Odpowiedzi do pytań na egzamin z przedmiotu Nauka o państwie i prawie

Przygotował:

Mateusz Ślązak

Pochodzenie państwa – pojawieniu się organizacji państwa towarzyszył długotrwały proces historyczny. Powstało wiele teorii związanych z pochodzeniem państwa. Proces powstawania instytucji państwa był długotrwały. Było to wynikiem rozwoju kultury i cywilizacji ludzkiej.

Teorie powstania państwa:

* Teistyczna – teoria, która zakłada, że władza pochodzi od Boga; istnieje konieczność podziału państwa na rządzących i rządzonych; koncepcja ta powstała w starożytności, licznych zwolenników zyskała w średniowieczu.

* Teologiczna – jej twórcą był św. Augustyn, który w dziele zatytułowanym De civitatis Dei. twierdził, że władza pochodzi od Boga, a państwo na ziemi powinno wzorować się na państwie niebieskim. Teorię tę zmodyfikował św. Tomasz z Akwinu: władza pochodzi od Boga, ale sposób rządzenia jest wymysłem człowieka, bo państwa nie są doskonałe.

* Patriarchalna – koncepcja, która utożsamia państwo z rodziną; w tej teorii władza królewska wywodzi się z tradycji władzy ojca rodziny; koncepcja ta jest charakterystyczna dla feudalnej monarchii.

* Patrymonialna – poprzez przyłączenie ziem związana z posiadaniem majątku w postaci ziemi.

* Umowy społecznej – według tej teorii państwo jest wynikiem umowy między obywatelami, suwerenem w takim państwie jest naród; twórcą koncepcji był Thomas Hobbes, a wybitnym przedstawicielem m.in. Jean-Jacques Rousseau.

* Podboju i przemocy – zakłada, że państwa powstają w wyniku podbijana słabszych plemion przez plemiona silniejsze, w ten sposób za pomocą podbojów powiększa się terytorium państwa. Sformułowana została w XIX w. przez Ludwika Gumplowicza.

* Solidarystyczna – twórcą był Émile Durkheim: państwo powstało jako forma solidarnego dzielenia się obowiązkami.

* Psychologistyczna – twórcą był Leon Petrażycki: państwo to najlepsza forma zaspokajania potrzeb psychicznych – bezpieczeństwa, afiliacji, dominacji.

* Marksistowska (bazy i nadbudowy) – państwo jest formacją, która istnieje wyłącznie w społeczeństwach klasowych; powstaje, by bronić klas panujących przed klasami podporządkowanymi, wyzyskiwanymi, stać na straży nierówności społecznych i chronić stan posiadania klas dominujących; autorami tej koncepcji są Karol Marks i Fryderyk Engels.

* Teoria państwa w katolickiej nauce społecznej – według tej koncepcji państwo istnieje w świadomości człowieka i ma za zadanie służyć poprawie jakości bytu obywateli.

* Funkcjonalna – dominuje we współczesnej socjologii, głosi, że państwo powstało jako ostatnia forma rozwoju społecznego i całe dzieje pokazują, że społeczeństwa dążą do takiej właśnie formy. Twórca: Aureliusz Augustyn.

PAŃSTWO-w starożytnej Grecjii nazywali "polis". Rzymianie państwa-miasta nazywali "civitas"

lub "res publika", gdy cesarstwo zastąpiło republikę to "imperium". W wiekach średnich, gdy rządził maoarcha- "regnum", równocześnie pojawiło się pojęcie "perra" czyli ziemia. W Polsce pojęcie to pojawiło się w XII w i oznaczało władanie ziemią lub władzę "panowanie". W dzisiejszych czasach termin ten rozpowszechnił się na przełomie XVIII XIX w. Definicje państwa:

1. Arystotelesa-państwo jako wspólnota (organizacja) różnych grup społecznych niezbędnych do jego istnienia.

2. Jelinek-wymieniał trzy niezbędne elementy: terytorium, ludność, władza. Trójelementowa definicja państwa ma ważne znaczenie w prawie międzynarodowym, publicystycznym bowiem pozwala odróżnić państwo od innych organizacji wystepujących w stosunkach międzynarodowych.

3. definicja sformułowana przez społeczną naukę kościoła- opiera się na poglądach św. Tomasza z Akwinu, państwo jako społeczność doskonała. Istnienie państwa wiązał z wystąpieniem porządku prawnego. Koncepcja ta jest wyrazem idei państwa jako dobra wspólnego.

4. Marksistowska-państwo według Marksa powstało w wyniku przeobrażeń społecznych a istota państwa polega na walce o władzę i jej utrzymanie.

Geneza

Istnieje wiele różnych prób odpowiedzi na pytanie jakie czynniki spowodowały, że państwo powstało.

I. Koncepcje teistyczne-powstanie państwa z działaniem istoty nadprzyrodzonej. np. doktryna syarożytnego wschodu-władca sam jest bogiem lub jego władza pochodzi od bustwa. np. chrześcijaństwo-św. August uważał, że każda władz pochodzi od Boga. Natomiast św. Tomasz z Akwinu uważał, że od Boga pochodzi idea władzy a państwo zostało stworzone przez ludzi.

II.Koncepcja umowy społecznej-państwo powstało w wyniku zawartej umowy miezy władcą a członkami społeczeństa. Według jednej wersji państwo i społeczeństwo powstało w wyniku porozumienia się jednostek. Druga wersja- były dwie umowy, pierwza między jednostkami, które doprowadziły do powstania społeczeństwa a druga między społeczeństwem a władcą, która doprowadziła do powstania państwa. Russo.

III.Koncepcja podboju i przemocy-powstało w wyniku podboju jednych ludów przez inne powstające w wyniku podboju. Państwo miało utrwalać podporządkowanie zwyciężonej większości a podział na .................... miał się opierać na odmiennościach.

IV.Koncepcja Marksistowska- Twórcą był Engels, który tłumaczył, że państwo powstało w wyniku różnego rodzaju przeobrażeń jakie dokoały się w społecznościach narodowo plemiennych. Nastąpiły podziały oraz specjalizacja pracy. Doprowadziło to do podziału społeczeństwa na dwie klasy, które rozpoczeły ze sobą rywalizację czyli walkę o władzę.

Prawo- a ściślej prawo w ujęciu przedmiotowym – system norm prawnych, czyli ogólnych, abstrakcyjnych i jednoznacznych dyrektyw postępowania, które powstały w związku z istnieniem i funkcjonowaniem państwa lub innego uporządkowanego organizmu społecznego, ustanowione lub uznane przez właściwe organy władzy odpowiednio publicznej lub społecznej i przez te organy stosowane, w tym z użyciem przymusu

.

Funkcje Państwa

Działalność państwa w określonym wymiarze życia społeczeństwa, określa się mianem funkcji państwa. Każde ze współczesnych państw wypełnia funkcję zewnętrzną i wewnętrzną.

* Funkcja zewnętrza

Związana jest z prowadzeniem polityki zagranicznej i z utrzymywaniem kontaktów i stosunków międzynarodowych z innymi państwami oraz organizacjami. W realizacji swojej funkcji zewnętrznej państwo winno nastawiać się na ochronę swoich interesów. Rozwijać korzystne dla siebie kontakty zarówno o charakterze politycznym, gospodarczym jak i kulturalnym, ale także zapewnić poczucie bezpieczeństwa swoim obywatelom. Za politykę zagraniczną państwa, a tym samym za wypełnienie funkcji zewnętrznej, odpowiadają służby dyplomatyczne oraz organy konstytucyjne, wskazane do jej wykonywania.

* Funkcja wewnętrzna

Funkcja wewnętrzna państwa będzie się koncentrowała na zapewnieniu bezpieczeństwa i porządku obywatelom, a więc na wszelkich działaniach które organy władzy będą wykonywać na terenie państwa. W jej ramach możemy wyróżnić kilka obszarów państwowej działalności. Mowa tutaj o funkcji prawodawczej państwa, porządkowej, administracyjnej, gospodarczej, socjalnej i kulturalnej.

Funkcja prawodawcza

Do jednych z głównych zadań aparatu państwowego należy tworzenie norm prawnych i systemu prawnego, który obowiązuje na całym jego terytorium. Określa reguły prawne, na podstawie których rozwiązywane są konflikty pomiędzy obywatelami oraz karane są te osoby, które państwowe prawa złamią. Państwo zapewnia i gwarantuje im m. in. prawo do wolności, do wyrażania swoich przekonań i chroni posiadaną przez nich własność prywatną.

Funkcja porządkowa

Podstawową funkcją jest także zapewnienie bezpieczeństwa i porządku wewnątrz kraju. Obywatele danego państwa winni być chronieni przed ingerencją z zewnątrz, ale także na obszarze państwa.

Funkcja administracyjna

W państwie funkcjonują także określone organy, które zarządzają odpowiednimi sferami życia społeczeństwa, na przykład oświatą czy finansami. Pełnią więc funkcję administracyjną.

Funkcja gospodarcza

Zadaniem państwa jest także organizowanie państwowej gospodarki, a także dbanie o jej rozwój. W ramach funkcji gospodarczej możemy wyróżnić dwa sposoby oddziaływania państwa na gospodarkę.

W liberalnym państwie celem władzy państwowej staje się stworzenie określonych ram prawnych, dla funkcjonowania gospodarki. Interwencjonizm ograniczony jest do minimum. 2.

W socjalistycznym ustroju państwo ma udział w kształtowaniu gospodarki (centralne planowanie).

Funkcja socjalna

Państwo pełni także funkcję socjalną. Obejmuje ona działania zmierzające do zabezpieczenia minimum egzystencjalnego obywatelom. Organy państwowe będą tworzyć nowe miejsca pracy, zapewniać odpowiednie warunki bezpieczeństwa i higieny pracy. W ramach funkcji kulturalnej państwo będzie wspierać rozwój oświaty, badań naukowych, ochraniać zabytki i miejsca pamięci narodowej.

Funkcja wychowawcza

Możemy mówić jeszcze o funkcji wychowawczej państwa, które jednak dziś nie jest rozumiana jako wpajanie określonego światopoglądu. Obecnie ta funkcja koncentruje się na uczeniu patriotyzmu i szacunku dla własnego narodu i państwa, oraz przestrzegania zasad demokracji.

Państwo w realizacji funkcji może się ograniczać do dwóch spośród nich. Wówczas możemy mówić o państwie minimalistycznym (tzw. koncepcja państwa nocnego stróża). W przypadku natomiast gdy mamy do czynienia z organami państwowymi ingerującymi w gospodarkę, aktywnie działającymi na rzecz porządku publicznego i bezpieczeństwa, mówimy o państwie opiekuńczym (tzw. państwo dobrobytu).

Cele państwa

Państwo ma do spełnienia określone cele:

* Realizacja dobra wspólnego,

* Zagwarantowanie ludziom wolności,

* Zapewnienie minimum bezpieczeństwa,

* Zagwarantowanie udziału w dystrybucji dóbr wytworzonych w społeczeństwie,

* Zapewnienie panowania określonej klasie społecznej,

* Realizacja wielu różnych uporządkowanych co do preferencji celów, z których jedne są środkami prowadzącymi do osiągnięcia innych.

Cele uporządkowane co do preferencji i realizowane poprzez działania państwa składają się na funkcje państwa.

Funkcje państwa wynikają z celów, jakie się przed nim stawia.

Suwerenność – zdolność do samodzielnego, niezależnego od innych podmiotów, sprawowania władzy politycznej nad określonym terytorium, grupą osób lub samym sobą. Suwerenność państwa obejmuje niezależność w sprawach wewnętrznych i zewnętrznych.

* Suwerenność wewnętrzna polega na tym, że władza sama może decydować o zakresie swojego działania. Władza państwowa jest niezależna od organizacji działających na terytorium państwa, jak na przykład organizacje pozarządowe, krajowe organizacje związków zawodowych, Kościoła.

* Suwerenność zewnętrzna gwarantuje, że państwo jest niezależne od innych państw w podejmowaniu decyzji. Suwerenność ta polega także na braku możliwości wpłynięcia na państwo za pośrednictwem organizacji międzynarodowych, międzynarodowych grup nacisku i sojuszy politycznych.

Ustroje polityczne

Forma rządów – struktura najwyższych władz w państwie i sposób ich powoływania;

• monarchie – rodzaj ustroju, rządzi władca, sułtan, cesarz, władza dziedziczna, np. Polska od XVI wieku

• republiki – władza wybierana przez obywateli na określona kadencję

Monarchie (podział ze względu na zakres władzy monarszej);

• nieograniczone – np. starożytne monarchie despotyczne

• absolutne – od XVII w. – Francja, Rosja, Prusy, Austria; obecnie Arabia Saudyjska

• ograniczone – ograniczone konstytucja, monarcha panuje ale nie rządzi

- konstytucyjne – Wielka Brytania, Monako

- parlamentarne – Belgia, Norwegia, Hiszpania

Republiki (ze względu reżim polityczny – metody i środki sprawowania władzy);

• państwo demokratyczne – początek;

• państwo autorytarne – władza; autorytet jednostki, władza wykonawcza dominuje nad ustawodawczą, parlament jest ale nie ma wpływu; rozwinięte są policja i wojsko, władza wymaga posłuszeństwa obywateli; mogą być inne partie polityczne ale nie mają wpływu na władze, XX w. Polska po zamachu majowym, Austria, Litwa, Estonia, Węgry, Grecja pod rządami Teksasa

• państwo totalitarne – jedna partia – władza, nie mogą istnieć inne ugrupowania polityczne, władza oczekuje nie tylko posłuszeństwa ale zaangażowania na rzecz systemu; aparat terroru, indoktrynacja społeczna np.: Rosja za Stalina, Niemcy za Hitlera, Kuba, Korea Północna

ze względu na ustrój terytorialny:

• państwo unitarne – jednolite wewnętrznie, na terytorium obowiązuje tylko jedno prawo, porządek, jedni obywatelstwo, administracja nie jest samodzielna, podporządkowana władzy centralnej np.; Polska, Dania, Francja, Finlandia, Grecja, Hiszpania, Irlandia, Luksemburg

• państwo złożone – administracja ma zupełną samodzielność, własne prawa mogą mieć: sąd, wykonawcy systemu np.; unia personalna polsko – litewska, unia realna

- federacja – państwo związkowe, w którym organizmy terytorialne - kantony, stany, kraje, prowincje, itp. - w pewnych dziedzinach samodzielnie tworzą prawo, pełnią też władzę wykonawczą oraz sądowniczą na swym obszarze, podczas gdy w podstawowych, jak obrona i bezpieczeństwo, finanse państwowe, polityka zagr., jest to domeną organów ogólnokrajowych. np.; Rosja, USA, Kanada, Indie, Austria, Niemcy, Szwajcaria

- konfederacja – związki państw połączonych ze sobą dla osiągnięcia korzyści politycznych lub ekonomicznych, suwerenne ale polityka obronna jest wspólna np.; Unia Europejska, Wspólnota Niepodległych Państw

Wybrane modele ustrojowe współczesnych państw demokratycznych

1. System prezydencki

Zakłada on rozdzielność i względną równość kompetencji władzy ustawodawczej [legislatywa] i wykonawczej [egzekutywa]. Funkcja ustawodawcza jest w gestii parlamentu, a egzekutywa nie ma formalnie inicjatywy ustawodawczej. Obydwie władze pochodzą z odrębnych wyborów. Parlament nie może obalić władzy wykonawczej, a egzekutywa paramentu [z przyczyn politycznych]

2. System parlamentarno-gabinetowy

Ten model ustrojowy wywodzi się z Wlk. Brytanni i opiera się na trzech podstawowych załorzeniach: równouprawnienia legislatywy i egzekutywy, współpracy między nimi, wzajemnego oddziaływania [odpowiedzialność rządu przed parlamentem i możliwość rozwiązania egzekutywy].

System polityczny - ogół organów państwowych, partii politycznych oraz organizacji i grup społecznych (formalnych i nieformalnych), uczestniczących w działaniach politycznych w ramach danego państwa oraz ogół generalnych zasad i norm regulujących wzajemne stosunki między nimi.

CENTRALIZACJA PAŃSTWA

skupienie przez władzę centralną (np. rząd, dyktatora) uprawnień do podejmowania decyzji w zasadniczych dziedzinach życia państwowego. Najczęściej procesowi temu towarzyszy stopniowe ograniczanie kompetencji lokalnych organów władzy (samorządów). Takie bezwzględne podporządkowanie władzy zwierzchniej wszystkich organów państwowych jest szczególnie charakterystyczne dla państw totalitarnych.

Państwo unitarne — forma państwa najbardziej powszechna we współczesnym świecie, charakteryzująca się wewnętrzną jednolitością. Wszystkie jednostki administracyjne wchodzące w skład państwa są tak samo zorganizowane i podporządkowane organom centralnym, które określają ich ustrój i właściwość.

Państwa unitarne możemy podzielić na państwa scentralizowane i zdecentralizowane.

* Ustrój scentralizowany charakteryzuje się wyznaczaniem lokalnych urzędników przez rząd centralny, który sprawuje zwierzchnią władzę nad organami regionalnymi.

* Ustrój zdecentralizowany ma miejsce, gdy organy regionalne są formowane niezależnie od rządu i istnieje dobrze rozwinięty samorząd terytorialny o znacznych kompetencjach, a władza centralna zastrzega sobie prawo do podejmowania tylko najważniejszych decyzji.

Przykłady Państwa Unitarne to:

Grecja,Albania,Serbia,Macedonia,Bułgaria,Rumunia,Mołdawia,Ukraina,Białoruś,Litwa,Łotwa,Estonia,Finlandia,Szwecja,Norwegia,Dania,Bośnia,Hercegowina,Islandia,Irlandia,Wkl.Brytania,Portugalia,Francja,Holandia,Włochy,Luxemburg,Chorwacja,Słowenia,Węgry,Słowacja,Czechy,Polska

Państwo federalne:

Cechą znamienną państwa federalnego jest złożoność tego organizmu państwowego składającego się z różnych jednostek państwowych o znacznym stopniu niezależności. Państwa federalne stanowią swoisty związek państw, które częściowo zrzekają się suwerenności na rzecz państwa federalnego.

Państwa federalne powstają na podłożu narodowościowym i etnicznym. Przykładem tego rodzaju państw są Szwajcaria, Belgia, Rosja.

Państwo, polityczne zorganizowanie społeczeństwa, wyposażone w suwerenną władzę oraz zajmujące określone terytorium. Przynależność do państwa ma charakter sformalizowany (obywatelstwo). W obrębie państwa występuje stosunek: władza - podporządkowane jej osoby i grupy. Atrybutem państwa jest suwerenność rozumiana jako całkowita niezależność od jakiejkolwiek siły zewnętrznej i wewnętrznej.

Naród, wykształcona w procesie historycznym trwała wspólnota ludzi, która powstała w wyniku współżycia jednostek, rodzin i grup w określonych warunkach przyrodniczo-biologicznych oraz wytworzyła rozumiane przez siebie i przekazywane z pokolenia na pokolenie:

1) potrzeby, emocje i wyobrażenia;

2) ich artykulację – język;

3) środki i sposoby ich zaspokajania, nadając im swoisty dla własnego poznania sens kulturowy.

Gałęzie prawa – zespół norm prawnych, wyróżnionych ze względu na przedmiot lub metodę regulacji. Każda gałąź prawa reguluje odmienny zakres stosunków społecznych. Odmienne gałęzie prawa regulują więc stosunki pracy, stosunki rodzinne, stosunki na tle dokonywanych przestępstw itp.

Rodzaje Gałęzi prawa:

Prawo konstytucyjne (państwowe)– normuje podstawy ustroju politycznego, gospodarczego i społecznego państwa. Strukturę i kompetencje jego organów, podstawowe wolności, prawa i obowiązki obywatelskie, system źródeł prawa oraz zasady prawa wyborczego. Źródłem prawa państwowego jest konstytucja.

Prawo administracyjne – reguluje organizacje administracji oraz proces wykonywania przez ograny państwowe i samorządowe funkcji administrowania, a także pomocniczą działalność organów administracji np.:prowadzenie archiwów,.

Prawo finansowe – zawiera normy prawne regulując zasady i tryb gromadzenia dochodów przez państwo oraz zasady i tryb działania i wydatkowania tych środków. określające organizację i działalność instytucji ubezpieczeniowych

Prawo cywilne – normuje stosunki majątkowe, osobiste między osobami fizycznymi i prawnymi. Cechą stosunków cywilno prawnych jest to, że podmioty tych stosunków są równorzędnymi partnerami, nie moją wobec siebie uprawnień władczych.

Prawo gospodarcze – jest gałęzią prawa wyodrębnioną w celach dydaktycznych. Jego podmiotem jest regulacja prawna stosunków gospodarczych, a więc określenie podmiotów prowadzących działalności gospodarczą oraz regulacja stosunków powstających w toku prowadzenia działalności gospodarczej.

Prawo rodzinne – reguluje osobiste i majątkowe stosunki wynikające z zawarcia małżeństwa, stosunki powstające między rodzicami a dziećmi, a także stosunki dotyczące przysposobienia (adopcji) oraz opieki nad osobami małoletnimi.

Prawo pracy – normuje stosunki pracy między pracodawcami a pracownikami oraz inne zagadnienia ściśle związane z pracą. W zakres prawa pracy wchodzą normy regulujące powstanie i ustanie pracy, urlopy, ochronę pracy, bezpieczeństwo i higienę pracy, a także rozstrzyganie sporów ze stosunku pracy.

Prawo karne – określa jakie czyny są przestępstwami, ustala zasady odpowiedzialności za takie czyny oraz kary, jakie grożą za ich popełnienie . Zadaniem norm prawa karnego jest ochrona obywateli i ich dóbr przed zamachami, a także ochrona interesów politycznych i gospodarczych państwa i jego instytucji. Oprócz pełnienia funkcji ochronnych, zadaniem prawa karnego jest oddziaływanie wychowawcze zarówno na sprawcę, jak i społeczeństwo.

Prawo międzynarodowe – (ma odmienny charakter od wymienionych poprzednio gałęzi prawa) Stanowi ono zespół norm regulujący przede wszystkim prawa i obowiązki poszczególnych państw w ich stosunkach wzajemnych, nie może być traktowane jako część składowa wewnętrznego prawa polskiego. Określa również status organizacji międzynarodowych takich jak organizacja Narodów Zjednoczonych, czyli Unia Europejska. Normy tego prawa nie są poparte przymusem państwowym, a jedynie specyficznymi sankcjami stosowanymi przez organizacje międzynarodowe. Z reguły podstawą przestrzegania norm prawa międzynarodowego jest przekonanie o ich słuszności.

Demokracja w ekonomii

W dziedzinie ekonomii demokracja zapewnia rynkowi wolny rozwój. Konkurencja wyzwolona przez prawa wolnego rynku zachęca jednostki do jak najpełniejszego wykorzystania swego potencjału. Poza tym walorem ustroju demokratycznego jest również reprezentacja danej partii w instytucjach władzy proporcjonalna do uzyskanych głosów w czasie wyborów.

Demokracja w polityce

Dana partia otrzymuje taką liczbę miejsc w parlamencie, która odpowiada zdobytym przez nią głosom wyborczym. Pamiętamy o tym, że wybory w czasach komunizmu były swoistą farsą, gdyż głosujący nie mieli możliwości prawdziwego wyboru (wyborcy dysponowali tylko jedną listą). W demokracji natomiast idea bezpośredniego udziału obywateli w rzeczywistym podejmowaniu decyzji jest głęboko zakorzeniona. Świadczy o tym organizowanie referendum w sprawach istotnych dla obywateli. W referendum obywatele sami decydują o sprawach zasadniczych. Demokracja odrzuca, więc koncepcję, że wszystkie decyzje powinny być podejmowane przez zawodowych polityków. Teoretycy stroju demokratycznego twierdzą, że demokracja nie tylko dotyczy sceny politycznej, lecz musi być obecna również w gospodarce.

Ludzie, więc mają współdecydujący głos w swoim miejscu pracy, gdyż tam spędzają większość swego czasu. Wreszcie w demokracji tym, co stanowi o decyzyjnej sile pracowników, jest ich nowa rola jako właścicieli akcji, a nie jako klasy pracującej. Istotnym atutem demokracji są dostosowane do potrzeb obywateli programy polityki społecznej. Wiodącą ideą programów jest troska o obywatela, dbałość o jakość jego życia.

Ustrój demokratyczny jest najodpowiedniejszy, gdy mamy na uwadze dobro pojedynczego obywatela. Jak żadna inna idea – demokracja realizuje zasady sprawiedliwości społecznej i dlatego jest najbardziej pożądaną formą sprawowania władzy. Ponieważ nie ma właściwie różnic, jeśli chodzi o rozumienie w różnych krajach zasadniczej treści demokracji, można by rzecz, że demokracja jest uniwersalną formą sprawowania rządów państwie. Współcześnie najczęściej uważa się, że demokracja służy obywatelskim interesom poprzez wprzęganie obywateli w procedury decyzyjne.

Pluralizm – w życiu społecznym jest to taka sytuacja w funkcjonowaniu państwa lub innej organizacji, gdy różne grupy mają prawo wyrażać swoje interesy, w tym zwłaszcza mieć udział w sprawowaniu władzy. Pluralizm zakłada poszanowanie zróżnicowań społecznych i kulturowych i uznanie równości poglądów. Pluralizm kulturowy dotyczy świadomego wysiłku grup mniejszościowych celem podtrzymania własnej etniczności. Mniejszość jednocześnie pracuje na uzyskanie politycznego i ekonomicznego wpływu w społeczeństwie dominującym. Pluralizm jest kategorią trwałego występowania kilku kategorii kulturowych w społeczeństwie, z połączeniem z akceptacją ze strony grupy większościowej oraz równością grup mniejszościowych.

Pluralizm gospodarczy– zapewnia swobodę działania w państwie różnym podmiotom gospodarczym, takim jak: przedsiębiorstwa prywatne, państwowe, spółdzielnie itd.; państwo stwarza także warunki konkurencyjności rynku, a więc mamy do czynienia z istnieniem współzawodnictwa producentów i usługodawców, którzy oferują konsumentom jak najkorzystniejsze oferty.

Współczesny konserwatyzm

- Współczesny konserwatyzm bardzo rzadko odwołuje się do radykalnego tradycjonalizmu de Maistre’a. Bardzo chętnie nawiązuje natomiast do koncepcji Edmunda Burke.

- Dzisiejszych konserwatystów cechuje zatem przywiązanie do tradycyjnych wartości i instytucji społecznych połączone z niechęcią wobec eksperymentowania w dziedzinie polityki.

- Przekonani są, że przejawem najwyższej mądrości jest korzystanie z bogactwa minionych pokoleń.

- Uważają jednocześnie, że tradycyjne instytucje, takie jak rodzina czy religia, są lepszym gwarantem ładu społecznego niż wysiłki racjonalnego pracodawcy. Szczególną wartość upatrują więc w mądrości przodków, którą traktują jako fundament zdrowego rozsądku.

Odrzuca zatem politykę radykalnego rozdziału państwa od Kościoła, dostrzegając w przesadnej laicyzacji społeczeństwa przyczyny kryzysu moralnego. Państwo według konserwatystów powinno współpracować z Kościołem, gdyż obie te instytucje mają częściowo zbieżne cele.

Liberalizm (z łaciny liberalis – dotyczący wolności, od liber – wolny), doktryna społeczno-polityczna zakładająca ograniczenie funkcji państwa w sferze gospodarki i poszerzenie zakresu wolności jednostki. Powstała na przełomie XVII i XVIII w., u jej podstaw leżą: indywidualizm, nadrzędność jednostki nad społeczeństwem, wolność człowieka, prawo do zdobywania własności, swoboda działalności gospodarczej, ograniczenie roli państwa, prawa natury jako normy regulujące życie wszystkich ludzi, podział władz ze ścisłym wyodrębnieniem jej kompetencji, tj. stosowanie praw, rządzenie i wykonywanie sprawiedliwości. Liberałowie uważają, że istnieją przyrodzone, odwieczne prawa człowieka, których żadna władza nie może naruszać. Najważniejszym prawem jest wolność dysponowania własnością. Własność bowiem jest uważana za gwarancję wolności.

socjaldemokratyzm (socjaldemokracja) polit. 1. kierunek polityczny w międzynarodowym ruchu robotniczym o socjalistycznym i marksistowskim podłożu ideologicznym. 2. kierunek polityczny dążący do łączenia ideałów demokracji z budową państwasocjalnego

Ideologie totalitarne:

- Faszyzm (wł. fascismo, od łac. fasces – wiązki, rózgi liktorskie i wł. fascio – wiązka, związek) – doktryna polityczna powstała w okresie międzywojennym we Włoszech, sprzeciwiająca się demokracji parlamentarnej, głosząca kult państwa (statolatrię, totalitarne silne przywództwo, terror państwowy i solidaryzm społeczny). Faszyzm podkreślał wrogość wobec zarówno liberalizmu, jak i komunizmu. Początkowo nazwa odnosiła się tylko do włoskiego pierwowzoru, później była stosowana wobec pokrewnych ruchów w latach 20. i 30. XX wieku, zwłaszcza narodowego socjalizmu w Niemczech, oraz współczesnych ruchów wywodzących się z partii faszystowskich (neofaszyzm).

- Nazizm - narodowy socjalizm bądź hitleryzm był totalitarną ideologią, obowiązującą jako ideologia państwowa w III Rzeszy Niemieckiej, istniejącej w latach 1933 - 1945. Władzę w III Rzeszy pełniła Niemiecka Narodowo - Socjalistyczna Partia Robotników (NSDAP) z Adolfem Hitlerem na czele, który sprawował funkcję kanclerza Niemiec i Wodza (Fuhrera). Bliski włoskiemu faszyzmowi, nazizm w warstwie teoretycznej został opisany przez Adolfa Hitlera, Josepha Goebbelsa i Alfreda Rosenberga. Nazizm i komunizm ucieleśniają zbrodnicze totalitaryzmy charakterystyczne dla historii XX wieku.

Nowa lewica to ruch społeczno-polityczny powstały po 1964 roku. Jego głównym ideologiem był Herbert Marcuse, C. Wright Mills. Rozwijał się on szczególnie w środowiskach akademickich i intelektualnych. Jego powstanie wiązało się z protestami przeciwko zatruciu środowiska, wojnom i zbrojeniom atomowym, nawoływała do ograniczenia konsumpcjonizmu i autorytarnych tendencji państwa.

Nowa Lewica z czasem zaczęła łączyć się z ideologią 3xM, czyli "trzech nowych bogów": gdzie Karol Marks miał oznaczać Boga, Herbert Marcuse Proroka, a Mao Zedong Miecz "nowej religii". Podstawowym zagadnieniem stała się realizacja postulatu wolności, równości i braterstwa.