TOM I
Rozdział I
W Tyńcu w gospodzie "Pod Lutym Turem" zatrzymali się Maćko z Bogdańca i jego bratanek Zbyszko. Opowiadają zgromadzonym mieszczanom i ziemianom o różnych przygodach, jakich doświadczyli na wojnie i wczasie podróży (o utracie rodzinnego Bogdańca, który został spalony za czasów wojnyGrzymalitczyków z Nałęczami, obronie Wilna). Wszyscy słuchają z zainteresowaniem i włączają się w dyskusję. Późnym wieczorem do gospody przybywa na odpoczynek księżna Anna Danuta Kiejstutówna, zona Janusza Mazowieckiego.
Rozdział II
Księżna otrzymuje wiadomość od Maćka z Bogdańca o prawdopodobnym przybyciu brata Witolda na połóg królowej i chrzciny oraz o podarku jakim była srebrna kolebka. Księżna miłuje świeckie pieśni dlatego też zachęca Danusię aby zaśpiewała i zagrała na lutni. Jej osobą jak i urodą zachwycili sie wszyscy, lecz największe wrażenie wywarła na Zbyszku, który podczas jej występu dopytywał się na jej temat stojącego obok Mazura. Dowiaduje się, że jej ojcem jest Jurand ze Spychowa, i mści się na Krzyzakach za śmierć matki Danusi. Nagle Danusia zachwiała się, z czego szybko skorzystał Zbyszko ratując ją przed upadkiem. Oświadcza, że pragnei zostać jej rycerzem i ślubować wierność, aż do śmierci, na co Danusia przystaje z wielką radością. Wszyscy zasiadają do uczy. Nad ranem wybierają się do jutrzni.
Rozdział III
Księżna wraz z dworem udaje się do klasztoru, pragnąc uczestniczyć we mszy. Otrzymuje ona tam podarek od opata, puszkę z relikwiami św. Ptolemeusza.
Rozdział IV
Kolejnego dnia księżna wraz z dworem oraz Maćkiem i Zbyszkiem udają się do Krakowa, na połóg Królowej oraz chrzciny następcy. Po drodze napotykają osobę, którą wzieli za wielkoluda Walgierza. Zapanował strach. Zbyszko chcąc zaimponować Danusi i księżnej wyrusza na przód. Okazuje się, że był to rycerz krzyżacki a za nim kilkunastu konnych żołnierzy. Zbyszko nie może się powstrzymać i atakuje nieznajomego, gdyż ma okazję zdobyć pawie czuby które ślubował Danuśce. Powstrzymuje go rycerz polski Pował z Taczewa, jeden z najsławniejszych rycerzy w królestwie. Ów krzyżak Kuna von Lichtenstein, który okazał się byc posłem krzyżackim informuje iż nie zawiadomi króla o tejze zniewadze, jeśli zbyszko poniży się przed nim. Ten jednak odmawia.
Rozdział V
Księżna, Zbyszko oraz Maćko uczestniczą we mszy w Krakowie, po czym udają się na ucztę królewską. W tracie przyjęcia w wyniku kłótni Lichtenstein opowiada o zajściu ze Zbyszkiem. Młodzieniec zostaje pojmany oraz skazany na karę śmierci. Prośby Danusi i Księżnej nie przyniosły skutku. Również wstawiennictwo Powała nie pomaga. Karą za zniewagę Posła Krzyżackiego na polskiej ziemi ma być ścięcie głowy mieczem. W więzieniu Zbyszka odwiedza Danusia wraz z księżna. Młodzi rozpaczają, że dopiero się połączyli a juz będą musieli się rozejść.
Rozdział VI
W międzyczasie osłabła królowa Jadwiga. Urodziła następczynię-córkę, lecz przedwcześnie, jej życie było zagrożone. Cały dwór zebrał sie i nadsłuchiwał wiesci o królowej oraz jej dziecku. Niedługo później królestwo obiegła straszliwa wieść królowa i jej potomek nie żyja. Wszyscy pogrążyli się w żałobie. Ogromną rozpacz przeżywał król Jagiełło, nie chciał dalej królować bez królowej. Przygotowano wielki pogrzeb. Niedługo później Zbyszka odwiedza Maćko, który został ranny w wyniku potycznki z Krzyzakami. Życie ratuje mu Jurand. Namawia siostrzeńca aby ten przebrał się w jego strój i uciekł z więzienia. Młodzieniec odmawia. Nadchodzi dzień egzekucji. Gdy wyprowadzono Zbyszka, z tłumu wyłania się Pował który podaje nieszczęśnikowi Danuśkę. Panienka zarzuca na jego głowę białą chustę ( co oznacza wg tradycji , że chce wyjść za niego za mąż, wybawiając go tym samym od śmierci). Zbyszek zostaje uwolniony, w tłumie panuje wielka radość.
Rozdział VII
Po całym zajściu Maćko chciał powrócić do Bogdańca. Zbyszko ma inne plany, pragnie porachować się z Lichtensteinem, a następnie zdobyć pawie czuby. Ostatecznie przystaje na propozycję stryja. Otrzymuje w darze od pana Zawiszy 2 niewolników.
Rozdział VIII
Zbyszko dowiedziawszy się o pobycie Juranda u księżnej w Krakowie, udaje sie na spotkanie. Ojciec Danusi nie przyjmuje go zbyt życzliwie. NIe zgadza się dać mu córki za żonę, gdyż stwierdza ze smutkiem, że nie jemu jest pisana.
Rozdział IX
Po pewnym czasie Zbyszko zauważa, iż Jurand spogląda na niego życzliwiej i jakby z żalem, że musiał mu dać taką odpowiedź. Stan Maćka pogarsza się więc Zbyszko postanawia zawieść go do najbliższej parafii. Rankiem stryj czyje się juz lepiej.
Rozdział X
Podczas drogi powrotnej do Bogdańca Maćko z bratankiem spotykają sąsiada Zycha za Zgorzelic, który proponuje gościnę u siebie. Maćko nie przystaje na propozycję gdyż pragnie dotrzeć do Bogdańca przed śmiercią. Zbyszko zabija żubra, który niespodziewanie wtargnął im na drogę. Jagienka- córka Zycha jest pod wrażeniem siły i umiejętności Zbyszka.
Rozdział XI
Maćko z bratankiem docierają do Bogdańca. Stan stryjka jest coraz gorszy. Przybywa Jagna zpomocą. Oferuje dary o dojca. Następnego dnia Zbyszko jedzie do Zycha z podziękowaniami. Nie udaje mu sie zdobyć niedźwiedziego sadła jako leku dla Maćka, więc postanawia udać się na polowanie.
Rozdział XII
Maćko czuje się coraz gorzej, wraca mu gorączka i ból w zranionym boku. Zbyszko pod osłoną nocy udaje się do lasu. Oczekując na niedźwiedzia rozmyśla o Danusi. Ogarnia go smutek i żal, że są tak daleko od siebie. Czuje, że musi jechac na Mazowsze do ukochanej. Wkońcu Zbyszko toczy niebezpieczną walkę ze zwierzęciem, gdy nagle z pomocą pojawia się Jagna.
Rozdział XIII
Jagna przygotowywuje sadło niedźwiedzia. Maćko z wielkim bólem wyciąga drzazgę tkwiącą w jego boku. Po kilku dniach czuje się znacznie lepiej. Teraz rozmyśla jak połączyć Jagnę ze Zbyszkiem.
Rozdział XIV
Jagna ze Zbyszkiem wyruszają na polowanie. Dziewczyna zabija bobra, który potrzebny jest do wyleczenia Maćka. Zbyszko opowiada dziewczynie o swojej ukochanej Danusi, co smuci Jadienkę.
Rozdział XV
Zbyszko z Maćkiem udają się do zgorzelic aby przywitać opata i podziękować ze gospodarstwo w Bogdańcu.
Rozdział XVI
Wszyscy udają sie na mszę do Krześni. Zbyszko próbuje wywołać zazdrość u adoratorów Jagny, zaleca się więc do dziewczyny na wszelkie sposoby. Po mszy udaje się do gospody by spotkać Wilka z Brzozowej i Cztana z Rogowa. Oznajmia publicznie, że najcudowniejszą kobietą jest panna Danuta Jurandówna za Spychowa i wyzywa na pojedynaktych mężczyzn, którzy sprzeciwili się temu.
Rozdział XVII
Opat przyjeżdża do Bogdańca. Próbuje namówić Zbyszka by wziął za żonę Jagienkę. Młodzieniec jednak kategorycznie odmawia, czym złości opata, który powiadamia, że nigdy więcej nie pojawi się w tej okolicy. Zbyszko postanawia udać się na Mazury do Danuśki.
Rozdział XVIII
Jagienka wysyła w prezencie Zbyszkowi sługę Hlawę - by mu służył wiernie.
Rozdział XIX
Podczas podróży, Zbyszko wraz z Hlawą spotykają dziwnego nieznajomego - Sanderuda, który który przedstawia się jako zakonnik, sprzedający relikwie. Zbyszko nie miał do niego zaufania. Podejrzewa, że to oszust. Dowiaduje się od niego o zamążpójściach dwórek księżnej, co go bardzo zaniepokoiło. Dręczą go pytania czy Danuśka trwa jeszcze w panieńskim stanie. Jadąc spotykają Krzyżaków w tym rycerza - Jędrka z Kropiwnicy, który wiezie księciu gości. Zbyszko dowiaduje się o niezamążpójściu swej oblubienicy. W podróży uczestniczył również Fulko de Lorche, z którym Zbyszko mało się nie pobił. Po przybyciu do Ciechanowa Zbyszko dowiaduje się, że książę udał się na łowy. Postanawia wyruszyć za nim.
Rozdział XX
Zbyszko z towarzyszami docierają do dworu książęcego leżącego za Przasnyszem. Na łowy przybywa dwóch gości krzyżackich, Hugo de Danveld oraz Zygfryd de Lowe. Zbyszko jest zachwycony swoją ukochaną, oraz jej przemianą. Wszyscy udają się na polowanie.
Rozdział XXI
Zbyszko próbuje ratować księżna i Danusię przed pędzącym na nie zwierzem. Zostaje ranny.
Rozdział XXII
Do Ciechanowa przybywają goście - bracia Gotfryd i Rotgier oraz pan De Fourcy. Wyzywają Juranda ze Spychowa, gdyż słyszeli iż jest on słynnym wojownikiem. Jurand zgadza się na walkę, lecz żąda odprawy towarzyszących im żołnierzy. Zakonnicy nie zgadzają się na to dlatego Jurand napada na nich. Jednego zabija drugiego więzi jako niewolnika. Bracia składają skargi księciu, żądają sprawiedliwości i kary. Książę wzburza się i przypomina im własne przewinienia. Zakonnicy panują więc zemstę na Jurandzie. Zamierzają sprowadzić podstępem Danuśkę, by ją porwać. Udają się do Szczytna.
Rozdział XXIII
De Fourcy nie zgadza się na podstęp, zdradę i hańbę planowaną przez towarzyszy. Dlatego zostaje przez nich zamordowany. Nadjeżdża sługa Zbyszka - Hlawa, wyczuwa niebezpieczeństwo, ucieka, pragnąc poinformować księcia. Za winnego morderstwa zakonnicy chcą oskarżyć Hlawę.
Rozdział XXIV
Hlawa donosi księciu o zaistniałym wydarzeniu. Zbyszko otrzymuje od księcia ryserski pas i złote ostrogi. Zostaje pasowany rycerzem.
Rozdział XXV
Do Przasnysza przybywają nieznani ludzie listem od Juranda, w którym napisane jest o jego nieszczęściu i o tym że wzywa do siebie córkę, chcąc ujrzeć ją jeszcze przed śmiercią. Zbyszko jest załamany gdyż wie, że nie zobaczy więcej swojej ukochanej. Księżna zezwala na ślub Zbyszka i Danuśki. Rankiem Danusia wyjeżdża.
Rozdział XXVI
Zbyszko zdrowieje i wyrusza do Ciechanowa, by ujrzeć Danusię i przejednać Juranda. Wszyscy oczekują ojca panienki, który podczas zamieci zostaje przysypany śniegiem, wraz z towarzyszami.
Rozdział XXVII
Zbyszko natychmiast wyrusza na pomoc, gdyż ma nadzieję, że Danusia jest ze swym ojcem. Jurand jako jedyny zostaje uratowany.
Rozdział XXVIII
Gdy Jurand przytomnieje, oświadcza że nie wysyłał nikogo po córkę, gdyż miał nadzieję, że zobaczy ja w Ciechanowie, do którego zamierzał dotrzeć. Wkońcu zaczyna rozumieć, że Danusia została porwana przez Krzyżaków.
Rozdział XXIX
Zbyszko z Jurandem poparci i wspomożeni przez księcia Janusza wyruszają na ratunek Danusi. Udają się do Spychowa, mając nadzieję, iż tam spotkają oprawców, żądających okupu. Wkońcu po długich oporach Jurand z radością i dumą uznaje Zbyszka za męża swojego jedynego dziecka.
Rozdział XXX
Zgodnie z podejrzeniami, napotykają na krzywdzicieli po drodze. Żądają oni uwolnienia wszystkich więźniów krzyżackich oraz nieujawnienia nikomu, iż to krzyżacy są za to odpowiedzialni, a także stawienie sie osobiście Juranda w Szczytnie.
Rozdział XXXI
Zrozpaczony Jurand zgadza się na wszystkie żądania oprawców, do których udaje sie w tajemnicy przed Zbyszkiem.
Rozdział XXXII
Jurand zajeżdża do Szczytna, jednak nie zostaje wpuszczony. Ma stać przez całą noc przed bramą, w celu upokorzenia go. Krzyżacy zmuszają go do przywdziania wora, oraz przywiązania u szyi na powrozie pochwę od miecza. Po długim czasie oczekiwania zostaje wezwany na zamek.
Paweł Szczęch