Przysłowie mówi, "czym skorupka za młodu nasiąknie, tym na starość trąci", a psychologowie potwierdzają, że to jakim wpływom ulega dziecko we wczesnym dzieciństwie, wpływa na jego zachowania w dorosłym życiu. Czy to jednak oznacza, że człowiek nie ma prawa zmienić własnego losu? Nie, i najlepszym na to dowodem są bohaterowie "Ludzi bezdomnych" Stefana Żeromskiego. Zarówno Tomasz Judym, jak i Joanna Podborska przeżyli bardzo ciężkie dzieciństwo, ale w zgoła odmiennych warunkach. Pierwsze lata ich życia miały kluczowy wpływ na postawy moralne i zajmowaną pozycję społeczną w dorosłym życiu.
Tomasz Judym to główny bohater powieści. Pierwszy raz spotykamy go w książce, gdy znajduje się w Paryżu na stażu jako chirurg. Szybko jednak wraca do Warszawy, swojego rodzinnego miasta. Jego dzieciństwo poznajemy podczas podróży do dzielnicy za żelazną bramą, gdzie wybiera się by porozmawiać z bratem Wiktorem.
Ulica Ciepła nie wygląda zachęcająco. Wydzielający się "etor jak z cmentarza" dobitnie obrazuje nam zapach, jaki tam panował. Odrapane, brudne ściany, rozwalające się budynki i połamane płyty chodnikowe są codziennością. Nie lepiej wyglądają ludzie, chodzący w ubraniach przeznaczonych do pracy. Narrator wspomina, że nie spotka się już nikogo w kapeluszu, czy cylindrze.
Judym z niechęcią wspomina swoje dzieciństwo. Ojciec był szewcem, ale jego ulubionym zajęciem było picie alkoholu. Matka zaś, od kiedy Tomasz pamięta, zawsze była chora. Oficyna, w której mieszkali po latach niewiele się zmieniła. Judym odczuwa "fałszywy wstyd", coś odrzuca go od miejsca, w którym się wychował, ale jednocześnie pamięta, że stąd się wywodzi. Warunki w oficynie są okropne. Zawilgocone, zadymione i brudne ściany narrator porównuje do trumiennych desek. Na dziedzińcu kamienicy spotyka swą ciotkę Pelagię, która go wychowywała. Kiedyś była prostytutką, jednak teraz zajmuje się domem Wiktora. Tomasz nie zastaje w domu brata, ani bratowej. Oboje ciężko pracują by wyżywić rodzinę. Judym spotyka ich potomstwo - Karolinę i Franka bawiących się z gromada innych wychudzonych i brudnych dzieci.
Dzieciństwo Judyma miało ogromny wpływ na jego życie. Pragnął się wyrwać z biedy, więc postanowił się uczyć. Dzięki swojej wytrwałości został lekarzem i stał się światowym człowiekiem. Ciotka zarzuca mu, że nie interesuje się rodziną, że przez to, że się uczył ma lepsze życie, ale Tomasz nie rozumie tych pretensji. Swoje całe życie poświęca na walkę z niesprawiedliwością. Spotkania z ubogimi ludźmi i obserwacje miejsc, w których żyją budzą w nim odrazę i jednocześnie współczucie. Czuje się za nich odpowiedzialny. Sam, żyjąc w ubóstwie chciał, by ktoś mu pomógł. Stosunek Judyma do tych spraw widzimy już podczas odczytu w Warszawie, gdzie Tomasz zarzuca innym lekarzom, że nie interesuje ich los człowieka. Jego powołaniem jest pomoc słabszym. Jest idealistą, poświęca swoje życie dla dobra ogółu.
Joanna Podborska to miłość Tomasza Judyma, którą pierwszy raz ujrzał w Paryżu. Jej dzieciństwo poznajemy w rozdziale "Zwierzenia", będącym jej pamiętnikiem. Jest to niezwykła część powieści, nie pasująca formą do reszty.
Joasia po latach wraca do swojego rodzinnego domu. Dzieciństwo to były najlepsze lata jej życia. Pełne uśmiechu i miłości. Ogromną radość dała jej możliwość przypomnienia sobie tych chwil, poczucie znajomego zapachu kwiatów, czy widok jaskółek. Joasia zauważyła duży krzak rokiciny, którego początkowo nie rozpoznała. Jak się okazało rośliną tą wraz z braćmi zaznaczyła miejsce spoczynku psa przybłędy, który do ich rodzinnego dworku przybył w dniu narodzin Joasi. Zwierze to może być przenośnią do sytuacji życiowej Podborskiej, która również nie potrafiła znaleźć sobie miejsca na ziemi.
W dworku Joasi mieszka już ktoś inny. Dom jest brudny i zniszczony. Nie ma już pięknych płotów, chodników i roślin. Wszystko zaniedbane jest przez nowego właściciela. Podborska wstrząśnięta jest tym, że w miejscu, gdzie umarli jej rodzice stoją "graty żydowskie". Miejsce dla niej tak ważne spełnia funkcję magazynu. Widzimy tutaj kontrast pomiędzy sprawami materialnymi i duchowymi, sferą sacrum i profanum. Jest jej smutno, gdyż i ona musiała opuścić przed laty dom rodzinny, gdzie teraz nie został po jej rodzinie żaden ślad. Jako osoba wrażliwa bardzo przeżywa ponowne spotkanie z miejscem, w którym kiedyś mieszkała. Jednocześnie odczuwała ona w tym ważnym dla siebie miejscu, obecność swoich rodziców. Jak sama pisze nawet większą niż na ich grobie w Krawczyskach.
Powraca ona do swojego rodzinnego dworku, gdyż chce jeszcze raz przeżyć wspaniałe chwile, które ją spotkały. Przypomnieć swoje najlepsze lata i ciepło rodzinne, którego szuka. Jest w pewnym sensie bezdomna. Jako nauczycielka uczy w wielu domach, jednak żadnego z nich nie uważa za swój własny. Potrzebę założenia rodziny ukazuje w swoim związku z Judymem. Poświęcą mu wszystko, byleby tylko być szczęśliwa przy jego boku. Przyjeżdża do zagłębia i chce z ukochanym prowadzić szpital dla ubogich. Pragnie stworzyć dom, jaki pamięta z młodości.
Zarówno dzieciństwo Tomasz Judyma, jak i Joanny Podborskiej znacząco wpłynęło na ich dorosłe życie. Oboje mieli oni ciężkie lata młodości, przepełnione niemiłymi wydarzeniami, czy tragediami rodzinnymi. Różnica między nimi jest taka, że Joanna dąży w dorosłym życiu do tego, co już kiedyś posiadała. Pragnie rodziny, bliskości i miłości. Judym natomiast pragnie zmieniać świat, i ulżyć cierpieniom innych. Nie chce wracać do rodzinnego domu, ale kocha swoją rodzinę i wspomaga ją. Zajmuje się biednymi i chorymi ludźmi, bo czuje że los jest niesprawiedliwy. Pragnie równości na świecie, którą chce wprowadzać broniąc ubogiej ludności np. w Cisach. Poświęca tej idei całego siebie. Dla realizacji swojego celu rezygnuje nawet z miłości do Joasi. Wydaje się, że Judyma i Podborską łączy wiele rzeczy np. trudne dzieciństwo, ale odmienne ideały niestety nie pozwalają im być razem.