MATYSIAKOWIE - audycja na antenie Programu I Polskiego Radia; wmitowana od 1956. Jest najstarsza radioopowieścią emitowaną w polskiej radiofonii. Autorem jej scenariusza jest Jacek Janicki. Losy rodziny Matysiaków przez cały okres nadawania audycji odtwarzało łącznie ponad 250 osób.

MAUZOLEUM LENINA - monumentalna budowla na Placu Czerwonym w Moskwie, wg projektu A. W. Szczusiewa (1924 - drewniana, 1930 - granitowa); była trybuna, z której przywódcy ZSRR przyjmowali defilady wojska i ludności w dniach świąt państwowych; mieści sarkofag z ciałem Lenina

MAYDAY - angielskie słowo nadawane droga radiową, jeden z sygnałów wzywania pomocy przez statki wodne

MAZAK - potocznie flamaster

MEGALOPOLIS - strefa koncentracji ludności miejskiej w pn - wsch części USA nad O. Atlantyckim, rozciągająca się na długości kilkuset km od Bostonu do Waszyngtonu; jeden z największych zurbanizowanych regionów świata, skupiający ok. 50 mln mieszkańców; obejmuje zespołuy miejskie Nowego Yorku, Bostonu, Filadelfii, Waszyngtonu i Baltimore

MEIN KAMPF - niem. Moja walka. Książka napisana prze Hitlera podczas jego pobytu w więzieniu w Landsbergu na początku lat 20 XX wieku. Hitler zawarł tam podstawy swoich teorii antysemickich i faszystowsko - narodowych. Stała się ona czołowym dziełem ideologii i propagandy nazistowskiej w III Rzeszy. Stała się także podstawową lektura ówczesnych nazistów jak i dzisiejszych neonazistów. 13 września 2005 we Wrocławiu rozpoczął się proces przeciwko polskiemu wydawcy „Mein Kampf”. Z powództwem wystąpiły niemiecki Kraj Związkowy Bawaria, mający prawa autorskie do książki oraz wrocławska prokuratura okręgowa. Domagają się one zaprzestania wydawania książki oraz wycofania nakładu ze sprzedaży.

MGM - 1924 Metro Goldwin Meyer - największe studio filmowe świata

MIKI - w oryginale Mickey Mouse; fikcyja postać z filmów animowanych, stworzona w studiu Walta Disney’a. Pierwszy raz postać ta pojawiła się w filmie „Parowiec Willy” („Steamboat Willy”) z 18 listopada 1928 roku. Na początku lat 30-tych Mickey i jego przyjaciele nabrali barw dzięki technicolorowi. Walt Disney w 1931 / 1932 otzrymał Oskara za stworzenie postaci Myszki Miki. W 1940 - kolejnego za film „Fantazja”

MICROPROCESOR - układ cyfrowy wykonany jako układ scalony lub kilka układów scalonych zdolnych do wykonania operacji cyfrowych wg dostarczonych mu instrukcji. Twórcą idei mikroprocesora był Ted Hoff z firmy Intel. Wpadł on na prosty lecz wspaniały pomysł - by zamiast projektować 12 niezależnych układów scalonych do kalkulatorów zaprojektować jeden, który będzie w stanie pełnić funkcje wszystkich ich razem wziętych i będzie pracować w taki sam sposób jak ten w komputerze. W firmie Intel wyprodukowano pierwszy mikroprocesor o nazwie 4004 - zawierał on 2300 tranzystorów i wykonany był w technologii p - MOS. W Polsce pod koniec lat 70 zakłady CEMI rozpoczęły produkcję mikroprocesora MCY7880

MIKROCHIRURGIA - metoda operacyjna polegająca na wykonywaniu zabiegów chirurgicznych na małym polu operacyjnym przy zastosowaniu specjalnie skonstruowanych optycznych przyrządów powiększających; są to głównie operacje ucha środkowego i wewnętrznego, a także z zakresu okulistyki, chirurgii naczyń, neurochirurgii

MIDWAY - atol na O. Spokojnym na zach. krańcu Hawajów, terytorium zamorskie USA. 3-5 VI 1942 japońsko amerykańska bitwa lotnicza i morska. Celem Japończyków było zdobycie Midway jako bazy wypadowej do działań na Pacyfiku. Flota japońska pod dowództwem admirała Yamamoto Isoroku składała się m.in. z 8 lotniskowców oraz ok. 5 tys żołnierzy. Flota USA - 3 lotniskowce, dowodził F. Fletcher. Strona japońska poniosła uże straty (4 lotniskowce i ok. 3,5 tys ludzi), co uniemożliwiło jej wykonanie zadania oraz unieruchomiła dalsze podboje na O. Spokojnym.

MIG - rosyjskie samoloty bojowa opracowane prze biuro konstrukcyjne A. I. Mikojana; jedno i dwumiejscowe, produkowane w wielu typach i wersjach różniących się silnikiem, wyposażeniem i uzbrojeniem.

MUDŻAHEDINI - ar. Dosł. Święty wojownik. Uczestnik ruchu religijnego, wyzwoleńczego lub społecznego w krajach muzułmańskich.

MULTIPLEKS -

MUPPETY - lalki teatralne stworzone przez angielskiego plastyka i lalkarza Jima Hensona. Nie były to tradycyjne lalki teatralne. Nowatorstwo Hensona polegało na stworzeniu galeri ciekawych postaci - lalki te imitowały ludzi, zwierzęta oraz fantastyczne stwory. Te innowacyjne rozwiązania spowodowały, że muppety szybko zyskały popularność na całym świecie.

MY LAI - w dniu 16 marca 1968 żołnierze kompanii C, 1 Batalionu, 20 Pułku Piechoty dokonali masakry 300 mieszkańców (kobiet, dzieci, starców) wioski My Lai. Spalono domy i zniszczono dobytek.

MYSZ - urządzenie wskazujące używane podczas pracy z interfejsem graficznym systemu komputerowego. Wynaleziona przez Duglasa Engelbarta w 1963. mysz umożliwia poruszanie kursorem po ekranie komputera poprzez przesuwanie jej po płaskiej powierzchni. Mysz odczytuje zmianę swojego położenia względem podłoża, a po jego zmianie na postać cyfrową komputer dokonuje zmiany położenia kursora myszy na ekranie. Najstarszym typem myszy jest mysz mechaniczna - w urządzeniu tym wykorzystuje się metalową kulkę pokrytą gumą oraz system rolek. Kulka pod wpływem tarcia o powierzchnię, o której przesuwamy mysz, obraca się. Kulka powoduje obrót dwóch prostopadle ułożonych do siebie rolek, które odzwierciedlają przesunięcie kursoram myszy na ekranie w pionie i poziomie. Ze względu na to, że do porusznia kulką myszy potrzebna jest równa powierzchnia o odpowiednio dużym tarciu, stosuje się specjalne podkładki. W trakcie używania myszy brud z podkładki przenosi się na kulkę i wałki. Powoduje to problemy z działaniem urządzenia i wymusza jego czyszczenie co jakiś czas. Mysz optyczna - nowsze rozwiązanie. W podstawie takiej myszy zainstalowana jest jedna lub więcej dioda elektroluminescencyjna, która oświetla powierzchnie pod myszą oraz system czujników optycznych. Mysz posiada także procesor DSP służący do analizowania względnych zmian w położeniu mocno powiększonej powierzchni. Najnowszym rozwiązaniem jest zastosowanie lasera zamiast diod świecących co jeszcze bardziej podnosi rozdzielczość myszy. Zaleta 2 ostatnich rozwiązań jest brak mechaniki, która łatwo ulega zanieczyszczeniu i wymaga częstej konserwacji oraz to, że mysz działa na prawie każdej powierzchni i nie wymaga podkładki. Komunikacja z komputerem - w zależności od rodzaju mysz może przekazywać sygnały do komputera po kablu lub bezprzewodowo. Mysz musi być zasilana prądem. W przypadku myszy przewodowych odpowiednie napięcie jest dostarczane po tym samym kablu co sygnał do myszy. W przypadku myszy bezprzewodowych, energia elektryczna pobierana jest z baterii lub akumulatorów umieszczonych we wnętrzu myszy. Są również urządzenia ze specjalną podkładką, która indukuje prąd do bezprzewodowej myszy. Wówczas mysz nie musi posiadać ani kabla, ani wewnętrznego źródła prądu, jednak można z niej korzystać tylko na specjalnej podkładce, która jest zasilana po kablu.

MOSSAD, HA MOSSAD - hebr. le Modiyn ve le Tafkidim Mayuhadim - Instytut Wywiadu i Zadań Specjalnych - izraelska agencja wywiadowcza odpowiedzialna m.in za gormadznie politycznych, technicznych, gospodarczych danych wywiadowczych poza granicami kraju, formalnie utworzona 1 kwietnia 1951 jako Instytut Koordynacji. Obecną nazwę nadano w 1963

MOTEL - przedsiębiorstwo świadczące podstawowe usługi hotelarskie przy uczęszczanym szlaku komunikacyjnym, którego oferta jest skierowana przede wszystkim do zmotoryzowanych podróżnych. Motele są najczęściej usytuowane na obrzeżach miast, oraz wzdłuż dalekich tras., a także w innych szczególnych miejscach, tj przejścia graniczne, skrzyżowania wielkich dróg. Zaopatrzone w udogodnienia dla podróżujących samochodem (duży, strzeżony parking z możliwością parkowania pojazdów bardzo blisko pokoju hotelowego). Często położone również blisko stacji benzynowej.

MOULIN - ROUGE - franc Czerwony Młyn. Tradycyjny kabaret zbudowany przez Josepha Ollera w 1889, właściciela paryskiej Olimpi. Położony w dzielnicy czerwonych latarni niedaleko Montmartre w Paryżu. Znany z wielkiej czerwonej imitacji młyna na dachu. Wygląd i nazwa tego kabaretu jest często kopiowany przez inne kluby na świecie. Najbardziej znani wykonawcy z Moulin Rouge to m.in. La Goulue, Yvette Guilbert, Jane Avril, Mistinguett, Le Petomane i inni.

MOUNTBATTEN - do 1917 L. F. Battenberg (1900-79) admirał bryt. 1942-43 szef tzw operacji kombinowanych (mor. -lądowych). 1943-46 dowódca sił aliandzkich w Azji Pd - Wsch. Wyparł wojska japońskie z Birmy. 1947 - ostatni wicekról Indii, w negocjacjach z przywódcami hind. i muzułm. wypracował plan podziału Indii na dominia: Indie i Pakistan. Otrzymał tytuł hrabiego. 1947-48 gubernator generalny Indii. 1952-54 - dowódca floty śródziemnomorskiej. 1959-65 przewodniczący Połączonego Komitetu Szefów Sztabów. Zamordowany przez IRA

MROŻONKI -

MOGADIUSZU, MUQDISHO, MUQDISHU - stolica Somalii (od 1960 Somalia jest krajem niepodległym). Operacja w Mogadiszu, znana też jako Operation Code Irene - bitwa w Mogadiszu w Somalii, 3 października 1993 r.

Była to największa bitwa wojsk amerykańskich od czasu konfliktu w Wietnamie. Wojska USA - Task Force Ranger, składające się z batalionu Rangersów?, kilku pododdziałów Delta Force? i wsparcia w postaci 160. SOAR, 10. Dywizji Górskiej oraz kilku żołnierzy SEAL?, miały za zadanie rozbicie i schwytanie somalijskiego klanu Habr Gadir pod przywództwem Mohammeda Farraha Aidida?, który był odpowiedzialny za przechwytywanie dostaw żywności dla głodującej Somalii i masakrę, jakiej dokonano na żołnierzach pakistańskich działających z ramienia ONZ.

MOŁOTOWA KOKTAJL - butelka zapalająca, rodzaj prymitywnego granatu zapalającego. Składa się ze szklanej butelki napełnionej w 2/3 łatwopalną cieczą (najczęściej benzyną) zaczopowanej zwitkiem tkaniny stanowiącym lont. Przed użyciem lont należy podpalić. Znacznie lepsze efekty daje mieszanina benzyny z olejem w stosunku 2:3 (napalm). Benzyna łatwo się zapala a olej przedłuża palenie i ogranicza spływanie cieczy z przemiotów powodując większe zniszczenia. Można także butelki napełniać denaturatem lub naftą, a do benzyny dodawać oleje jadalne lub smołę. Prawie zawsze miotana ręcznie. Do miotania butelek zapalających były przystosowane niektóre granatniki. Bron tania i bardzo efektywna w walkach ulicznych przeciw pojazdom pancernym. Powszechnie używane np. w powstaniu warszawskim i wojnie hiszpańskiej. Bywa używana przez demonstrantów i do podpaleń. Nazwa koktajl mołotowa została wymyślona przez żołnierzy fińskich, którzy używali tej broni przeciwko wojskom rosyjskim w czasie wojny zimowej 1939-1940. W książce Stanisława Komornickiego „Na barykadach Warszawy” znajduje się opis wykonania butelki zapalającej : „do cienkościennej, półlitrowej butelki najlepiej od wódki albo od octu, wlać dowolną mieszanke zapalającą np. benzynę, naftę, denaturat, benzol, aceton itp. Do tego ostrożnie dolać kwasu siarkowego. Butelkę szczelnie zakorkować i zalokować. Następnie na pasek papieru wysypać ostrożnie łyżkę stołową proszku detonującego. Zrobić z tego podłużna torebkę i przykleić ją do butelki. Butelkę rzucać samą lub uwiązaną na sznurku”.

MONACHIUM - września 1972 r. podczas olimpiady w Monachium (Niemcy), palestyńscy terroryści z organizacji Czarny Wrzesień zabili 11 sportowców izraelskich.

MONTY - zespół twórców i gwiazd telewizyjnego serialu komediowego Latający cyrk Monty Pytona. Założona pod koniec lat 60. W skład grupy wchodzili Graham Chapman, Jon Cleese, Tery William, Eric Idle, Terry Jonem, Michale Palin

MŁODA POLSKA - okres 1890 - 1918 w dziajach polskiej literatury i twórczości artystycznej, zdominowany przez tendencje charakterystyczne dla ogólnoeuropejskiego modernizmu. Nazwa od tytułu cyklu programowych artykułów W. Górskiego, opublikowanych w krakowskim „Życiu” przyjęta i utrwalona na zasadzie analogii do samookreśleń modernistycznych grup młodych twórców: Młode Niemcy, Młoda Skandynawia.

MŁODOTURCY - uczestnicy politycznego ruchu w imperium osmańskim końca XIX i pocz. XX. Ich celem zjednoczenie wielonarodowego państwa na gruncie osjanizmu (jedność narodów i wyznań w ramach imperium, bez uwzględnienia odrębności narodowej), przeprowadzenie reform politycznych na wzór europejski (przede wszystkim ustrój parlamentarny) i modernizacja kraju. W 1889 zał. tajną org. Jedność i Postęp; 1908 w wyniku tzw młodotureckiej rewolucji zmusili Abdulhamida II do przywrócenia konstytucji z 1978 (tzw konstytucja mithatowska); 1909 osadzili na tronie Mehmeda V i przejęli władzę (Kom. Jedność i Postęp); pogorszenie sytuacji wewn. (konflikty narodowościowe) i klęska Turcji w wojnie z Włochami (1911) przyczyniły się w 1913 do ustanowienia dyktatorskich rządów młodotur. triumwiratu (Enver Pasa, Talar Pasa, Cemal Pasa), realizującego początkowo postępowe reformy (zwł. w oświacie); polityka nacjonalizmu tureckiego zaostrzyła konflikty narodowościowe, które znalazły ujście w krwawych represjach wobec ludności greckiej i ormiańskiej, a przystąpienie do I wojny światowej po stronie państw centralnych, spowodowało, że rządy młodoturków zakończyły klęską i rozpadem imperium osmańskiego 1918; nowy rząd turecki 1919 zorganizował zaoczny proces młodoturców oskarżonych m.in. o eksterminację Ormian, zakończono wydaniem na nich wyroków śmierci.

MONOPOLY - popularna gra planszowa

MŁODZI GNIEWNI - angry young men - grupa pisarzy angielskich debiutujących ok. 1956 luźno związanych z lewicowo - liberalnymi ideałami. Występowali przeniw skostniałym formom mieszczańskiej obyczajowości i stabilizacji. Osborne, Braine, Wain, Wesker.

Może to też być film, który pewnie każdy zna!

MIŁOŚĆ DO TRZECH POMARAŃCZY - Sergiusz Prokofiew (1891 - 1953), słynny rosyjski kompozytor muzyki poważnej i filmowej, pianista. Wraz z Igorem Strawińskim, Dymitrem Szostakowiczem i Paulem Hindemithem jeden z najważniejszych przedstawicieli neoklasycyzmu w muzyce. Wykształcił rozpoznawalny styl charakteryzujący się ilustracyjnością, humorem, bogatą ekspresją, umiejętnym łączeniem dysonans z tonalnością oraz elementy muzyki industrialnej z elementami ludowymi. Popularność zawdzięcza Symonii Klasycznej, bajce symfonicznej Piotruś i Wilk, III koncertowi frotepianowemu C-dur beletowi Romeo i Julia, siucie symfonicznej z opery Miłość do trzech pomarańczy

MODEM - (MOdulator - DEModulatory) urządzenie elektroniczne, którego zadaniem jest zmiana danych cyfrowych na analogowe sygnały elektryczne (modulacja) i na odwrót (demodulacja), tak, aby mogły być przesyłana i odbierane poprzez linię telefoniczną (a także łącze telewizji kablowej lub fale radiowe). Jest częścią DCA (Data Comunication Equipment), które w całości wykonuje opisane wyżej czynności. Nieodzowne do współpracy jest DTE (Data Terminal Equipment) i to dopiero stanowi całość łącza przesyłania danych. Dzięki modemowi można łączyć ze sobą komputery i urządzenia, które dzieli znaczna odległość

MITTELEUROPA - początkowo termin określający idee federacji państw środkowej Europy pod przewodnictwem pruskiej Rzeszy. Podczas I wojny światowej wysunięty przez kręgi bliskie cesarzowi Wilhelmowi II; później stosowany przez hitlerowców w związku z planem Neue Ordung („nowego Porządku”) w Europie. W latach 70 przyjęty przez kręgi pacyfistyczne integracji austr.. i niem. dla wysunięcia koncepcji pokojowej koegzystencji państw Europy Środkowej

MISS - ang. Panna. Forma grzecznościowa używana w krajach anglosaskich wobec kobiet niezamężnych, zwykle poprzedzająca nazwisko lub imię. Także tytuł nadawany w konkursach piękności np. Miss Świata, Miss Las Vegas

MIR, WIERW’ - wspólnota terytorialna u Słowian wsch. Relikt wspólnoty rodowej. Na Rusi mir (świat) występował jako wspólnota sąsiedzka, wiejska lub grodowa. W Rosji mir - jako wiejska wspólnota gminna, równoznaczny z obszczyzną, przetrwał w pierwotnej postaci do czasu wprowadzenia 1910-11 przez P.A. Stołpynia reformy agrarnej, umożliwiającej indywidualnym chłopom opuszczenie wspólnoty. Wcześniej najważniejszym zadaiem wspólnoty był okresowy podział gruntów, stanowiących jej własność, miedzy poszczególnych członków - użytkowników ziemi. W teorii wszyscy członkowie miru powinni otrzymać równą ilość gruntów tej samej wartości.

Stacja orbitalna należąca do Rosji. MIR przebywa na orbicie od 1986 r., Od marca 1995 r. do maja 1998 r. na stacji MIR gościli amerykańscy astronauci. NASA traktowała te loty jako pierwszą fazę współpracy przed wspólną budową międzynarodowej stacji kosmicznej ISS.

MIOTACZ OGNIA - bron do zdalnego rażenia wojsk i obiektów (pojazdów, amunicji, sprzętu)oraz inicjowania pożarów strumieniem rozżażonej (palącej się) substancji chem. (napalm) wytłaczanej z dużą prędkością pod ciśnieniem gazów sprężonych w butlach lub wytwarzanych przez generatory gazowe w wyniku spalania się np. prochu. Szczególnym rodzajem miotaczy ognia są miotacze rakietowe (strzelające granatami zapalającymi) i bezodrzutowe (strzelające nabojami zapalającymi)

MINIMAL ART. - jeden z najważniejszych nurtów w amer. sztuce lat 60. powstał jako reakcja na ekspresjonizm abstrakcyjny. Podkreśla jedność formy z kształtem fiz. (w obrazach: strukturalną jedność formy namalowanej z kształtem podłoża). Jest formalistyczny, antyiluzyjny, precyzyjny w wykonaniu, maksymalnie prosty. Termin minimal art. utworzył w 1965 R. Wollheim w odniesieniu do twórczości takich artystów jak: R. Morris, D. Judd, Sol Le Witt, F. Stella, K. Noland. Najważniejsza wystawa: Promary Structures (1966 Jewish Museum, Nowy York)

MINI - bardzo krótka spódniczka

MALARZE

ęłęóKANDINSKY Wassily (1866-1944)-malarz rosyjski, także grafik i teoretyk sztuki; studiował prawo i ekonomiê w Moskwie, potem wykładał te przedmioty na uniw. moskiewskim; malarstwo zaczął studiować w Monachium w wieku 30 lat (choć malował już od dziecka), po zetknięciu się w Paryżu ze sztuką impresjonistów w 1909 założył w Monachium grupę Neue Künstlervereinigung, a w 1911 grupę Der Blaue Reiter. Po wybuchu I woj. świat. powrócił do Moskwy; początkowo poparł rewolucję październikową; w 1921 wyjechał do Berlina, od 1922 związał się z Bauhausem i wykładał tam do końca istnienia tej uczelni; w 1924 utworzył ugrupowanie Die Blauen Vier (z P. Klee, A. Jawlenskym i L. Feiningerem); w1933 wyjechał do Paryża, gdzie mieszkał do końca życia. Pierwsze obrazy K. powstały pod wpływem fowizmu i ludowej sztuki ros., niemal od początku posługiwał się impastową sugestywną techniką kolorystyczną. Po 1907 tworzył kompozycje oparte na kolorze jako materii konstrukcyjnej, z czasem pojawił się w nich element ruchu (wariacje na temat widoków z Murnau Krajobraz z wieżą). Obrazy z lat 1910-14 cechuje dynamiczny układ barwnych plam, połączonych z elementami graficznymi, K. nadawał im tytuły Impresja lub Improwizacja oraz kolejne numery. Zetknięcie się z suprematyzmem i konstruktywizmem w Moskwie wpłynęło na zmianę stylu malarstwa K. w kierunku geometryzacji form i ścisłych zasad ich układu na płaszczyźnie, zachował jednak swą dotychczasową dynamikę i dekoracyjność (Biała kreska, Czerwona plama II); 1926-28 tworzył kompozycje składające się z przenikających się kręgów (Kilka kół). W paryskiej fazie twórczości rygor ustąpił miejsca poetyckiej wizji, w jego abstrakcyjnych, kompozycjach formom geometrycznym towarzyszyły kształty organiczne, pojawiły się znów aluzje figuratywne (Trzy różnobarwne postacie, Umiarkowany wzlot).

K. był jednym z najwybitniejszych artystów XX w., stworzył podstawy malarstwa abstrakcyjnego, uchodzi za prekursora ekspresjonizmu abstrakcyjnego i sztuki informel, wywarł duży wpływ na wielu malarzy w Europie i na innych kontynentach; znaczną wartość mają jego prace teoretyczne (podejmował w nich związek plastyki z muzyką, analizował psychologiczne oddziaływanie form abstrakcyjnych); zajmował się też twórczością literacką (utwory sceniczne, opowiadania i poematy prozą).

ęłęóMARC Franz (1880-1916)-niemiecki malarz i grafik, czołowy przedstawiciel niem. ekspresjonizmu, współzał. ugrupowania Der Blaue Reiter; studiował w Akademii w Monachium, początkowo malował pod wpływem impresjonistów i twórczości V. van Gogha; wkrótce zaczął tworzyć symboliczno-ekspresyjne obrazy animalistyczne o syntetycznej formie (Owce, Niebieskie konie, Błękitne sarny) oraz płótna ukazujące jedność sztuki i natury (Jeździec nad morzem, Orfeusz i zwierzęta); po 1912 korzystając z doświadczeń kubizmu i orfizmu tworzył silnie ekspresjonistyczne kompozycje abstrakcyjne (Los zwierząt, Strzaskane formy, pejzaż Tyrol); w czasie pobytu na froncie podczas I woj. świat. powstał Szkicownik polowy z rysunkami.