Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)

Dawna nazwa tej choroby brzmi: gościec przewlekły postępujący.

Jest to przewlekły postępujący proces zapalny, który prowadzi do niszczenia tkanek stawowych oraz zniekształca i upośledza funkcję stawów. Przyczyna choroby nie jest znana. Początkowo zmiany występują jedynie w błonie maziowej stawów, w których dochodzi do powstawania nacieków nazywanych ziarniną reumatoidalną. W miarę rozwoju choroby dochodzi do coraz większego zniszczenia powierzchni stawowych i zniekształceń zajętych stawów jak również do uszkadza aparatu więzadłowego. W stawach lub obok nich w tkance podskórnej tworzą się tzw. guzki reumatoidalne.

RZS występuje dwukrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Choroba może rozpocząć się w każdym wieku, jednak najczęściej pojawia się w piątej dekadzie życia.

Na początku choroby obserwuje się stany podgorączkowe, bóle stawów i mięśni. Pierwsze zmiany zapalne występują przeważnie w stawach nadgarstkowych, śródręcznopalcowych lub międzypaliczkowych bliższych rąk. W zajętych stawach pojawia się ból utrudniający wykonywanie ruchu. Charakterystyczny jest tu objaw tzw. sztywności porannej. Zauważane zmiany, takie jak: obrzęk, bolesność uciskowa i ruchowa oraz ograniczenie ruchu, występują najczęściej symetrycznie w stawach jednoimiennych kończyn górnych. W miarę trwania choroby proces zapalny obejmuje ścięgna i pochewki ścięgniste w sąsiedztwie chorych stawów. Zauważa się zaniki mięśniowe początkowo mięśni międzykostnych rąk i czworogłowych ud, a w późniejszych okresach uogólnione.

Reumatoidalne zapalenie stawów przebiega z reguły przewlekle z zaostrzeniami i remisjami. Stopniowo powstają zniekształcenia w stawach rąk. W stawach nadgarstkowych dochodzi do zniszczenia stawu promieniowo-łokciowego. W stawach łokciowych i ramiennych następuje ograniczenie ruchomości i przykurcze. Zmiany w odcinku szyjnym kręgosłupa mogą być przyczyną podwichnięć kręgów. Stawy biodrowe zajęte są najczęściej symetrycznie.

Masaż RZS

W zaawansowanej chorobie stosujemy masaż na zlecenie lekarskie z wykorzystaniem tylko głaskania i wibrację. Opracowaniu podlegają kończyny górne i dolne oraz kręgosłup Po dwóch do pięciu zabiegach, jeżeli pacjent dobrze toleruje masaż, możemy dołączać rozcieranie, ugniatanie podłużne i uciski. W miarę wzrastania ilości zabiegów podstawową techniką stosowanego masażu staje się rozcieranie, zwłaszcza w okolicy stawów (rozcieranie poprzeczne) i właśnie tej technice należy poświęcić najwięcej czasu w trakcie zabiegu. Rozcieranie poprzez dostarczenie ciepła daje efekt przeciwbólowy i rozluźniający. Rozcieranie usprawnia również metabolizm tkankowy oraz przepływ w naczyniach krwionośnych i limfatycznych, spowalniając procesy chorobowe. Dołączone w późniejszym okresie ugniatanie ułatwia transport tkankowy.

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (zzsk)

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (zzsk) jest przewlekłym procesem zapalnym o nie ustalonej etiologii. Choroba atakuje głównie stawy krzyżowo-biodrowe, stawy kręgosłupa i tkanki okołokręgosłupowe. Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet. Początek choroby przypada zwykle między 15 a 30 rokiem życia. W większości przypadków rozpoczyna się od w okolicy krzyżowo-pośladkowej, promieniującego do ud lub pachwin. Bólowi towarzyszy uczucie sztywności przy wykonywaniu ruchów. Obserwuje się również osłabienie ogólne, szybkie męczenie się, brak apetytu, spadek wagi oraz stany podgorączkowe. Niekiedy choroba może się rozpocząć przemijającym wysiękiem w jednym stawie kolanowym lub zapaleniem tęczówki. Wszystkie te objawy mogą być tak dyskretne, że właściwe rozpoznanie zostaje ustalone po dłuższym okresie czasu, a nawet po kilku latach trwania choroby. Jednymi z pierwszych objawów są obustronne zmiany w stawach krzyżowo-biodrowych. Szpara tych stawów staje się nierówna, zatarta, a w miarę postępu choroby może dojść do jej całkowitego zarośnięcia. W dalszym przebiegu choroby zajęte zostają stawy drobne kręgosłupa i stawy żebrowo-kręgowe.

Zajęcie odcinka lędźwiowego daje w początkowym okresie bolesność, zniesienie lordozy lędźwiowej, wzmożone napięcie mięśni przykręgosłupowych i postępujące ograniczenie ruchomości aż do usztywnienia. Zajęcie odcinka piersiowego kręgosłupa wraz ze stawami żebrowo-kręgowymi i żebrowo-poprzecznymi może powodować opasujące bóle klatki piersiowej, ograniczenie ruchomości, w dalszej kolejności kifozę odcinka piersiowego aż do usztywnienia klatki piersiowej. Zajęcie odcinka szyjnego kręgosłupa początkowo powoduje bolesność przy ruchach głową, a następnie ograniczenie ruchomości aż do całkowitego usztywnienia.

W obrazie radiologicznym obserwuje się kostnienie tkanki okołokręgosłupowej i chrzęstnej. Zauważa się również zwapnienie więzadła podłużnego przedniego.

Rodzaj i ilość stosowanych zabiegów uzależnione są od okresu choroby. Wyróżnić tu możemy zabiegi stosowane w okresie zaostrzeń oraz w okresie remisji choroby.

Masaż ZZSK

Stosowany masaż jest uzależniony od nasilenia zmian. Ustalając sposób wykonywania masażu, należy wykorzystać znajomość dalszego rozwoju choroby. Pozwoli to nie tylko na działanie lecznicze w miejscach zajętych procesem chorobowym, ale również na działanie spowalniające rozwój choroby. We wczesnym okresie choroby stosujemy masaż klasyczny ud, stawów biodrowych i pośladków oraz odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa. Wykorzystujemy: głaskania, rozcierania, ugniatania podłużne, wibrację poprzeczną i roztrząsanie.

Gdy dojdzie do zajęcia odcinka lędźwiowego wykonujemy masaż klasyczny stawów biodrowych i odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa, stosując głaskania, dużo rozcierań, jeżeli można - ugniatania podłużne i wibrację poprzeczną. Zapobiegawczo wykonujemy masaż klasyczny z dużą ilością rozcierań i ugniatań podłużnych lub segmentarny grzbietu i klatki piersiowej. W miarę zajmowania odcinka piersiowego wykonujemy masaż klasyczny stawów biodrowych i całego grzbietu z zastosowaniem: głaskań, dużej ilości rozcierań, jeżeli można - ugniatań podłużnych i wibracji poprzecznej Do masażu klatki piersiowej należy dołączyć masaż stawów ramiennych i karku.

Przy zajętym odcinku szyjnym ograniczamy się do wykonania masażu klasycznego stawów biodrowych, grzbietu i klatki piersiowej oraz stawów ramiennych i karku. Stosujemy przede wszystkim głaskania, rozcierania, jeśli można - ugniatania podłużne i wibrację.

Choroba zwyrodnieniowa stawów

Chorobą zwyrodnieniową stawów nazywamy zmiany chorobowe oraz zespół zjawisk, które powodują upośledzenie funkcji ruchowej stawów lub ból przy wykonywaniu ruchu. Ten zespół zjawisk to zmiany destrukcyjne chrząstek stawowych spowodowane:

- uszkodzeniami mechanicznymi,

- toksycznymi zmianami odczynowymi,

- czynnikami naprawczymi,

- zmianami wynikającymi ze starzenia się.

Zarówno upośledzenie ruchu, jak i ból rzadko są wywołane bezpośrednio przez zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze w stawie. O wiele częściej przyczyną tych dolegliwości są przeciążenia mięśni i aparatu więzadłowego w obrębie chorego stawu. Często zdarza się, że duże zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze nie powodują odczuć chorobowych i odwrotnie - ledwie zauważalne w rtg zmiany mogą wywoływać dolegliwości o dużym nasileniu.

Najpoważniejszy problem kliniczny stanowią zmiany w stawach biodrowych i kolanowych oraz zmiany w części lędźwiowej kręgosłupa, szczególnie na poziomie L5-S1, które mogą wywoływać zespół rwy kulszowej

Masaż ZWYR.

Masaż w chorobach stawów obwodowych wykonujemy tylko wtedy, gdy nie występuje duża bolesność. Wyróżniamy dwa sposoby postępowania: klasyczne i segmentarne.

W postępowaniu klasycznym masujemy tkanki poniżej i powyżej stawu oraz sam staw. Stosujemy głaskania i rozcierania w celu rozdrobnienia złogów i roztarcia narośli, oraz ugniatanie podłużne w celu poprawy krążenia, a tym samym odżywienia. Ostrożnie należy stosować techniki rozcierania, gdyż mogą one potęgować obrzęk. W tym przypadku skuteczny będzie drenaż limfatyczny całej kończyny.

Przy występowaniu ostrego stanu zapalnego masaż należy ograniczyć do miejsc pod i nad stawem, a w przypadku stawu kolanowego, jeżeli występują żylaki w obrębie podudzia, wykonujemy tylko masaż uda. Po ustąpieniu obrzęku i stanu ostrego dużo uwagi poświęcamy:

- opracowaniu torebki stawowej,

- usuwaniu ewentualnych przykurczów z nieczynności,

- likwidowaniu zaników mięśniowych.

Jednak należy pamiętać, że do likwidowania zaników mięśniowych można przystąpić dopiero po usunięciu przykurczów. W przeciwnym wypadku wzmocnione mięśnie spotęgują przykurcz.

Opracowanie torebki stawowej

Opracowanie torebki stawowej, niezależnie od tego, który jest to staw, polega na wykonywaniu lekkich rozcierań (szczególnie poprzecznych) w miejscach dostępnych przy odpowiednim ułożeniu kończyny (np.: zgięcie, odwiedzenie, skręcenie na zewnątrz, skręcenie do wewnątrz itp.).

Usuwanie przykurczów

Usuwanie przykurczów polega na wykonywaniu masażu składającego się z 5 faz.

I - Pogłębiamy przykurcz i w tym ułożeniu wykonujemy masaż rozluźniający, zarówno po stronie zginaczy, jak i prostowników, w chorym stawie.

II - Rozciągamy przykurcz i wykonujemy masaż rozluźniający po stronie zginaczy oraz intensywny-pobudzający po stronie prostowników.

III - Ogólny masaż stawu.

IV - Uciski jednostajne w miejscu przyczepów zginaczy i na przebiegu ich ścięgien oraz uciski przerywane (pobudzające) na przyczepach prostowników i ich ścięgna.

V - Redresja.

Likwidowanie zaników mięśniowych

Likwidacja zaników mięśniowych polega na wykonywaniu intensywnego - pobudzającego masażu klasycznego lub masażu izometrycznego.

Zmiany zwyrodnieniowo kręgosłupa

Stwierdza się je, u co najmniej połowy populacji po 55 roku życia i praktycznie u wszystkich osób począwszy od 65 roku życia. W młodszym wieku zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa idą w parze ze znaczną skoliozą lub nadmierną lordozą. Występują także po urazie kręgosłupa, gruźliczym lub gronkowcowym zapaleniu kręgosłupa, po chorobie Scheuermanna, wypadnięciu jądra miażdżystego.

Zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze kręgosłupa mogą dotyczyć:

- trzonów kręgów,

- krążków międzykręgowych,

- stawów międzykręgowych,

- wyrostków kolczystych (choroba Baastrupa),

- stawów krzyżowo-biodrowych.

Zmiany w krążkach i trzonach są najczęściej uwarunkowane wzajemnie. Zmiany te polegają na zmniejszeniu sprężystości krążka, lub na uszkodzeniu poszczególnych włókien pierścienia włóknistego. Następstwem tych zmian jest zmniejszenie wymiarów krążka oraz przesuwanie się jego zawartości ku tyłowi, ku przodowi lub na boki. Nacisk krążka na więzadła, a także przesuwanie się trzonów w stosunku do siebie powoduje wytworzenie się osteofitów na przedniej i bocznej krawędzi trzonów.

Masaż zwyr.

Pierwsze dwa - trzy zabiegi wykonujemy lekko i krótko, aby nie doprowadzić do zaostrzenia dolegliwości. Zwracamy uwagę na pojawienie się już na początku zabiegu znacznego przekrwienia tkanek w okolicy objętej zmianami chorobowymi. Odczyn ten należy traktować jako wskaźnik siły zastosowanego bodźca. Masażem obejmujemy cały kręgosłup i grzbiet stosując techniki rozluźniające i rozgrzewające: głaskania, rozcierania, dużo ugniatań podłużnych i ucisków jednoczesnych, delikatną wibrację poprzeczną i łagodne roztrząsanie. Aby rozluźnić mięśnie przykręgosłupowe można zastosować techniki masażu segmentarnego.

Po około 10 zabiegach, kiedy dolegliwości znacznie się zmniejszyły bądź ustąpiły, zmieniamy sposób postępowania. Celem masażu będzie wzmocnienie siły mięśniowej, aby wytworzyć gorset mięśniowy, który będzie wspomagał zaburzoną pracę więzadeł. W masażu stosujemy wszystkie techniki masażu klasycznego z wyjątkiem oklepywań.

Chorobie zwyrodnieniowej często towarzyszą deformacje krzywizn kręgosłupa, takie jak:

• pogłębienie, spłycenie lub zniesienie lordozy szyjnej,

• pogłębienie, spłycenie lub zniesienie lordozy lędźwiowej

• pogłębienie kifozy piersiowej,

• skrzywienia boczne kręgosłupa.

Przy pogłębionej lordozie lędźwiowej można wykonać wstrząsanie miednicy i uciski na odcinek piersiowy.

Przy spłyconej lordozie lędźwiowej można wykonywać uciski na odcinek lędźwiowy, a nie wolno wykonywać wstrząsania miednicy (m. Segmentarny).

Przy skrzywieniu dołączamy specyficzne opracowanie jak w skrzywieniach kręgosłupa.