„ Losy ciałka żółtego”

Opracowanie zagadnień na egzamin z Histologii na rok 2009

Wydawnictwo Naukowe: University of Carrtridge :-)

1. Budowa, występowanie i funkcje błony podstawnej.

Może mieć różną grubość i budowę w zależności od rodzaju nabłonka. W pełni wykształcona błona podstawna składa się z trzech warstw:

- blaszki jasnej, czyli wypustek podstawnej powierzchni komórek nabłonkowych oraz makrocząsteczek glikoproteinowych – laminin, które są wytwarzane przez te komórki. Występują tu również proteoglikany.

-blaszki gęstej, tj. kolagen typu IV, między który wnika fibrylarny kolagen typu VII – włókienka kotwiczące, które przytwierdzają błonę podstawną i nabłonek do t. łącznej podłoża.

- warstwa włókienek i makrocząsteczek kolagenowych

Za pomocą błony podstawnej nabłonek:

- Łączy się z podłożem (t. łączną właściwą) mechanicznie,

- Transportuje substancje odżywcze i metabolity, do i z naczyń krwionośnych tkanki łącznej. W ten sposób bierze udział w odżywianiu nabłonka, który nie ma naczyń krwionośnych.

- Zachowuje kształt swoich komórek.

Występowanie: Pomiędzy nabłonkiem, a jego podłożem tj. tkanką łączną właściwą.

1. Zróżnicowanie wierzchołkowe komórek nabłonkowych

Na pow. wierzchołkowej nabłonka może występować:

a) glikokaliks – długość ok. 10-20nm. Zbudowany z węglowodanów (oligosacharydów). Glikokaliks bierze udział w: izolacji, transporcie, wchłanianiu, rozpoznawaniu komórek przez układ immunologiczny oraz tworzy środowisko reakcji zachodzących na pow. komórek.

b)mikrokosmki, rzęski, stereocylia –> patrz niżej

c) wici – budowa podobna do rzęsek, występują jednak na pow. komórek mniej licznie. Są dłuższe (10-300um). Wykazują ruch falisty lub śrubowy, który umożliwia aktywne przemieszczanie.

1. Budowa mikrokosmków, stereocylii i rzęsek.

1. Mikrokosmki – wypustki cytoplazmy. Długość ok. 0,5-2um, szerokość – 0,1um. Na jednej komórce może ich być do 3 tys. Zwiększają pow. chłonną komórki (nabłonek jelit, kanalików I rzędu nerki). Rdzeń mikrokosmki zbudowany jest z pęczka 30 mikrofilamentów aktynowych otoczonych błoną komórkową. Koniec cytoplazmatyczny zanurzony jest w siateczce granicznej komórki. Boczną pow. mikrokosmka pokrywa miozyna typu I oraz białko kalmodulina, które oddziałuje z mikrofilamentami aktynowymi wpływając na ruchy ślizgowe mikrokosmków.

2. Rzęski – ruchome wypustki nabłonków np: wyściełających jajowód, tchawicę. Długość ok. 5-10um, szerokość - 0,2um. Ich liczba na jednej komórce dochodzi do 300. Otoczone są błoną komórkową, ich aparat ruchowy zwany jest aksonemą. Zbudowana jest z pary centralnie ułożonych mikrotubul oraz 9 par ułożonych obwodowo. Mikrotubule połączone są białkiem – neksyną, natomiast dyneina, układająca się, co 20nm na parach mikrotubul odpowiada za ruch rzęsek. Aksonema łączy się z ciałkiem podstawnym (kinetosom – zbudowany z trójek mikrotubul, a nie z par jak w przypadku aksonem) zanurzonym w cytoplazmie komórek.

3. Stereocylia – Są to gigantyczne mikrokosmki o długości 5-10um. Ich budowa jest podobna do mikrokosmków, jest ich jednak na pow. komórki mniej. Nie wykazują zdolności ruchu. Występują w przewodzie najądrza i uchu wewnętrznym.

1. Rodzaje połączeń międzykomórkowych, 5. Bodowa i znaczenie połączeń zamykających, 6. Bodowa i znaczenie połączeń przylegania, 7. Bodowa i znaczenie połączeń komunikacyjnych.

1. Połączenia zamykające – szczelne połączenie pomiędzy sąsiednimi komórkami nabłonkowymi. Są nieprzepuszczalne dla jonów i cząstek. Występuje w nabłonkach, których funkcja polega na wchłanianiu (kontrolowany transport przez błony i cytoplazmę komórek nabłonkowych) oraz w nabłonkach, które mają za zadanie izolować całkowicie poszczególne przestrzenie (np. nabłonek pęcherza moczowego). Szczelność tego połączenia wynika z częściowej fuzji błon komórek przylegających do siebie, które dodatkowo są wspomagane przez równoległe do pow. nabłonka sznury białek błonowych. Znajduje się w wierzchołkowych częściach komórek nabłonka i biegnie wzdłuż bocznych ścian komórek.

2. Połączenia przylegania– Występują w nabłonkach poddawanych dużym siłą mechanicznym (naskórek, nabłonek pochwy i szyjki macicy) Występuje w trzech postaciach jako:

- obwódki zwierające – biegną wzdłuż bocznych ścian komórek nabłonkowych tuż poniżej połączeń zamykających. W obrębie połączenia błony sąsiednich komórek znajdują się w odległości ok. 50um. Przestrzeń pomiędzy wypełnia białko – kadheryna (białko transbłonowe), która łączy sąsiadujące błony komórkowe.

- Desmosomy – błony przylegających komórek łączą się na ograniczonych powierzchniach. W obrębie połączenia błony komórek znajdują się w odległości ok. 20-50um. Przestrzeń pomiędzy wypełnia glikoproteina – desmogleina (rodzaj kadheryny). W desmosomie od strony cytoplazmy znajduje się płytka zbudowana z desmoplakiny, do której przylegają filamenty pośrednie typu I i II (tj. tonofilamenty). Wzmacniają one mechanicznie nabłonek jako całość.

- Hemidesmosomy – znajdują się na pow. podstawnej komórek nabłonkowych i łączą się z błoną podstawną. Składa się z krążka zagęszczonej cytoplazmy od którego odchodzą tonofilamenty ku wnętrzu komórki oraz niezidentyfikowane filamenty do blaszki jasnej błony podstawnej.

c) Neksus, synapsa elektryczna – Występuje wzdłuż bocznych ścian komórek, jest połączeniem komunikacyjnym jonowo-metabolicznym. Mogą przez nie przenikać jony nieorganiczne oraz związki drobnocząsteczkowe rozpuszczalne w wodzie, co umożliwia komunikację między komórkami. W obrębie połączenia błony komórek leżą w odległości ok. 3nm. od siebie. W skład połączenia wchodzą białka transbłonowe – koneksyny, które tworzą białkowe kompleksy – koneksony (6 podjednostek, długość 20nm, w środku kanał o średnicy 1,5nm). Połączenie to synchronizuje skurcz tkanki mięśniowej serca i gładkiej jako całość, a w komórkach nerwowych jest szybkim sposobem rozchodzenia się pobudzenia – sygnału.

8. Podstawowe cechy budowy i funkcje tkanek nabłonkowych.

Tkanka nabłonkowa, czyli nabłonek jest rodzajem tkanki, w której główną masę stanowią komórki. Istota międzykomórkowa jest bardzo skąpa. Komórki są, więc układem ściśle upakowanym tworzącym błony. Komórki nabłonka są bardzo liczne, stanowią około 60% wszystkich komórek organizmu. Komórki nabłonka przybierają kształt (widok górno-dolny) wielokątów.

Główne funkcje nabłonków:

- Mechaniczna ochrona tkanek leżących pod nabłonkiem

- Izolowanie różnych środowisk od siebie, zachowanie różnic chemicznych, fizycznych między tymi środowiskami.

- Wchłanianie (absorpcja) różnych związków chemicznych i gazów jest podstawą przyswajania substancji odżywczych i wymiany gazowej (transport przez błony).

- Wydzielanie (sekrecja) – licznych związków chemicznych, wytwarzanych lub modyfikowanych w komórkach nabłonkowych.

- Wydalanie zbędnych substancji

- Odbiór bodźców z środowiska zewnętrznego (funkcja zmysłowa)

9. Klasyfikacja tkanek nabłonkowych, 10. Budowa i występowanie nabłonków jednowarstwowych, 11. Budowa i występowanie nabłonków wielowarstwowych.

Występują trzy kryteria: kształt komórek, kształt jąder, liczba warstw komórek. Wyróżniamy natomiast:

a)Nabłonek jednowarstwowy płaski – Podłużne komórki. Grube, owalne, leżące równolegle do powierzchni komórek jądra, cienka cytoplazma. Brak biegunowości ułożenia składników cytoplazmy. Pełni funkcje filtracyjne, dializacyjne, biernego transportu gazów (CO2, O2) oraz transportu substancji (transcytoza). Występuje w: nerce (kłębuszki nerkowe), naczynia krwionośne, jamy ciała, ściany pęcherzyków płucnych,

b) Nabłonek jednowarstwowy sześcienny – Wysokość przekroju komórek jest równa szerokości. Jądra komórkowe są okrągłe. Składniki cytoplazmy mają biegunowe ułożenie. Na pow. wierzchołkowej posiadają mikrokosmki. Pełni funkcje wydzielnicze bądź czynnego transportu jonów. Występuje w częściach wydzielniczych gruczołów i kanalików nerkowych.

c) Nabłonek jednowarstwowy cylindryczny – Wysokie, wyraźnie spolaryzowane komórki. Podłużne jądra leżące przypodstawnie, prostopadle do powierzchni komórki. Pełni funkcje wchłaniania i wydzielania. Pokrywa przewód pokarmowy od żołądka do odbytu.

d) Nabłonek wielowarstwowy płaski – Składa się z 6-20 warstw. Warstwy powierzchowne mogą być zrogowaciałe (wypełnione cytokeratyną). Wśród warstwy podstawnej występują komórki macierzyste. Oddziela on t. łączną od środowiska zewnętrznego. Pokrywa cała powierzchnię ciała, wyścieła jamę ustną, przełyk, odbyt.

e) Nabłonek wielowarstwowy cylindryczny – Składa się z kilku warstw komórek, powierzchnia powierzchowna zbudowana jest z nabłonka cylindrycznego. Wyścieła przewody wyprowadzające gruczołów ślinowych i innych gruczołów zewnątrzywydzielniczych.

f) Nabłonek wielorzędowy – Składa się z komórek o różnej wysokości, których jądra leżą na różnych poziomach nabłonka. Wszystkie komórki tego nabłonka mają styczność z błoną podstawną (jednowarstwowy). Posiadają rzęski. Wyściełają przewody oddechowe, jajowód oraz przewody najądrza.

g) Nabłonek przejściowy – Składa się z 3-6 warstw komórek. Powierzchniowe warstwy komórek są duże, sześcienne i nazywa się je komórkami baldaszkowatymi. Błona komórkowa ich wolnych powierzchni nie przepuszcza wody. Może się rozpłaszczać (zmieniać grubość) Występuje w pęcherzu moczowym i przewodach wyprowadzających mocz.

12. Klasyfikacja gruczołów

a) Ze względu na występowanie:

- Gruczoły zwarte – tj. zgrupowanie komórek, zajmujących wspólne terytorium. Np: ślinianki, tarczyca, gruczoły łojowe.

- Gruczoły rozproszone – tj. pojedyncze komórki receptorowo – wydzielnicze rozproszone wśród innych komórek. Np. komórki endokrynowe przewodu pokarmowego.

b) Ze względu na rodzaj wydzielania

- Gruczoły zewnątrzwydzielnicze (egzokrynowe) – posiadają przewody wyprowadzające. Części wydzielnicze mogą mieć kształt cewek (gruczoły cewkowe), pęcherzyków (gruczoły pęcherzykowe) bądź jednych i drugich (gruczoły cewkowo – pęcherzykowe)

- Gruczoły wewnątrzwydzielnicze (endokrynowe) – Wydzielina przedostaje się do istoty międzykomórkowej. Brak przewodu wyprowadzającego. Mogą występować w 3 postaciach jako: komórki o spolaryzowanej budowie cytoplazmy, otaczające jamkę i tworzące pęcherzyk (tarczyca); komórki o biegunowej budowie cytoplazmy, układające się w sznury lub grupy (przytarczyca); komórki nie mające biegunowej budowy cytoplazmy i układające się w grupy (przysadka mózgowa)

13. Klasyfikacja tkanek łącznych

- Tkanka Łączna galaretowata: dojrzała i niedojrzała

-Tkanka łączna siateczkowata

- Tkanka łączna włóknista (właściwa):

- luźna

-zbita o utkaniu regularnym (ścięgnista, splotowata, sprężysta)

- zbita o utkaniu nieregularnym

- Tkanka kostna grubowłóknista i drobnowłóknista

- Tkanka chrzęstna szklista, sprężysta, włóknista

- Tkanka tłuszczowa żółta i brunatna

- Krew

14.Budowa substancji międzykomórkowej tkanki łącznej.

Składa się z:

1. Istota podstawowa – Ma charakter bezpostaciowy (pod mikroskopem świetlnym), jest rodzajem żelu wiążącego znaczne ilości wody i podtrzymującego komórki i włókna. W jej skład wchodzą: glikozaaminoglikany (GAG), które wiążąc się z białkami tworzą makrocząsteczki zwane proteoglikanami. Glikoproteiny, czyli nieduże cząstki oligosacharydów połączone z dużymi cząstkami białek (np. fibronektyna, laminina, osteopontyna).Proteoglikany w połączeniu z kwasem hialuronowym tworzą agregaty proteoglikanów, które wypełniają przestrzenie istoty międzykomórkowej, wiążą wodę (tworząc z istoty podstawowej rodzaj porowatego żelu), Stanowią podłoże dla ruchu komórek oraz pozwala na przemieszczanie dużych ilości hydrofilnych cząstek.

2. Włókna:

kolagenowe – Zbudowane są z białka kolagenu. Składa się on z trzech spiralnie zwiniętych dookoła siebie łańcuchów polipeptydowych, które tworzą helisę alfa -tropokolagen (długość ok. 280nm, szerokość – 1,5nm). Kolagen jest kwasochłonny dlatego istota międzykomórkowa wybarwia się eozyną.

Siateczkowate (retikulinowe, srebrochłonne) – Zbudowane podobnie jak włókna kolagenowe, tworzą wiązki o grubości 0,-2um zbudowane z kolagenu typu III. Wybarwiają się solami srebra, występują obficie w narządach wewnętrznych wchodząc w skład zrębu i błon podstawnych.

Sprężyste – włókna o średnicy 0,2-1um, tworzą sieć. Są podatne na rozciąganie, wybarwiają się rezorcyną i orceiną. Zbudowane z glikoproteiny – elastyny oraz z zatopionych w niej włókienek mikrofibryliny i szerokości 10nm. Włókna te wchodzą w skład ścian tętnic, płuc, małżowiny ucha.

1. Naczynia krwionośne – występują licznie w istocie międzykomórkowej.

2. Płyn tkankowy – krąży w istocie międzykomórkowej z krwi do tkanki łącznej i z powrotem do krwi przenosząc substancje odżywcze i metabolity. Działa również jako filtr zatrzymujący wiele szkodliwych cząstek.

15. Klasyfikacja kolagenu

W tkankach najczęściej występuje kolagen typu: I, II, III, IV, V, VI, VII, XI i XII.

16. Kolagen typu I, występowanie, budowa, biosynteza.

Składa się on z trzech spiralnie zwiniętych dookoła siebie łańcuchów polipeptydowych, które tworzą helisę alfa -tropokolagen (długość ok. 280nm, szerokość – 1,5nm). Kolagen jest kwasochłonny dlatego istota międzykomórkowa wybarwia się eozyną. Kolagen typu I, tworzy grube włókna tradycyjnie nazywane włóknami kolagenowymi. Stanowi on około 90% wszystkich kolagenów w organizmie człowieka. Kolagen jest wytwarzany w szorstkiej siateczce śródplazmatycznej fibroblastów, chondroblastów, osteoblastów, hepatocytów, komórek mięśni gładkich, nabłonka nerki i lemocytów. Proces tworzenia rozpoczyna się syntezą łańcuchów alfa, które łączą się wiązaniami dwusiarczkowymi w cząsteczkę prokolagenu, która jest transportowana na zewnątrz komórki. Peptydazy odcinają końcówki rejestrujące z obu końców cząsteczki prokolagenu, w wyniku czego powstaje ostateczna drobina kolagenu, która łącząc się wiązaniami krzyżowymi tworzy włókienka kolagenowe.

17. Kolagen typu II, III, IV, V, VI, VII, IX – występowanie i najważniejsze cechy.

Kolagen typu I, II, II, V, VII, XI wytwarza fibrylarne makrocząsteczki i włókienka różnej grubości i długości

II – Cienkie, pojedyncze włókna prążkowane, niekiedy o odmiennym od typowego okresie prążkowania. Występuje w chrząstce szklistej i sprężystej, ciałku szklistym gałki ocznej, jądra miażdżystego dysków międzykręgowych.

III – tworzy włókna siateczkowe (grubość ok. 0,5-2um) wybarwiają się solami srebra i występują w zrębie większości narządów i naczyniach krwionośnych

IV – Tworzy luźne sieci, występuje w blaszce podstawnej.

V – tworzy cienkie fibryle, występuje w blaszce podstawnej, towarzyszy także kolagenowi typu I, występuje, więc powszechnie. W większych ilościach występuje w łożysku, mięśniach i pochewkach ścięgnistych.

VII – tworzy sieci, fibryle zakotwiczające. Występuje w błonach podstawnych. Zwłaszcza naskórka.

IX – wiąże się z różnymi włóknami kolagenowymi, łącząc je z sobą. Głównie pomiędzy kolagenem typu II w tkankach chrzęstnych.

18. Kolagen o budowie niekonwencjonalnej – przykłady

19. Włókna elastyczne – występowanie, właściwości, budowa i biosynteza

Sprężyste – włókna o średnicy 0,2-1um, tworzą sieć. Są podatne na rozciąganie (mogą zostać rozciągnięte nawet o 50% swej długości, po czym wrócić do stanu wyjściowego), wybarwiają się rezorcyną i orceiną. Zbudowane z glikoproteiny – elastyny oraz z zatopionych w niej włókienek mikrofibryliny i szerokości 10nm. Elastyna jest syntetyzowana w szorstkiej siateczce śródplazmatycznej fibroblastów, chondroblastów i miocytów gładkich. Najpierw syntetyzowana jest tropoelastyna, która po wydzieleniu do istoty międzykomórkowej tworzy wiązania krzyżowe między sobą, co prowadzi do powstania elastyny. Włókna te wchodzą w skład ścian tętnic, płuc, małżowiny ucha.

20. Glikoproteiny niekolagenowe – laminina i fibronektyna.

Glikoproteiny są zbudowane z niedużych cząstek oligosacharydów i dużych cząstek białek. Laminina ma kształt krzyży, natomiast fibronektyna ma formę fibrylarną.

21.Proteoglikany i glikozaminoglikany – budowa i właściwości.

1. Glikozaminoglikany – długie, nierozgałęziające się łańcuchy, składające się z dwucukrów. Dwucukry te składają się z kwasu glukuronowego oraz acetyloglukozaminy i acetylogalaktozaminy. Odróżnia się 7 rodzajówglikozaminoglikanów istoty podstawowej w tym kwas hialuronowy. Wiążą one SO4 oraz tworzą kompleksy z białkiem wytwarzając monomery proteoglikanów. Monomery proteoglikanów wiążą się z kwasem hialuronowym tworząc agregaty proteoglikanów. Wypełniają one przestrzenie istoty międzykomórkowej, wiążą wodę (tworząc z istoty podstawowej rodzaj porowatego żelu), Stanowią podłoże dla ruchu komórek oraz pozwala na przemieszczanie dużych ilości hydrofilnych cząstek.

22. Tkanka galaretowata – budowa i występowanie.

Tkanka łączna właściwa powstaje z mezenchymy, która wywodzi się z mezodermy. Mezenchyma jest zarodkową i płodową formą tkanki łącznej, w której skład wchodzą komórki gwiaździste, łączące się miedzy sobą. Istota międzykomórkowa mezenchymy jest bezpostaciowym żelem. Nosi ona nazwę tkanki łącznej galaretowatej i występuje np.: w sznurze pępowinowym, a po urodzeniu w miazdze zęba.

23. Tkanka siateczkowa – budowa i występowanie

W jej istocie międzykomórkowej występują licznie włókna siateczkowe, które są zbudowane podobnie jak włókna kolagenowe, tworzą wiązki o grubości 0,-2um zbudowane z kolagenu typu III. Wybarwiają się solami srebra, występują obficie w narządach wewnętrznych wchodząc w skład zrębu i błon podstawnych.

24. Tkanka tłuszczowa – rodzaje, budowa, rola i występowanie.

Jest odmianą tkanki łącznej, główną jej masę stanowią komórki, a istota międzykomórkowa jest skąpa. Zawiera znaczne ilości tłuszczu i jest główny rezerwuarem energii dla potrzeb organizmu. Występuje w dużych zgrupowaniach o budowie płacikowej, oddzielone od siebie pasmami tkanki łącznej włóknistej. Duże jej nagromadzenie występuje w tkance podskórnej oraz w otoczeniu wielu narządów wewnętrznych. Zaokrągla ona powierzchnię ciała wypełniając przestrzenie między tkankami, a narządami. Podlegają regulacji nerwowej i hormonalnej, prowadzą żywy metabolizm. Pełni rolę wewnętrznego wydzielania. Wydziela leptynę (hormon sytości – hamuje syntezę kwasów tłuszczowych i tri glicerydów. Obniża apetyt, pobudza wytwarzanie naczyń krwionośnych) oraz resystynę, która obniża wrażliwość komórek organizmu na insulinę. Wyróżniamy dwa rodzaje tkanki tłuszczowej: żółtą i brunatną.

Tkanka tłuszczowa żółta – jest żółta obrazie makroskopowym (lipochromy), składa się z komórek tłuszczowych – adipocytów, które są wypełnione tłuszczem obojętnym. Mają one zróżnicowaną wielkość zależną od stopnia i rodzaju metabolizmu tłuszczu (od 20um do 120um średnicy). Adipocyt zawiera jedną dużą kroplę tłuszczu, otoczoną cienkim rąbkiem cytoplazmy w której znajduje się jądro komórkowe, aparat golgiego, nitkowate mitochondria, rybosomy oraz siateczkę śródplazmatyczną gładką i szorstką. Pomiędzy cytoplazmą a tłuszczem nie występuje żadna błona, tylko cienka warstwa glikoprotein. Magazynuje ona tłuszcz, jako rezerwuar energii, prowadzi lipogenezę i lipolizę.

Tkanka tłuszczowa brunatna – Występuje pod koniec życia płodowego i w okresie niemowlęctwa. U dorosłego osobnika występuje tylko jako tkanka podskórnej okolicy międzyłopatkowej, szyi, śródpiersia oraz okolic dużych tętnic brzusznych i nerek. Występuje obficie u zwierząt zapadających w sen zimowy. Jej główną funkcją jest wytwarzanie ciepła, a dodatkowo wytwarza również leptynę. Tkanka ta tworzy również pławikowe zgrupowania pooddzielane od siebie tkanką łączną włóknistą. W cytoplazmie komórek występują jednak liczne krople tłuszczu o różnej wielkości. Jądro jest kuliste, ułożone centralnie. Komórka posiada wiele mitochondriów i jest dobrze unaczyniona.

25. Tkanka łączna włóknista luźna – budowa i występowanie.

Zbudowana z komórek tkanki łącznej, włókien kolagenowych i istoty międzykomórkowej.

Jej komórki i włókna ułożone są w pewnych odległościach od siebie. Zawiera wiele włókien siateczkowatych. Wypełnia wolne przestrzenie między komórkami miąższowymi różnych narządów, twarzy blaszki właściwe błon śluzowych, stanowi główny składnik błon surowiczych wyściełających jamy ciała, otacza i ustala położenie wielu narządów rurowatych jak np. naczynia krwionośne, przełyk. Narządy te dzięki luźnemu utkaniu tej tkanki zachowuję pewien stopień ruchomości

26. Komórki tkanki łącznej włóknistej luźnej.

a) Fibroblasty – Posiadają pojedyncze, okrągłe jądro z wyraźnym jąderkiem. Obfitą szorstką siateczkę śródplazmatyczną, przez co mają zasadochłonną cytoplazmę. Wytwarzają włókna oraz proteoglikany istoty międzykomórkowej, wydzielają enzymy – kolagenozę i stromelizynę. Ich starszą formą są fibrocyty, które są mniej sprawnie metabolicznie i mają kwasochłonną cytoplazmę. Miofibroblasty to komórki podobne do fibroblastów, w których cytoplazmie występują kompleksy aktyny – miozyny. Mają dzięki temu zdolność do kurczenia się i rozkurczania. Występują w kosmkach jelitowych powodując rozszerzanie się naczyń włosowatych. Kolejną odmianą fibroblastów są melanofory, które zawierają w cytoplazmie ziarenka brunatnego barwnika – melaniny. Licznie występują w tęczówce, ciałku rzęskowym, naczyniówce oka oraz w skórze części płciowych zewnętrznych.

b) Histiocyty – Są makrofagami tkanki łącznej właściwej. Powstają w szpiku kostnym z monoblastów, przechodzą do krwi, jako monocyty, skąd po kilku dniach przedostają się do tkanki łącznej gdzie dojrzewają. Występują w wszystkich narządach organizmu. Są to owalne komórki z owalnymi jądrami o długości, 30um. W ich cytoplazmie występują liczne lizosomy, co nadaje jej charakter kwasochłonny. Zawierają liczne enzymy – hydrolazy, cytokininy biorące udział w reakcjach immunologicznych oraz defensyny (peptydowe antybiotyki). Ich funkcją jest fagocytoza i późniejsze trawienie sfagocytowanego materiału.

c) Komórki tuczne – Nazywane także mastocytami oraz labrocytami. Mają owalny kształt, okrągłe jądro ułożone centralnie oraz cytoplazmę wypełnioną zasadochłonnymi ziarnistościami. Ze względu na występowanie dzielimy je na komórki tuczne tkankowe (występują w tkance łącznej właściwej różnych narządów, obficie wzdłuż naczyń krwionośnych i w płynie jamy ciała.), oraz komórki tuczne błony śluzowej (Są mniejsze, występują w błonie śluzowej przewodu pokarmowego). Komórki tuczne działając parakrynowo (miejscowo) wydzielają:

- Heparynę, glikozaminoglikan, dzięki któremu mastocyty wykazują metachromazję (wybarwiają się niebieskim barwnikiem na czerwono, np. błękitem toluidyny). Heparyna jest silnym środkiem przeciwkrzepliwym (aktywuje antytrombinę III). Ponadto jest silnym aktywatorem lipazy lipoproteinowej (enzym rozkładający tłuszcze lipoprotein), która przeciwdziała powstawaniu miażdżycy.

- Histaminę, powstaję przez dekarboksylację tlenową histydyny. Powoduje rozszerzanie się małych żył zwiększając przepuszczalność naczyń krwionośnych, powoduje powstawanie pęcherzyków skórnych, obrzęków i innych objawów alergii.

- Czynnik martwicy nowotworów (TNFalfa) – reaktywuje granulocyty obojętnochłonne. Dzięki niemu stają się szczególnie wrażliwe na antygeny. Odgrywa ważną rolę w obronie organizmu przed zakażeniem bakteryjnym.

d) Komórki plazmatyczne – Inaczej plazmocyty. Mają kształt owalny, okrągłe jądro z szprychowa tym układem chromatyny i zasadochłonna cytoplazmą. (obfita siateczka śródplazmatyczna szorstka) Występują licznie w pobliżu miejsc narażonych na kontakt z antygenami, zwłaszcza bakteryjnymi. (Przewód pokarmowy, w czasie zapaleń) Powstają z limfocytów B. Syntezują glikoproteiny – immunoglobuliny, które w większości znajdują się w surowicy krwi. Białka te nie są magazynowane w cytoplazmie komórki, lecz natychmiastowo wydzielane na zewnątrz komórki.

e) Komórki napływowe – Są to komórki, które przedostały się do tkanki łącznej właściwej z naczyń krwionośnych. Należą do nich leukocyty: limfocyty, granulocyty obojętnochłonne, kwasochłonne i zasadochłonne.

27. Substancja międzykomórkowa tkanki łącznej włóknistej luźnej.

Istota podstawowa + płyn tkankowy + naczynia krwionośne + włókna kolagenowe, głównie siateczkowate.

28. Tkanki łączne włókniste zbite – klasyfikacja, występowanie, budowa i rola.

Posiada ściśle upakowane włókna kolagenowe, niewielką ilość istoty podstawowej i małą liczbę komórek.

1. Tkanka łączna właściwa zbita o utkaniu regularnym – Pęczki włókien kolagenowych typu I SA ułożone równolegle do siebie. Zatopione są w skąpiej istocie podstawowej. Nieliczne fibroblasty układają się w szeregi Ranviera. Przykładem może być ścięgno, rozcięgno, powięź czy więzadła.

2. Tkanka łączna właściwa zbita o utkaniu nieregularnym – Włókna kolagenowe występują w postaci pęczków biegnących w różnych kierunkach, często mających przebieg falisty. Towarzysza im włókna sprężyste. Występują w warstwie siateczkowatej skóry właściwej, torebkach narządów wewnętrznych, otoczkach nerwów.

29. Klasyfikacja tkanek chrzęstnych.

Jest rodzajem tkanki łącznej, jest sztywna i sprężysta. Zalicza się ją do tkanek podporowych.

Wyróżniamy 3 typy tkanki chrzęstnej w zależności od rodzaju i układu włókien:

1. Tkanka chrzęstna szklista

2. Tkanka chrzęstna sprężysta

3. Tkanka chrzęstna włóknista

30. Geneza tkanki chrzęstnej, wzrost chrząstki.

Komórki mezenchymatyczne powstałe z mezodermy różnicują się tworząc ściśle upakowane chondroblasty. Chondroblasty następnie wytwarzają istotę międzykomórkową, która powoduje, że komórki oddalają się od siebie i przekształcają się (różnicują) w dojrzałe chondrocyty. Te zaś namnażają się tworząc grupy izogeniczne.

Wzrost i odnowa chrząstki mogą zachodzić dwojako:

-Wzrost śródchrzęstny, odbywa się wewnątrz chrząstki i biorą w nim udział chondroblasty, które dzieląc się i wytwarzając nowy kolagen i nowe proteoglikany, powiększają jej masę.

- Odkładanie chrząstki, odbywa się przy współudziale komórek wewnętrznej warstwy ochrzęstnej. Komórki te dzieląc się rozpoczynają syntezę kolagenu typu II i proteoglikanów. Powiększają masę chrząstki poprzez odkładanie nowych jej fragmentów na zewnątrz.

31. Tkanka chrzęstna szklista – budowa i występowanie

Występuje w czasie życia płodowego i do czasu pokwitania, u dorosłych osobników na pow. stawowych kości, w ścianie tchawicy, oskrzeli i krtani oraz w dośrodkowych częściach żeber.

Budowa: Pokryta jest ochrzęstną (t. łączną właściwą), komórkami chrząstki (chondrocyty) leżące w jamach istoty międzykomórkowej pojedynczo bądź tworząc grupy izogeniczne. Ma jedno lub dwa pęcherzykowate jądra. Mają dobrze rozwiniętą szorstką siateczkę śródplazmatyczną, aparat golgiego oraz liczne mitochondria. Chondrocyty są przymocowane do podłoża za pomocą białka – chondronektyny. Kolagen chrząstki występuje w postaci włókienek kolagenowych zatopionych w istocie podstawowej. Ułożone są nieregularnie. Jest kwasochłonny (kolagen typu II). Istota podstawowa chrząstki zbudowana jest z makrocząsteczek proteoglikanów i kwasu hialuronowego. Istota międzykomórkowa młodej chrząstki jest zasadochłonna (przewaga istoty podstawowej), a starej kwasochłonna (przewaga włókien kolagenowych). 70% masy chrząstki szklistej tworzy woda, co nadaje jej sprężystość. Odżywianie chrząstki zachodzi głównie przez dyfuzję z naczyń krwionośnych kanałów i ochrzęstnej. (z płynu maziowego) Posiada zdolność do odkształceń i powrotu do stanu wyjściowego.

32. Tkanka chrzęstna sprężysta – budowa i występowanie.

Występuje w małżowinie usznej, ścianie zew. przewodu słuchowego, trąbki słuchowej Eustachiusza, nagłośni i krtani, tchawicy i początkowym odcinku oskrzeli.

Budowa: Chondrocyty leżą w jamkach chrzęstnych istoty międzykomórkowej. Główny rodzaj włókien to włókna sprężyste. Sprężysta i podatna na zginanie. Istota podstawowa zbudowana tak samo jak w tkance chrzęstnej szklistej.

33. Tkanka chrzęstna włóknista – budowa i występowanie.

Występuje w miejscach połączeń ścięgien i więzadeł z kośćmi. W krążkach międzykręgowych, w spojeniu łonowym.

Budowa: Liczne włókna kolagenowe (typu I) ułożone równolegle w pęczki. Chondrocyty występują w szeregach pomiędzy włóknami. Charakteryzuje się dużą wytrzymałością mechaniczną. Istota podstawowa zbudowana tak samo jak w tkance chrzęstnej szklistej.

34. Charakterystyka chondroblastów i chondrocytów.

Chondrocyty – komórki chrząstki, leżą w jamkach istoty międzykomórkowej pojedynczo lub tworząc grupy izogeniczne. Chondrocyt ma jedno lub dwa pęcherzykowate jądra. Wielkość chondrocytów zależy na ogół od położenia w chrząstce: mniejsze leżą obwodowo, większe centralnie. Mają one dobrze rozwiniętą szorstką siateczkę śródplazmatyczną, aparat golgiego oraz liczne mitochondria. Syntezują tropokolagen typu II, glikozaminoglikany (GAG) i białka wydzielane następnie do istoty międzykomórkowej, jako proteoglikany. Do podłoża przymocowane są za pomocą białka chondronektyny.

Chondroblasty – młode komórki chrząstki. Są to komórki chrząstkotwórcze.

35. Substancja międzykomórkowa tkanki chrzęstnej szklistej

Kolagen chrząstki występuje w postaci włókienek kolagenowych zatopionych w istocie podstawowej. Ułożone są nieregularnie. Jest kwasochłonny (kolagen typu II). Istota podstawowa chrząstki zbudowana jest z makrocząsteczek proteoglikanów i kwasu hialuronowego. Istota międzykomórkowa młodej chrząstki jest zasadochłonna (przewaga istoty podstawowej), a starej kwasochłonna (przewaga włókien kolagenowych). 70% masy chrząstki szklistej tworzy woda, co nadaje jej sprężystość.

36. Budowa ochrzęstnej

Ochrzęstna jest to tkanka łączna właściwa włóknista. Silnie unaczyniona i unerwiona, odgrywa ważną rolę w odżywianiu pozbawionej naczyń krwionośnych chrząstki.

37. Odżywianie chrząstek

Chrząstka otoczona jest ochrzęstną, w wielu chrząstkach płodowych występują także kanały wysłane ochrzęstną, w której leżą naczynia krwionośne. Kanały te mogą również występować w niektórych chrząstkach w życiu pozapłodowym. Odżywianie chrząstki następuje przez dyfuzje z naczyń krwionośnych kanałów i ochrzęstnej. Dyfuzja ta jest jednak utrudniona, gdyż w chrząstce praktycznie nie ma wolnej wody (występuje głównie w postaci związanej). Dlatego też chondrocyty położone w wewnętrznych warstwach chrząstki oddalonych od naczyń krwionośnych są słabo odżywione i degenerują. Wartość mechaniczna chrząstki się obniża.

38. Budowa, klasyfikacja i rola tkanki kostnej.

Tkankę kostna jest rodzajem tkanki łącznej. Zaliczana jest razem z tkanką chrzęstną do tkanek podporowych. W jej istocie podstawowej znajdują się sole mineralne, co nadaje jej twardość, sztywność i wytrzymałość na odkształcenia. Tkanka kostna tworzy kości, które pełnią role ochronną dla narządów wewnętrznych, schronienie dla tkanki krwiotwórczej, oraz spełnia rolę dźwigni, do których przyczepiają się mięśnie. Jest ważnym rezerwuarem jonów wapnia i fosforu.

W skład tkanki kostnej wchodzą: komórki (Osteoblasty, osteoklasty, osteocyty), które stanowią 5% masy tkanki oraz istota międzykomórkowa (część organiczna: osteoid – 25% tkanki kostnej, oraz część nieorganiczna: sole mineralne – 60-70% tkanki kostnej)

Wśród tkanek kostnych wyróżniamy:

1. Grubowłóknista (splotowata) – jest pierwotną tkanką kostną, która występuje w życiu płodowym i pierwszym okresie życia pozapłodowego. U dorosłych osobników występuje w miejscach przyczepu ścięgien, wyrostkach zębodołowych, błędniku kostnym oraz w szwach kości czaszki. Występuje tu stosunkowo dużo osteocytów i osteoidu w porównaniu do sub. nieorganicznej. Włókna kolagenowe tworzą grube pęczki o nieregularnym przebiegu.

2. Drobnowłóknista (blaszkowata) – Jest wtórną (dojrzałą) tkanką kostną. Wchodzi w skład kości długich i płaskich. Zbudowana jest z blaszek kostnych, w których skład wchodzą włókna kolagenowe o grubości 1-4um (typu I). Ponadto w skład blaszek wchodzi osteoid i minerał (część nieorganiczna). Możemy ją podzielić na kość gąbczastą oraz kość zbitą.

39. Budowa histologiczna trzonu kości długiej.

Zbudowane są z tkanki kostnej drobnowłóknistej, z kości zbitej. Charakteryzuje się ona dużą wytrzymałością mechaniczną. Podstawową jednostką strukturalną i czynnościową jest osteon (system Haversa). Tworzy go od 4 do 20 blaszek kostnych. Tworzą one rurki, które leżą jedne w drugich. Występują w nich kanały Haversa (biegną w nich włosowate naczynia krwionośne, nerwy oraz wypustki osteocytów). Bocznymi odgałęzieniami kanałów Haversa są kanały Volkmanna, przez które biegną naczynia krwionośne łączące różne osteony. Na granicy przylegających do siebie blaszek kostnych znajdują się jamki kostne, zawierające osteocyty. Kość zbita pokryta jest od strony zewnętrznej kilkoma blaszkami podstawowymi zewnętrznymi, a od strony jamy szpikowej – blaszkami podstawowymi wewnętrznymi.

40. Budowa okostnej i śródkostnej

Okostna – zewnętrzna pokrywa kości. Nie pokrywa pow. stawowych. Jej brak prowadzi do osadzania się osteoklastów. Zbudowana z tkanki łącznej właściwej. Składa się z 2 warstw: Okostnej zewnętrznej, która zawiera wiele włókien kolagenowych i niewiele komórek oraz okostnej wewnętrznej, która zawiera natomiast wiele komórek. Włókna kolagenowe tej warstwy wtapiają się w kość, jako włókna Sharpeya. Umacniają one położenie okostnej względem kości. W warstwie tej znajduje się wiele naczyń krwionośnych, nerwów wraz z ich zakończeniami bólowymi. Pełni funkcje odżywcze kości i szpiku.

Śródkostna – Składa się z komórek podobnych do komórek nabłonka. Przylegają do siebie tworząc jednowarstwową błoną pokrywająca beleczki kostne od strony jamy szpiku. W jej skład wchodzą komórki macierzyste, które mogą się stawać komórkami zrębu szpiku regulującymi wytwarzanie komórek kwi i osteoblastów.

41. Charakterystyka komórek osteogennych, osteoblastów, osteocytów i osteoklastów.

a) osteoblasty – komórki kościotwórcze, wytwarzają składniki organiczne istoty miedzykomórkowej kości (kolagen typu I i proteoglikany, które wchodzą w skład osteoidu). Powstają z komórek mezenchymatycznych wywodzących się z szpiku kostnego. Są okrągłe, mają 20-30um,biegunowe ułożenie struktur. Mają pęcherzykowate jądra i zasadochłonną cytoplazmę, bogatą w szorstką siateczkę śródplazmatyczną. Posiadają liczne wypustki cytoplazmatyczne, którymi łączą się z wypustkami innych osteoblastów. (połączenia komunikacyjne typu neksus między wypustkami zapewniają transport jonów i związków chemicznych miedzy komórkami). Wydzielają białka początkujące i regulujące mineralizację kości, hamujące wapnienie naczyń krwionośnych.

b) osteocyty – To osteoblasty otoczone zmineralizowaną istotą międzykomórkową kości. Jego wypustki cytoplazmatyczne leżą w jamkach kości. Brak biegunowości, są płaskie. Jądra mają zbitą chromatynę, a pęcherzyki wydzielnicze, aparat golgiego i szorstka siateczka śródplazmatyczna są słabo rozwinięte.

c) Osteoklasty – są makrofagami wywodzącymi się z szpiku kostnego. Ich główną funkcją jest niszczenie kości. Są to duże owalne komórki (do 100um). Są wielojądrowe (5-10 jąder) i posiadają kwasochłonną cytoplazmę (liczne lizosomy). Duża liczba mitochondriów i polirybosomów. Aparat golgiego i słabo rozwiniętą szorstką siateczkę śródplazmatyczną. Powstaje przez fuzję 5-10 komórek prekursorowych osteoklastów. (Fuzja jest pobudzana przez witaminę D) Wpompowują one do otoczenia jony wodoru i jony chloru zakwaszając je i przyczyniając się do usuwania minerału kości.

42. Substancja międzykomórkowa tkanki kostnej.

Dzielimy ją na Osteoid i

1. Osteoid – składa się z włókien kolagenowych typu I, które tworzą beleczki kostne oraz bezpostaciowej substancji organicznej kości, w której skład wchodzą białka niekolagenowe np. białka regulujące mineralizację kości (osteonektyna, osteokalcyna), peptydy (czynnik wzrostu kości) oraz proteoglikany.

2. Substancja nieorganiczna (minerał kości) – tj. krystaliczny minerał – hydroksyapatyt (Ca10(PO4)6(OH)2) i bezpostaciowy bruszyt (CaHPO4 * 2H20)

43. Kostnienie na podłożu błoniastym

Dotyczy większości kości płaskich. Komórki mezenchymatyczne namnażają się i różnicują w osteoblasty (też się namnażają), które zaczynają wytwarzać substancję międzykomórkową. Otoczenie osteoblastów szybko zostaje zmineralizowane, a te przekształcają się w osteocyty. Powstaje tkanka kostna grubo włóknista, która ulega następnie ulega przebudowie w tkankę kostną drobnowłóknistą.

44. Kostnienie na podłożu chrzęstnym

Podlegają mu kości kończyn, podstawy czaszki, kręgi oraz kości miednicy. W okresie embrionalnym model kości zbudowany jest z chrząstki szklistej. Na początku komórki chrzęstne w centralnej części trzonu kości długiej zaczynają degenerować, w skutek, czego powstaje pierwotne centrum kostnienia. Zwiększa się unaczynienie ochrzęstnej trzonu i przekształca się ona w okostną. Jej komórki podejmują czynność osteogenną, co prowadzi do utworzenia mankietu kostnego. Do przestrzeni z okostnej wnikają naczynia krwionośne z tkanką mezenchymatyczną, których komórki różnicują się w osteoblasty. Osteoblasty rozpoczynają produkcję istoty międzykomórkowej, następuje proces wapnienia kości. Proces ten przesuwa się w kierunku nasad kości, w których powstają wtórne centra kostnienia, a chrząstka utrzymuje się tylko w płytkach wzrostowych (na granicy trzonu i nasady) Intensywne podziały komórek płytki wzrostowej wydłużają kości długie. Zanik płytek wzrostowych ustala długość kości.

45. Przebudowa kości, naprawa złamań, wzrost kości długich

Tkanka kostna ulega w ciągu całego życia zwierzęcia ciągłej przebudowie, w trakcie, której niszczenie kości jest ściśle sprzęgnięte z jej tworzeniem. W okresie dojrzewania przeważa proces tworzenia kości, natomiast w wieku starszym przeważa proces osteolizy, co może prowadzić do znacznego osłabienia mechanicznego kości (osteoporoza).

W miejscu złamania powstaje skrzep, który ulega resorpcji przy udziale makrofagów. Jednocześnie ulegają rozpuszczeniu odcinki kości zawierające martwe osteocyty. Dochodzi do proliferacji prekursorów osteoblastów występujących w okostnej, śródkostnej i szpiku kostnym. Powstaje pierwotna tkanka kostna – kostnina. Na tym podłożu dochodzi do procesów kostnienia.

Wzrost kości długich następuje na skutek intensywnych podziałów komórek w chrzęstnych płytkach wzrostowych występujących na granicy nasady i trzonu.

46. Charakterystyka krwinek czerwonych – budowa i rola

Erytrocyty mają kształt dwuwklęsłych dysków, co zwiększa powierzchnie w stosunku do objętości (średnica – 5-7um, grubość 1-2um). Nie mają jądra i organelli komórkowych (erytrocyty ptaków są jądrzaste). Nie posiadają zdolności ruchu, możliwość minimalnej zmiany kształtu. 90% suchej masy stanowi hemoglobina, reszta to białka. (Glikoforyny A, B, C; Spektryna; Białko pasma 2; Białko pasma 3; Białka pasm 4.1, 4.2, 4.9, aktyna, miozyna, tropomiozyna) U przeżuwaczy – anizocytoza (różne wielkości erytrocytów)

Rola: Transport tlenu z płuc do tkanek, Transport dwutlenku węgla z tkanek do płuc, Determinowanie układu grupowego krwi.

47. Klasyfikacja, budowa i rola limfocytów.

Limfocyty należą do Agranulocytów (leukocytów bezziarnistych). Są one najmniejszymi leukocytami (8um) i możemy je podzielić na dwa zasadnicze rodzaje: Limfocyty T i Limfocyty B.

Limfocyty mają kuliste, duże jądro, które otacza wąski pas cytoplazmy. Są ubogie w organelle, a zasadochłonność jej cytoplazmy wynika a licznych rybosomów. Mogą posiadać azurochłonne ziarnistości.

Limfocyty T: Pochodzą z grasicy, gdzie ulegają dojrzewaniu. Są odpowiedzialne za odporność typu komórkowego, a także pełnią pomocniczą rolę w odpowiedzi typu humoralnego. Dzielimy je na:

- limfocyty Th (pomocnicze)

- limfocyty Ts (supresorowe)

- limfocyty Tsc (cytotoksyczne)

- limfocyty pamięci

- limfocyty zerowe – są to dwa typy komórek: komórki NK (natural killers) oraz komórki macierzyste

Limfocyty B: Powstają w szpiku i są odpowiedzialne za odporność typu humoralnego, tzn. produkcje przeciwciał. Różnicują się na plazmocyty produkujące i uwalniające przeciwciała.

48. Charakterystyka Monocytów - budowa i rola

Należą do agranulocytów (leukocytów bezziarnistych). Są największymi elementami morfotycznymi krwi (do 20um). Mają jądra są niesegmentowane, w kształcie podkowy. Mają obfitą, lekko zasadochłonną cytoplazmę, która posiada liczne ziarnistości azurochłonne. Są fagocytami, w tkankach przekształcają się w makrofagi.

49. Charakterystyka granulocytów kwasochłonnych – budowa i rola.

Są to komórki o średniej wielkości, (12um), które stanowią 2-4% wszystkich leukocytów. Posiadają dwupłatowe jądro (okularowe). Zawierają ziarnistości kwasochłonne oraz niespecyficzne (owalne pod mikroskopem elektronowym). W części krystalicznej ziaren występują główne białko zasadowe, białka kationowe eozynofilów i neurotoksyne eozynofilową. Ich funkcją jest hamowanie procesów zapalnych poprzez inaktywacje histaminy i leukotrienu C. Posiadają również ograniczona zdolność do fagocytozy kompleksów antygen – przeciwciało.

50. Charakterystyka granulocytów zasadochłonnych – budowa i rola.

Komórki trochę większe od granulocytów kwasochłonnych (12-15um) o jądrze w kształcie litery ‘S’. W krwi jest ich mało – do 2% wszystkich leukocytów. Posiadają one receptory dla IgE. Zawierają ziarnistości zasadochłonne , w których występuje histamina, heparyna i serotonina. Ich funkcją jest wywołanie wczesnego stanu zapalnego. Posiadają ograniczona zdolność do fagocytozy.

51. Charakterystyka granulocytów obojętnochłonnych – budowa i rola.

Komórki o rozmiarze podobnym do granulocytów zasadochłonnych (12-15um śr.) Stanowią 25-70% wszystkich leukocytów. Ich jądra są płatowate (od 2-9 płatów, a ich ilość wzrasta w trakcie życia). Zawierają liczne ziarnistości swoiste (lizozym – trawi cukrowe ściany bakterii oraz laktoferynę – białko wiążące żelazo) i nieswoiste (azurofilne – lizosomy). Posiadają zdolność do ruchu i fagocytozy (zabija i trawi drobnoustroje). Ponadto uczestniczy w procesach zapalnych.

52. Charakterystyka płytek krwi – budowa i rola

Płytki krwi tj. trombocyty są to małe (2-4um) owalne komórki. Nie mają jądra komórkowego. Są fragmentami cytoplazmy większej komórki (megakariocytu). Ich błona komórkowa pokryta jest grubą warstwą glikokaliksu. Można wyróżnić hialomer i granulomer. W obwodowej części hialomeru leży wiązka mikrotubul brzeżnych biegnących pod błoną komórkową wokół płytki. Zawiera system kanalików otwartych, które łączą wnętrze z środowiskiem zewnętrznym. Występuje tu glikogen, system kanalików elektronowogętych i mitochondria. Uczestniczą w procesie krzepnięcia krwi. W granulomerze występują ziarnistości: Ziarnistości Alfa (odpowiadają ziarnistością azurochłonnym) – zawierają płytkowy czynnik krzepnięcia N, płytkowy czynnik wzrostu i czynnik Willebranda. Ziarnistości delta – zawierają wapń, ADP, ATP, serotoninę i histaminę

Ziarnistości Lambda – lizosomy

53. Proces erytropoezy

a) wieloczynnościowa hemopoetyczna komórka pnia

b) Macierzysta komórka szpikowa

c) CFU-E – linia rozwojowa erytrocytów

d) Proerytroblast – 20-25um, jądro, jąderko, skondensowana chromatyna, zasadochłonna cytoplazma, cykl życia do 30 godzin. Ma zdolność do podziału.

e) Erytroblast zasadochłonny – 16-18um, mocniej skondensowana chromatyna, zasadochłonna cytoplazma, cykl życia od 12-60 godzin. Ma zdolność do podziału

f) erytroblasty polichromofilny – 12-15um, skondensowana chromatyna, brak jąderka, zawiera obszary zasadochłonne (polisomy) oraz kwasochłonne (hemoglobina). Cykl życia od 9-20 godzin. Ma zdolność do podziału

g) erytroblasty kwasochłonny – 10-12um, silnie skondensowana chromatyna, kwasochłonna cytoplazma, usuwanie jądra i organelli z komórki, cykl życia ok. 20 godzin. Nie ma zdolności do podziału

h) Retikulocyt - Niedojrzała komórka erytrocytu. Ma większa średnicę niż dojrzały erytrocyt, zawiera pozostałości szorstkiej siateczki śródplazmatycznej. Stanowi ok. 1-2% krwi obwodowej.

i) erytrocyt – dojrzała komórka krwinki czerwonej.

54. Proces granulopoezy i monopoezy

Granulopoeza

a) wieloczynnościowa hemopoetyczna komórka pnia

b) Macierzysta komórka szpikowa

c)CFU-Baz, CFU-Eo, CFU-GM

d) Mieloblast – duże jądro, zasadochłonna cytoplazma

e) Promielocyt – większa komórka od mieloblasty, owalne jądro, ziarnistości azurochłonne.

f) Mielocyty – mniejsza od promielocytu, wydłużone jądro, skondensowana chromatyna, obecność ziarnistości o specyficznej cytoplazmie w zależności od tego, w jaki granulocyt się przekształcają (kwaso-, zasado-, obojętno- chłonne)

g) Pałeczkowaty: Bazofil, Eozynofil, neutrofil (zwane również Metamielocytami) – niedojrzałe granulocyty o pałeczkowatym kształcie

h) dojrzałe granulocyty: Bazofil, Eozynofil, Neutrofil

Monopoeza

a) wieloczynnościowa hemopoetyczna komórka pnia

b) Macierzysta komórka szpikowa

c) CFU-GM

d) monoblast

e) promonocyt

e) monocyt

f) makrofag (histiocyt) - po przejściu do tkanki

55. Proces limfopoezy

a) wieloczynnościowa hemopoetyczna komórka pnia

b) Macierzysta komórka szpikowa

c) komórka macierzysta limfopoezy

d1)Duży limfocyt (limfoblast) -> mały limfocyt B

d2) Duży limfocyt (limfoblast) w grasicy -> mały limfocyt T

56. Preces Trombopoezy

a) wieloczynnościowa hemopoetyczna komórka pnia

b) Macierzysta komórka szpikowa

c)CFU-Meg

d) Megakarioblast – zasadochłonna cytoplazma, pojedyncze ziarnistości.

e) Promegakarioblast – polichromatochłonna cytoplazma, wyraźne ziarnistości

f) Megakariocyt ziarnisty – polichromatochłonna, bardziej już kwasochłonna cytoplazma. Bardzo duże ziarnistości.

g) Megakariocyt dojrzały – kwasochłonna cytoplazma, ziarnistości ograniczona w „pola płytkowe”

h) Oddzielanie się cytoplazmy od Megakariocytu dojrzałego. Oddzielone fragmenty tworzą trombocyty.

57. Charakterystyka porównawcza tkanek mięśniowych.

Tkankę mięśniową dzielimy na dwie podstawowe kategorie: Tkankę mięśniową gładką, o niższym stopniu organizacji aparatu kurczliwego oraz Tkankę mięśniową poprzecznie prążkowaną, charakteryzującą się wysoce uporządkowanym, regularnym układem wewnątrzkomórkowych struktur kurczliwych. W obrębie tej tkanki wyróżnia się mięśnie szkieletowe oraz mięsień sercowy

58.Geneza włókien mięśniowych szkieletowych

Powstają z fragmentów mezodermy zwanych miotomami. Komórki mezenchymatyczne miotomów przekształcają się w prekursory komórek mięśniowych – mioblasty. Są to podłużne komórki, które zlewają się wytwarzając długie, wielojądrowe struktury, nazwane miotubulami. W miotubulach są wytwarzane, filamenty aktynowe i miozynowe, które wypełniają cytoplazmę. Powstają wielojądrowe komórki mięśni szkieletowych.

59. Budowa włókna mięśniowego poprzecznie prążkowanego szkieletowego

Pojedyncze włókno mięśnia szkieletowego jest walcem o średnicy od 10 do 100um i długości od kilku mm do kilkudziesięciu cm (długość ta jest z reguły równa długości brzuśca danego mięśnia). Błona komórkowa – sarkolema otoczona jest blaszką podstawną. Tuż pod sarkolemą rozmieszczone są dość regularnie jądra komórkowe, których ilość zależy od długości włókna. Podbłonowy obszar cytoplazmy skupia również większość organelli komórkowych: zlokalizowane w pobliżu jąder wielokrotne diktiosomy aparatu golgiego, nieliczne cysterny szorstkiej siateczki śródplazmatycznej, część mitochondriów oraz nieliczne lizosomy i peroksysomy. Centralną część cytoplazmy włókna mięśniowego zajmuje aparat kurczliwy w formie równolegle ułożonych włókien kurczliwych, czyli miofibryli, pomiędzy którymi rozmieszone są mitochondria, kanaliki T i gładka siateczka śródplazmatyczna. Cytoplazma zawiera ponadto materiały zapasowe: głównie ziarna glikogenu, drobne kropelki lipidowe, a także mioglobinę – białko wiążące tlen. Na powierzchni włókna mięśniowego występują objęte własną blaszką podstawną pojedyncze, niewielkie komórki satelitarne, które mogą przekształcać się w włókna mięśniowe w procesach regeneracji mięśnia..

60. Budowa aparatu kurczliwego w włóknach mięśniowych szkieletowych

Aparat kurczliwy składa się z mikrofilamentów, nazwanych tu miofilamentami. Wyróżniamy dwa rodzaje miofilamentów: cienkie o śr. 6nm zbudowane z białka aktyny i białek towarzyszących, oraz grube o śr. 12nm, zbudowane z miozyny II. Miofilamenty ułożone są równolegle do siebie, tworząc zespoły w formie pęczków. Mikrofilamenty aktynowe zakotwiczone są w błonie komórkowej. W trakcie skurczu miofilamenty nie skracają się, a jedynie przesuwają względem siebie. Jest to określane, jako mechanizm ślizgowy. Przesuwające się miofilamenty pociągają błonę komórkową powodując skurcz całej komórki.

61. Budowa sarkomeru, miofilamentów cienkich i grubych.

Sarkomer – odcinek miofibryla o przeciętnej długości 2,4um zawarty pomiędzy liniami Z, które są miejscami zakotwiczania fi lamentów aktynowych. Linie Z składją się z alfa-aktyniny. Pomiędzy liniami Z występują:

- prążek I, tj, filamenty aktynowe.

- prązek A, filamenty aktynowe otaczające fi lament miozynowy (6:1)

- prązek H, tylko filamenty miozynowe

- linia M, mostki łączące filamenty miozynowe (białka: miomiozyna, C oraz kinaza kreatynowa)

- filamenty stabilizujące sarkomer: f. desminowe, tytina, nebulina, dystrofina, utrofina

Filamenty cienkie – zbudowany z aktyny F tworzącej oś włókienka oraz z dwóch białek towarzyszących: fibrylarnej tropomiozyny, która owija się spiralnie wokół aktyny oraz globularnej troponiny, rozmieszczonej wzdłuż mikrofilamenty co 40nm. Troponina zbudowana jest z 3 podjednostek.

Filamenty grube – są agregatami równolegle ułożonych cząsteczek mechanoenzymu miozyny II. Każda z nich jest dimerem i składa się z 2 łańcuchów ciężkich oraz 4 łańcuchów lekkich. 2 główki tzw. Fragment S odstaje skośnie na boki.

62. Filamenty stabilizujące sarkomer

- filamenty pośrednie typu III, (filamenty desminowe), które łączą miedzy sobą filamenty miozynowe, a sarkolemę za pomocą winkuliny. Stabilizują położenie miofibryli względem siebie i usprawniają skurcz.

- Tytina (konektyna), sięga od lini Z do lini M. Białko nadające sarkomerowi sprężystość. Zapobiega całkowitemu wysunięciu się f. aktynowych spomiędzy f. miozynowych.

- dystrofina i utrofina, białka przytwierdzające pączki miofibryli do sarkolemy, łączą aktynę z sarkolemą.

- nebulina, białko owijające się wokół f. aktynowych i utrzymuje je w właściwym położeniu, stabilizuje.

63. Proces skurczu we włóknach mięśniowych szkieletowych

Sygnałem do skurczu jest depolaryzacja sarkolemy kanalików T w wyniku sygnału z zewnątrz. Zmienia się kształt receptorów, otwierając kanały dla jonów wapnia. Jony wapnia przenikają do cytosolu i wiążą się z tropoininą C (podjednostka troponiny). Zmienia to konformacje całego kompleksu troponiny, na skutek czego odsłania się miejsce w cząsteczce aktyny, które wiążą główki miozyny. Uczynnia to ATP-azową właściwość główek miozyny. ATP ulega hydrolizie, energia uzyskana obraca o 20 stopni konwerter – fragment białka łączący główkę miozyny z łańcuchem ciężkim miozyny. Przesuwa to o 5nm końcową część główki, a wraz z nią przyczepiony do niej fi lament aktynowy. Powoduje to ślizg filamentu aktynowego względem filamentu miozynowego. Proces ten powoduje to pociągnięcie sarkolemy, a co za tym idzie skurcz włókienka mięśniowego. Rozkurcz zachodzi po ponownym przyłączeniu cząstki ATP do główki miozyny, która odłączyła się od aktyny.

64. Komórki satelitarne mięśni szkieletowych

Na powierzchni włókna mięśniowego występują objęte własna blaszką podstawną pojedyncze, niewielkie komórki satelitarne o bardzo niskim poziomie zróżnicowania. Mogą się one namnażać i przekształcać we włókna mięśniowe w procesach regeneracji mięśnia. Komórki satelitarne to mioblasty, które nie zlały się z innymi, lecz pozostały niezmienione.

65. Regeneracja włókien mięśniowych

Po uszkodzeniu włókna mięśniowego dochodzi do martwicy fragmentów komórek najbliższych miejsca uszkodzenia. Przeżywają tylko nieliczne jądra i blaszka podstawna komórek. W miejscu uszkodzenia gromadzą się makrofagi i leukocyty, które fagocytują obumarłe fragmenty komórki mięśniowej. Jednocześnie komórki satelitarne dzielą się, a ich komórki potomne fuzują wytwarzając miotubule w osi uszkodzonej komórki mięśniowej. Ponadto do uszkodzonej komórki mięśniowej mogą migrować komórki macierzyste szpiku kostnego, które mogą różnicować się w komórki mięśniowe. Jeżeli uszkodzeniu ulegnie unerwienie to powoduje to zanik komórki mięśniowej.

66. Typy włókien mięśniowych poprzecznie prążkowanych szkieletowych

Wyróżniamy 3 podstawowe typy włókien mięśniowych.

-Białe, charakteryzują się wysoką szybkością rozprzestrzeniania bodźców, a zarazem szybkim skurczem. Szybko się męczą. Zawierają niewiele mioglobiny, mitochondriów i cytochromu. Głównym źródłem energii jest glikoliza beztlenowa w czasie, której spalają glukozę.

- Czerwone, Charakteryzują się wolnym skurczem i dużą odpornością na zmęczenie. Zawierają dużo mioglobiny i mitochondriów. Źródłem energii jest fosforylacja oksydatywna (tlenowa).

- Pośrednie, posiadają cechy obu rodzajów komórek. Występują w większości mięśni człowieka

67. Budowa histologiczna mięśnia.

Główną maską mięśnia są komórki mięśniowe o równoległym przebiegu, które układają się w pęczki. Między komórkami znajduje się śródmięsna (tkanka łączna właściwa luźna), która zawiera liczne włókna siateczkowate i kolagenowe oraz komórki tkanki łącznej właściwej. Znajduje się w niej gęsta sieć naczyń krwionośnych włosowatych doprowadzających sub. odżywcze do mięśnia, nerwy i naczynia limfatyczne. Ponadto łączy komórki mięśniowe, co koordynuje skurcz i rozkurcz.

Omięsna natomiast to tkanka łączna właściwa zbita (włókna kolagenowe, siateczkowate i nieliczne komórki) otaczająca pęczki komórek mięśniowych.

Namięsna, tkanka łączna właściwa zbita bogata w włókna kolagenowe tworząca torebkę otaczającą cały mięsień – powięź mięśnia.

Tkanka łączna ponadto łączy mięśnie z ścięgnami, rozcięgnami, powięziami i okostną. Przenosi siłę skurczy na kość.

68. Typy komórek w tkance mięśniowej poprzecznie prążkowanej sercowej

Dzielimy je na dwa główne typy: Komórki robocze oraz komórki układu bodźcowo – przewodzącego.

1. Komórki robocze mięśnia sercowego: są rozgałęzione, łączą się z sąsiednimi komórkami za pomocą anastomoz. Komórka posiada 1 lub 2 jądra umieszczone centralnie i stosunkowo nieliczne organelle zgrupowane w strefie przyjądrowej. Przeważająca część komórki zajęta jest przez aparat kurczliwy zorganizowany z sarkomery. Komórki robocze są bogate w glikogen oraz w gromadzący się z wiekiem barwnik lipofuscynę. Zawierają również kropelki lipidowe, które są źródłem energii do produkcji ATP. Ponadto komórki robocze komór i przedsionków różnią się miedzy sobą. Te drugie są cieńsze i posiadają ziarna wydzielnicze – wydzielają przedsionkowy peptyd natriuretyczny, który zwiększa wydalanie sodu z moczem.

2. Komórki układu bodźcowo – przewodzącego serca: Występują w węźle przedsionkowo-komorowym i zatokowo-przedsionkowym. Mają charakter zatrzymanych w wczesnym etapie rozwoju komórek roboczych. Mają słabo rozwinięty aparat kurczliwy, zlokalizowany obwodowo. Wykazują one zdolność do spontanicznej, rytmicznej depolaryzacji błony komórkowej, która przekazywana jest przez neksusy na pozostałe komórki układu. Komórki te są otoczone przez komórki przejściowe. Ponadto występują tu również włókna (komórki) Purkiniego, które występują w pęczkach przedsionkowo – komorowych. (Również słabo wykształcony aparat kurczliwy, mogą być większe od komórek roboczych, łączą się również z komórkami roboczymi, na które przekazują bodziec.)

69. Budowa komórek roboczych w tkance mięśnia poprzecznie prążkowanego sercowego

Komórki robocze mięśnia sercowego: Komórki o średnicy ok. 12um, których długość może dochodzić do 200um. Są rozgałęzione, łączą się z sąsiednimi komórkami za pomocą anastomoz. Komórka posiada 1 lub 2 jądra umieszczone centralnie i stosunkowo nieliczne organelle zgrupowane w strefie przyjądrowej. Przeważająca część komórki zajęta jest przez aparat kurczliwy zorganizowany z sarkomery. Tworzą układ rozgałęziających się i krzyżujących pod ostrym kątem pęczki mikrofilamentów. W oczkach tej sieci znajdują się bardzo liczne mitochondria. Mikrofilaenty oplecione są kanalikami siateczki sarkoplazmatycznej, która jest tu słabiej rozwinięta niż w przypadku mięśni poprzecznie prążkowanych szkieletowych. (tworzą z kanalikami T diady, a nie triady jak w przypadku mięśni szkieletowych) Komórki robocze są bogate w glikogen oraz w gromadzący się z wiekiem barwnik lipofuscynę. Zawierają również kropelki lipidowe, które są źródłem energii do produkcji ATP. W miejscu styku dwóch komórek wytwarzają się specyficzne kompleksy połączeń – wstawki (połączenia przez desmosomy – mechaniczne oraz neksusy – przekazywanie sygnału). Ponadto komórki robocze komór i przedsionków różnią się miedzy sobą. Te drugie są cieńsze i posiadają ziarna wydzielnicze – wydzielają przedsionkowy peptyd natriuretyczny, który zwiększa wydalanie sodu z moczem.

70. Komórki układu bodźcowo-przewodzącego serce – charakterystyka

Komórki układu bodźcowo – przewodzącego serca: Występują w węźle przedsionkowo-komorowym i zatokowo-przedsionkowym. Mają charakter zatrzymanych w wczesnym etapie rozwoju komórek roboczych. Mają słabo rozwinięty aparat kurczliwy, zlokalizowany obwodowo. Wykazują one zdolność do spontanicznej, rytmicznej depolaryzacji błony komórkowej, która przekazywana jest przez neksusy na pozostałe komórki układu. Komórki te są otoczone przez komórki przejściowe. Ponadto występują tu również włókna (komórki) Purkiniego, które występują w pęczkach przedsionkowo – komorowych. (Również słabo wykształcony aparat kurczliwy, mogą być większe od komórek roboczych, łączą się również z komórkami roboczymi, na które przekazują bodziec.)

71. Komórki wewnątrzwydzielnicze serca – charakterystyka

Komórki robocze przedsionków – cieńsze od komórek roboczych komór. Ich średnica to 5-6um. Przeważnie nie zawierają kanalików T, Posiadają dobrze rozbudowaną siateczkę śródplazmatyczną szorstką, aparat golgiego i wyraźne ziarna wydzielnicze, co wiąże się z ich funkcją dokrewną. Wydzielają kilka hormonów peptydowych m.in. przedsionkowy peptyd natriuretyczny, który zwiększa wydalanie sodu z moczem.

72. Budowa komórek mięśniowych gładkich

Komórka mięśniowa gładka ma kształt bardzo wydłużonego wrzeciona, o średnicy 5-10um i zmiennej długości od 20um w ścianach naczyń krwionośnych, poprzez 200um w cewie pokarmowej, do 500um w ścianie ciężarnej macicy. Wydłużone pałeczkowate jądro jest zlokalizowane w najgrubszej, środkowej części komórki, a w pobliżu obu jego biegunów zlokalizowane są wszystkie typowe organelle. Pozostałe rejony zajęte są przez mikrofilamenty tworzące przestrzenną sieć o układzie zgodnym z długą osią komórki. Ilościowo przeważają miofilamenty aktynowe (do 20:1 miofilament miozynowy). Są one zakotwiczone w błonie komórkowej w płytkach gęstych (alfa-aktynina). W miejscach gdzie miofilamenty aktynowe krzyżują się z sobą występują ciałka gęste. (alfa-aktynina i winkulina) Do płytek i ciałek gęstych przyczepiają się również filamenty desminowe. W błonie komórkowej (Sarkolemie) widoczne są liczne kaweole (zagłębienia błony pokryte kaweoliną). Każda komórka otoczona jest od zewnątrz blaszką podstawną

73.Porównanie budowy aparatu kurczliwego w tkance mięśniowej poprzecznie prążkowanej i gładkiej.

Aparat kurczliwy składa się z mikrofilamentów, nazwanych tu miofilamentami. Wyróżniamy dwa rodzaje miofilamentów: cienkie o śr. 6nm zbudowane z białka aktyny i białek towarzyszących, oraz grube o śr. 12nm, zbudowane z miozyny II. Miofilamenty ułożone są równolegle do siebie, tworząc zespoły w formie pęczków (t. m. prążkowana) lub przestrzenne sieci kurczliwe o wydłużonych oczkach (t. m. gładka). Mikrofilamenty aktynowe zakotwiczone są w błonie komórkowej. W trakcie skurczu miofilamenty nie skracają się, a jedynie przesuwają względem siebie. Jest to określane, jako mechanizm ślizgowy. Przesuwające się miofilamenty pociągają błonę komórkową powodując skurcz całej komórki.

74. Proces skurczu w tkance mięśniowej gładkiej – regulacja i przebieg.

Istnieją dwa mechanizmy wyzwalania skurczu mięśni gładkich

a)Skurcz powodowany zwiększeniem stężenia jonów wapnia: Depolaryzacja sarkolemy prowadzi do otwarcia transbłonowych białek kanałowych dla jonów wapnia co powoduje przepływ tych jonów do cytosolu. Jony wapnia łączą się z kalmoduliną, zmieniają jej konformacje, powodując powstanie kompleksu kalmodulina-Ca/kinaza łańcuchów lekkich miozyny. Kinaza fosforyluje łańcuchy lekkie miozyny, które łączą się aktyną. Główki miozyny zyskują aktywność ATP-azy, która hydrolizuje ATP i uwalnia energie zmieniając położenie główki względem miofilamentu aktynowego. Rozpoczyna się ślizganie miofilamentu aktynowego względem miozyny, co prowadzi do skurczu.

b) Skurcz bez zwiększania stężenia jonów wapnia: Pod wpływem hormonu, np.: angiotensyny 2, który się wiąże z receptorami powierzchni komórek mięśniowych, następuje aktywacja białka Rho-A, które jest rodzajem białka G. Białko Rho-A pobudza kinazę Rho, a ta fosforyluje enzym – fosfatazę łańcuchów lekkich miozyny, która w takim stanie jest nieaktywna. Hamuje to de fosforylację kinazy łańcuchów lekkich miozyny i wywołuje stan miocytu nazwany uczuleniem na jony wapnia. Prowadzi to do skurczu miocytów przy niezmieniającym się stężeniu jonów wapnia w cytosolu.

75. Geneza tkanki nerwowej i glejowej

Oba typy komórek powstają z ektodermy cewy nerwowej (neuroektoderma). Niezróżnicowane komórki cewy nerwowej przekształcają się w neuroblasty, z których powstają neurony, lub w spongioblasty, z których powstają komórki glejowe. Neurony zwojów międzykręgowych i częściowo zwojów współczulnych powstają z neuroblastów grzebienia nerwowego, a komórki mikrogleju (rodzaj komórek glejowych) z mezodermy.

76. Klasyfikacja komórek nerwowych

Możemy je klasyfikować na podstawie:

1. Liczby wypustek

- neurony wielobiegunowe: posiadają neuryt i wiele dendrytów, są najczęściej spotykanym typem komórki nerwowej.

- neurony dwubiegunowe: posiadają pojedynczy dendryt i neuryt, odchodzące zazwyczaj po przeciwnych stronach perykarionu; występują np. w siatkówce, niekiedy dendryt może ulec znacznym przekształceniom związanym ze specjalizację czynnościową. Np. komórkach węchowych czy receptorowych siatkówki.

- neurony pseudojednobiegunowe: od perykarionu odchodzi pojedyncza wypustka, po czym rozdziela się na kształt litery T, tworząc dendryt i neuryt. (zarówno jeden jak i drugi maja strukturę aksonu i mogą być otoczone osłonką mielinową) Bodziec przechodzi z dendrytu bezpośrednio na neuryt, omijając perykarion – takie komórki występują w czuciowych zwojach międzykręgowych i czaszkowych.

- neurony jednobiegunowe: bardzo rzadkie u kręgowców, spotykane w rozwoju płodowym; mogą posiadać tylko dendryt lub tylko neuryt.

b) Obszary zajmowane przez wypustki

- typu Golgi I: z długim aksonem docierającym daleko od perykarionu

- typu Golgi II: z krótkim aksonem zlokalizowanym wraz z rozgałęzieniami w pobliżu perykarionu

c) kształt perykarionu

- ziarniste

- gwiaździste

- wrzecionowate

- piramidowe

-gruszkowate

Perykariiony komórek nerwowych wykazują znaczne zróżnicowanie wielkości: od 4um w przypadku neuronów móżdżku do 150um dla komórek piramidowych Betza w korze mózgu.

Podział z wykładu:

1. Neurony polarne – występują w trakcie neurogenezy, komórki rzęskowe narządu przedsionkowo-ślimakowego, komórki kubków smakowych

2. Neurony jednobiegunowe

3. Neurony pseudojednobiegunowe

4. Neurony dwubiegunowe

5. Neurony wielobiegunowe

6. Neurony piramidynowe z kory mózgu – pojedynczy akson, wiele odchodzących dendrytów w kształcie ostrosłupa

7. Neurony Purkiniego z móżdżku – dendryty odchodzące jednym wspólnym rozgałęziającym się pniem

8. Neurony amakrynowe siatkówki – posiada jeden rodzaj wypustek: aksony

77.Budowa komórek nerwowych

Neuron składa się z 3 komórki neuronu (Perykarion) i jego wypustek (Akson i dendryty)

Perykarion - duże jądro z wyraźnym jąderkiem bogatym w euchromatyne. Silnie rozbudowana siateczka śródplazmatyczna szorstka, widoczna w mikroskopie świetlnym, jako tigroid lub ciałka Nissla. Dobrze rozwinięty aparat Golgiego, liczne mitochondria, lizosomy, złogi lipofuscyny i melaniny. Sieć mikrotubul oraz neurofilamentów widoczna jest po wysrebrzeniu w mikroskopie świetlnym

Dendryty – Prowadzą bodźce do perykarionu, są liczne, rozgałęziają się (drzewo dendrytyczne) i tworzą kolce (pączki) dendrytyczne. Zawierają tigroid.

Akson – Przewodzi bodźce do komórki, jest pojedynczy i nie rozgałęzia się. Może oddawać pobocznice (pod kątem prostym). Na końcach tworzy krótkie rozgałęzienie – telodendria. Nie zawiera tigroidu. Zawiera liczne mikrofilamenty, mikrotubule (tworzą szlak transportowy), mitochondria i pęcherzyki z neurotransmiterami.

78 Porównanie aksonów i dendrytów

Dendryty – Prowadzą bodźce do perykarionu, są liczne, rozgałęziają się (drzewo dendrytyczne) i tworzą kolce (pączki) dendrytyczne. Zawierają tigroid.

Akson – Przewodzi bodźce do komórki, jest pojedynczy i nie rozgałęzia się. Może oddawać pobocznice (pod kątem prostym). Na końcach tworzy krótkie rozgałęzienie – telodendria. Nie zawiera tigroidu. Zawiera liczne mikrofilamenty, mikrotubule (tworzą szlak transportowy), mitochondria i pęcherzyki z neurotransmiterami.

79. klasyfikacja synaps

Ze względu na rodzaj przekaźnika:

1. Synapsa elektryczna – połączenie typu neksus, transmisja dwukierunkowa, bardzo szybka, rzadko występuje w układzie nerwowym ssaków. Nie można na nią wpływać.

2. Synapsa chemiczna – przekazywanie impulsu za pośrednictwem neuroprzekaźnika, transmisja jednokierunkowa, opóźnienie w przekazywaniu sygnału, występują powszechnie, można na nie wpływać za pomocą np. środków leczniczych.

Ze względu na budowę:

- synapsa aksono – dendrytyczna (akson -> dendryt)

- synapsa aksono – somatyczna (akson -> perykarion)

- synapsa somato – somatyczna (perykarion -> perykarion)

- synapsa aksono – aksonalna (akson -> askon, neuromodulacja przewodzenia impulsów tj. zwiększanie lub zmniejszanie sygnału)

80. Każda synapsa składa się z części presynaptycznej i postsynaptycznej . Są one przedzielone szczeliną synaptyczną o szerokości 20-30nm . Ograniczające szczelinę obszary błon komórkowych noszą nazwę błony presynaptycznej i postsynaptycznej .

Część presynaptyczna najczęściej ma postać kolbkowatego zakończenia lub rozszerzenia aksonu. Obszar ten zawiera fi lamenty aktynowe , mitochondria , pojedyncze kanały SER i znaczną ilość pęcherzyków synaptycznych . W pęcherzykach zawarty jest neuromediator np. acetylocholina ,noradrenalina , kwas gamma aminomasłowy . W obrębie strefy aktywnej występuje zagęszczenie – pasmo osmofilne o grubości 80 nm , przepuszczalne zbudowane ze stożkowatych wypustek błony komórkowej , ułatwiające przemieszczanie się pęcherzyków w kierunku szczeliny synaptycznej .

Błona pre i postsynaptyczna powiązane są ze sobą za pomocą cienkich mostków utworzonych z kadheryn które są widoczne w szczelinie synaptycznej . w jej obrębie mogą też występować enzymy rozkuł neuroprzekaźniki .

Część postsynaptyczna zwiera przede wszystkim receptory dla neuroprzekaźników , SER , mitochondria oraz obszar zwany zagęszczeniem postsynaptycznym zbudowanym głownie z

filamentów .

81. klasyfikacja komórek glejowych

I . Ependymocyty – wyścielają komory mózgu , kanał centralny rdzenia kręgowego

II. Astrocyty

1. Protoplazmatyczne –występują w istocie szarej mózgowia i rdzenia kręgowego ( liczne, krótkie i silnie rozgałęzione wypustki )

2. Włótkiste – występują głownie w istocie białej ( mniej liczne ale dłuższe wypustki )

III. Oligodendrocyty – występują w istocie białej i szarej ( nieliczne , krótkie wypustki )

1. Typ 1 cienkie i krótkie wypustki oplatające ciała neuronów i ich wypustki

2. Typ 2 większe tworzą nieliczne masywne wypustki formujące osłonki mielinowe w CUN

3. Typ 3 największe ich wypustki otaczają pęczki włókien nerwowych w pniu mózgu i rdzeniu kręgowym

4. Typ 4 nie posiadają wypustek , tworzą osłonki mielinowe, występują w pniu mózgu wokół włókien ruchowych nn czaszkowych .

IV. komórki mikrogleju występ w istocie szarej oraz istocie białej , często układają się w pobliżu naczyń krwionośnych

V. komórki schwanna towarzyszą wł. nerwowym biegnącym poza CUN , tworzą dla nich osłonkę komórkową

82.Astrocyty , typy , występ bud , rola

Astrocyty są największymi komórkami glejowymi , posiadają liczne rozgałęziające się wypustki odchodzące promieniście od ciała komórkowego . Wypustki tworzą błony graniczne glejowe podporowe, okołonaczyniowe , okołonerwowe, wykształcają stopki ssące na błonie podstawnej naczyń włosowatych , przylegają do wolnych powierzchni perykarionów i dendrytów neuronów . otaczają synapsy i mogą wpływać na ich funkcjonowanie . Astrocyty dzielimy na

1. Protoplazmatyczne posiadające liczne , silnie rozgałęziające się wypustki . zarys wypustek jest nieregularny . występują tylko i wyłącznie w istocie szarej mózgowia i rdzenia kręgowego . Ciało komórki posiada typowe organelle wykształcone w umiarkowanym stopniu . niezbyt liczne filamenty glejowe gl w wypustkach.

2. Włókniste posiadają mniej liczne ale znacznie dłuższe wypustki ,zaw. liczne filamenty glejowe . Występują głównie w istocie szarej . ciała pos. typowe organelle lecz nieco gorzej wykształcone niż u astrocytów protoplazmatycznych .

83.Oligodendrocyty typy występ budowa rola

Są to małe komórki z okrągłymi , ciemno barwiącymi się jąderkami , wytwarzają nieliczne i krótkie wypustki . Posiadają dobrze wykształcona RER , liczne polirybosomy ,mitochondria , umiarkowanie rozw Ap Golgiego. Występuja następujące typy oligodendrocytów :

1. Typ 1 cienkie i krótkie wypustki oplatające ciała neuronów i ich wypustki .

2. Typ 2 większe tworzą nieliczne masywne wypustki formujące osłonki mielinowe w CUN

3. Typ 3 największe ich wypustki otaczają pęczki włókien nerwowych w pniu mózgu i rdzeniu kręgowym

4. Typ 4 nie posiadają wypustek , tworzą osłonki mielinowe, występują w pniu mózgu wokół włókien ruchowych nn czaszkowych .

84.Ependymocyty typy , występowanie , budowa , rola

Ependymocyty wyścielają komory mózgu , kanał centralny rdzenia kręgowego . są to komórki sześcienne ściśle przylegające do siebie . na powierzchni wierzchołkowej posiadają rzęski lub mikrokosmki , jądro leży gł w części przypodstawnej . w części nadjądrowej występ ap.Golgiego, siateczka śródplazmatyczna , mitochondria . Część podjądrowa zawiera filamenty pośrednie . Wypustki ependymocytów przeplatają się z wypustkami astrocytów .

85. Komórki mikrogleju występ, budowa ,rola

W największej ilości występują w istocie szarej , nieco mniej występują w istocie białej . Często układają się w pobliżu naczyń krwionośnych . Są to bardzo małe komórki o nieregularnym kształcie , ubogie w cytoplazmę , zawierają ciemne jądro . posiadają krótkie , grube wypustki dzielące się dichotomicznie . Komórki nie zawierają fi lamentów pośrednich. Komórki mikrogleju są największe w fazie spoczynkowej . w przypadku uszkodzonego układu nerwowego ulegają one aktywacji i stają się fagocytami .

86. komórki glejowe OUN – charakterystyka

Tworzą go amficyty , komórki spłaszczone . Towarzyszą komórkom nerwowym w zwojach czuciowych i autonomicznych . Wytwarzają wokół neuronów torebkę , która jest w zwojach czuciowych ciągła a w autonomicznych niekompletna . w części środkowej zawiera jądro oraz typowe organelle a tym preoksysomy . część obwodowa występuje w postaci cienkich blaszek cytoplazmatycznych tworzących zbiegające się połączenia . Komórki te pełnią role izolatora .

87.Powstawanie osłonki mielinowej

- wpuklenie się aksonu do neurolemocytu – błona kom tworzy fałd którego brzegi łączą się ponad aksonem (mezakson)

- wielokrotnie owija się wokół aksonu , powstaje ścisła spirala

-usuwanie cytoplazmy komórki podporowej z przestrzeni między błonami

- wewnętrzne powierzchnie błony łączą się elektronowo gęsta blaszkę ciemna

Grubość osłonki zależy od liczby warstw owiniętych wokół aksonu . osłonka mielinowa występuje odcinkowo , pomiędzy segmentami występują przewężenia Raniviera w których gromadzi się cytoplazma . przekazywanie sygnału jest skokowe . w przewężeniach występują pompy sodowo-potasowe . Wcięcia mielinowe umożliwiają transport cytoplazmy w przekazywanie różnych substancji w głąb .

88. Włókna rdzenne i bezrdzenne – budowa .

Włókno nerwowe jest to wypustka komórki nerwowej wraz z otaczającymi ją osłonkami . Włókna w OUN mogą być izolowane dwoma rodzajami osłonek : osłonką Schwanna i osłonką mielinową . Oba typy są wytworem komórek Schwanna .

Osłonkę Schwanna tworzy cytoplazma szeregowo ułożonych komórek Schwanna wytwarzająca rynienkowate zagłębienie w którym przebiega akson . Na osłonkę pojedynczego aksonu składa się wiele komórek Schwanna stanowiących jej kolejne segmenty.

Osłonka mielinowa tworzy się początkowo podobnie jak osłonka Schwanna . Następnie podwójny fałd błony komórkowej komórki Schwanna (mezakson) tworzący rynienkę wielokrotnie okręca się wokół aksonu przekształcając się w spiralny , wielowarstwowy układ położonych naprzemiennie pokładów fosfolipidowych i białkowych . procesowi temu towarzyszy częściowe wycofywanie białek z owijającej się wokół aksonu błony .Osłonka mielinowa posiada charakter segmentowy , a pojedynczy segment jest wytworem jednej komórki Schwanna . W miejscu , gdzie dwie komórki Schwanna stykają się ze sobą wytwarza się przerwa pomiędzy segmentami osłonki mielinowej noszącą nazwę przewężenia raniveria .

89. Budowa nerwu obwodowego

Nerw obwodowy składa się z równolegle ułożonych pęczków włókien nerwowych zarówno zmielinizowanych jak i bezmielinowych otoczonych i poprzedzielanych elementami tkanki łącznej .

Cały nerw obwodowy otoczony jest włóknistym nanerwiem . Utkanie włókien kolagenowych z domieszką sprężystych chroni nerw przed nadmiernym rozciąganiem . przestrzeń pomiędzy poszczególnymi pęczkami włókien nerwowych wypełnia onerwie .tworzy go nieco luźniejsza tkanka łączna zawierającą naczynia krwionośne . Wewnątrz pęczka poszczególne włókna nerwowe poprzedzielane są siecią włókien kratkowych która nosi nazwę śródnerwia . Na jego terenie można również spotkać naczynia włosowate i nieliczne komórki tkanki łącznej .

90. Budowa zwoju nerwowego

Zwojem nerwowym nazywamy skupisko neuronów poza CUN . Zwój nerwowy otoczony jest dwiema torebkami : zewnętrzną zbudowana z włókien kolagenowych oraz wewnętrzną utworzoną przez 2-3 warstwy płaskich fibroblastów . masę zwoju stanowią skupiska komórek pseudojednobiegunowych poprzedzielane pęczkami włókien nerwowych . Komórki zwojowe zawierają duże jądro z wyraźnym jąderkiem i bogatą w organelle cytoplazmatyczne : dobrze rozw. Ap. golgiego , lizosomy , niekiedy złogi lipofuscyny . po odejściu od perikarionu wspólny pień aksodendrytyczny wykazuje mocno pofałdowany i poskręcany przebieg a następnie rozdziela się w kształcie litery T na dendryt i neuryt .Każda komórka zwojowa otoczona jest pojedynczą warstwą spłaszczonych komórek satelitarnych gwiaździstym kształcie i przeplatających się wypustkach . są to komórki o ubogiej w organelle cytoplazmie a od zwenatrz pokryte są blaszka podstawną . w obrębie zwoju możemy także spotkać również naczynia włosowate przeważnie leżące w pobliżu komórek zwojowych .

91. Budowa histologiczna , funkcje skóry , typy skóry

Skóra składa się z tak zwanej skóry właściwej zbudowanej z tkanki łącznej , oraz naskórka zbudowanego z nabłonka wielowarstwowego płaskiego rogowaciejącego . w obrębie naskórka możemy wyróżnić pięć warstw : podstawna , kolczysta, ziarnista , jasna oraz zrogowaciała . Naskórek oddzielony jest od skóry właściwej błoną podstawną . Funkcje skóry : izolacyjna , stanowi barierę ochronną przed bakteriami i drobnoustrojami , chroni organizm przed promieniowaniem UV , bierze udział w termoregulacji , zawiera gruczoły potowe , zapachowe , mlekowe , odbiór bodźców czuciowych . Skórę możemy podzielić na grubą która występuje na przykład na poduszeczkach u psa . Ten rodzaj skóry nie posiada na swojej powierzchni włosów . Drugi rodzaj skóry to skóra cienka która pokrywa większość ciała i może ona być owłosiona .

92.Budowa naskórka

Naskórek jest najbardziej zewnętrzną częścią skóry mającą kontakt z otoczeniem . Naskórek zbudowany jest z nabłonka wielowarstwowego płaskiego rogowaciejącego . Odzielony jest on od skóry właściwej za pomocą błony podstawnej . W obrębie naskórka możemy wyróżnić 5 warstw . są to :

-warstwa podstawna zbudowana z komórek sześciennych lub cylindrycznych które są połączone z błona podstawną za pomocą półdesmosomów oraz ze sobą za pomocą desmosomów . W obrębie cytoplazmy występuje duże jądro z rąbkiem cytoplazmatycznym , pojedyncze ziarnistości , filamenty keratynowe . W obrębie tej warstwy dochodzi do bardzo licznych podziałów mitotycznych .

- warstwa kolczysta która jest zbudowana z kilku warstw komórek , ich kształt jest zróżnicowany , są połączone za pomocą desmosomów , posiadają duże jądro , liczne tonofilamenty oraz keratynosomy . W obrębie tej warstwy dochodzi do nielicznych podziałów mitotycznych .

-warstwa ziarnista która jest wyraźniej wykształcona w obrębie skóry grubej . Zbudowana jest z kliku warstw komórek które są spłaszczone i posiadają małe jądro. W cytoplazmie występują ziarnistości keratohialiny zawierające białko profilargyne , bardzo liczne tonofilamenty zbudowane z keratyny o dużej masie cząsteczkowej , oraz keratynosomy – ziarnistości wieloblaszkowe okryte błoną .

- warstwa jasna obecna tylko w obrębie skóry grubej , kilka warstw komórek , kom spłaszczone , ubogie w organelle , w cytoplazmie obecne liczne tonofilamenty zbudowane z keratyny o dużej masie cząsteczkowej zespolone za pomocą filagryny .

-warstwa zrogowaciała zbudowana z komorek martwych , występują duże ilości tonofilamentów , komórki zespolone za pomocą filagryny , wyróżnia się warstwę zbitą i złuszczającą się .

93. proces rogowacenia naskórka .

Następuje wzrost ilości tonofilamentów które stopniowo wypełniają całą komórkę . Następnie zachodzi wzrost masy cząsteczkowej keratyn produkowanych w komórkach wraz z ich wiekiem . Im bliżej powierzchni naskórka lezy keratynocyt tym produkuje kreatyne o większej masie cząsteczkowej . Profilagryna uwalniana z ziarnistości keratochialinowych ulega przekształceniu w filagryne która spaja filamenty keratynowe ze sobą , co prowadzi do powstania zrogowaciałych bezpostaciowych mas . Substancje uwalniane z keratynosomów uszczelniają przestrzenie pomiędzy komórkami zwiększając odporność naskórka na wodę .

94.Komórki dodatkowe skóry(melanocyty , komórki Merkla , komórki dendrytyczne )

Melanocyty –wywodzą się z grzebienia nerwowego , najczęściej leżą w przypodstawnej części naskórka . Posiadają wypustki penetrujące wyżej położone warstwy naskórka . Komórki ze zawierają melanosomy w których zawarta jest melanina . Powstawanie melaniny indukowane jest przez promieniowanie UV .

Komórki Merkla . wywodzą się z Komorek nabłonkowych, posiadają elektronowo gęste pęcherzyki , tworzą połączenia z bezrdzennymi włóknami nerwowymi , pełnią funkcje mechanoreceptorów .

Komórki dendrytyczne – wywodzą się ze szpiku kostnego , są doprowadzane do skóry z krwią . Leżą głównie w obrębie warstwy kolczystej naskórka , posiadają liczne wypustki . Jądro bogate w heterochromatyne , cytoplazma uboga w organelle , zawierają ziarnistości birbecka . Pełnią funkcje komórek prezentujących antygen .

95. Czynniki wpływające na barwę skóry

Za barwę skóry odpowiadają przede wszystkim melanocyty (komórki barwnikowe) które zawierają ziarnistości nazywane melanosomami w których zawarty jest barwnik melanina . Sama melanina jest pochodną tyrozyny i powstaje w wyniku działania promieni UV na skórę . Melanina powstaje w ziarnistościach zwanych melanosomami ,które są fagocytowane przez sąsiednie keratynocyty . W komórkach warstwy podstawnej i kolczytej melanosomy gromadzą się ponad jądrami osłaniając w sposób szczególny zawarty w nich dna przez promieniowaniem UV . Zabarwienie skóry zależy głównie od ilości melanocytów w naskórku , a także od ukrwienia skóry .

96.Budowa skóry właściwej

Skóra właściwa zbudowana jest głównie z tkanki łącznej , zawiera włókna kolagenowe I typu i włókna elastyczne . Na jej obszarze występują liczne naczynia krwionośne i włókna nerwowe , zawiera także włókna mięśniowe .Skóra właściwa posiada charakter podporowy i odżywczy . Wyróżnia się jej dwie warstwy :

a)brodawkową która jest stosunkowo wąska , leży bezpośrednio pod naskórkiem , zawiera liczne komórki .

b)sieteczkowa która jest gruba , zawiera liczne włókna kolagenowe i elastyczne , jest skórą technologiczną służy do produkcji wyrobów ze skóry .

97.Gruczoły potowe i zapachowe –budowa i występowanie

a)Gruczoły potowe(wydzielanie typu merokrynowego) – mają kształt cewki o wąskim świetle , zwiniętej w kłębek , sięgającej niekiedy aż do warstwy podskórnej . Cewka jest zbudowana z nabłonka jednowarstwowego sześciennego lub cylindrycznego .Na jej obszarze występują występują dwa rodzaje komórek : liczne komórki jasne które odpowiadają za wydzielanie wody i jonów i nieliczne komórki ciemne produkujące komponent białkowy potu . W obwodowej części cewki występują komórki mioepitelialne lezące pomiędzy komórkami wydzielniczymi a błoną podstawną . odcinek wyprowadzający w obrębie skóry właściwej jest dwuwarstwowy , zawiera liczne tonofilamenty , w obrębie naskórka nie posiada on właściwej ściany , przebiega jak spiralny kanał . gruczoły rozsiane po całym ciele .

b)Gruczoły zapachowe (wydzielanie apokrynowe) ma kształt cewki o szerokim świetle , słabiej skłębionej niż w gruczole potowym . Cewka jest zbudowana z nabłonka jednowarstwowego płaskiego lub cylindrycznego . Występuje dużo komórek ciemnych i nieliczne komórki jasne . Występują komórki mioepitelialne . Bardzo liczne gruczoły u zwierząt .

98. Gruczoł łojowy – budowa i występowanie . ( wydzielanie holokrynowe)

Odcinek wydzielniczy ma kształt woreczka wypełnionego komórkami u wydzieliną . Wydzielinę stanowi łój uwalniany do mieszka włosowego lub bezpośrednio na powierzchnie naskórka ( np. napletek ) . W obwodowej części występują komórki macierzyste , głębiej leżące komórki stopniowo gromadzą substancje lipidowe w coraz większej ilości , co prowadzi do rozpadu jądra komórkowego i degeneracji komórek

99.Budowa histologiczna włosa .

Włos jest najważniejszym wytworem naskórka , produkowany jest przez cebulki włosowe , jest ścisle związany z gruczołami łojowymi . Włos dzielimy na :

1. Łodygę na którą składa się powłoczka włosa zbudowana z jednej warstwy komórek zrogowaciałych , warstwa korowa zbudowana z kilku warstw komórek wrzecionowatych , ułożonych zgodnie z długą osią włosa całkowicie zrogowaciałych , wypełnionych keratyną twardą , oraz rdzeń włosa na którego składają się komórki sześcienne wypełnione miękka keratyną ( występuje tylko w niektórych typach włosów

2. Korzeń włosa – rozszerzona dolna cześć korzenia włosa nosi nazwę cebulki włosa . Cebulka jest miejscem namnażania i różnicowanie komórek tworzących poszczególne warstwy włosa . w obrębie cebulki występują melanocyty . Pochewka włosa zewnętrzna stanowi przedłużenie naskórka , zbudowana z warstwy komórek szcześciennych , oraz kilku warstw komórek wielobocznych . Powyżej ujścia gruczołu łojowego występuje dodatkowa warstwa komórek zrogowaciałych , ułożonych wokół włosa . Z kolei na pochewkę włosa wewnętrzna składa się

- warstwa nabłonkowa jasna zbudowana z jednej warstwy komórek sześciennych

- warstwa nabłonkowa ziarnista zbudowana z kilku warstw Komórek o zróżnicowanym kształcie które zaigrają ziarnistości .

-powłoczka pochewki wewnętrznej włosa (komórki dachówkowato ułożone , zazębiające się z komórkami powłoczki włosa

Komórki pochewki włosa wewnętrznej ulegają rogowaceniu i złuszczają się na wysokości ujść gruczołów łojowych .

100. włos zatokowy – budowa

101.Budowa histologiczna kopyta

Kopyto składa się z:

- puszki rogowej, która odpowiada zrogowaciałej części naskórka.

- tworzywa, tj. tkanka ropotwórcza, odpowiadająca warstwie rozrodczej naskórka.

- odżywo, odpowiada skórze właściwej.

- W tworzywie i odżywie (jako całość) wyróżniamy warstwę brodawkowo – listewkową (zawiera brodawki i listewki ropotwórcze), warstwę naczyniową i warstwę podskórną. W warstwie brodawkowo – listewkowej znajduje się: koronka ropotwórcza, korona ropotwórcza, ściana ropotwórcza, podeszwa ropotwórcza i strzałka ropotwórcza.

Ściana rogowa składa się z: warstwy zewnętrznej (szkliwo, glazura), warstwy środkowej – ochronnej (zbudowana z rogu rureczkowego, najgrubsza), warstwy wewnętrznej –łączącej (zbudowana z listewek rogowych) Podeszwa rogowa i strzała rogowa zbudowana z rogu rureczkowego.

102. budowa histologiczna serca

Serce składa się z dwóch przedsionków i dwóch komór . Na jego budowę histologiczna składają się trzy warstwy . Są to

1. wsierdzie /endocardium/ , stosunkowo cienkie , składa się z trzech warstw :

- śródbłonek wraz z warstwą tkanki łącznej luźnej

- w-wa mięśniowo-spręzysta zbudowana z komórek mięśniowych i włókien kolagenowych ,elastycznych .

- w-wa zewn , stanowiąca utkanie podwsierdziowe zbudowane z tkanki łącznej, zawiera sploty naczyniowe , wł. nerwowe , łączy wsierdzie z śródsierdziem .

b)śródsierdzie /myocardium/ zbudowane z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej sercowej . w tkance mięśniowej obecne są komórki robocze układu bodźcotwórczo-przewodzącego i kom zewnatrzwydzielnicze. . Pomiędzy włóknami obecne są liczne naczynia włosowate . tkanka łączna włóknista buduje pierścienie włókniste do których przyczepiają się włókna mięśniowe .

c)nasierdzie /epicardium/ stanowi blaszkę trzewną worka osierdziowego , zbudowane z nabłonka jednowarstwowego płaskiego i tkanki łącznej .

d) zastawki stanowią zdwojenie wsierdzia : tkanka łączna włóknista zbita i liczne włókna kolagenowe połączone z pierścieniami włóknistymi , od zewnątrz pokryte śródbłonkiem.

103. Rodzaje tętnic

Wyróżniamy trzy typy tętnic :

-tętnice typu sprężystego np. aorta

-tętnica typu mięśniowego np. t ramienna

-małe tętniczki występujące tuz przed naczyniami włosowatymi .

104. budowa tętnicy typu sprężystego

W tętnicy typu sprężystego można wyróżnić trzy warstwy :

-intima zbudowana ze śródbłonka , warstwy podśródbłonkowej oraz z błony sprężystej wewnętrznej

- media zbudowana przede wszystkim z licznych włókien sprężystych i nielicznych komórek mięśniowych gładkich

-przydanka zbudowana z tkanki łącznej włóknistej luźnej . Na jej obszarze występują także naczynia naczyń

105.tętnica typu mięśniowego

Zbudowana z trzech warstw :

-intima na która składa się śródbłonek , warstwa podśródbłonkowa oraz wyraźna błona sprężysta wewnętrzna

-media z licznymi komórkami mięśniowymi gładkimi (ok. 40 warstw) , pojedyncze włókna sprężyste , błona sprężysta zewnętrzna (słabsza niż wewnętrzna)

-przydanka zbudowana z tkanki łącznej zbitej oraz z licznych naczyń naczyń /vasa vasorum/

106.Budowa żył

-intima zbudowana ze śródbłonka , warstwy podśródbłonkowej ( tk łączna wł luźna) , błony sprężystej wewnętrznej

-media zbudowana z tkanki łącznej włóknistej komórek mięśniowych gładkich, blaszka spręż zewn. słabo wykształcona

-przydanka (najgrubsza) zbudowana z tkanki łącznej włóknistej luźnej , występują naczynia naczyń.

W żyłach mogą występować zastawki (zgrubienie błony wewnętrznej) zapobiegające cofaniu się krwi.

107. Porównanie budowy tętnic i żył

Tętnica żyła

- komórki śródbłonka wydłużone komórki śródbłonka wielokątne

-światło naczyń pofałdowane (dotyczy prep histolog) światło naczyń gładkie

- blaszka sprężysta wewn dobrze wykształcona blaszka spręż wewn słabo wykształcona

-bł środkowa jest najgrubsza , zbud z błon bł środkowa zbud z tkanki łącznej włóknistej

- Okienkowatych ,wł sprężyste oraz bogata we włókna kolagenowe, sprężyste

- Kom mięś gł. w rożnych proporcjach niewielka ilość kom mięś gładkich

-w prep histol światło okrągłe bez krwi w preparacie światło wypeł krwią

108.rodzaje i budowa naczyń włosowatych

Naczynia włosowate tworzą sieć pomiędzy tętnicami a żyłami .ich ściana zbudowana jest z ze śródbłonka i błony podstawnej , oraz perycytów . Wyróżniamy trzy typy naczyń włosowatych :

-naczynia włosowate o ścianie ciągłej – Komórki śródbłonka ściśle do siebie przylegają , błona podstawna ma charakter ciągły , transport zachodzi za pomocą pęcherzyków transportujących . Występuje duża liczba perycytów . Ten typ naczyń występuje na obszarze skóry , mięśnie , płuc , CUN.

-naczynia włosowate o ścianie okienkowej – komórki śródbłonka ściśle przylegają do siebie , cytoplazma komórek jest bardzo ścieńczała i wykazuje obecność licznych regularnie rozmieszczonych otworków które w większości są przykryte białkową przeponką . Blaszka podstawna jest ciągła . Ten typ naczyń występuje w jelitach , nerkach , gruczołach dokrewnych .

-naczynia włosowate o ścianach nieciągłych – komórki śródbłonka z porami różnej wielkości ,błona podstawna ma charakter nieciągły , nie występują tu perycyty . Naczynia włosowate o ścianach nieciągłych występują w śledzionie ,wątrobie , szpiku kostnym .

109.Budowa histologiczna i rola grasicy

Grasica jest otoczona łącznotkankową torebką i posiada budowę pseudozrazikową , jej zrąb jest zbudowany z komórek nabłonkowych rozciągniętych na kształt sieci . W oczkach tej sieci tkwia limfocyty, stąd grasica jest narządem limfatyczno-nabłonkowym. Wyróżniamy 4 typy komórek nabłonkowych : komórki gwiaździste, barierowe , ciałka Hassalla, komórki cyst

W każdym zraziku grasicy wyróżniamy część korową(bogatą w limfocyty) i część rdzenna(uboga w limfocyty)ale za to bogata w komórki nabłonkowe.

Najwięcej limfocytów jest w obrębie kory , następnie wędrują one w kierunku rdzenia , podlegają intensywnym podz i dojrzewają , znaczna ich większość ulega degeneracji .

Rola grasicy :dojrzewanie i różnicowanie się limfocytów T , produkcja hormonów peptydowych .

110. komórki nabłonkowe grasicy

Wyróżniamy kilka typów komórek nabłonkowych

-kom. Gwiaździste , najliczniejsze , tworzące sieć , połączone pomiędzy sobą desmosomami , maja charakter wydzielniczy .ich błony posiadają antygeny zgodności tkankowej , ściśle otaczają leżące między nimi limfocyty .

-komórki barierowe są spłaszczone ściśle ze sobą połączone , biorą udział z utworzeniu bariery krew-grasica ,co zabezpiecza limfocyty grasicze będące w trakcie dojrzewania przed zetknięciem z substancjami obcymi antygenowo .

-ciałka Hassala występujące tylko i wyłącznie w części rdzennej , zbudowane z koncentrycznie ułożonych komórek nabłonkowych wykazujących cechy rogowacenia , wapnienia a nawet martwicy

-komórki cyst sześcienne , walcowate z migawkami , śluzowe i inne tworzące ściany spotykanych w grasicy cyst .

111.Bariera krew grasica

Bariera krew-grasica jest utworzona przez ciągłą warstwę spłaszczonych i silnie ze sobą połączonych komórek barierowych które oddzielają od siebie naczynia krwionośne od utkania nabłonkowo-limfatycznego. Bariera krew-grasica zabezpiecza limfocyty grasicze w trakcie ich dojrzewania przed zatknięciem się z substancjami obcymi antygenowo, bowiem ich kontakt w tym okresie wywołałby w stosunku do nich późniejszą tolerancje .

112.inwolucja grasicy

Grasica jest narządem sezonowym , jest silnie rozwinięta w okresie płodowym i u osobników młodych , po osiągnięciu dojrzałości płciowej grasica ulega stopniowemu zanikaniu czyli inwolucji . Wówczas wybitnie maleje ilość limfocytów , dłużej zostaje zachowany zrąb nabłonkowy z ciałkami hassalla , wreszcie ulega on przerośnięciu tkanką tłuszczową i zmienia się w tzw. ciałko tłuszczowe zamostkowe

113.tkanka limfatyczna rozproszona

Tkankę limfatyczna rozproszoną stanowią limfocyty bezładnie rozproszone w tkance łącznej do ktorej dostały się za pomocą naczyń krwionośnych .

114.grudki chłonne budowa , klasyfikacja , występowanie .

Grudki chłonne stanowią grudkową formę tkanki limfoidalnej w której limfocyty są zorganizowane w kuliste obszary . Wyróżniamy dwa rodzaje grudek chłonnych :

-Pierwotne gdzie tkanka siateczkowata jest zasiedlona przez małe limfocyty , głównie typu B podlegające ciągłej migracji i napływowi (grudki te barwią się jednorodnie )

-Wtórne które barwią się niejednorodnie , dzielą się na część środkową , tzw ośrodek odczynowy (ośrodek rozmnażania ) barwiący się słabiej i na otaczający go mankiet . Grudki wtórne powstają w wyniku różnicowania reakcji na antygen , są one miejscem namnażania i różnicowania limfocytów b w kierunku komórek plazmatycznychi komórek pamięci .

115.Budowa histologiczna śledziony

Śledziona jest otoczona łącznotkankową torebką od której odchodzą beleczki tworzące rusztowanie narządu , którego wnętrze zajmuje tkanka łączna siateczkowata wypełniona wolnymi komórkami . W śledzionie wyróżnia się dwa typy utkania : miazgę czerwoną i białą .

Miazgę czerwoną tworzą liczne naczynia zatokowe i żyły oraz leżące miedzy nimi obszary tkanki siateczkowatej wypeł El morfotycznymi . Miazga biała z kolei układa się wokół tętnic i tworzy ją tkanka limfoidalna .

116.funkcje śledziony , typy śledzion u różnych zwierząt

117.Zrąb łącznotkankowy śledziony (torebka ,beleczki , tkanka siateczkowata)

Torebka śledziony jest zbudowana przede wszystkim z włókien kolagenowych . Dodatkowo zawiera ona włókna sprężyste oraz dość liczne komórki mięśniowe gładkie

Beleczki odchodzą od torebki otaczającej śledzione , tworzą one rusztowanie śledziony , posiada ona budowę podobną do torebki.

Tkanka siateczkowata występuje pod dwoma postaciami w śledzionie :jako miazga czerwona i biała

Miazgę czerwoną tworzą liczne naczynia zatokowe i żyły oraz leżące miedzy nimi obszary tkanki siateczkowatej wypeł El morfotycznymi . Miazga biała z kolei układa się wokół tętnic i tworzy ją tkanka limfoidalna

118.budowa miazgi białej śledziony

Skupione jest wokół tętnic centralnych które na całej swojej długości są otoczone pochewką zbudowaną z tkanki limfoidalnej typu rozproszonego , która stanowi rejon grasiczozależny zalesiony gl przez limfocyty T .komórki siateczki układają się regularnie ,często koncentrycznie wokół naczynia . Z pochewkami limfoidalnymi związane są grudki chłonne uwypuklające się bocznie w stos to tętnicy centralnej , zawierają głównie limfocyty B i stanowią obszar grasiczoniezależny miazgi białej .

Na granicy pochewki i grudki występuje tzw. strefa brzeżna która jest uboższa w limfocyty a w oczkach tak siateczkowatej występują erytrocyty .

119.budowa miazgi czerwonej śledziony .

Buduje ją sieć komórek o typie fibrocytów rozpiętych na licznych włóknach srebrochłonnych oraz osiadłe makrofagi . Włókna srebrochłonne łączą się z włóknistym utkaniem torebki i beleczek oraz z włóknami obecnymi w ścianach zatok. W oczkach tk siateczkowatej występują gł. elementy morfotyczne krwi . Na terenie miazgi czerwonej znajdują się końcowe rozgałęzienia .

Drugim podstawowym składnikiem miazgi czerwonej są zatoki śledzionowe które są szerokimi naczyniami których ściana jest zbudowana z komórek pręcikowych i włókien srebrochłonnych

120.krążenie krwi w śledzionie

Tętnica śledzionowa dochodzi do wnęki gdzie rozpada tętnice biegnące w torebce . Te z kolei dzielą się na tętnice beleczkowe biegnące w obrębie beleczek w głąb śledziony , następnie opuszcza ona beleczkę , zostaje otoczona mankietem tkanki limfoidalnej i przyjmuje nazwę tętniczki środkowej . Ta z kolei oddaje drobne gałęzie się unaczyniając grudki chłonne oraz pochewkę . w końcu dzieli się na kilka tzw. naczyń pędzelkowatych biegnących w miazdze czerwonej . każde z nich daje początek prekapilarom otoczonym przez osłonkę zbudowaną z gęsto ułożonych makrofagów na zewnątrz których biegną włókna srebrochłonne . z tych naczyń krew trafia do naczyń włosowatych a następnie jest zbierają za pom. zatok śledzionowych . zatoki uchodzą do żył miazgowych , te do żył beleczkowych , te zbierają się do torebkowych a torebkowe śledzionowej .

121.Budowa histologiczna węzła chłonnego

Węzeł chłonny otacza torebka zbudowana ze zbitej tkanki łącznej , mogącej zawierać nieliczne komórki mięśniowe gładkie . Od torebki odchodzą niekompletne przegrody dzielące węzeł na kontaktujące się ze sobą części .Wnętrze narządu wypełnione jest tkanką łączną siateczkowatą której znaczna większość jest zasiedlona przez limfocyty . pozostałe obszary służą za przepływ limfy . Na obszarze węzła chłonnego można wyróżnić leżącą obwodowo część rdzenną oraz położoną centralnie część rdzenną . Pomiędzy nimi leży tak zwany pas przykorowy .

.

122.Różnice gatunkowe w budowie węzłów chłonnych

123.Zatoki węzła chłonnego

Po przebiciu torebki przez nacz. doprowadzające limfa wpływa do zatok brzeżnych. Następnie dostaje się do wąskich zatok promienistych przechodzących przez cała grubość kory a następnie uchodzi do szerokich zatok rdzenia . Ściany zatok utworzone są przez spłaszczone komórki śródbłonka ,brak jest błony podstawnej a między komórkami występują przerwy .

124.Zrąb łącznotkankowy węzła chłonnego

Wnętrze węzła chłonnego wypełnione jest przez tkankę łączną siateczkowatą w której oczkach znajdują się limfocyty .

125.budowa części korowej ,rdzennej i pasa przykorowego .

W węźle można wyróżnić korę i położoną centralnie część rdzenna . Na granicy kory i rdzenia leży pas przykorowy . W części korowej tkanka limfoidalna tworzy grudki chłonne pierwotne i wtórne które tworzą strefę grasiczozależną węzła.

Pas przykorowy tworzy tkanka limfoidalna rozproszona w której nie występują grudki chłonne . jej granice z kora i rdzeniem są zatarte . Wnikając do kory wypełnia przestrzenie między grudkami , w kierunku downękowym przechodzi w typowy dla rdzenia układ pasm zwanych sznurami rdzennymi .

Część rdzenna zawiera rozgałęziające się sznury tkanki limfoidalnej otaczającej drobne naczynia krwionośne . Część rdzenna jest grasiczoniezależna.

126.Histofizjologia węzłów chłonnych (krążenie limfocytów , funkcje )

Większość elementow przezaczonych do eliminacji dociera do węzła drogą limfy , gdzie podlega fagocytozie przez markofagi. Jeśli są to fragmenty własnych komórek lub cząstki niektórych pyłów proces na tym się kończy. Zjawisku recyrkulacji limfocytów podlegają głownie limfocyty T które opuszczają węzeł naczyniami limfatycznymi i stad trafiają do krwi która rozprowadza je po całym organizmie . Następnie powracają one do węzła naczyniami krwionośnymi . Limfocyty B krążą w mniejszym stopniu . mechanizm recyrkulacji limfocytów powoduje że limfocyty podlegają stałej wyminie .

127.Budowa histologiczna jamy nosowej .

Na jamę nosową składają się nozdrza przedsionek , okolica węchowa jamy nosowej właściwej i okolica oddechowa jamy nosowej właściwej . przedsionek nosa jest wysłany nabłonkiem wielowarstwowym płaskim z grubymi włosami . W obrębie nozdrzy przechodzi on w przejściowy pas nabłonka wielowarstwowego walcowatego . Błona śluzowa zawiera liczne gruczoły śluzowo-surowicze , grudki chłonne oraz liczne sploty żylne .

128. Budowa histologiczna i ultrastruktura części oddechowej jamy nosowej .

W części oddechowej jamy nosowej występują małżowiny nosowe , powietrze w nich zwalnia , jest nawilżane , oczyszczane , ogrzewane .W części oddechowej jamy nosowej występuje nabłonek wielorzędowy urzęsiony . W blaszce właściwa błony śluzowej zawiera liczne gruczoły śluzowo-surowicze oraz sploty żylne . pod blaszką właściwą błony śluzowej występuje ochrzęstna lub okostna.

129.Budowa histologiczna i ultrastruktura części węchowej jamy nosowej .

W części węchowej jamy nosowej występują komórki węchowe z wypustkami , od wypustek odchodzą liczne rzęski . Od podstawy komórki węchowej odchodzą liczne włókna nerwowe .

Komórki podporowe cechują się znacznym rozszerzeniem w części grzbietowej , na ich powierzchni występują liczne mikrokosmki . Komórki podstawne leżą u podstawy , posiadają drobne wypustki , nazywane są komórkami rezerwowymi , mogą przekształcać się w komórki podporowe .

W blaszce występują gruczoły Bowmana wydzielające śluz na powierzchni nabłonka .

130.Budowa nabłonka dróg oddechowych .

W obrębie dróg oddechowych występuje nabłonek wielorzędowy urzęsiony w obrębie którego występuje kilka rodzajów komórek

-komórki z brzeżkiem migawkowym które są zdecydowanie najliczniejsze , posiadają one rzęski w szczytowej części oraz dużo mitochondriów

-komórki kubkowe drugie co do liczebności , są typowymi komórkami wydzielniczymi

-komórki macierzyste ( przypodstawne)

-komórki szczoteczkowe posiadające połączenia z włóknami nerwowymi , są uważane za komórki receptorowe

-komórki dokrewne które są odpowiednikiem komórek enteroendokrynowych

-komórki langerhalsa należące go grupy Komórek prezentujących antygen

131.budowa histologiczna krtani , różnice gatunkowe

Błona śluzowa jest zbudowana z nabłonka wielowarstwowego płaskiego(przedsionek krtani) i nabłonka wielorzędowego urzęsionego (jama krtani) . pod nabłonkiem występuje blaszka właściwa błony śluzowej .

na szkielet chrzęstny krtani z kolei składają się następujące chrząstki : nagłośniowa(ch. Sprężysta), tarczowata(ch.szklista),pierścieniowata(ch.szklista),nalewkowata(szklista),różowate i klinowate(ch.sprężysta) . Fałd głosowy składa się z m.głosowego i w.głosowego , wyst też fałd przedsionkowy.

132. budowa histologiczna tchawicy i różnice gatunkowe

Tchawica składa się z błony śluzowej i błony podśluzowej

Na błonę śluzową składa się nabłonek oddechowy , oraz blaszka właściwa błony śluzowej

Błona podśluzowa z kolei składa się z licznych gruczołów tchawicznych oraz chrząstek połączonych więzadłami . Pomiędzy wolnymi końcami chrząstek tchawicznych występuje także mięsień tchawiczy .

U konia wolne końce chrząstek tchawicznych kończą się na jednej wysokości mięsień tchawiczy występ pod wolnymi zakończeniami , u psa jest tak jak u konia z tym ze m tchawiczy jest nad zakończeniami , u świni jeden koniec góruje nad drugim i m tchawiczy wystep pod zakończeniami ch. Tchawicznych , u krowy wolne Konce chrząstek sa lejkowato zagięte , m tchawiczy pod zakończeniami .

133.Budowa histologiczna płuc

Płuca są pokryte od zewnątrz poprzez opłucną trzewną która ogranicza worek opłucnowy od strony płuc .Płuca składają się z miąższu i tkanki śródmiąższowej. Miąższ płuc stanowi strukturę , w której zachodzi wymiana tlenu z wdychanego i dwutlenku węgla z krwi . Miąsz płuc składa się z oskrzelików i ich odgałęzień oraz pęcherzyków płuc znajdujących się na końcu .Tkanka środmiąszowa jest zbudowana z miękkiej tkanki sprężystej , oraz kolagenowej która zawiera różne gruczoły , włókna mięśniowe gładkie , wł nerwowe i nacz krwionośne .

134. struktura drzewa oskrzelowgo i oskrzelikowego

Drzewo oskrzelowe zaczyna się w rozgałęzieniu tchawicy gdzie dzieli się ona na oskrzela główne , te z kolei dzielą się na oskrzela płatowe , płatowe na segmentowe, segmentowe dzielą się na oskrzela .

Drzewo oskrzelikowe rozpoczyna się od rozgałęzienia oskrzeli na oskrzeliki prawdziwe , następnie prawdziwe dzielą się na końcowe , te dzielą się na oddechowe . oskrzeliki oddechowe dzielą się na przewodziki pęcherzykowe które kończą się woreczkami pęcherzykowymi które są wysłane pęcherzykami płucnymi.

135.unaczynienie płuc

Do płuc doprowadzana jest krew zarówno czynnościowa pochodząca z tętnic płucnych jak i krew odżywcza pochodząca z tętnic oskrzelowych . Tętnice płucne rozgałęziają się zgodnie z rozgałęziami oskrzeli i dochodzą do pęcherzyków płucnych tworząc w ich obrębie liczne naczynia włosowate . krew utlenowana z płuc odprowadzana jest żyłami płucnymi .

136.Budowa histologiczna oskrzeli

W oskrzelach zamiast pierścieni chrzęstnych występujących w tchawicy występują płytki chrzęstne których liczba jest coraz mniejsza wraz ze zmniejszaniem się światła oskrzela . W oskrzelach występują takie same gruczoły jak w tchawicy lecz jest ich znacznie mniej . Pojawia się błona mięśniowa która stopniowo grubieje wraz ze zmniejszaniem się światła oskrzela. Płytki chrzęstne występują do momentu przejścia oskrzeli w oskrzeliki. Błona śluzowa wyścielona jest nabłonkiem oddechowym

137.Budowa histologiczna oskrzelików

W oskrzelikach zanikają płytki chrzęstne występujące w oskrzelach a także zanikają gruczoły . Zmienia się także rodzaj nabłonka . Z wielorzędowego przechodzi on w nabłonek jednowarstwowy sześcienny ,lub cylindryczny . w jego obrębie występują komórki urzęsione , komórki Clara , komórki szczoteczkowe , i komórki ziarniste . Pod nabłonkiem występuje cienka blaszka właściwa błony śluzowej . Blaszka mięśniowa jest proporcjonalnie bardzo gruba , światło oskrzelików jest wyraźnie pofałdowane . W ścianę oskrzelików oddechowych wbudowane są pęcherzyki płucne .

138. Budowa pęcherzyków płucnych .

Pęcherzyki płucne są właściwym terenem wymiany gazowej . Pęcherzyk płucny posiada bardzo cienką ścianę i opleciony jest bardzo gęstą Siecia naczyń włosowatych . Ściana pęcherzyków płucnych zbudowana jest z dwóch typów komórek określanych mianem pneumocytów I i II typu pod nią znajduje się blaszka właściwa błony śluzowej. Pomiędzy poszczególnymi pęcherzykami płucnymi występuje tkanka łączna włóknista luźna .

139.Pneumocyty I i II typu budowa i funkcje

Wyróżniamy dwa typy pęcherzyków płucnych czyli penumocytów . Są to :

-Pneumocyty I typu które są wyraźnie spłaszczone , uczestniczą w wymianie gazowej .

-Pneumocyty II typu są Komorkami sześciennymi , w których występują ziarnistości zawierające dwupalmitynian fostatydylocholiny który wchodzi w skład surfaktantu .

140. Makrofagi płucne Makrofagi płucne występują na obszarze pęcherzyków płucnych i przegród międzypęcherzykowych . Ich zadaniem jest fagocytowanie drobnoustrojów dostających się do organizmu poprzez drogi oddechowe .

141.Bariera krew-powietrze

Bariera krew powietrze składa się kolejno z :

-surfaktantu

-cytoplazma pneumocytu i typu

-blaszka właściwa błony śluzowej

-cytoplazma komórek śródbłonka naczyniowego

142.powstawanie i budowa surfaktantu

Surfaktant jest to substancja produkowana przez pneumocytu typu II i komórki Clara .składa się on z dwóch stref

-hydrofilnej spoczywającej bezpośrednio na pneumocytach

-hydrofobowej kontaktującej się z powietrzem .

Główną funkcja surfaktantu jest zapobieganie zapadaniu się pęcherzyków płucnych , bierze on także udział w tworzeniu bariery krew-powietrze. Syrfaktant podlega ciągłej wymianie : pochłaniają go makrofagi płucne , i pneumocyty II typu w których jest ponownie wykorzystywany .

143.Rozwój przysadki mózgowej

Przysadka Mozgowa jest narządem powstałym w wyniku uwypuklenia części brzusznej międzymózgowia ( część nerwowa) oraz uwypukleniem części grzebietowej jamy ustnej ( część gruczołowa ) Część gruczołowa i nerwowa przysadki to części które nie posiadają niewiele wspólnego pod względem anatomicznym .

144. Budowa histologiczna przysadki mózgowej

Przysadka mózgowa dzieli się na część gruczołową i część nerwową .

- Część gruczołowa jest zbudowana z pasm lub grup komórek poprzedzielanych naczyniami krwionośnymi . Część gruczołową dzielimy na

a)część dalszą w której występują komórki barwnikochłonne i barwnikooporne

b)część pośrednią

c)część guzową która charakteryzuje się bardzo dobrym unaczynieniem .

-część nerwową która dzieli się na pień lejka , wyrostek lejkowaty i wyniosłość pośrodkową

Neurony jądra przykomorowego i nadwzrokowego syntetyzują oksytocyne i waropresyne , pień lejka zbudowany jest z aksonów neuronów wyżej wymienionych jąder oraz komórek zwanych pituicytami . w wyrostku lejkowatym aksony tworzą zakończenia z bezpośrednim sąsiedztwie naczyń włosowatych formują tak zwany narząd neurohemalny .

145.krążenie krwi w przysadce mózgowej

Tętnica przysadkowa górna >splot zewnętrzny>splot włośniczkowy wewnętrzny>naczynia wrotne długie>sieć naczyń włosowatych cz. Dalszej przysadki >żyły przysadkowe>zatoka jamista

Tętnica przysadkowa dolna >naczynia wrotne krótkie>sieć naczyń włosowatych części dalszej przysadki>przysadkowa >zatoka jamista

146.komórki kwasochłonne części gruczołowej przysadki –budowa i aktywność wydzielnicza

Spośród komórek kwasochłonnych części gruczołowej przysadki możemy wyróżnić:

-somatotrofy wydzielające hormon somatotropine . Są to komórki okrągłe z jądrem położonym ekscentrycznie , dobrze rozwinięty RER , aparat Golgiego, liczne ziarnistości .

-laktotrofy wydzielające hormon Prolaktyne . Są to komórki wielościenne z dobrze rozwiniętym RER , Ap golgiego ,licznymi formami lizosomów ,oraz licznymi ziarnistościami wydzielniczymi .

147.komórki zasadochłonne części gruczołowej przysadki mózgowej

Spośród komórek zasadochłonnych cz. Gruczołowej przysadki wyróżniamy :

-tyreotrofy wydzielające hormon tyreotropowy (TSH). Posiada on dobrze rozwiniętą RER , aparat Golgiego , posiada małe ziarnistości wydzielnicze .

-kortykotrofy wydzielające hormon adrenokortykotropowy (ACTH), melanotropine , endorfine . Komórki te posiadają dobrze rozwiniętą RER , Apatat Golgiego , małe ziarnistości położone obwodowo

-gonadotrofy wydzielające hormon folikulotropowy (FSH) i hormon lutenizujący (LH) .Posiadają dobrze rozwiniętą RER , Ap Golgiego i małe ziarnistości.

148.Budowa i rola części dalszej przysadki .

Część dalsza przysadki mózgowej składa się z pasm lub grup komórek poprzedzielanych naczyniami zatokowymi . W obrębie części dalszej przysadki mózgowej występują kilka typów komórek wydzielających różne hormony są to komórki barwnikochłonne i komórki barwnikooporne .

Komórki barwnikochłonne dzielimy na zasadochłonne ( tyreo , kortyko i gonadotrofy) i kwasochłonne (lakto i somatotrofy) . komórki barwnikooporne nie posiadają ziaren wydzielniczyc h i pełnią funkcje komórek macierzystych i podporowych .

149.Budowa i rola części nerwowej przysadki mózgowej .

Neurony jądra przykomorowego i nadwzgórzowego syntetyzują oksytocyne i wazopresyne , pień lejka zbudowany jest z aksonów neuronów w/w jąder oraz z komórek glejowych (pituicytów)

W wyrostku lejkowatym aksony tworzą zakończenia w bezpośrednim sąsiedztwie naczyń włosowatych – formują narząd neurohemalny ( tu uwalniana jest oksytocyna i wazopresyna)

Ziarnistości wydzielnicze transportowane są w aksonach do zakończeń w obrębie narządu neurohelamnego .Na przebiegu aksonów występują rozszerzenia w których skupiają się ziarna wydzielnicze i są widoczne jako tak zwane kule Heringa .

W wyniosłości pośrodkowej występują zakończenia aksonów jąder występujących w obrębie guza popielatego i dna komory III . Jądra te wydzielają czynniki stymulujące lub hamujące wydzielanie (liberyjny lub statyny)

150.Narząd neurohemalny

Narząd neurohemalny występuje na obszarze wyrostka lejkowatego części nerwowej przysadki mózgowej i powstał on w wyniku połączenia naczyń krwionośnych przysadki oraz zakończeń aksonów dochodzących do przestrzeni około włośniczkowej . Jego naczynia mają dobrze przepuszczalne ściany co ułatwia przedostawanie się oksytocyny i wazopresyny produkowanej w jądrze nadwzrokowym i przykomorowym . Hormony te są wydzielane na drodze egzocytozy z zakończeń aksonów .

151.rola wyniosłości pośrodkowej przysadki w regulacji funkcji komórek przysadki mózgowej .

Wyniosłość pośrodkowa zawiera zakończenia aksonów należących do rozproszonych komórek tworzących nieostro odgraniczone drobnokomórkowe jądra w rejonie guza popielatego i dna komory III . produkty komórek tych jąder mają charakter czynników uwalniających czyli liberyn albo czynników hamujących statyn . Czynniki te są uwalniane do naczyń włosowatych rozpiętych w wyniosłości pośrodkowej a także częściowo do płynu mózgowo-rdzeniowego . Zarówno liberyjny jak i statyny dostając się do części gruczołowej przysadki mózgowej regulują wydzielanie jej hormonów.

152.Zmiany budowy i fizjologii szyszynki w trakcie ewolucji .

Szyszynke wykryto po raz pierwszy u ryb która miała postać pustego w środku worka skierowanego do przodu kończącego się blisko powierzchni czaski . szyszynka ryb była zbudowana z trzech typów komórek :

-komórki z wypustka skierowaną do środka (segment zewnętrzny) > struktura fotoreceptorowa mająca za zadanie odbierania bodźców świetlnych . Komórki te są odpowiedzialny za wydzielanie melatoniny

-komórki podporowe

-komórki nerwowe ( zwojowe) połączone z komórkami fotoreceptorowymi

W płazów szyszynka posiada budowę bardzo zbliżoną do szyszynki ryb, z tym że występuje tutaj narząd czołowy ( struktura fotoreceptorowa0

U gadów zamiast woreczka występuje cała masa pęcherzyków , występuje oko ciemieniowe będące odpryskiem nerwu paraszyszynkowego . komórki segmentu zewnętrznego są słabo wykształcone , nie posiadają połączenia z komórkami nerwowymi , ich wydzielanie melatoniny jest szczątkowe .

W szyszynce ptaków występują pinealocyty , komórki podporowe , oraz komórki nerwowe. Wśród pinealocytów wyróżnia się trzy główne typy komórek : pinealocyty typu receptorowego , szczątkowo-receptorowego oraz pinealocyty wydzielnicze.

U ssaków szyszynka jest gruczołem o budowie litej ,pinealocyty nie posiadają barwników światłoczułych sterowane są na drodze nerwowej . u ssaków występuje tak zwany piasek szyszynkowy które są blaszkowatymi złogami jonów magnezu i wapnia . rzadko występuje u zwierząt .

153.Budowa Szyszynki ssaków

Szyszynka ssaków jest gruczołem o budowie litej zlokalizowanym w nadwzgórzu, który składa się głownie z pinealocytów , komórek glejowych oraz otaczających je naczynia krwionośne . Pinealocyty składają się z perykarionu oraz licznych wypustek , nie zawiera barwników światłoczułych , ich działalność wydzielnicza jest sterowana na drodze nerwowej .Pinealocyty posiadają dobrze rozwinięty AG,SER, mitochondria , krople tłuszczu ,i ziarnistości których zawartość jest nieznana .

154.regulacja sekrecji melatoniny u ssaków

Sekrecji melatoniny u ssaków jest regulowana drogą nerwową . W siatkówce występują komórki pręcikowe zawierające melanopsyne (odpowiedzialną za odbiór bodźców świetlnych)które powodują że informacja zostaje przekazana drogą nerwową jądru nadzkrzyżowaniowemu . Stąd impulsy nerwowe trafiają do jąder pośrednio bocznych rdzenia kręgowego i poprzez zwój szyjny przedni trafiają do szyszynki co powoduje wydzielanie melatoniny .

155.jądro nadskrzyżowaniowe budowa i rola

Znajduje się ono nad skrzyżowaniem wzrokowym boczno dobrzusznie od III komory mózgu . Zbudowane jest z małych neuronów których większość zawiera kwas gamma-aminomasłowy i wazopresynę . szczególną cechą neuronów neuronów SCN jest zdolność do endogennej , spontanicznej generacji cyklicznych zmian swojej aktywności o okresie zbliżonym do 24 godzin , neurony tego jadra pełnią rolę generatora rytmu okołodobowego .

156.Budowa histologiczna i rozwój tarczycy

Tarczyca leży na pobliżu chrząstki tarczowatej krtani . składa się z dwóch płatów połączonych ze sobą cieśnią . Cała tarczyca jest otoczona torebką która wnika w głąb narządu dzieląc go na zraziki .

W obrębie zrazików dostrzega się pęcherzyki tarczycy które są otoczone gęstą siecią naczyń krwionośnych . Ściana tych pęcherzyków zbudowana jest z jednej warstwy komórek nabłonkowych leżących na blaszce podstawnej . kształt tych komórek jest zmienny i zależy od stanu czynnościowego tarczycy . Pomiędzy poszczególnymi pęcherzykami tarczycy występuje dodatkowa populacja komórek tzw. Komórki C które produkują hormon Kalcytonię która obniża poziom jonów wapnia we krwi .

Tarczyca powstaje z endodermalnego nabłonka dna pierwotnej jamy ustnej , jej rozwój rozpoczyna się około 4 tygodnia zycia zarodka , około 7 tygodnia osiąga ona swoją ostateczną pozycje (powierzchnie przednią tarczycy) . Komórki C tarczycy mają odmienne pochodzenie - 5 wewnętrzna kieszonka skrzelowa.

157.Komórki pęcherzykowe tarczycy –budowa i ultrastruktura

Komórki pęcherzykowe tarczycy budują ścianę pęcherzyka tarczycy .Leżą one na blaszce podstawnej. Ich kształt zmienia się w zależności od ich stanu czynnościowego . Wyróżnia się dwie fazy wzmożonej aktywności tych komórek :fazę sekrecji podczas której wydzielają ona do światła pęcherzyka tyreoglobuline oraz faze resorpcji podczas której ujodowana tyreoglobulina jest pochłaniana z powrotem . Ponadto wyróżnia się fazę spoczynku . Podczas wzmożonego stanu czynnościowego komórki tarczycy przyjmują formę komórek walcowatych, wówczas posiadają one dobrze rozwinięty aparat Golgiego , siareczke środplazmatyczna szorstką, lizosomy oraz drobne ziarnistości wydzielnicze ,zaś podczas spoczynku są komórkami spłaszczonymi posiadającymi zredukowane organelle.

158.komórki C tarczycy –ultrastruktura , synteza hormonów.

Komórki tarczycy występują w przestrzeniach pomiędzy pęcherzykami tarczycy jak i w ich ścianie .

Są to komórki nieco większe od Komorek pęcherzykowych , posiadają jasną cytoplazmę i charakteryzują się bardzo dużą ilością ziarnistości wydzielniczych . Komórki C tarczycy produkują hormon Kalcytonine który obniża poziom jonów wapnia we krwi chociażby poprzez hamowanie uwalniania wapnia z kości przez osteoklasty .

159.budowa histologiczna i rozwój przytarczyc .

Przytarczyce są narządami występującymi najczęściej na tylnej powierzchni tarczycy . otoczone są torebką która wnika w głąb i dzieli gruczoł na zraziki . Spośród komórek gruczołowych budujących tarczyce można wyróżnić komórki główne oraz komórki oksyfilne . Komórki główne dzielą się na jasne i ciemne . komórki główne należą do najmniejszych komórek w organizmie , posiadają kształt wieloboczny i centralnie położone jądro . Stosunek komórek ciemnych do jasnych wynosi 3:1 . komórki głownie ciemne są uważane za miejsce powstawania parathormonu który jest hormonem działającym antagonistycznie w stosunku do kalcytoniny . Posiadają one dobrze rozwinięty aparat Golgiego i niezbyt duże ziarnistości wydzielnicze . komórki oksyfilne są nieco większe , posiadające dużą ilość mitochondriów , uważa się je za komórki degenerujące .

160.Rozwój nadnerczy

Nadnercze jest parzystym narządem nakładającym się na górnym biegunie nerek . Ma kształt półksiężycowaty i jest otoczony torebka łącznotkankową od której odchodzą odnogi wchodzące wewnątrz narządu , które podtrzymują naczynia krwionośne i komórki endokrynowe .

Komórki endokrynowe wywodzą się z mezodermy a komórki rdzenia z grzebienia nerwowego .

161. budowa histologiczna , ultrastruktura i aktywność wydzielnicza warstwy kłębkowatej kory nadnerczy

Komórki warstwy kłębkowatej tworzą kłębki lub łuki , stanowi ona około 15 % grubości kory. Komórki posiadają duże jądro , bardzo dobrze rozwiniętą RER , mitochondria kanalikowe , występują pojedyncze pojedyncze krople lipidowe , komórki nie zawierają ziarnistości wydzielniczych , ich głównym zadaniem jest wydzielanie mineralokortykoidów np. aldosteronu

Ta warstwa kory nadnerczy jest miejscem intensywnego podziału komórek .

162.budowa histologiczna , ultrastruktura i aktywność wydzielnicza warstwy pasmowatej kory nadnerczy.

Komórki warstwy pasmowatej układają się w szeregi zgodnie z przebiegiem naczyń krwionośnych , stanowi ona około 85% grubości kory . Komórki tej warstwy posiadają duże jądro , dobrze rozw. RER , mitochondria kanalikowe , b liczne krople lipidowe , brak ziarnistości wydzielniczych . komórki tej warstwy wydzielają glikokortykoidy np. kortykosteron , kortyzol

163. budowa histologiczna , ultrastruktura i aktywność wydzielnicza warstwy siatkowatej kory nadnerczy.

Komórki tworzą rozgałęziające się szeregi tworzące przestrzenna sieć . Stanowi ona około 5% grubości kory . Komórki posiadają dobrze rozw RER , mitochondria kanalikowe , pojedyncze krople lipidowe , wtręty lipofuscyny , nie posiadają one ziarnistości wydzielniczych . Wydzielają one sterydy płciowe

164. . budowa histologiczna , ultrastruktura i aktywność wydzielnicza rdzenia nadnerczy.

Rdzeń nadnerczy zawiera w swojej budowie komórki chromochłonne (najliczniejsze) i komórki zwojowe .komórki chromochłonne charakteryzują się dobrze rozwiniętym aparatem Golgiego , RER , mitochondriom grzebieniastym . komórki te zawierają ziarnistości wydzielnicze w postaci małych pęcherzyków . komórki chromochłonne mogą stanowić populację jednorodną lub heterogenną . Wówczas można je podzielić na komórki główne wydzielające andrenaline i komórki poboczne wydzielajce noradrenaline . Hormony te powstaja z tyrozyny .

165.Budowa histologiczna warg , policzków podniebienia twardego ,podniebienia miękkiego .

W budowie warg i policzów można wyróżnić kolejno licząc od zewnatrz : skóre , mięsnie okręzne ust i mięśnie mimiczne , od środka do mięśni przylega błona śluzowa z nabłonkiem wielowarstwowym płaskim mogącym posiadać cechy rogowacenia . Blaszka właściwa błony śluzowej posiada liczne niewielkie gruczoły ślinowe , a w przypadku policzków są to gruczoły policzkowe . skóra w obrębie policzków jest ścieńczała .

Podniebienie twarde i miękkie jest pokryte błoną śluzową składającą się z nabłonka wielowarstwowego płaskiego i leżącego pod nią blaszka właściwą błony śluzowej . W niej mogą występować gruczoły podniebienne .

166. Budowa i rozwój zęba

Ząb składa się z korony, szyjki i korzenia.

W środku zęba znajduje się komora zęba, która przechodzi w kanał korzeniowy otwierający się otworem. Przez te otwory wnikają nery i naczynia. W komorze zęba występuje tkanka galaretowata dojrzała – miazga zęba. Komórkami tworzącymi ząb są odontoblasty. Znajdują się one w zębinie. (Na zewnątrz znajduje się zębina całkowicie zmineralizowana z wypustkami odontoblastów, wewnątrz – prezębina, czyli jej cześć niezmineralizowana leżąca przy odontoblastach.) Odotoblasty to cylindryczne komórki o przypodstawnym jądrze i dobrze wykształconej szorstkiej siateczce śródplazmatycznej i aparacie golgiego. Od ich części wierzchołkowych na zewnątrz odchodzą wypustki wydzielające substancje (kolagen, wytwarzają zmineralizowaną warstwę wierzchołkową)

Koronę zęba pokrywa szkliwo – bezkomórkowa struktura, zmineralizowana w 95%. Zbudowana z dużych kryształków (pryzmaty szkliwa). Charakteryzują się dużym uporządkowaniem, dużą wytrzymałością i kruchością.

Korzeń zęba pokrywa cement – budową przypomina tkankę kostną. Składa się z cementocytów, cementoblastów, włókien kolagenowych typu I i zmineralizowanej istoty międzykomórkowej.

Ząb do wyrostka zębodołowego mocują więzadła (skośne, okrężne, wierzchołkowe) i ozębna.

Rozwój zęba:

- powstaje z ektodermalnego nabłonka i mezenchymy

- W procesie kondensacji mezenchymy tworzą się charakterystyczne wypustki nabłonka.

- Wypustkę nabłonka otacza brodawka zębowa, tworząc narząd szkliwo twórczy.

- Odontoblasty wykształcają się z mezenchymy

- Pojawiają się komórki szkliwo twórcze (amyloblasty)

167.Gruczoły ślinowe – klasyfikacja , budowa histologiczna ,ultrastruktura i histofizjologia (ślinianki surowicze , mieszane , śluzowe )

Gruczoły ślinowe możemy podzielić na trzy typy : ślinianki typu surowiczego , ślinianki typu śluzowego i ślinianki typu mieszanego.

Ślinianki otoczone są łacznotkankową łacznotkankową torebką . Ślinianka typu surowiczego zbudowana jest z licznych pęcherzyków surowiczych mających kształt kulisty którego wyscielaja piramidowe komórki surowicze o kulistym jadrze umieszczonym bliżej podstawy i zasadochłonnej cytoplazmie . komórki te posiadają dobrze rozwiniętą RER , aparat Golgiego i liczne ziarna wydzielnicze . boczne błony komórkowe wpuklają się rynienkowato tworząc kanaliki międzykomórkowe komunikujące się ze światłem pęcherzyka . komórki tworzące pęcherzyk otoczone są komórkami mioepitelialnymi . Ślinianka śluzowa jest zbudowana z licznych cewek śluzowych mających kształt krótkiej, ślepo zakończonej rurki . Wyścielają ją komórki sześcienne lub piramidowe posiadające dobrze rozwinięty ap Golgiego , liczne ziarna wydzielnicze . Na końcu cewki śluzowej często spotyka się grupę kilkunastu komórek surowiczych tworzących czapeczkę która może być nazywana jako półksiężyc surowiczy . komórki śluzowe komunikują się ze światłem cewki za pomocą wąskich kanalików międzykomórkowych .

Przewody wyprowadzające ślinianek składają się z wstawki i przewodu prążkowanego

168.Język , budowa (brodawki , kubki smakowe, różnice gatunkowe)

Język pokryty jest błoną śluzową która od góry składa się z nabłonka wielowarstwowego płaskiego i blaszki właściwej błony śluzowej . Na dolnej powierzchni języka dodatkowo występuje błona podśluzowa . Główną masę języka zajmują mięśnie podłużne (od trzonu jezyka do nasady od strony gornej i dolnej) , mięsnie poprzeczne ( od przegrody na lewo i prawo) i mięsnie pionowe ( on pow. brzusznej do grzbietowej) Na grzbietowej części języka występują brodawki języka które dzielimy na mechaniczne (nitkowate, stożkowate, soczewkowate, ) i smakowe ( grzybkowate, okolone, liściaste ) .Brodawki stożkowate i soczewkowate występują tylko u przeżuwaczy . u konia występuje chrząstka języka , a u mięsożernych i świń występuje Lyssa czyli skupisko tkanki łącznej .

Kubki smakowe maja kształt beczułki leżą na błonie podstawnej , zawieraja komórki podstawne smakowe i podporowe, posiadaja otworek smakowy , występują na bocznych powierzchniach brodawek smakowych języka , są receptorami zmysłu smaku .

169.budowa ściany cewy pokarmowej

Ściana cewy pokarmowej dzieli się na :

-błonę śluzową w ktorej możemy wyróżnić

a)nabłonek

b)blaszke właściwą błony śluzowej ( tk. łączna włóknista luźna)

c)blaszkę mięsniową błony śluzowej

-Tkankę podśluzową (tk łączna włóknista luźna)

-Blonę mięśniową

a)w-wa okrężna (wewn)

b)w-wa podłużna ( zewn)

-Błona surowicza ( tk. Łączna i nabłonek jednowarstwowy płaski ) poza otrzewnowo występuje przydanka

170. budowa histologiczna gardła

	Bł śluzowa	Tk. podśluzowa	Bł mięśniowa	przydanka
Cz oddechowa	Nabłonek wielorzędowy , blaszka właściwa z dobrze rozw systemem grudek chłonnych	Dobrze rozwinięta	Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana	Tkanka łączna wł luźna
Cz pokarmowa	Nabłonek wielowarstwowy płaski , blaszka właściwa bł śluzowej	Słabo rozwinięta

171.budowa histologiczna przełyku i różnice gatunkowe

Przełyk jest typowym narządem rurowym . Od zewnątrz pokryty jest przydanką (do przepony) lub błona surowiczą (od przepony) . Światło przełyku tworzy fałdy podłużne . Błona śluzowa przełyku jest zbudowana z nabłonka wielowarstwowego płaskiego , pod którą znajduje się blaszka właściwa błony śluzowej i blaszka mięśniowa .Tkanka podśluzowa przełyku jest stosunkowo obszerna , na jej obszarze występują gruczoły przełykowe . Na błonę mięśniową przełyku składają się dwie warstwy : w-wa okrężna (wewn) i podłużna (zewn) . Przełyk przeżuwaczy posiada mięśniowke poprzecznie prązkowaną na całej długości , oraz nabłonek rogowaciejący ,u koni 2/3 długości przełyku posiada mięśniówke szkieletową , reszta gładka .Nabłonek rogowaciejący . u mięsożernych przeważa mięśniówka poprzecznie prążkowana , nabłonek nierogowaciejący . U świń przeważa mięśniówka poprzecznie prązkowana , nabłonek rogowaciejący .

172.klasyfikacja żołądków ,różnice gatunkowe w budowie żołądków u zwierząt domowych .

Zołądki możemy podzielić na żołądki proste i żołądki złożone . Żołądek prosty wyścielony jest jednym typem nabłonka (n jednowarstwowy cylindryczny) . Taki typ żołądka posiadają mięsożerne i człowiek.

Z kolei żołądek złożony można dodatkowo podzielić na jednokomorowe ( świnie , konie) oraz wielokomorowe ( przeżuwacze) .W tym typie żołądka występują dwa rodzaje nabłonka : n wielowarstwowy płaski i jednowarstwowy cylindryczny. Dlatego tez można je nazywać żołądkami typu przełykowo-jelitowego.

173.przedżołądki-budowa

-Żwacz . Wysłany jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim chroniącym przed toksynami . Błona śluzowa żwacza tworzy liczne brodawki żwacza , w jej obrębie nie występuje blaszka mięśniowa .

-Czepiec . Jego głównym zadaniem jest oddzielenie treści strawionej od treści niestrawionej .Wewnętrzna powierzchnia czepca przypomina plaster miodu, zbudowana jest z listewek , na krorych powierzchni występują liczbe komórki czepca .Listewki zawierają komórki mięśniowe gładkie . Wysłany jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim.

-księgi. Jego powierzchnia wewnętrzna zbudowana jest z licznych blaszek, przypomina otwartą książke . Taka struktura służy do odwodnienia pokarmu. Na blaszkach występują brodawki, pomiędzy ścianami blaszek występuje blaszka mięśniowa błony śluzowej . W blaszkach większych występują dodatkowo włókna mięsniowe pochodzące z błony mięśniowej .

174.Budowa histologiczna żołądka człowieka i mięsożernych

Żołądek człowieka i mięsożernych to typowy model żołądka składający się z błony sluzowej , tkanki podśluzowej, błony mięśniowej oraz błony surowiczej .

Błona śluzowa składa się z nabłonka jednowarstwowego cylindrycznego posiadającego zdolność do wytwarzania śluzu , blaszki właściwej błony śluzowej ,oraz błony mięśniowej która może być dwuwarstwowa .

Tkanka podśluzowa zawiera oprócz tkanki łącznej splot nerowy podśluzówkowy oraz naczynia krwionośne .

Błona mięśniowa jest zbudowana z trzech warstw licząc od wewn : skosna , okręzna i podłużna.

Błona surowicza składa się z tkanki łącznej i nabłonka jednowarstwowego płaskiego. Wewnętrzna powierzchnia żołądka wykazuje obecność fałdów oraz wąskich rowków dzielących je na tzw pola żołądkowe . pomiędzy polami żołądkowymi występują dołeczki żołądkowe, zaś w obrębie Pol żołądkowych występują mniejsze dołeczki żołądkowe . w obrębie wpustu występ gruczoły wpustowe, w obrębie trzonu wystep gruczoły żołądkowe właściwe a w obrębie oddzwiernika występuja gr oddzwiernikowe. Char cechą żoładka mięsożernych jest występowanie blaszki podgruczołowej która występuje pomiędzy dnami gr, żołądkowych a bł mięśniową . zbudowana jest z tk łącznej włóknistej zbitej

175.budowa histologiczna części przedżołądkowej i części gruczołowej żołądka świni

Częśc przedzoładkowa żołądka świni zajmuje niewielki obszar żołądka i znajduje się w początkowym jego odcinku jako kontynuacja przełyku . Występuje tutaj nabłonek wielowarstwowy płaski nie posiadający żadnych gruczołów . Z kolei część gruczołowa żołądka świni zajmuje znaczny obszar żołądka . pomiędzy nabłonkiem części bezgruczołowej a nabłonkiem cześci gruczołowej nwystępuje gwałtowne przejście . Gruczoły wpustowe zajmują znaczną część obszaru gruczołowego, z kolei gruczoły żołądkowe właściwe stanowią stosunkowo wąski pas znajdujący się w okolicy części dennej żołądka .Część oddzwiernikową znajmują z kolei gruczoły oddziwiernkowe .

176.komórki budujące gruczoły żołądkowe właściwe ultrastruktura i funkcja

-komórki główne wytwarzające enzymy , występują w obrębie dna gruczołu posiada dobrze rozwinięte jądro komórkowe , RER , aparat Golgiego , ziarnistości słabo widoczne . W ziarnistościach występuje pepsynogen , lipaza żołądkowa

-komórki okładzinowe posiadają duże jądro , dużą ilośc mitochondriów . Występują także kanaliki wewnątrzkomórkowe wypełnione mikrokosmkami. Służą one do pompowanie jonów wodorowych i chlorowych do światła gruczołu

-komórki śluzowe szyjki których jądra leżą przypodstawnie , część wierzchołkowa wypełniona jest śluzem

-komórki enteroendokrynowe produkujące substancje o charakterze regulatorowym , posiadają ziarnistości wydzielnicze w części przypodstawnej

-komórki macierzyste występujące na dnie dołeczka żołądkowego i ciesnie , stanowia pule regeneracyjną dla szybko złuszczających się komórek śluzowych oraz dla komórek gruczołu.

177.ukształtowanie powierzchni błony śluzowej żołądka właściwego , nabłonek powierzchowny żołądka właściwego .

Wewnętrzna powierzchnia żołądka wykazuje obecność fałdów oraz wąskich rowków dzielących ją na tak zwane pola żołądkowe . Na powierzchni pól znajduja się niewielkie punktowe zagłębienia . zarówno rowki jak i zagłębieni a utworzone są przez głębiokie wpuklenia nabłonka pokrywającego powierzchnie żołądka uwidaczniające się na przekrojach mikroskopowych jako dołeczki żołądkowe .

Nabłonek powierzchowny żołądka właściwego to nabłonek jednowarstwowy cylindryczny posiadający zdolność do wydzielania śluzu zabezpieczającego powierzchnie żołądka przed samostrawiniem .

178.Budowa histologiczna i ultrastruktura dwunastnicy , jelita cienkiego i biodrowego .

Błona śluzowa jelita cienkiego wytwarza kosmki jelitowe , przy podstawie kosmków występują gruczoły jelitowe . Blaszka mięsniowa błony sluzowej posiada dwie warstwy . Nabłonek pokrywający jelito cienkie to nabłonek jednowarstwowy cylindryczny . Budują go kilka warstw komórek :

-komórki z rąbkiem wchłaniającym które stanowią znaczną większośc

-komórki kubkowe wydzielające śluz . Im bliżej odbytu , tym ich liczba się zwieksza .

-na dnie gruczołów występują komórki panetha charakterystyczne dla jelita cienkiego . w nabłonku występują także komórki enteroendokrynowe .

Dodatkowo w blaszce właściwej dwunastnicy występują gruczoły dwunastnicze Brunnera , zaś jelito biodrowe charakteryzuje się stosunkowo krótkimi kosmkami i licznymi grudkami chłonnymi pokrytymi przez komórki M.

179.komórki nabłonka jelit – typy ( szczegółowa charakterystyka poszczególnych typów komórek, ultrastruktura i cykl życiowy )

-komórki z rąbkiem wchłaniającym umiarkowanie duże , na powierzchni występują liczne mikrokosmki ich funkcja to wchłanianie substancji pokarmowych i ostateczne procesy trawienia.

-komórki kubkowe posiadające jądro zepchniete do podstawy , zawierają liczne ziarnistości wydzielnicze

-komórki Panetha występujące na dnie gruczołów pełnią funkcje obronne

-komórki niezróżnicowane (macierzyste)

-komórki enteroendokrynowe

-Komórki m o posiadające kształt odwróconej filiżanki , pokrywają grudki chłonne

180.Budowa i funkcja kosmków jelitowych .

Kosmki jelitowe występują w na całym obszarze jelita cienkiego .są one palczastym uwypukleniem blaszki właściwej błony śluzowej . Ich szkielet zbudowany jest z tkanki łącznej luźnej i komórek mięśniowych gładkich które pochodzą od blaszki mięśniowej błony śluzowej .kosmek pokryty jest nabłonkiem jednowarstwowym cylindrycznym. W kosmku występuje centralnie leżące naczynie limfatyczne które jest oplecione przez naczynia włosowate . krew do naczyń włosowatych doprowadzana jest cienka tętniczką zaś zostaje odprowadzona żyłką . Funkcją kosmków jelitowych jest zwiększenie powierzchni chłonnej jelit przez co wchłanianie substancji pokarmowych stało się znacznie bardziej efektywne .

181. Budowa jelita grubego

Jelito grube charakteryzuje się brakiem kosmków jelitowych , pozostały jedynie gruczoły jelitowe . Nie występują także komórki Panetha , w przewadze występują komórki kubkowe których liczba się zwiększa im bliżej odbytu. Dodatkowo w jelicie grubym ( w porównaniu do jelita cienkiego) znajduje się dużo większa liczba grudek chłonnych w obrębie blaszki właściwej błony śluzowej . Warstwa podłużna komórek gładkich może tworzyć taśmy

182.Budowa kanału odbytowego

Kanał odbytowy jest końcowym odcinkiem przewodu pokarmowego zakończonego odbytem . Błona śluzowa i podśluzowa tworzy podłużne fałdy (kolumny odbytnicze) , błona podśluzowa zawiera liczne sploty żylne a w błonie mięśniowej można wyróżnić dwa zwieraczek : wewnętrzny zbudowany jeszcze z mięśniówki gładkiej i zewnętrzny zbudowany z mięsni szkieletowych . Przy końcu kanału nabłonek jelitowy zostaję zastąpiony przez nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący , który po zewnętrznej stronie przechodzi w skóre .

183Gruczoły okolicy odbytu u zwierząt .

-Gruczoły odbytnicze mające charakter łojowy

-gruczoły około odbytnicze (łojowe), związane ze skórą

-zatoki około odbytnicze i ich gruczoły . gruczoły zatok około odbytniczych łojowe u kota , zapachowe u psa .

184.Struktury układu nerwowego i limfatycznego w ścianie jelit.

Elementy mięśniowe i gruczołowe cewy pokarmowej pozoastają pod kontrolą autonomicznego układu nerwowego zorganizowanego w trzy sploty nerwowe : podśluzówkowy Meissnera i schabadascha oraz splot mięśniówkowy Auerbacha . Splot Meissnera zlokalizowany jest w błonie podśluzowej ściany jelit , splot schabadascha występuje na granicy błony sluzowej i wewnętrznej wa-wy mięśniówki , zaś splot Auerbacha występuje pomiędzy zewn a wewn warstwą błony mięśniowej .

Tkanka limfoidalna cewy pokarmowej występuje na jego całej długości . Pojedyncze grudki chłonne występujące w przełyku i żołądku są zlokalizowane a blaszce właściwej błony śluzowej , natomiast w jelitach miejscem ich występowania jest głownie błona podśluzowa . W jelicie grubym występują zgrupowania grudek chłonnych nazywanych kępkami peyera na powierzchni których zamiast nabłonka jelitowego występują komórki M

185.Budowa histologiczna wątroby – różnice gatunkowe

Wątroba jest największym jest gruczołem ustroju . Składa się z czterach płatów : płata lewego , prawego ,ogoniastego i czworobocznego . Wątroba otoczona jest łącznotkankową torebką od której odchodzą w głąb narządu przegrody dzieląc go na zraziki . Poszczególne zraziki zbudowane są z podstawowych jednostek strukturalnych wątroby zwanych hepatocytami . Klasyczny zrazik wątrobowy ma kształt graniastosłupa, przez ich środek przechodzi żyła centralna . Pomiędzy zrazikami występuje tkanka łączna z naczyniami krwionośnymi i przewodami żółciowymi .

Najbardziej wyraźny podział na płaty występuje u mięsożernych i u świni , z kolei zatarty podział występuje u bydła i koni . Konie ponadto nie posiadają pęcherzyka żółciowego .

186.Ultrastruktura ii funkcja hepatocytu .

Hepatocyt jest wielokątną komórką która może zawierać dwa jądra ( komórki mogą wyć poliploidalne . Wszystkie organelle hepatocytu są bardzo dobrze rozwinięte . dodatkowo w jego wnętrzu występują ziarnistości zawierające glikogen oraz krople tłuszczu. Każda komórka wątrobowa posiada dwa bieguny : naczyniowy i żółciowy . Główne funkcje hepatocytu to :

-magazynowanie glukozy

-produkcja białek występujących we krwi ( z wyjątkiem immunoglobulin)

- produkcja czynników krzepnięcia krwi

-przemiana kwasów tłuszczowych

-procesy detoksykacji leków , hormonów i alkoholu.

-produkcja żółci .

187.krążenie krwi w wątrobie

Żyła wrotna>żyły miedzypłatowe >żyły miedzyzrazikowe>zyły około zrazikowe

Tętnica wątrobowa > t. miedzy płatowe >t międzyzrazikowe >t. około zrazikowe

Żyły miedzyzrazikowe , około zrazikowe , oraz Tętnice miedzyzrazikowe i okołozrazikowe uchodzą do kapilar występujących w tkance łącznej i wokół przewodów żółciowych . Kapilary te następnie uchodzą do zatok wątrobowych , te z kolei to żył centralnych , centralne do ż podzrazikowych ,te do ż wątrobowych a wątrobowe do czczej tylnej .

188.naczynia zatokowe i otaczające je przestrzenie okołonaczyniowe w wątrobie .

Naczynia zatokowe tworzące w zraziku gęsta sieć charakteryzują się bardzo cienką , nieciągła ścianą . Ścianę tę budują komórki śródbłonkowe posiadające na całej powierzchni poza okolicą jądra komórkowego liczne otwory o zróżnicowanej wielkości i poszerzone miejscami szczeliny międzykomórkowe . Naczynia zatokowe nie posiadają blaszki podstawnej , są oplecione przez włókna srebrochłonne . Ze ścianą zatoki wątrobowej są związane trzy rodzaje komórek towarzyszących . Są to :

-komórki Borowicza-kupfera które są osiadła formą makrofagów . Wychwytują one drobnoustroje, i zanieczyszczenia a także eliminują uszkodzone erytrocyty .

-komórki gromadzące lipidy . posiadają długie wypustki otaczające zatokę zawierające fialmenty aktynowe . Mogą one regulować przepływ krwi przez zatoki . Magazynują witaminy rozpuszczalne w tłuszczach ( głównie witaminę A i regulują jej gospodarkę w organizmie ) .

- Komórki ziarniste o niewielkich rozmiarach . Są one jedną z form limfocytów NK osiadła na terenie zatok wątrobowych

189.Powstawanie i odpływ żółci , budowa histologiczna dróg żółciowych

W skład żółci wchodzą kwasy , barwniki żółciowe ,lecytyna , cholesterol i kwasy tłuszczowe.

Żółć powstaje w hepatocytach , a następnie jest wydzielana do kanalika żółciowego poprzez biegun żółciowy hepatocytu. Kanaliki żółciowe uchodzą do krótkich i wąskich cholangioli których ścianę tworza częściowo hepatocyty a częściowo spłaszczone komórki nabłonkowe . Cholangiole uchodzą do niego szerszych przewodzików żółciowych wyścielonych niskimi sześciennymi komórkami nabłonkowymi . Przewodziki żółciowe uchodza do międzyzrazikowych przewodów żółciowych o ścianie zbudowanej z jednowarstwowego nabłonka sześciennego lub walcowatego posiadające mikrokosmki na swojej powierzchni . W większych przewodach mogą występować komórki kubkowe . przewód ten jest otoczony blaszka podstawna oraz torebką łącznotkankową . W pobliżu wnęki przewody mogą zawierać komórki mięśniowe gładkie .

Pozawątrobowe przewody żółciowe(przewody wątrobowe , przewód pęcherzykowy , przewód żółciowy wspólny ) posiadają wspólną budowe architektoniczna zblizona do cewy pokarmowej ( nabłonek walcowaty, gruczoły śluzowe.

190.Zrazik anatomiczny ,czynnościowy i gronko wątrobowe .

-Zrazik anatomiczny (klasyczny) Ma kształt graniastosłupa tworzącego na przekroju sześciokąt . W narożu zrazika w tkance łącznej przebiega tętnica , żyła i przewód żółciowy miedzyzrazikowy .

Zrazik zbudowany jest z hepatocytów ułożonych w łączące się ze sobą blaszki promieniście zbiegające się do środka . Pomiędzy blaszkami występują naczynia zatokowe odchodzące od zył i tętnic około zrazikowych a uchodzące do biegnącej pionowo żyły centralnej .

-zrazik czynnościowy Ma on kształt trójkąta w którego narożach znajdują się żyły centralne a w centrum przestrzeń trotna z triadą wątrobową .

-gronko wątrobowe (rappaporta) Gronko na przekroju ma kształt owalu , którego osia jest naczynie okołozrazikowe, a granice wyznaczają dwie symetryczne łukowate linie przeprowadzone pomiędzy sąsiednimi przestrzeniami wrotnymi i przebiegające przez żyły centralne dwóch przylegających do siebie zrazików klasycznych . w tym rodzaju zrazika można wyróżnić 3 pary symetrycznych stref różniących się odległością od osiowego naczynia około zrazikowego a co za tym idzie aktywnością metalobiczną .

191.Budowa i histofizjologia części zewnątrz wydzielniczej trzustki .

Część zewnątrz wydzielnicza składa się z licznych pecherzyków trzustkowych które składają się z około 50 piramidowato ułożonych komórek wydzielniczych .Komórki te posiadają przypodstawnie leżące jądro i cechują się dwubarwliwością :przypodstawne rejony komórki barwią się silnie zasadochłonnie a przyszczytowa cześć barwi się silnie kwasochłonnie . Cześć kwasochłonną zajmuje jadro komórkowe , mitochondria i aparat Golgiego , zaś część zasadochłonna jest zajęta przez liczne ziarnistości wydzielnicze zawierające głównie enzymy trzustkowe występujące w formie nieczynnej . pomiędzy komórkami wydzielniczymi znajdują się krótkie międzykomórkowe kanaliki wydzielnicze .

192. Budowa i histofizjologia części wewnątrzwydzielniczej trzustki

Część wewnątrzwydzielnicza trzustki składa się wysepek langerhalsa które występują w części zewnątrz wydzielniczej na podobieństwo rodzynek w cieście . Wysepki te są otoczone gęstą siecią naczyń krwionośnych . Wysepki Langerhalsa są zbudowane z czterech rodzajów komórek :

-komórki beta wydzielające insuline (70% udziału w budowie wysepki)

-(komórki alfa wydzielające glukagon (20% udziału)

- komórki D wydzielające somatostatynę

-komórki PP wydzielające polopeptyd trzustkowy .

193. Typy nerek u zwierząt domowych.

a) Nerka złożona – poszczególne płaciki nie są połączone, występuje u niedźwiedzi i fok.

b) Nerka pobrużdżona, wielobrodawkowa - Zrośnięciu ulega tylko warstwa podkorowa poszczególnych płacików. Występuje u bydła.

c) Nerka gładka, wielobrodawkowa – Zrośnięciu ulega dodatkowo warstwa korowa. Występuje w świni i człowieka.

d) Nerka gładka, jednobrodawkowa – zrośnięciu ulega również warstwa rdzeniowa. Występuje w konia, psa, kota i małych przeżuwaczy.

194. Budowa histologiczna nerki.

Nerka otoczona jest torebką łącznotkankową, której włókna nie wchodzą w głąb nerki. Ponadto występuje również torebka tłuszczowa, która otacza nerkę, lecz do niej nie należy.

Nerkę możemy podzielić na dwie główne warstwy: Korę i Rdzeń. W części korowej wyróżniamy natomiast część promienistą, w której skład wchodzą promienie rdzeniowe ( część rdzenia, zagłębiająca się promieniście w głąb części korowej) oraz część skłębioną, której główną masę stanowią nefrony. Rdzeń natomiast składa się z płacików przypominających wyglądem piramidy, które ograniczone są przez kolumny nerkowe, które są wpukleniem części korowej do rdzenia. W rdzeniu można wyróżnić strefę zewnętrzną rdzenia i strefę wewnętrzną rdzenia. Poszczególne płaty kończą się brodawkami, objętymi przez kielichy, które przechodzą w miedniczkę nerkową.

195. Unaczynienie nerki

Odchodząca od aorty tętnica nerkowa po wejściu do nerki przez jej wnękę rozgałęzia się na tętnice międzypłatowe, które na granicy części korowej i rdzeniowej tworzą tętnice łukowate, które odchodzą do części korowej, jako tętnice międzypłacikowe, które dochodząc do ciałek nerkowych tworzą tętniczki doprowadzające. Te z kolei tworzą sieć dziwną naczyń kapilarnych tętniczo – tętniczą w postaci kłębuszka nerkowego, z którego wychodzą, jako tętniczki odprowadzające. Tętniczki odprowadzające również tworzą sieć naczyń kapilarnych, z których jednak formują się żyły gwiaździste, które zlewają się w żyłę międzypłacikową. Dalszy przebieg żył wygląda podobnie do przebiegu tętnic (żyły łukowate -> żyły międzypłatowe). Z Nerki wychodzi żyła nerkowa, która uchodzi do żyły czczej tylnej. Ponadto do rdzenia odchodzą z tętnic łukowatych, tętnice proste prawdziwe, a z tętniczek doprowadzających – tętnice proste rzekome. Obydwie mają za zadanie utrzymanie odpowiedniego gradientu stężeń jonów sodu i potasu.

196. Budowa (histologiczna i ultrastrukturalna) ciałka nerkowego – bariera filtracyjna

Ciałko nerkowe tworzy sieć dziwna naczyń kapilarnych tętniczo – tętnicza w formie kłębuszka utworzonego przez tętniczkę doprowadzającą i tętniczkę odprowadzającą. Kłębuszek ten okryty jest torebką Bowmana, zbudowaną z dwóch blaszek. Blaszka trzewna, której komórki( podocyty*) przylepiły się do kłębuszka naczyniowego oraz blaszka ścienna, która składa się z nabłonka jednowarstwowego płaskiego. Pomiędzy blaszkami występuje jama torebki, do której spływa mocz pierwotny. W kłębuszku wyróżniamy dwa bieguny: naczyniowy, gdzie wchodzi tętniczka doprowadzająca i wychodzi tętniczka wyprowadzająca oraz kanalikowy, gdzie wychodzi kanał bliższy (proksymalny).

*Podocyty – komórki posiadające liczne wypustki pierwotne i wtórne (wypustki wtórne odchodzą od wypustek pierwotnych). Wypustkami tymi otaczają system naczyń kapilarnych, tworząc liczne pory, między którymi tworzy się błona podstawna ułatwiająca filtrację. (Pory nie przepuszczają cząstek o masie większej niż 69kDa). Podocyty wzmacniają strukturę ciałka nerkowego.

Komórki mezangium kłębuszkowego – łącznotkankowe, gwieździste komórki, których zadaniem jest fagocytoza fragmentów błony podstawnej wraz z zalegającymi na jej obszarze kompleksów antygen – przeciwciało. Biorą, więc udział w oczyszczaniu błony podstawnej.

Bariera filtracyjną nerki tworzą: ściany naczyń włosowatych kłębuszka, podocyty z porami, błona podstawna, ( czyli ściany naczyń włosowatych i blaszka trzewna kłębuszka)

197. Budowa i funkcja części kanalikowej nefronu

Zaczyna się kanalikiem proksymalnym (I rzędu) odchodzącym od ciałka nerkowego. Składa się on z części krętej kanalika i części prostej. Jest długi, zbudowany z nabłonka jednowarstwowego sześciennego. Posiada rąbek szczoteczkowy (długie, liczne mikrokosmki) oraz prążkowanie przypodstawne (układ mitochondriów przy błonie podstawnej). Zachodzi w nim resorpcja wszystkiego, co jest potrzebne organizmowi. Tj. 100% glukozy, białek, aminokwasów i jonów wodorowęglanowych oraz ok. 60-80% wody, sodu i chloru.

Przechodzi on w pętle nefronu, która zaczyna się w promieniu rdzeniowym i wchodzi do rdzenia. Składa się z dwóch ramion. Ramie zstępujące, nazywane również częścią cienką pętli nefronu zbudowana z nabłonka jednowarstwowego płaskiego. Zachodzi w niej odwodnienie na skutek, czego wzrasta ciśnienie osmotyczne tworzonego moczu. W ramieniu wstępującym, które nazywane jest częścią grubą, zbudowaną z nabłonka jednowarstwowego sześciennego, zachodzi ponowne usuwanie jonów, co powoduje zmniejszenie ciśnienia osmotycznego.

Ramie wstępujące przechodzi w kanalik dystalny (II rzędu), zbudowany z nabłonka jednowarstwowego sześciennego. Możemy również podzielić go na dwie części. Początkową część prostą i końcową część krętą. Brak tutaj rąbka szczoteczkowego, a prążkowanie przypodstawne jest słabo widoczne. Wraca w pobliże ciałka nerkowego, z którym jest związany, tworząc aparat przykłębuszkowy nerki. Następuje w nim badanie składu moczu ostatecznego. Kanalik dystalny uchodzi do kanalika zbiorczego, w którym może jeszcze zachodzić odwodnienie moczu (regulowana przez wazopresynę)

198. Aparat przykłębuszkowy nerki – budowa i funkcja

Leży w części prostej kanalika dystalnego w pobliżu ciałka nerkowego. Widoczna, jako plamka gęsta. Zbudowana z wysokich, gęsto upakowanych komórek posiadających na swej powierzchni liczne mikrokosmki. Badają one parametry moczu ostatecznego. Poza nimi do aparatu przykłębuszkowego należą również:

a) Komórki ziarniste – leżą w ścianach tętniczki doprowadzającej, a czasem i tętniczki odprowadzającej. Są to przekształcone komórki mięśniowe gładkie o właściwościach kurczliwych. Ponadto zawiera dobrze wykształconą szorstką siateczkę śródplazmatyczną, aparat Golgiego i liczne ziarnistości zawierające Reninę, która przekształca angiotensyno gen (znajdujący się w krwi) w angiotensynę I. Ta z kolei w płucach przekształca się w angiotensynę II. ( za pomocą konwertazy angiotensyny) Angiotensyna II pobudza wydzielanie aldosteronu w nadnerczach podwyższając ciśnienie w naczyniach. (zwiększone zatrzymanie jonów sodu i wody w organizmie)

b) Komórki mezangium pozakłębuszkowego – wypełniają one miejsce pomiędzy plamką gęstą, a tętniczkami doprowadzającymi i odprowadzającymi. Posiadają liczne wypustki, które łączą się z wypustkami sąsiednich komórek za pomocą neksusów. Przypuszczalnie przekazują sygnał z plamki gęstej do komórek mięśniowych tętniczek, regulując w ten sposób przepływ krwi przez ciałko nerkowe.

199. Histofizjologia nefronu

W nefronie, który składa się z ciałka nerkowego i części kanalikowej zachodzi proces tworzenia moczu pierwotnego i ostatecznego. Mocz pierwotny tworzony jest z przesączu krwi tętniczej w ciałku nerkowym, zaś w części kanalikowej następuje resorpcja potrzebnych organizmowi substancji oraz zagęszczenie moczu pierwotnego w wyniku, czego powstaje mocz ostateczny, który jest później wydalany z organizmu.

200. Budowa histologiczna moczowodu i pęcherza moczowego

Moczowód – jest typowym narządem rurowym. Zbudowany od wewnątrz z błony śluzowej pokrytej nabłonkiem przejściowym, błony mięśniowej składającej się z dwóch, a w końcowej części z trzech warstw mięśni. ( Wewnętrzna podłużna, środkowa okrężna i zewnętrza podłużna). Od zewnątrz błona mięśniowa pokryta jest przydanką.

Pęcherz Moczowy - Worek, w którym gromadzony jest mocz. Składa się z błony śluzowej pokrytej nabłonkiem przejściowym. Trójwarstwowej błony mięśniowej ( Wewnętrzna podłużna, środkowa okrężna i zewnętrza podłużna) z wyraźnymi pasmami mięśniowymi tworzącymi trójkąt pęcherza moczowego oraz okrężne pasma zwieracza pęcherza moczowego. Błona mięśniowa pokryta jest przydanką, która w końcowej części pęcherza moczowego przechodzi w błonę surowiczą (przydanka pokryta nabłonkiem jednowarstwowym płaskim)

201. Budowa histologiczna cewki moczowej

Cewka moczowa jest przewodem łączącym pęcherz moczowy ze światem zewnętrznym. Cewka moczowa męska dodatkowo łączy się z nasieniowodem i służy również do wydalania nasienia.

Nabłonek pokrywający cewkę moczową zmienia się na początku w jednowarstwowy walcowaty, a później w wielowarstwowy płaski. Mięśniówka gładka ułożona jest w dwie warstwy: wewnętrzną okrężną i zewnętrzną podłużną. Zaczyna się i kończy zwieraczem z mięśniówki prążkowanej.

202. Budowa histologiczna jajnika (błona biaława, część korowa i rdzenna, różnice gatunkowe)

Jajnik to narząd płciowy żeński, który jest źródłem komórek rozrodczych oraz hormonów płciowych.

Od zewnątrz otoczony jest otrzewną (nabłonek płciowy – jednowarstwowy sześcienny). Pod nią znajduje się torebka łącznotkankowa nazywana błoną białawą jajnika. Jest on cienka, słabo wykształcona i uboga w naczynia krwionośne.

W jajniku wyróżniamy korę i rdzeń. Kora jajnika to miejsce powstawania pęcherzyków rozrodczych, ciałka krwiotocznego i żółtego. Rdzeń jajnika jest jego częścią naczyniową. Występują to liczne naczynia krwionośne, nerwy i naczynia limfatyczne.

Wyróżniamy kilka modeli jajnika:

1. O gładkiej powierzchni – występuje u krowy

2. Większe pęcherzyki powodujące uwypuklenia na powierzchni zewnętrznej. Wyglądem przypomina owoc morwy, Jerzyny – występuje u świni.

3. Część korowa i rdzeniowa zamieniają się miejscami tj. kora znajduje się wewnątrz, zaś otacza ją cześć naczyniowa tj. rdzeń. Kora jajnika ma kontakt z powierzchnią zewnętrzną tylko w jednym miejscu tzw. Dołek owulacyjny. – Występuje u klaczy.

203. Rozwój pęcherzyków jajnikowych

Wyróżniamy następujące stadia pęcherzyków jajnikowych:

1. Pęcherzyki jajnikowe pierwotne (wczesne i późne) z Oocytem I rzędu zatrzymanym w trakcie diplotenu I podziału mejotycznego. (W tzw. Diktiotemie). Komórki pęcherzykowe tworzą jedną warstwę komórek płaskich (wczesny) lub sześciennych (późny). Jest to etap wzrastania oocytu oraz rozwoju komórek pęcherzykowych. Następuje początek produkcji ziaren korowych, które zapobiegają polispermii. Zaczyna powstawać osłonka przejrzysta wokół oocytu.

2. Pęcherzyk Jajnikowy wzrastający z potężnym Oocytem I rzędu zatrzymanym w Diktiotemie. Komórki pęcherzykowe ściśle do siebie przylegają tworząc kilka warstw. Zaczynają produkować estrogeny z androgenów. Zaczyna się tworzyć osłonka pęcherzyka z błony podstawnej.

3. Pęcherzyk jajnikowy dojrzewający z potężnym Oocytem I rzędu zatrzymanym w Diktiotemie.. Komórki pęcherzykowe wytwarzają płyn, który powoduje formowanie się miedzy nimi licznych jamek.

4. Pęcherzyk jajnikowy dojrzały (Graafa), z Oocytem II rzędu zahamowanym w metafazie II podziału mejotycznego. Jama wypełniona płynem przechodzi w miejsce centralne, zaś oocyt wędruje na obrzeże pomiędzy komórki pęcherzykowe, tworząc wpukliny do środka jamy wzgórek jajonośny otoczony wieńcem promienistym.

5. Pęcherzyk jajnikowy dojrzały po zapłodnieniu i uwolnieniu oocytu przekształca się w ciałko krwiotoczne, a następnie w ciałko żółte.

204. Atrezja pęcherzyków jajnikowych.

Atrezji ulega większość pęcherzyków jajnikowych w jajniku. Stadium owulacji osiąga tylko ok. 1%. Atrezji ulegać mogą pęcherzyki jajnikowe na każdym etapie rozwoju, najczęściej jednak ulegają jej pęcherzyki jajnikowe pierwotne tuż po urodzeniu osobnika. Pęcherzyki jajnikowe produkują estrogeny, które maja hamujący wpływ na rozwój sąsiednich pęcherzyków. W ostatniej fazie pęcherzyk dominujący odróżnia się od pęcherzyków skazanych na atrezję. (Traci receptory dla angiotensyny II). Pęcherzyki jajnikowe pierwotne w wyniku atrezji znikają bez śladu (ulegają eliminacji przez komórki sąsiednie), w przypadku pęcherzyka wzrastającego z wykształconą otoczką przezroczystą, to jego fragmenty przez pewien czas pozostają po zaniku pęcherzyka. Do atrezji pęcherzyka dojrzałego potrzebny jest napływ makrofagów, a w miejscu zanikłej komórki tworzy się gruczoł śródmiąższowy jajnika. (może zanikać po czasie)

205.Budowa histologiczna i ultrastruktura pęcherzyków jajnikowych - oocyty, komórki pęcherzykowe, osłonka pęcherzyka.

Pęcherzyk jajnikowy składa się z oocytu I rzędu lub II rzędu (pęcherzyk Graafa), komórek pęcherzykowych otaczających oocyt, błony podstawnej oraz z osłonki pęcherzykowej i osłonki przejrzystej, które powstają już w trakcie rozwoju pęcherzyka jajnikowego.

Oocyt I rzędu: Komórka zatrzymana w trakcie diplotenu I podziału mejotycznego (w diktiotemie). Posiada duże jądro z wyraźnym jąderkiem. Typowe organelle – mitochonrium, Aparat Golgiego, szorstką siateczkę śródplazmatyczną oraz błony pierścieniowate.

Oocyt II rzędu: Komórka zahamowana w trakcie metafazy II podziału mejotycznego. Brak jądra. Aparat Golgiego jest w postaci pęcherzyków, występują duże obszary cytoplazmy pozbawione organelli. W jej cytoplazmie znajdują się liczne ziarna korowe (zapobiegają polispermii).

Komórki pęcherzykowe: Otaczają oocyt, leżą na błonie podstawnej, połączone między sobą desmosomami i połączeniami typu neksus. Rozwijają się w trakcie rozwoju pęcherzyka jajnikowego. Na początku tworzą jedną warstwę komórek płaskich, ubogich w organelle. Ich liczba z czasem wzrasta i przekształcają się w komórki sześcienne, które zaczynają spełniać już swoje funkcje tj. przekształcają androgeny w estrogeny. (Dobrze rozwinięta szorstka siateczka śródplazmatyczna, aparat golgiego i mitochondria) W ostatniej fazie rozwoju komórki pęcherzykowe wytwarzają płyn, który tworzy i wypełnia jamki między komórkami.

Osłonka przejrzysta – powstaje wokół oocytu w trakcie rozwoju. Zbudowana jest z proteoglikanów.

Osłonka pęcherzyka – powstaje z tkanki łącznej otaczającej pęcherzyk. Składa się z dwóch warstw: warstwa zewnętrzna – zbudowana z włókien kolagenowych i nielicznych miocytów gładkich; warstwa wewnętrzna – zbudowana jest z naczyń krwionośnych i komórek zdolnych do przekształcania cholesterolu w androgenu.

206. Synteza hormonów w pęcherzykach jajnikowych.

W komórkach osłonki wewnętrznej pęcherzyka przekształcany jest cholesterol w androgeny, który z kolei przekształcany jest w komórkach pęcherzykowych w estrogeny. Estrogeny hamują rozwój sąsiednich pęcherzyków jajnikowych i są jedną z przyczyn ich atrezji

207. Proces powstawania, budowa histologiczna i ultrastruktura, funkcje i losy ciałka żółtego

W procesie owulacji po uwolnieniu oocytu, na skutek pęknięcia ścian pęcherzyka jajnikowego tworzy się skrzep krwi, który przekształca się w ciałko krwiotoczne. Jest ono podstawą do wykształcenia się ciałka żółtego. Proces jego powstawania nazywamy luteinizacją. W jej trakcie na skrzepie (ciałku krwiotocznym, które jest podstawą do wzrastania naczyń krwionośnych i migracji komórek) komórki osłonki wewnętrzne przekształcają się w komórki paraluteinowe, zaś komórki pęcherzykowe w komórki luteinowe. Ciałko żółte jest, więc litą masą, z dużą ilością zbitych komórek.

1. Komórki luteinowe – W ich cytoplazmie występuje szorstka siateczka śródplazmatyczna, mitochondria kanalikowe i krople lipidów, które są podstawą do wydzielania cholesterolu. Ponadto znajduje się w nich luteina. Komórki te wydzielają: progesteron z cholesterolu, którego zadaniem jest podtrzymanie ciąży, relaksynę w ciałku żółtym ciężarnym oraz u przeżuwaczy dodatkowo oksytocynę.

2. Komórki paraluteinowe – W ich cytoplazmie występuje szorstka siateczka śródplazmatyczna, mitochondria kanalikowe i krople lipidów. Wydzielają estrogeny w mniejszych ilościach niż komórki pęcherzykowe jajnika.

Przez 1/3 ciąży ciałko żółte jest kluczowym tworem do podtrzymania ciąży (do czasu wykształcenia łożyska), jest źródłem progesteronu, przygotowuje także macice do ciąży

Gdy nie dojdzie do zapłodnienia to następuje proces luteoliny. Polega on na niszczeniu ciałka żółtego na skutek zatrzymania wydzielania progesteronu. Ciałko żółte ulega zwyrodnieniu tłuszczowemu, w jego miejsce powstaje ciałko białawe (zbudowane głównie z lipidów i włókien kolagenowych), które ulega obkurczeniu i powolnemu zanikowi.

208. Budowa rdzenia jajnika.

Rdzeń jajnika, leży u wszystkich zwierząt (z wyjątkiem klaczy, gdzie jest na odwrót) wewnątrz jajnika, przykryty częścią korową. Nazywany jest także warstwą naczyniową, gdyż składa się głównie z naczyń krwionośnych, limfatycznych i nerwów. (Odżywia warstwę korową) Występują w nim również nieliczne komórki wnękowe (leżą głównie w okolicy wnęki jajnika), które przypominają komórki śródmiąższowe jądra. Zawierają one kryształki Reinkego i wydzielają androgeny. W rdzeniu występuje również sieć jajnika, która jest pozostałością rozwojową. Jest to system ślepo zakończonych kanalików.

209. Budowa histologiczna jajowodu

Jajowód jest to typowy narząd rurowy, którego ściany buduje błona śluzowa z nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym. Tworzy on komórki rzęskowe (urzęsione, pomagają przesuwać się komórce jajowej), komórki wydzielnicze (wydzielają śluz) oraz komórki rezerwowe, które mogą przekształcać się w pozostałe dwa typy. Błona mięśniowa na początku składa się z 3 warstw (podłużna, okrężna, podłużna) jednak z biegiem robi się coraz cieńsza i na większości przebiegu ma tylko dwie warstwy włókien mięśniowych (wewnętrzną – okrężną i zewnętrzną – podłużną). Błonę mięśniową od zewnątrz pokrywa błona surowicza. Światło jajowodu jest szczelinowate, pokryte grubą warstwą śluzu, może się zatykać (sklejanie fałdów błony śluzowej). Jajowód możemy podzielić na następujące części:

1. Lejek jajowodu – błona śluzowa wywija się na zewnątrz (błona śluzowa, błona mięśniowa, błona śluzowa) Na wolnej powierzchni występują liczne wypustki (fimbrie)

2. Bańka jajowodu

3. Cień jajowodu

4. Odcinek śródścienny

210. Budowa histologiczna macicy

Składa się z szyjki, trzonu i parzystych rogów, których kształt zależny jest od gatunku zwierzęcia.

Składa się z trzech warstw:

1. Błony śluzowej (endometrium) – pokrytej nabłonkiem jednowarstwowym cylindrycznym złożonym z komórek gruczołowych i migawkowych, które przesuwają wydzielinę komórek gruczołowych w stronę pochwy. Blaszka właściwa błony śluzowej dzieli się na dwie warstwy – cienką warstwę zbitą, która wraz z nabłonkiem należy do warstwy czynnościowej, która ulega ciągłej przebudowie oraz z warstwy gąbczastej, leżącej głębiej i należącej do warstwy podstawnej, która zmienia się tylko w niewielkim stopniu.

2. Błony mięśniowej (miometrium) – zbudowane z 3 pokładów mięśni. Warstwy podśluzówkowej – włókna mięśniowe ułożone okrężnie; warstwa naczyniowa –nieregularny układ włókien mięśniowych, występują tu tętnice i żyły typu mięśniowego; warstwy podsurowiczej – zbudowanej z włókien mięśniowych podłużnych.

3. Błony surowiczej (perimetrium)

211. Histofizjologia błony śluzowej macicy

1. Błony śluzowej (endometrium) – pokrytej nabłonkiem jednowarstwowym cylindrycznym złożonym z komórek gruczołowych, których wydzielina współtworzy środowisko wewnętrzne macicy i komórek migawkowych, które przesuwają wydzielinę komórek gruczołowych w stronę pochwy. Blaszka właściwa błony śluzowej dzieli się na dwie warstwy – cienką warstwę zbitą, która wraz z nabłonkiem należy do warstwy czynnościowej, która ulega ciągłej przebudowie oraz z warstwy gąbczastej, leżącej głębiej i należącej do warstwy podstawnej, która zmienia się tylko w niewielkim stopniu.

212. Zmiany w budowie macicy w przebiegu cyklu płciowego u człowieka i zwierząt domowych.

a) zmiany w budowie błony śluzowej macicy u człowieka – pod wpływem estrogenów wydzielanych przez komórki pęcherzykowe następuje odbudowa błony śluzowej macicy, która uległa złuszczeniu w czasie menstruacji. (faza wzrostu) Pod wpływem progesteronu wydzielanego przez ciałko żółte po owulacji następuje pogrubienie błony śluzowej wynikające głównie z obrzęku macierzy pomiędzy komórkami oraz gromadzenia się wydzieliny w komórkach gruczołowych. Całe utkanie zrębu błony śluzowej staje się luźniejsze. (faza wydzielnicza) Następnie na skutek gwałtownego spadku poziomu estrogenów i progesteronu ( na skutek chwilowego niedokrwienia) dochodzi do obumarcia dystalnych odcinków tętnic spiralnych, naczyń kapilarnych i całej warstwy czynnościowej. (faza niedokrwienia) Następnie wraz z ponownym napływem krwi przerywa ona ściany błony śluzowej i odrywa obumarłe jej warstwy. Następuje złuszczenie warstwy czynnościowej. (faza złuszczenia)

b) zmiany w budowie błony śluzowej macicy u zwierząt:

- następuje wzrastanie (proliferacja) błony śluzowej

-grubość błony śluzowej zmniejsza się stopniowo, a nie gwałtownie jak u człowieka

- nie dochodzi do zniszczenia warstwy funkcjonalnej

- Widoczne zmiany w behawioryzmie zwierząt w czasie owulacji.

213. Budowa histologiczna pochwy

Wyróżniamy trzy warstwy budujące ścianę pochwy:

1. Błonę śluzową – pokryta nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, który w pewnych okresach cyklu miesiączkowego wykazuje oznaki rogowacenia. W komórkach nabłonkowych gromadzony jest glikogen (pożywka dla bakterii – pałeczek Döderleina) W blaszce właściwej błony śluzowej skupiają się włókna sprężyste, liczne granulocyty, limfocyty oraz liczne naczynia krwionośne.

2. Błona mięśniowa – Jest słabo rozwinięta, można wyróżnić dwa pokłady. Wewnętrzny – okrężny i zewnętrzny – podłużny.

3. Przydanka – tkanka łączna luźna przetkana licznymi sieciami sprężystymi.

214. Budowa histologiczna jądra

Otoczone jest błoną białawą, która jest gruba i zbita. Wyróżniamy w niej dwie warstwy: warstwę naczyniową leżącą powierzchownie (mięsożerne) lub głęboko (ogier, knur). Występują w niej liczne naczynia krwionośne. Warstwę włóknistą tworzą włókna kolagenowe. Od błony białawej odchodzą liczne przegrody łącznotkankowe w głąb jądra, dzielące je na płaciki. W płacikach znajdują się kanaliki nasieniotwórcze kręte w ilości od 1 do 4. Tworzą one kanaliki nasieniotwórcze proste, które biegną w kierunku śródjądrza, gdzie zbiegają się tworząc sieć jądra, gdzie zbierają się plemniki. Pomiędzy kanalikami nasieniotwórczymi krętymi występują liczne naczynia krwionośne, włókna nerwowe, dość liczne komórki tkanki łącznej (fibroblasty, makrofagi, limfocyty i mastocyty) oraz skupiska komórek dokrewnych (komórek Leydiga – wydzielają testosteron) tworzących gruczoł śródmiąższowy jądra.

215. Budowa i histofizjologia gruczołu mlekowego.

Gruczoł mlekowy (sutkowy) jest zmodyfikowanym gruczołem potowym. Jest gruczołem złożonym, cewkowo – pęcherzykowym, o budowie zrazikowej. Od zrazików odchodzą przewody wyprowadzające dochodzące do brodawki sutkowej. Komórki leżą na dobrze unaczynionej błonie podstawnej. Wydzielanie wydzieliny jest powodowane przez skurcz komórek mioepitelialnych otaczających komórki wydzielnicze. Występują tu dwa sposoby wydzielania: merokrynowy (składniki białkowe i cukier) i apokrynowy (tłuszcze). Produkują wydzielinę potocznie nazywaną mlekiem.

216. Rozwój gruczołu mlekowego

Przed pokwitaniem gruczoł składa się tylko z rozgałęzionych, często niedrożnych cewek wyprowadzających, wyścielonych nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym. Cewka towarzyszy bogato komórkowa tkanka łączna luźna, zaś tkanka łączna zbita tworzy przegrody międzyzrazikowe. W okresie dojrzewania płciowego następuje rozrost przewodów wyprowadzających wraz z wytworzeniem pierwszych pęcherzyków i cewek wydzielniczych. Na skutek gromadzenia się tkanki tłuszczowej w przegrodach międzyzrazikowych następuje wyraźny wzrost wielkości gruczołu. U dojrzałych osobników można wyróżnić już w pełni wykształcone przewody wyprowadzające, wśród których są przewody śródpłacikowe, międzyzrazikowe, zatoki mlekowe i przewody mlekowe, które kończą się na szczycie brodawki sutkowej. W okresie przekwitania gruczoł mlekowy ulega uwstecznieniu.

217. Budowa kanalika nasieniotwórczego krętego – błona własna, komórki podporowe i rozrodcze.

Błona własna kanalika zbudowana jest z trzech warstw:

- zewnętrznej, zbudowanej z fibroblastów

- środkowej, zbudowanej z kilku warstw (1-3) miofibroblastów

- wewnętrznej, którą tworzy błona podstawna

W ścianach kanalików nasieniotwórczych krętych występują komórki podporowe i rozrodcze. Komórki podporowe Sertoliego łączą się z sobą wypustkami. Są to wysokie, cylindryczne komórki z przypodstawnym jądrem. Tworzą one nisze dla komórek rozrodczych. Rozciągają się od błony podstawnej do światła kanalika. W ich cytoplazmie wyróżniamy mikrotubule, włókna aktynowe, krystaloidy oraz inne typowe dla komórek organelle.

Wśród komórek rozrodczych wyróżniamy następujące ich etapy rozwojowe:

1. Spermatogonie – typu S, które dzielą się kompletnie i typu A oraz B, które dzielą się niekompletnie (powstaje para spermatogonii połączonych mostkami)

2. Spermatydy I rzędu

3. Spermatydy II rzędu

4. Spermatydy

5. Plemniki

218. Komórki podporowe kanalików krętych – budowa i funkcje

W ścianach kanalików nasieniotwórczych krętych występują komórki podporowe Sertoliego, które łączą się z sobą wypustkami. Są to wysokie, cylindryczne komórki z przypodstawnym jądrem. Tworzą one nisze dla komórek rozrodczych. Rozciągają się od błony podstawnej do światła kanalika. W ich cytoplazmie wyróżniamy mikrotubule, włókna aktynowe, krystaloidy oraz inne typowe dla komórek organelle. Pełnią one szereg funkcji istotnych dla prawidłowego przebiegu spermatogenezy:

1. Wytwarzają barierę krew – jądro

2. Funkcja podporowa, odżywcza i troficzna – spełniają funkcje odżywcze i regulatorowe odnośnie komórek rozrodczych.

3. Fagocytoza odszczepionych fragmentów cytoplazmy, powstałych przy powstawaniu plemników.

4. Regulacja stężenia testosteronu w kanaliku nasiennym – produkują i wydzielają białko wiążące androgeny zapewniając wysokie stężenie męskich hormonów płciowych niezbędnych do prawidłowego przebiegu, spermiogenezy

5. Współdziałanie z innymi komórkami jądra – m.in. pobudzają syntezę testosteronu w komórkach Leydiga.

6. W okresie życia płodowego wydzielają białka hamujące rozwój przewodów Müllera, uczestnicząc w fenotypowej determinacji płci.

219. Proces spermatogenezy

Wyróżniamy następujące jej etapy:

1. Spermatocytogeneza, w czasie, której dzielą się spermatogonie (typu S -> typu A -> typu B) i powstają z nich spermatocyty I rzędu

2. Mejoza, czyli podział spermatocytów I rzędu na spermatocyty II rzędu, a później na spermatydy (coraz mniejsze komórki)

3. Spermiogeneza, czyli przekształcenie spermatydy w plemniki. Składa się z kilku faz:

- faza golgiego: tworzą się pęcherzyki akrosomalne

- faza czapeczki: kompleks akrosomalny rozwija się, zlewa się w jeden spłaszczony, ułożony przy wierzchołku pęcherzyk – czapeczkę.

- faza akrosomu: Tworzy się i wydłuża witka

- faza dojrzewania: wokół stawki witki układają się mitochondria, następuje usunięcie nadmiaru cytoplazmy.

220. Bariera krew – jądro

Bariera krew - jądro dzieli kanalik nasieniotwórczy kręty na strefę zewnętrzną i strefę wewnętrzną, różniącą się stężeniem hormonów płciowych, składem jonów i substancji odżywczych. W każdej z stref występują komórki rozrodcze na innych etapach rozwoju. Ponadto bariera ta przeciwdziała dostaniu się do wnętrza limfocytów i makrocząsteczek, co zapobiega atakowi komórek rozrodczych przez system immunologiczny. Bariera krew-jądro składa się z:

- komórek śródbłonka naczyń włosowatych o ścianach ciągłych

- błony własnej kanalika

- komórek podporowych Sertoliego, które łącząc się swymi wypustkami tworzą szczelną barierę.

221. Komórki gruczołu śródmiąższowego jądra – budowa i funkcje

W tkance łącznej przestrzeni międzykanalikowych znajdują się niewielkie skupiska dokrewnych komórek Leydiga. Są to owalne lub wielokątne komórki, niekiedy dwujądrzaste o średnicy 20um i jasnej cytoplazmie. Ich powierzchnie pokrywają mikrokosmki, a organelle są typowe dla komórek sterydogennych (kanalikowe mitochondria, siateczka gładka śródplazmatyczna, aparat golgiego, ziarnistości wydzielnicze, krople lipidowe). Ponadto występują w nich kryształki Reinkego. Komórki Leydiga produkują i wydzielają testosteron oraz reninę, która poprzez angiotensynę osocza zwrotnie wpływa na syntezę testosteronu.

222. Budowa histologiczna najądrza

Najądrze składa się z głowy najądrza, trzonu i ogona. Znajduje się w nim przewód najądrza, który powstaje z przewodzików odprowadzających wychodzących z sieci jądra i wchodzących do najądrza.

Kanaliki odprowadzające zbudowane są z nabłonka o komórkach niskich (sześciennych) i wysokich (cylindrycznych) Przewód najądrza jest zbudowany z błony śluzowej z nabłonkiem dwurzędowym (występują: wierzchołkowe komórki cylindryczne z stereocyliami oraz przypodstawne komórki sześcienne) oraz cienka błona mięśniowa zbudowana z mięśni gładkich, których przybywa wraz z przebiegiem przewodu najądrza. Po wyjściu z najądrza przechodzi w nasieniowód.

223. Budowa histologiczna nasieniowodu

Nasieniowód – narząd rurowy, którego ściana składa się z:

1. Błony śluzowej z nabłonkiem dwurzędowym o budowie podobnej do budowy przewodu najądrza. (Występują: wierzchołkowe komórki cylindryczne z stereocyliami oraz przypodstawne komórki sześcienne)

2. Błona mięśniowa, jest najgrubszą z warstw. Zbudowana z 3 pokładów (włókna podłużne, okrężne, podłużne)

3. Przydanka, mocująca nasieniowód w tkance łącznej powrózka nasiennego. W jego skład wchodzą liczne naczynia krwionośne.

224. Budowa gruczołu pęcherzykowego – różnice gatunkowe

Gruczoł pęcherzykowy wydzielają płyn wchodzący w skład nasienia. Produkują znaczne ilości prostaglandyn, witaminę C oraz fruktozę.

Ogier: ma postać gruczołu cewkowego, cewka zwinięta spiralnie.

Knur i Buhaj: gruczoł cewkowo – pęcherzykowy

Mięsożerne: brak

Gruczoł pęcherzykowy wydzielają płyn wchodzący w skład nasienia. Produkują znaczne ilości prostaglandyn, witaminę C oraz fruktozę.

225. Budowa gruczołu krokowego –różnice gatunkowe

Składa się z trzonu (skupisko tkanki gruczołowej, przylega od zewnątrz do cewki moczowej) oraz części rozsianej (elementy wydzielnicze wbudowane w błonę śluzową i tkankę podśluzową) Wydzielina gruczołu krokowego bogata jest w enzymy proteolityczne (kwaśna fosfataza) oraz w kwas cytrynowy.

Ogier: dobrze rozwinięty trzon w postaci połączonych płatów – lewego i prawego. Część rozsiana nie występuje

Buhaj: trzon gruczołu leży na grzbietowej powierzchni przewodu cewkowo-moczowego. Część rozsiana dobrze wykształcona.

Baran, kozioł: obecna wyłącznie część rozsiana

Knur: Trzon gruczołu leży na grzbietowej powierzchni przewodu cewkowo – moczowego, część rozsiana dobrze rozwinięta.

Mięsożerne: trzon gruczołu obejmuje cewkę moczową dookoła (u psa) lub od góry i z boków (u kota). Część rozsiana słabo wykształcona.

226. Budowa gruczołu opuszkowo – cewkowego – różnice gatunkowe

Parzyste, złożone gruczoły cewkowo – pęcherzykowe. Ich wydzieliną jest śluz.

Ogier, Buhaj, Baran, Kozioł: umiarkowanie rozwinięty

Knur: dobrze rozwinięty

Kot: słabo wykształcony

Pies: brak

227. Budowa histologiczna śledziony ptaków.

Otoczona jest delikatną torebką łącznotkankową, w głąb narządu odchodzą słabo widoczne beleczki śledzionowe tworzące rusztowanie narządu. Podobnie jak u ssaków miąższ narządu dzielimy na miazgę białą i miazgę czerwoną. Miazga biała występuje w postaci rozproszonej (rozlane zgrubienia limfoblastów) oraz w postaci skupionych grudek. Miazga czerwona, której budowa jest identyczna do jej budowy u ssaków, otacza miazgę białą, wypełniając miąższ śledziony.

228. Torebka Fabrycjusza – budowa i funkcje

Jest to woreczkowate uwypuklenie grzbietowej części kloaki. Jej błona śluzowa tworzy podłużne fałdy, w obrębie, których występują grudki. W grudkach wyróżniamy część korową i rdzenną, które oddzielone są od siebie nabłonkiem. Jest miejscem wytwarzania limfocytów B.

229. Charakterystyczne cechy budowy układu limfatycznego ptaków

Układ limfatyczny ptaków różni się od układu limfatycznego ssaków głównie występowaniem torebki Fabrycjusza, która przejmuje funkcje wytwarzania limfocytów B. Pozostałe narządy limfatyczne wykazują budowę zbliżoną do budowy tych narządów u ssaków. Jest to gracica, śledziona oraz pomniejsze narządy takie jak: grudki chłonne, migdałki (może występować migdałek przełykowy) i węzły chłonne.

230. Charakterystyczne cechy budowy układu powłokowego.

U ptaków wyróżniamy następujące wytwory nabłonka

-pióra, pokrywają ciało ptaków.

- występuje tylko gruczoł kuprowy, znajdujący się u nasady ogona.

- szpony, pazury, rogowe pokrywy dzioba.

Ponadto brak jest gruczołów potowych i łojowych w skórze

231. Budowa histologiczna języka, przełyku i wola ptaków.

Język: kształtem jest dopasowany do dolnej części dzioba, u ptaków pijących nektar (koliber) może mieć postać rynienki. Pokryty jest nabłonkiem wielowarstwowym rogowaciejącym z brodawkami nitkowatymi (dużo u ptaków wodnych, gdyż odcedzają one wodę od pokarmu). Zamiast kubków smakowych mogą występować pojedyncze ciałka smakowe. Mięśnie języka znacznie gorzej rozwinięte niż u ssaków. W osi środkowej występuje kość lub chrząstka języka. W blaszce właściwej błony śluzowej występują gruczoły ślinowe.

Przełyk: Błona śluzowa pokryta nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, tworzy podłużne fałdy. Blaszka właściwa błony śluzowej zawiera liczne, duże gruczoły śluzowe i skupienia tkanki limfoidalnej. Blaszka mięśniowa błony śluzowej zbudowana z komórek mięśniowych gładkich ułożonych podłużnie. Błona podśluzowa jest bardzo cienka. Błona mięśniowa zbudowana jest z grubej warstwy okrężnej i cienkiej podłużnej. Przydanka otacza przełyk od zewnątrz. U kaczki skupienia tkanki limfatycznej są szczególnie liczne i tworzą migdałek przełykowy. Samce niektórych gatunków posiadają zachyłki przełykowe, które mogą być nadmuchiwane w sezonie godowym.

Wole: brzuszne uwypuklenie przełyku, występują u kury, indyka, perliczki i gołębia. U kaczki i gęsi występują wole rzekome. (Wrzecionowate rozszerzenie przełyku) Jest to czasowy zbiornik pokarmu (magazynowanie pokarmu w wolach następuje dopiero po wypełnieniu żołądka, na drodze odruchów wymiotnych. Tam pokarm ulega nadtrawieniu i rozmiękczeniu.) Błona śluzowa wytwarza fałdy, wyścielona jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim miejscami rogowaciejącym. Blaszka właściwa błony śluzowej zawiera gruczoły cewkowe złożone, na granicy pomiędzy wolem a przełykiem, wydzielające śluz. U gołębi w okresie wylęgu wytarza się tzw. Ptasie mleczko stanowiące pokarm dla piskląt.

232. Budowa histologiczna żołądka

Żołądek ptaków dzieli się na część gruczołową żołądka i część mięśniową żołądka (Mielec).

Część gruczołowa żołądka: jest mniejsza niż część mięśniowa żołądka kształtu wrzecionowatego, położona między płatami wątroby. Błona śluzowa pokryta jest nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym. Blaszka właściwa tworzy okrężne fałdy otaczające brodawki, na których znajdują się ujścia gruczołów żołądkowych głębokich. Występują w niej gruczoły powierzchowne. W błonie podśluzowej występują duże odcinki wydzielnicze gruczołów głębokich o specyficznej budowie (gruczoły złożone, cewkowe) Komórki tych odcinków produkują pepsynogen i kwas solny, zawierają ziarnistości kwasochłonne. W tkance podśluzowej pomiędzy gruczołami głębokimi pasma tkanki łącznej luźniej występują naczynia krwionośne i skupienia limfocytów. Błona mięśniowa z dwóch warstw mięśni płaskich: zewnętrznej – podłużnej i wewnętrznej – okrężnej. Od zewnątrz żołądek pokrywa błona surowicza.

Pomiędzy żołądkiem gruczołowym, a mięśniowym występuje strefa pośrednia.

Część mięśniowa żołądka: Błona śluzowa pokryta jest nabłonkiem sześciennym, posiada proste gruczoły cewkowe wydzielające substancję śluzową, która krzepnie na powierzchni i tworzy wewnętrzną kutykularną płytkę zbudowaną z substancji podobnej do keratyny. Płytka ta jest twarda i szorstka, działa podobnie jak tarka, służy do zgniatania i mielenia treści pokarmowej. Funkcjonalnie zastępuje zęby, zużywa się w trakcie miażdżenia. Śluzówka tworzy fałdy podłużne, blaszka właściwa błony śluzowej zbudowana jest z tkanki łącznej i zawiera liczna naczynia krwionośne. Brak blaszki mięśniowej. Tkanka podśluzowa zbudowana jest z warstwy tkanki łącznej zwartej, stanowi ścięgnistą pochewkę błony mięśniowej. Błona mięśniowa zbudowana z mięsni gładkich, stanowi główną masę ściany żołądka, mięśnie tworzą jedną funkcjonalną całość w postaci sieci poprzeplatanych włókien. Cały żołądek leży pozaotrzewnowo, tylko jego prawa część jest otoczona otrzewną.

233. Budowa histologiczna jelita ptaków.

Narząd rurowy o typowej budowie. W dwunastnicy brak gruczołów dwunastniczych. Liczne kosmki jelitowe. W dwunastnicy zachodzi właściwe trawienie żołądkowe. W blaszce właściwej błony śluzowej liczne skupiska tkanki limfatycznej, która w obrębie jelita czczego i biodrowego może tworzyć kępki Peyera. Blaszka mięśniowa zbudowana z włókien podłużnych, błona mięśniowa z włókien okrężnych i podłużnych. Występują dwa symetryczne jelita ślepe z mięśniowymi zastawkami biodrowo-ślepymi. Jelito ślepe dzieli się na trzy odcinki pokryte błoną śluzową z nabłonkiem jednowarstwowym cylindrycznym(proksymalny, środkowy, dystalny), które w takcie przebiegu mają coraz mniejsze kosmki jelitowe (na odcinku proksymalnym ich brak). Liczne komórki kubkowe i skupiska tkanki limfatycznej. Jelito grube rozpoczyna się w miejscu ujścia jelita ślepego, wpada do kloaki. Błona śluzowa również wytwarza kosmki. Liczba gruczołów jelitowych zmniejsza się. W błonie śluzowej występują skupienia tkanki limfatycznej. Od steku oddzielone zwieraczem zbudowanym z mięsni poprzecznie – prążkowanych.

234. Budowa szyszynki ptaków.

Wyróżniane są trzy zasadnicze typy budowy szyszynki ptaków.

- woreczkowaty: charakteryzuje się obecnością centralnej jamy otoczonej mniej lub bardziej pofałdowaną ścianą. Występuje u papużki.

- pęcherzykowo –kanalikowy: zbudowana z owalnych pęcherzyków, występuje u kaczki, gęsi i indyka.

-lity: W miąższu obserwowane jest jedynie szczelinowate światło, występuje u kury domowej.

W szyszynce ptaków występują pinealocyty, komórki podporowe i komórki nerwowe.

Wśród pinealocytów wyróżnia się trzy główne typy komórek:

-receptorowe

- typu szczątkowo - receptorowego

- wydzielnicze

Pinealocyty ptaków niezależnie od typu są komórkami zdolnymi do percepcji światła, barwnikiem światłoczułym, charakterystycznym dla ptaków jest pinopsyna.

W szyszynce ptaków występują dwa typy komórek podporowych: ependymo podobne i astrocytopodobne.

235. Regulacja wydzielania melatoniny w szyszynce ptaków.

Szyszynka ptaków wydziela melatoninę w sposób cykliczny. Z najwyższym poziomem sekrecji w ciągu nocy i najniższym w ciągu dnia. Rytm aktywności tego gruczołu jest endogennie generowany przez oscylator wewnątrzszyszynkowy – system genów zegarowych obecnych w pinealocytach, oraz oscylator zewnątrzszyszynkowy położony w jądrze nadskrzyżowaniowym. Jądro nadskrzyżowaniowe reguluje sekrecję melatoniny za pośrednictwem włókien współczulnych uwalniających noradrenalinę, która u ptaków hamuje wydzielanie melatoniny. Sekrecja melatoniny jest ściśle uzależniona od oświetlenia w środowisku zewnętrznym. Światło wpływa na funkcje szyszynki dwutorowo. Bezpośrednio, dzięki obecności w pinealocytach barwników wzrokowych oraz pośrednio poprzez siatkówkę oka, jądronadskrzyżowaniowe i unerwienie współczulne. Bodźce świetlne hamują wydzielanie melatoniny oraz wpływają na działanie obu generatorów (oscylatorów) rytmu.

236. Budowa tchawicy ptaków

Łączy krtań przednią z krtanią tylną. W kształcie otwartej rury, wyścielonej nabłonkiem dwurzędowym lub wielorzędowym urzęsionym. Pod nabłonkiem blaszka właściwa błony śluzowej, z wypukleniami nabłonka tworzącymi krypty gruczołów śluzowych – tylko w ich obrębie występują komórki śluzowe. Posiada charakterystyczne, całkowicie zamknięte chrząstki tchawicze. Chrząstki mają różną szerokość, a ich liczba jest cechą gatunkową, z wiekiem ulegają skostnieniu (kacza, gęś). Nie występuje mięsień tchawiczy. Tchawica jest dłuższa od szyi i może tworzyć pętle, które leżą pod skórą przed mostkiem. (dobrze widoczne u żurawi)

237. Budowa płuc ptaków

Małe, dobrze ukrwione, mało elastyczne. Pomiędzy oskrzelami i ich rozgałęzieniami końcowymi zawierają dużą ilość włóknistej tkanki łącznej, nadającej im charakter gąbczasty. Nie posiadają opłucnej. Podlegają podwójnej wentylacji w czasie wdechu i wydechu (dzięki workom powietrznym). Część oddechowa płuc: woreczki pęcherzykowe (odpowiednik przewodów pęcherzykowych ssaków) odchodzą od przedsionków (te odchodzą od piszczałek, odchodzących od oskrzeli III rzędu). Ściana woreczków wytwarza rureczkowate uwypuklenia (kapilary powietrzne) odpowiadające pęcherzykom płucnym ssaków. Wyściółkę kapilar stanowi nabłonek oddechowy zbudowany z pneumocytów I i II rzędu (jak u ssaków). Nabłonek pokryty jest dwufazowym płynem (podobnym do surfaktantu ssaków)

Za płucami występują worki powietrzne: parzyste – brzuszne, piersiowe przednie i tylne, szyjne oraz pojedynczy obojczykowy.

238. Charakterystyczne cechy budowy układu oddechowego ptaków.

- Płuca nie posiadają opłucnej

- zachodzi proces podwójnego oddychania

- występują worki powietrzne ( 9 worków)

- obecność gruczołu nosowego w jamie nosowej (produkuje wydzielinę chroniącą błoną śluzową jamy przed wysychaniem w czasie lotu)

- występuje krtań przednia i krtań tylna (w obrębie rozdwojenia tchawicy), które są rozdzielone tchawicą.

- chrząstki tchawicze całkowicie zamknięte, brak mięśnia tchawiczego.

239. Charakterystyczne cechy budowy układu rozrodczego samiczego ptaków.

- jeden Janik (lewy)

- jeden jajowód dochodzący do kloaki

- brak macicy i pochwy

- Jajowód podzielony na 5 charakterystycznych odcinków o różnych funkcjach.

- duża liczba komórek jajowych w jajniku.

240. Budowa jajnika ptaków.

Ptaki posiadają tylko jeden jajnik (lewy). Leży on pod lewą nerką, sąsiaduje z lewym płucem. Podwieszony jest na dobrze unaczynionej krezce. Jajnik posiada dużą liczbę komórek jajowych, które ulegają atrezji i u dorosłej kury jest ich około 1500. U pisklęcia ma postać wydłużonej taśmy, u dorosłej kury ma kształt groniasty (liczne pęcherzyki jajnikowe). Korowa część leży obwodowo i zawiera pęcherzyki jajnikowe. Część rdzenna leżąca środkowo bogata jest w naczynia krwionośne. Tętnica jajnikowa często występuje, jako odgałęzienie aorty. Jajnik jest dobrze ukrwiony. Pokryty jest nabłonkiem płciowym i błoną białawą.

241. Budowa pęcherzyków jajnikowych ptaków.

Leżą w części korowej, największe zawieszone na szypułach z tkanki łącznej. Nie występuje w nich jama, ani płyn pęcherzykowy. Komórka jajowa wypełnia cały pęcherzyk. Po owulacji nie tworzy się ciałko żółte. Ściana pęcherzyka zbudowana podobnie jak u ssaków tj. Komórkę jajową otacza błona przejrzysta, dokoła której układa się tylko jedna warstwa komórek pęcherzykowych (małe i duże pęcherzyki). Są to komórki sześcienne (w małych i dużych pęcherzykach) lub cylindryczne i sześcienne w układzie wielorzędowym (w średnich pęcherzykach). Osłonka pęcherzyka składa się z dwóch warstw: wewnętrznej słabo wykształcona, zawiera komórki wrzecionowate i liczne naczynia krwionośne; zewnętrznej, bardzo dobrze rozwiniętej, która zawiera jasne komórki luteinowe (wydzielają progesteron), włókna kolagenowe i naczynia krwionośne.

242. Budowa i funkcja poszczególnych odcinków jajowodu ptaków.

Jajowód składa się z 5 odcinków. Dochodzi w nim do zapłodnienia komórki jajowej i wytwarzania jej osłonek. Może zmieniać swą długość. Błona śluzowa tworzy różnej wysokości fałdy, zaś w jej blaszce właściwej występują gruczoły, różnie zbudowane w zależności od odcinka, na którym występują. Dobrze rozwinięta błona mięśniowa, której włókna tworzą strukturę kraty. Od zewnątrz okryty jest błoną surowiczą.

1. Lejek – u kury ok. 7-9cm, cienka ściana, wysłany nabłonkiem wielorzędowym urzęsionym z dwoma typami komórek: komórki z migawkami i komórki gruczołowe wydzielające śluz. Brak gruczołów w błonie śluzowej. Dochodzi tu do zapłodnienia komórki jajowej.

2. Część wielka (główna) – u kury ok. 30-40cm, wysłana nabłonkiem dwurzędowym urzęsionym cylindrycznym z komórkami: komórki urzęsione i komórki śluzowe. W obrębie błony śluzowej występują liczne gruczoły cewkowe, których zadaniem jest wytwarzanie białka jaja.

3. Cieśń jajowodu – u kury ok. 9-10cm, wysłana nabłonkiem wielorzędowym urzęsionym z komórkami: komórki urzęsione i komórki śluzowe. W błonie śluzowej występują liczne gruczoły cewkowe. W tej części wytwarzana jest niewielka ilość białka oraz osłonka pergaminowa.

4. Odcinek maciczny (gruczoł skorupkowy) – u kury 8-9cm, szerokie światło. Wysłany nabłonkiem wielorzędowym. Błona śluzowa zawiera liczne, występujące pojedynczo gruczoły cewkowe. Jest to miejsce powstawania skorupki wapiennej jaja.

5. Część pochwowa – u kury ok. 6-8cm, przesuwa wykształcone jajo do steku, jest miejscem magazynowania nasienia. ( w gruczołach przechowujących nasienie). Dobrze rozwinięta błona mięśniowa