. Możliwe jest połączenie dir/a i dir/p , czyli wpisanie dir/a/p co w konsekwencji zrzutuje nam tylko kawałek ekranu uwzględniając przy tym ukryte pliki i katalogi.
UWAGA. Strzałka w górę wyświetla poprzednie polecenie.
Dir/v – wyświetla pełną listę plików razem z ich atrybutami.
Dir/s – wyświetla zawartość bieżącego katalogu i podkatalogu
Copy – kopiowanie plików
/Y – pliki, które istnieją zostają zastąpione
-Y – jeżeli pliki istnieją to będzie trzeba zaakceptować ich zastąpienie
Przykład:
Copy student.txt D:\Student
XCOPY – kopiuje pliki, grupy plików i drzewa katalogów
DEL – usuwanie t/p – pyta o potwierdzenie
UNDELETE – przywracanie usuniętych plików
MD – tworzy katalog
RD – usuwa katalog jeśli jest pusty
ATTRIB – nadaje atrybuty plików
+ - dodaje atrybut
- - usuwa atrybut
R – tylko do odczytu
A – archiwalny
S – systemowy
H – ukryty
REN – zmienia nazwę
CRTL + C – przerwanie operacji (np. dir/p)
CLS – czyszczenie ekranu
Ver – wyświetlenie wersji (np. WINXP [Wer. 5.1.2600])
Exit – wyjście
Edit marta.txt – edytuje plik tekstowy marta
Vol – wyświetla etykietę i nr seryjny dysku
Type marta.txt – wyświetla to co jest zapisane w dokumencie tekstowym
CLS – czyści ekran
DELTREE – usuwa katalog włącznie z podkatalogami
EDIT – uruchamia prosty edytor tekstu. Gdy się go uruchomi to aby włączy Plik/Ustawienia/Pomoc czy cokolwiek co znajduje się w górnym panelu należy wcisnąć ALT.
DOS – Tworzenie Programu Wsadowego
Programy wsadowe są to tak naprawdę zbiory poleceń, zapisanych w pliku o rozszerzeniu .bat, które Wiersz polecenia wykonuje linijka po linijce. Są one proste do pisania i potrafią ułatwić nam życie nie tylko wtedy kiedy korzystamy z konsoli. Jeżeli komunikujemy się z komputerem tylko przy pomocy jego okienkowej strony nasze programy również się przydadzą. Pozwolą nam na szybsze zmienianie wielu, czasami ciężko dostępnych opcji naszego systemu. Aby napisać program wsadowy nie potrzebujemy żadnych specjalistycznych narzędzi typu kompilatory, debbugery. Jedyne co musimy posiadać to podstawowa wiedza na temat poleceń wpisywanych w Wiersz polecenia oraz trochę wyobraźni przy tworzeniu naszych prostych aplikacji. Aby napisać program wsadowy otwieramy aplikację Notepad następnie wpisujemy w nim polecenia, które mają się wykonać. Na samym końcu zapisujemy naszą pracę z rozszerzeniem bat lub cmd. Jeżeli w danym folderze znajdą się dwa różne programy jeden z rozszerzeniem bat a drugi z cmd system uruchomi pierwszy program. W programach wsadowych można wykorzystywać wszystkie polecenia używane w Wierszu polecenia a także kilka dodatkowych, których używanie ma tylko sens w naszych programach. Przykładowe polecenia:
Echo komunikat - powoduje wyświetlenie komunikat na ekranie.
Ponieważ Wiersz polecenia wykonuje każde polecenie z naszego programu po kolei wpisując je jako komendę dlatego widzimy nasz kod (wpisany automatycznie) a dopiero poniżej efekt jaki wywołał. Nasz program nazywa się program.bat i znajduje się na dysku c:\. Uruchamiamy go wpisując w Wierszu polecenia jego nazwę czyli program. Wszystko co znajduje się pod pierwszą linijką C:\>program zostało wygenerowane przez nasz program wsadowy. Używamy w programach komend, które zostały opisane wcześniej w tabeli. Jeżeli coś jest nie zrozumiałe należy cofnąć się do poprzednich objaśnień. W kodzie programu numerujemy linie aby prościej było źródło omawiać. W programach wsadowych zabronione jest numerowanie kolejnych wierszy.
Echo [on | off] - powoduje włączenie lub wyświetlenie poleceń zamieszczonych w programie wsadowym. Polecenie, które znajduje się w pierwszej linijce jest wpisywane do Wiersza polecenia i wykonywane standardowo. Również drugie polecenie jest wyświetlane. Jednak to polecenie wyłącza wyświetlanie poleceń konsoli. Dlatego też do miejsca ponownego włączenia poleceniem echo on komendy nie są wyświetlane. Po zastosowaniu tego polecenia wszystko wraca do ustawień standardowych. Nasz program nazywa się program.bat i znajduje się na dysku c:\. Uruchamiamy go wpisując w Wierszu polecenia jego nazwę czyli program. Wszystko co znajduje się pod pierwszą linijką C:\>program zostało wygenerowane przez nasz program wsadowy. Używamy w programach komend, które zostały opisane wcześniej w tabeli. Jeżeli coś jest nie zrozumiałe należy cofnąć się do poprzednich objaśnień. W kodzie programu numerujemy linie aby prościej było źródło omawiać. W programach wsadowych zabronione jest numerowanie kolejnych wierszy.
Pause - Zatrzymuje program i czeka na naciśniecie klawisza przez użytkownika. W naszym programie po komendzie Aby kontynuować, naciśnij dowolny klawisz . . . nacisnęliśmy klawisz.
@ - Użyta na początku linii, powoduje nie wyświetlenie tej linii. Na początku pierwszej linijki zastosowaliśmy @ dlatego też wyświetlił nam się tylko efekt polecenia z tego wiersza. Nie pojawiła się natomiast na ekranie komenda wywołująca to działanie. W drugiej linijce "małpy" nie ma. Dlatego też polecenie zostało wyświetlone. Następnie polecenia zostały wyłączone na trwale, przy czym również komenda wyłączająca wyświetlanie rozkazów została ukryta. Jest to najczęściej spotykane użycie znaku @. Manewr ten stosuje się od razu na początku programu wsadowego aby nie zaśmiecać ekranu niepotrzebnymi komunikatami.
Goto etykieta - Instrukcja sterująca nakazująca przeskok programu do miejsca w kodzie oznaczonym etykieta. :etykieta - Zaznaczenie miejsca w kodzie, do którego program ma przeskakiwać. Polecenia te omawiamy razem ponieważ są one ze sobą związane. Jeżeli używamy jednego musi w programie również pojawić się i drugie. :etykieta tworzy miejsce w kodzie do którego przeskakuje instrukcja goto. Dlatego wiersz piąty się nie wykonał. Wiersz polecenia napotykając instrukcję goto przeskok przeszedł do wykonywania komend znajdujących się za tą etykietą pomijając wszystko co znajdowało się pomiędzy nimi.
INNE
Plik konfiguracyjny Config.sys
Cechy pliku:
Automatycznie tworzony podczas instalacji systemu
Ładowany podczas startu komputera
Najważniejsze polecenia:
Coutry - ustawienia regionalne (czas, data, ścieżka dostępności itp.)
Device & Devicehigh
DOS
INSTALL, INSTALHIGH
Numlock
REM – ustawienie komputera
Autoexec.bat
Specjalny program wsadowy
Ładuje sterowniki
Uruchamia programy działające w tle
Program wsadowy to program wykonujący polecenia bez udziału użytkownika.
Przykład programu wsadowego:
@ md zadania
@ attrib zadania + a
@ set/p imie = Jak masz na imie?
Echo Witaj %imie%
Pause.
POLECENIA LINUX
Konsola (terminal) to „serce” każdego systemu Linux, jest to główne narzędzie, przy pomocy którego sterujemy naszym systemem operacyjnym.
CTRL+C – ten skrót przerywa wykonywanie się skryptu, lub jakiegokolwiek innego procesu, przydatne jak coś wpiszecie omyłkowo, albo jak coś się dłuży jak flaki z olejem
Poruszanie się po katalogach
Do poruszania się po katalogach służy polecenie cd, czyli zupełnie tak samo jak w starym DOS-ie. Uruchamiając konsolę, jest ona standardowo na początku w katalogu ~, co oznacza katalog domowy użytkownika, który jest obecnie zalogowany. Pełna ścieżka do katalogu, w którym się teraz znajdujemy to /home/qlwik (qlwik to moja nazwa użytkownika). Przejdźmy do katalogu Dokumenty:
cd Dokumenty - powinno się wyświetlić qlwik@qlwik:~/Dokumenty$ UWAGA! Wielkość liter w nazwach katalogów ma znaczenie!
Jeżeli chcemy wrócić do katalogu niżej wpisujemy:
cd ..
Jeżeli znamy całą ścieżkę, do której chcemy wejść, to ją po prostu wpisujemy po poleceniu cd, czyli np.:
cd /home/qlwik/Dokumenty/Zdjęcia
wpisując całą ścieżkę, trzeba pamiętać wstawić na początku symbol katalogu głównego, czyli /
Czasami występują katalogi z spacją, aby było możliwe wejście do nich, należy całą ścieżkę katalogu umieścić w cudzysłowu, np.:
cd „/home/qlwik/.wine/drive_c/Program Files”
Do sprawnego poruszania się po katalogach potrzebne jest nam również polecenie:
Ls - które wyświetla zawartość katalogu. Zwróćmy uwagę na kilka przydatnych opcji:
ls –l - wyświetla uprawnienia poszczególnych plików i katalogów.
ls -1 - wyświetla zawartość katalogu w jednej kolumnie, uporządkowanej alfabetycznie, to polecenie jest szczególnie przydatne w połączeniu przekierowaniem wyjścia, czyli:
ls -1 > lista - polecenie to tworzy plik o nazwie lista, zawierającym całą zawartość katalogu, jest to bardzo przydatne gdy w katalogu znajduje się np. kilka tysięcy plików, a nam jest potrzebny ich spis. Ciekawą opcją jest również:
ls –R - które wyświetla nie tylko listę plików i katalogów, ale również pokazuje zawartość wszystkich podkatalogów. Natomiast, aby wyświetlić ukryte pliki i katalogi zaczynające się ktopką, należy użyć opcji a, czyli ls –a
Kopiowanie, usuwanie, przenoszenie i zmiana nazwy
Do kopiowania plików służy polecenie cp, którego należy używać w następujący sposób:
cp /ścieżka_pliku_źródłowego /ścieżka_miejsca docelowego
poniżej przykład:
cp /home/qlwik/Dokumenty/dokument.doc /home/qlwik/Dokumenty/backup/
polecenie to skopiuje tylko jeden plik, jednak najczęściej będziemy używać do tego polecenia opcji -R umożliwiającej kopiowanie całych katalogów i ich zawartości, np.:
cp -R /home/qlwik/Dokumenty/backup /home/qlwik/Pulpit
Do usuwania plików i folderów służy polecenie rm, przykładowo:
rm dokument
usuwa plik o nazwie dokument z katalogu, w którym się znajdujemy, lub:
rm /home/qlwik/Dokumenty/dokument.doc
Natomiast, aby usunąć cały katalog, należy użyć polecenia rm -R, np:
rm -R /home/qlwik/Dokumenty/backup
Trzeba przy tym pamiętać, że mamy możliwość jedynie kasowania plików i katalogów, których jesteśmy właścicielami, lub tych które mają odpowiednie uprawnienia, ale o tym napiszę nieco dalej. proszę również zwrócić uwagę, że polecenie to jest bardzo „potężne”, ponieważ nie zwraca uwagi na to, czy kasuje jakieś wasze niepotrzebne pliki, czy też pliki systemowe, mając np uprawnienia administratora możemy jednym poleceniem usunąć samego Linuxa i całą jego zawartość, służy do tego polecenie:
rm -rf /
ale oczywiście nie polecam tego sprawdzać!
Przenoszenie plików i katalogów i zmiana nazwy to jedno i to samo polecenie , czyli mv, przykład:
mv /home/qlwik/Dokumenty/dokument.doc /home/qlwik/Dokumenty/backup/dokument.doc
podobnie wygląda zmiana nazwy tegoż pliku:
mv /home/qlwik/Dokumenty/dokument.doc /home/qlwik/Dokumenty/dokument2.doc
co nam zmieniło plik z dokument.doc na dokument2.doc
Jeśli chodzi o katalogi, to oczywiście używamy opcji -R, np.
mv -R /home/qlwik/Dokumenty/katalog1 /home/qlwik/Dokumenty/backup/
a zmiana nazwy katalogu wygląda tak:
mv -R /home/qlwik/Dokumenty/katalog1 /home/qlwik/Dokumenty/katalog2
Tworzenie katalogu odbywa się przez polecenie mkdir, np:
mkdir katalog1
a usuwamy go za pomocą rmrid, np.:
rmdir katalog1
Logowanie się jako admin
Aby wykonać większość prac na naszym systemie, potrzebne są nam do tego uprawnienia administratora, jednak aby się do niego zalogować potrzebne będzie nam hasło, zazwyczaj podawane podczas instalacji systemu. Aby się zalogować jako admin należy poprostu wpisać polecenie:
sudo su
a następnie podać hasło, proszę zauważyć, że w czasie wpisywania hasła nic się nie dzieje, tj. nie wyświetlają się nawet żadne gwiazdki itp. jest to normalne, a uniemożliwia ewentualne odczytanie długości hasła przez osoby postronne. Aby powrócić do użytkownika, należy wpisać:
su nazwa_użytkownika
codzienna praca na konsoli jako admin może być niebezpieczna, ponieważ potencjalne złośliwe oprogramowanie ma wtedy pełen dostęp do naszego systemu. Jeżlei chcemy wykonać np. tylko jedno polecenie wymagające uprawnień admina, można skożystać z polecenia sudo, np.:
sudo rm -R /etc/samba/config
po czym podajemy hasło admina, dzięki temu nadal jesteśmy zalogowani jako użytkownik, a wykonaliśmy polecenie wymagające uprawnień admina.
Uprawnienia
Samo zagadnienie uprawnień wyjaśniłem w osobnym artykule, tutaj jedynie pokażę jak je zmieniać. Do zmiany uprawnień służy polecenie chmod, np. aby ustawić dostęp do pliku na poziomie 777 (pełen dostęp) należy użyć:
chmod 777 plik
należy przy tym pamiętać, że ustawienie uprawnień jest możliwe tyko jeżeli mamy do danego pliku pełen dostęp, dlatego też zazwyczaj ich ustawianie należy robić jako admin, np.:
sudo chmod 777 plik
Podobnie wygląda sytuacja ze zmianą właściciela, którą dokonujemy poleceniem chmod, otóż najlepiej ją wykonywać jako admin, np.:
sudo chmod qlwik:qlwik plik
pierwszy qlwik to nazwa użytkownika, a drugi qlwik to nazwa jego grupy.
Wyszukiwanie plików
Bardzo ciekawą i przydatną w codziennej pracy komendą jest grep. Za jej pomocą możemy znaleźć pliki zawierające w swojej zawartości określone wyrazy, np. załóżmy że nie pamiętamy gdzie wsadziliśmy plik z tekstem opisującym życie sikiratki, w takim wypadku przechodzimy do swojego katalogu domowego poleceniem cd ~ a następnie wpisujemy:
grep ‘sikiratka’ -r *
wyświetli nam się lista plików i ścieżki do nich, zawierających słowo sikoratka
Jeżeli natomiast chcemy znaleźć pliki po nazwie lub innych właściwościach, to należy użyć polecenia find, jednak część osób może mieć problemy z jego używaniem, ze względu na mnogość opcji. Najprostszym przykładem będzie:
find ~ -name *.jpg
w tym wypadku szukamy wszystkich plików jpg w katalogu domowym, jak więc łatwo zgadnąć składnia jest następująca:
find ścieżka_gdzie_ma_szukać -name szukanie_po_nazwie_pliku
inny przykład:
find /home/qlwik/Dokumenty -name dokument
natomiast jeżeli chcemy znaleźć katalog wpisujemy takie coś:
find /home/qlwik -type d -name katalog2
tak jak w windowsie funkcjonuje tutaj gwiazdka * która zastępuje dowolny ciąg znaków, lub ? zastępujący jeden dowolny znak. Polecenie find jest o wiele bardziej rozbudowane i posiada mnóstwo opcji, jednak podałem tylko tą, używaną w 95% przypadkach.
Zmiana urządzenia wyjściowego, czyli strzałka >
Domyślnym sposobem wyświetlania wyników w Linuxie jest konsola, czyli np. jeżeli wpiszemy polecenie ls, aby wyświetlić pliki z obecnego katalogu, ich lista pokaże nam się na konsoli, jednak czasami jest to dość niewygodne. Czasami lepiej jest, aby wynik jakiegoś polecenia został zapisany do pliku, dzięki temu można ogarnąć duże wyniki działania, np. zawierające tysiące linijek tekstu. Załóżmy, że szukamy wszystkich zdjęć na kompie za pomocą polecenia find, jednak jest ich tak dużo, że na konsoli część wyników została obcięta. Tak samo np. wchodząc w niektóre systemowe katalogi linux i chcąc wyświetlić ich zawartość, liczba plików jest tak duża, że widać tylko wyniki od litery s, co w takim wypadku można zrobić? Można zapisać wyniki do pliku, a służy do tego właśnie niepozorna strzałka >, przykład:
ls > plik - stworzy nam plik o nazwie plik, w którym umieści zawartość katalogu w którym jesteśmy,
find / -name *.jpg > plik - stworzy nam plik o nazwie plik, zawierający listę wszystkich plików jpg znajdujących się na komputerze. Opcja ta jest bardzo przydatna przy pracy na dużej liczbie plików. Oczywiście istnieje dużo więcej opcji związanych ze zmianą urządzenia wyjściowego, linux może nam wyświetlić wynik działania polecenia nawet na naszym nocniku jeżeli sobie tego zażyczymy, jednak podany przykład będzie najczęściej używanym przez was w praktyce.
INNE
Katalog główny (root) w jego obrębie znajdują się wszystkie pliki, katalogi, dyski itd.
Bin – zawiera podstawowe komendy (polecenia) niezbędne do korzystania z systemu.
Boot – katalog zawierający pliki niezbędne do uruchomienia systemu. Używany przez LinuxLoader (LiLo) podczas startu systemu.
Kody ASCII - 7-bitowy kod przyporządkowujący liczby z zakresu 0-127: literom (alfabetu angielskiego), cyfrom, znakom przestankowym i innym symbolom oraz poleceniom sterującym. Przykładowo litera "a" jest kodowana liczbą 97, a znak spacji jest kodowany liczbą 32. Litery, cyfry oraz inne znaki drukowane tworzą zbiór znaków ASCII. Jest to 95 znaków o kodach 32-126. Pozostałe 33 kody (0-31 i 127) to tzw. kody sterujące służące do sterowania urządzeniem odbierającym komunikat, np. drukarką czy terminalem. Ponieważ kod ASCII jest 7-bitowy, a większość komputerów operuje na 8-bitowych bajtach, dodatkowy bit można wykorzystać na powiększenie zbioru kodowanych znaków. Powstało wiele różnych rozszerzeń ASCII wykorzystujących ósmy bit (np. norma ISO 8859, rozszerzenia firm IBM lub Microsoft), nazywanych stronami kodowymi. Również kodowanie UTF-8 można uważać za rozszerzenie ASCII, tutaj jednak dodatkowe znaki są kodowane na 2 i więcej bajtach.
Bash – powłoka systemu Linuxa. Rodzaj Shella.
Grub – pozwala na wybór systemu jaki chcemy uruchomić.
Dev – pliki reprezentujące urządzenia w systemie (dyski, porty, USB, napędy optyczne itp.)
Etc – zawiera pliki, katalogi, skrypty opisujące konfigurację systemu i umożliwiające jego działanie.
Katalog ssl i ssh. Ssl – szyfrowanie. Służy do bezpiecznej transmisji danych. Szyfrowanie transmisji użytkownik -> internet. Wartość i rodzaje szyfrowania. 256/ synchroniczne i asynchroniczne.
Home – katalog, w którym przechowywane są katalogi i pliki użytkowników systemu.
Lib – katalog przechowujący biblioteki systemowe
Lost + found – katalog przechowujący dane, które zostały odzyskane przez program fsck podczas sprawdzania dysków.
Mnt – katalog, tymczasowe miejsce podmontowania innych systemów plików.
Proc – katalog z plikami przy pomocy których jądro udostępnia informacje na temat parametrów pracy systemu oraz procesów. Katalog przechowujący w pamięci a nie na dysku.
Sbin – katalog zawierający pliki wykonywalne oraz programy uruchamiane podczas startu systemu.
Tmp – w tym katalogu przechowywane są wszystkie dane tymczasowe.
Usr – największy (najbogatszy) katalog, który zawiera kody źródłowe, jądra i dokumentację.
Usr/src – katalog przeznaczony na źródła
Var – katalog z logami systemu oraz danymi dynamicznymi, np. kolejki drukowania
DOKŁADNY OPIS GŁÓWNYCH POLECEŃ LINUXA
I. Polecenia związane z użytkownikami, grupami, loginami i zamykaniem systemu:
shutdown
|-Przeznaczenie: zamykanie systemu
|-Parametry: shutdown [minuty] [informacja dla zalogowanych użytkowników]
| shutdown - natychmiastowe zamknięcie systemu
| shutdown now - j/w
| shutdown 0 (zero) - j/w
| shutdown 2 - system zamknie się za 2minuty
| shutdown 2 2minuty do wył. systemu - system zamknie się za 2minuty pokazując komunikat
|-Opis: to polecenie służy do zamykania systemu, jest możliwość ustawienia tej komendy, żeby
| zamyknęła Linuxa za np. 2 min. powiadamiając zalogowanych użytkowników
|-Patrz także: ---
|_________________________________________________________________
adduser
|-Przeznaczenie: dodawanie nowego użytkownika
|-Parametry:adduser [nazwa użytkownika]
| adduser jan - dodaje użytkownika do komputera o nazwie(imieniu) jan
|-Opis: jeśli jesteś zalogowany jako root masz prawo dostępu do tej komendy, jeśli nie jesteś musisz
| się najpierw przelogować na root'a
|-Patrz także: [passwd] [newgrp]
|_________________________________________________________________
newgrp
|-Przeznaczenie: dodawanie nowej grupylub przełączanie na inną
|-Parametry:newgrp [nazwa grupy]
| newgrp programmers - dodaje nową grupę o nazwie programmers
|-Opis: jeśli jesteś zalogowany jako root masz prawo dostępu do tworzenia grupy, jeśli nie masz
| prawo do zmieniania się międz nimi
|-Patrz także: [adduser]
|_________________________________________________________________
passwd
|-Przeznaczenie: zmiana hasła
|-Parametry: passwd [użytkownik]
| adduser - zmienia hasło loginu na którym jesteś zalogowany
| adduser thomson - zmienia hasło użytkownika thomson, jeśli jesteś zalogowany jako root i nie
| musisz znać poprzedniego hasła zwykłego użytkownika
|-Opis: jeśli jesteś zalogowany jako root masz prawo dostępu do tej komendy, jeśli nie jesteś musisz
| się najpierw przelogować na root'a
|-Patrz także: [adduser]
|_________________________________________________________________
logout
|-Przeznaczenie: służy do wylogowania się
|-Parametry: brak
|-Opis: po wpisaniu polecenia widzimy napis do zalogowowania się
|-Patrz także: [adduser]
|_________________________________________________________________
who
|-Przeznaczenie: sprawdzamy kto jest aktualnie zalogowany
|-Parametry: who [parametry]
| who - pokazuje np: root tty01 Dec 13 12:42
| who am i - pokazuje nam informacje o naszym loginie
|-Opis: możesz za pomocą tego polecenia sprawdzić kto jest zalogowany lub "kim" jesteś w systemie
|-Patrz także: [users] [w] [whoami]
|_________________________________________________________________
users
|-Przeznaczenie: pokazuje kto jest zalogowany
|-Parametry: brak
|-Opis: ta komenda jedynie pokazauje po przecinku nazwy użytkowników zalogowanych w systemie
|-Patrz także: [who] [w] [whoami]
|_________________________________________________________________
w
|-Przeznaczenie: pokazuje kto jest zalogowany
|-Parametry: brak
|-Opis: po wpisaniu widzisz napisy :
| 8:43pm up 13 min, 3 users, load average: 0.07, 0.20, 0.20
| USER TTY FROM LOGIN@ IDLE JCPU PCPU WHAT
| ^^^a co poszczególne rzeczy oznaczają^^^
| 8:43pm - bieżaca godzina (20:43)
| up 13 min - jak długo pracuje nasz system (13min)
| 3 users - ilu użytkowników pracuje w systemie
| load average - obciążenie systemu przez programy
| USER - identyfikator użytkownika
| TTY - nazwa terminalu
| FROM - informacja dodatkowa
| LOGIN@ - godzina zalogowania
| IDLE - ile czasu upłynęło od ostatniego naciśnięcia klawisza
| JCPU - czas zużyty przez wszystkie programy na danym terminalu
| PCPU - oraz przez wszystkie programy w danym momencie
| WHAT - nazwa aktywnego procesu
|-Patrz także: [who] [whoami] [whoami] [users]
|_________________________________________________________________
whoami
|-Przeznaczenie: sprawdzamy nazwą loginu na którym się zalogowaliśmy
|-Parametry: brak
|-Opis: jeśli jesteś zalogowany jako root to wyśwetla napis w następnej linijce "root"
|-Patrz także: [who] [w] [users]
|_________________________________________________________________
mesg
|-Przeznaczenie: zezwolenie lub nie na przyjmowania komunikatów
|-Parametry: adduser [Yn]
| mesg y - możesz otrzymywać wiadomości
| mesg n - nie możesz otrzymywać wiadomości
|-Opis: jest to możliwość ustawienia czy do ciebie mają przychodzić komunikaty
|-Patrz także: [write] [wall] [rwall] [ruser]
|_________________________________________________________________
write
|-Przeznaczenie: wysyłanie komunikatów
|-Parametry: write [użyykownik] [wiadomość]
| write pasternak wiadro - wysłanie wiadomości do użytkownika pasternak, u pasternaka pojawi się tekst:
| Message from silverstar!root on tty1 at 23:33 wiadro
| po polsku i ludzku: "Wiadomość od root wysłana o godz. 23:33" i teraz wiadomosc "wiadro"
|-Opis: polecenie daje możliwość wysłania komunikaty do wybranej osoby
|-Patrz także: [mesg] [wall] [rwall] [ruser]
|_________________________________________________________________
wall
|-Przeznaczenie: wysyłanie komunikatów
|-Parametry: wall [plik tekstowy]
| wall mes.txt - wysłanie do wszystkich użytkowników wiadomści z pliku mes.txt
|-Opis: polecenie daje możliwość wysłania wiadomości do wszystkch osób
|-Patrz także: [mesg] [write] [rwall] [ruser]
|_________________________________________________________________
rwall
|-Przeznaczenie: wysyłanie komunikatów
|-Parametry: wall [plik tekstowy]
| wall mes.txt - wysłanie do wszystkich sieci wiadomści z pliku mes.txt
|-Opis: polecenie daje możliwość wysłania wiadomości do wszystkch sieci
|-Patrz także: [mesg] [write] [wall] [ruser]
|_________________________________________________________________
ruser
|-Przeznaczenie: wysyłanie komunikatów
|-Parametry: wall [plik tekstowy]
| wall mes.txt - wysłanie do wszystkich pracujących w systemie użytkowników wiadomści z pliku mes.txt
|-Opis: polecenie daje możliwość wysłania wiadomości do wszystkch sieci
|-Patrz także: [mesg] [write] [wall] [ruser]
|_________________________________________________________________
talk
|-Przeznaczenie: interaktywna rozmowa
|-Parametry: talk [login][@sieć]
| talk parker - wtedy pokaże się wiadomość
| No connect yet - brak polaczenia
| Waiting for your party to respond - czekanie na odp.
| Your party is not logged on - brak partnera w sieci
| Ringing your party again - ponowne wezwanie
| Connection established - nawiazano polaczenie
| U odbiorcy pojawi napis
| Message from Talk_Daemon@kom.net at 23:33
| talk: connection requested by root
| talk: respond with: talk root
| Czyli jesli adresat po odczytaniu tego napisze
| talk root, to polaczenie zostanie nawiazane
|-Opis: mozemy nawiazac interaktywny kontakt nie tylko z
| osoba z naszego komputera, ale tez innego z sieci
|-Patrz także: [mesg] [write] [wall] [rwall] [ruser]
|_________________________________________________________________
finger
|-Przeznaczenie: informacja o użytkownikach
|-Parametry: finger [user]
| finger - pokarze się nam okienko w rodzaju:
| LOGIN NAME TTY IDLE WHEN WHERE
| root root ttyp1 1.01s Jan 20:33 Unknow
| finger root - pokarze się nam okienko w rodzaju:
| Login name: root In real life: root
| Directory: /root Shell: /bin/bash
| On since Jan 27 20:33:11 on ttyp1 at Unknow
| No unread mail
| No Plan.
| ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
| Jak widac dowiadujemy się, jakie są prawdziwe personalia użytkownika
| (In real life), nazwy jego kartoteki prywatnej (Directory),
| rodzaj shell'a (Shell), kiedy się zalogowal (On since), lub kiedy ostatnio
| byl w sieci (Last login), czy dostal/czytal ostatnią paczkę poczty
|-Opis: Są to szczegółowe informacje o użytkownikach
|-Patrz także: [who]
|_________________________________________________________________
su
|-Przeznaczenie: szybka zmiana loginu
|-Parametry: su [user]
| su root - zmieniamy się w użytkownika root po podaniu jego hasła
|-Opis: jesli jestesmy jako root nie trzeba podawać hasła
|-Patrz także: [logout]
|_________________________________________________________________
chmod
|-Przeznaczenie: zmieniamy parametry pliku
|-Parametry: chmod [u(user)|g(grupa)|o(właściciel)|a(wszyscy)][+|-][r(czytanie)|w(pisanie)|x(uruchamianie)][nazwa pliku]
| chmod ugo-rw file - odbieramy prawa dostępu do czytania i modyfikowania pliku właścicielowi,grupie oraz użytkownikom
| chmod a-rw - j/w
| chmod a+r - wszyscy mają prawo do czytania pliku
| chmod a+rwx - wszyscy mają prawo do czytania,zapisywania i uruchamiania pliku
|-Parametry: chmod [liczba od 000 do 777][nazwa pliku]
| pierwsza liczba to użytkownik, druga liczba to grupa a trzecia pozoztali
| 0 lub --- brak praw dostępu
| 1 lub --x wykonywanie
| 2 lub -w- czytanie
| 3 lub -wx zapis
| 4 lub r-- zapis i wykonywanie
| 5 lub r-x odczyt
| 6 lub rw- odczyt i zapis
| 7 lub rwx odczyt, zapis i wykonywanie
| chmod 777 file - dajemy pełny dostęp właścicielowi,grupie oraz użytkownikom
| chmod 000 file - zabieramy pełny dostęp właścicielowi,grupie oraz użytkownikom
| chmod a+r - wszyscy mają prawo do czytania pliku
| chmod a+rwx - wszyscy mają prawo do czytania,zapisywania i uruchamiania pliku
|-Opis: są to prawodostępu dające lub nie prawa do zapisu, czytania i wykonywania
| jakie są prawa można zobaczyć wpisując ls -l na początku jest -rwxr--r-- pierwszy znak oznacza
| plik, katalog..., jeśli zwykły plik to jest minus-, 9 następnych to prawa dostępu 3 pierwsze dla
| włąściciela 3 następe dla grupy a 3 ostatnie dla wszystkich
|-Patrz także: [write] [wall] [rwall] [ruser]
|_________________________________________________________________
chown
|-Przeznaczenie: zmieniamy parametry pliku
|-Parametry: chmod [user] [plik]
| chown rex doc6 - rex jest właścicielom pliku doc6
| chown rex doc* - rex jest właścicielom wszystkich plików w katalogu zaczynających się na doc np. doc5, doc98
| chown rex ??? - rex jest właścicielom wszystkich plików mających 3 litery np. doc, abc
|-Opis: jest to możliwość ustawienia właściciela pliku lub plików
|-Patrz także: [chmod] [chgrp] [newgrp]
|_________________________________________________________________
chgrp
|-Przeznaczenie: ustawiamy która grupa jest właścicielem pliku pliku
|-Parametry: chgrp [grupa] [plik]
| chgrp gracze spis - gracze są właścicielami pliku spis
| chgrp gracze * - gracze są właścicielami wszystkich plików
|-Opis: jest to możliwość ustawienia czy d ciebie mają przychodzić komunikaty
|-Patrz także: [write] [wall] [rwall] [ruser]