nauka- system twierdzeń uzasadnionych i sprawdzonych. uzasadnionych w sposób tematyczny i sprawdzonych doświadczalnie ( naukowość). naukowopść gwarantuje metody badawcze psychologii takie jak: obserwacje, eksperymenty, testy, metody papier i ołówek.

obserwacje : niezbędne jest przygotowanie teoretyczne, znajomość problemu. w oserwacji musimy zachować obiektywną postawę. nie oddziływujemy na dane zjawisko zachiwujemy bezstronność, obojętność ( obiektywność obserwacji). do obserwacji prowadzimy protokoły, mamy konkretne zagadnienia na których się koncentrujemy. w protokole notujemy zachowania ludzkie, bodźce i reakcje. obserwujemy określone bodźce i reakcje na nie, np: jaki bodźec wywołuje zachowania agresywne u dzieci. dokładność wierność obserwacji-dysponujemy pojęciami terminologicznymi, obowiązuje nas wierność sytuacji oraz szczegółowa jasność formułowania zdań. robienie zwięzłego protokołu. w protokole mieszcza się: dane o przedmiocie obserwacji (wiek, płeć, pochodzenie społeczne). miejsce przeprowadzonych badań ( data, godzina, warunki, dobór grupy), cel i plan badań

eksperyment- zajmujemy postawę czynną wobec obiektu badań. obiektem mogą być: lęk, zachowania agresywne. eksperymenty mogą występować w postaci naturalnej(wprowadzenie na lekcję muzyki) i laboratoryjnej(badania Pawłowa). Pawłow stworzył teorię odruchów warunkowych. Odruchy bezwarunkowe automatyczne (mruganie, kichanie, kaszel, rozszerzanie się źrenic, reakcja na nowe bodźce lub osoby). Odruchy warunkowe sztuczne, można je uwarunkować, np: wydzielanie śliny na widok cytryny.

Eksperyment szeryfów- dotyczył powstawania więzi w grupach i rozrywania ich. Szeryfowie kierowali grupą, która wyjechała na wakacje. badali w jaki sposób powstają konflikty, jak mozna je łagodzić i eliminować. doprowadzono do konfliktu tworząc grupę uprzywilejowaną (wcześniejszy dostęp do posiłków i posiłki lepszej jakości). wytworzono ostrą formę konfliktu którą starano się wyeliminować. stworzono zespół do zadań specjalnych z członków obu grup. wysłano zespół po prowiant samochodem po czym uszkodzono samochód, doprowadzając do konfliktu ukierunkowanego na zewnątrz, a wewnątrz grupy zaczęły topnieć zachowania konfliktowe. Doprowadzono do osłabienia napięć i powrotu do sytuacji wyjściowej.

Testy- problrmatyka badań nazywa się psychonetrią. Dotyczy spostrzegawczości, wyobraźni, pamięci, inteligencji, lęków, motywacji, zainteresowań. Testowanie poddanie kogoś próbie za pośrednictwem różnych zadań, celem jest badanie różnic między ludźmi, ustalenie określonych cech,np: temperamentu, neurotyzmu, inteligencji. testy są narzędziem diagnozy stanu psychicznego człowieka i narzędziem prognozy przewidywanych zachowań w przyszłości. Testy powinny być rzetelne i powinny dokładnie mierzyć określoną cechę. Rzetelność- jeśli w kolejnych pomiarach,np: po tygodniu uzyskamy podobny wynik(powinny dawać wyniki zbliżone). Trafność- czy test mierzy to co ma mierzyć- trafność diagnostyczna. Testy podlegają doskonaleniu,np: inteligencja ma wiele aspektów- prognostyczność pomiarów. Obiektywność- czy test zależy od czau, od osoby dokonującej pomiaru, od miejsca gdzie sioę go wykonuje.np: czy osoba prowadząca pomiar nie stresuje osoby badanej. Rodzaje testów: badania indywidualne, grupowe, słowne, wykonaniowe. Zalety testów: obiektywność, szybkość, ujęcie liczbowe. Wady testów: diagnostyczność

Metody papier i ołówek- najbardziej popularną jest ankieta, kwestionariusz np: zainteresowań. Należą do niej również: wywiady, rozmowy, autobiografie, dzienniki, pamiętniki, wspomnienia, utwory muzyczne, dzieło literackie, obraz, rzeźba, dzieła techniczne czy telewizja

struktura i funkcje umysłu w ramach struktury wyróżniamy; procesy i zdolności poznawcze. do procesów poznawczych należą wrażenia, spostrzeżenia,, wyobrażenia, myślenie, procesy uwagi i pamięci. Procesom odpowiadają zdolności takie jak: wrażliwość, spostrzegawczość, wyobraźnia, uwaga i pamięć jako zdolności. Spostrzeganie proces poznawczy polegający na odzwierciedleniu poznawczym takich cech jak: wielkośc, barwa, cięzar. Wrażenia-proces poznawczy polegajacy na odzwierciedleniu poszczegolnych zjawisk i cech przedmiotów. Poznajemy barwe, ksztalt, twardośc, miękkość, gładkość,, zimno, smak ,zapach. Rodzaje spostrzegania/wrażeń:- istnieje tyle rodzajów ile mamy narządów zmysłowych:wzrokowe, słuchowe, smakowe, wechowe, dotykowo-ruchowe. Determinanty-wyznaczniki efektywności spostrzegania np wielkość( przedmiotów i zjawisk mieści się w pewnych granicach od zjawisk o charakterze minimalnym-atom i cząsteczki subatomowe- niedostrzegalne), cięzar, wpływ tła( tło na którym spostrzegamy zjawiska ma wpływ na sposób spostrzegania) Barwy i ruch( barwy ułatwiają proces postrzegania, ruch równiez wpływa dodatnio- środki masowego przekazu). Spostrzeganie jest uniwersalne w swiecie zwierząt np pajak poznaje swiat za pośrednictwem wrażeń , wibracji. Nowośc-obiekty nowe sa łatwo dostrzegane, obserwowane badane, np psy(funkcja biologiczna). Przedmioty nowe stanowią zagrożenie. Z nowościa zwiazana jest zmienność. Różnorodność/złożoność. rzeczy złożone przyciągają nasza uwage np komputery, kolej, wywolują lęk, panike. Dziwnośc/tajemniczość-zjawisko pokrewne złożoności, łączą sie z chorobami psychicznymi, kontakt z nimi wzbudza lek. Problemy- przyciągają intensywnie uwage, dla niektórych stanowią część życia(zwłaszcza ich rozwiazywanie) . Od zauważenia problemu zależy postęp cywilizacyjny np dostrzeżenie w ogniu zjawiska cennego, początkowo ogień był źródłem problemów( pożar w którym gineły zwierzeta)

Człowiek osiaga rozwój w wieku 18 lat (najpierw naturalne obiekty, zabawki, obrazki, obrazy, fotografie, szkice,plany,mapy, następnie metody abstrakcyjne:arytmetyka, liczby, litery,słowa, działania matematyczne.

Wyznaczniki efektywności spostrzegania:

wrażliwość fascynacja- żródło zaangażowania w działalność, czynnik inspirujący, motywujący do działania. Żródłem fascynacji może być sława(Napoleon Darwin)

Wiedza i doświadczenie-eksperyment

Utworzono dwie grupy. Jedna była głodzona w urządzeniu w ktorym ukazywały się bodźce ( zestawy nieuporządkowanych liter) Obie grupy dostrzegały w systemie liter słowa. W grupie eksperymentalnej odnosiły się one do jedzenia, w drugiej grupie były to różne słowa.Przeprowadzono takie badania dotyczące potrzeby seksualnej i sukcesu. Różnice polegały na przygotowaniu dwóch grup.Wprawiono osoby badane w stan frustracji. Gdy grypa eksperymentalna została poddana badaniu inteligencji wynik uznano za niekorzystny.

Działanie emocji na proces poznania: sw stanach depresji człowiek postrzega swiat w sposób ponury, beznadziejny. Stany emocjonalne nastawione negatywnie(lęk). Im silniejsze stany depresyjne tym czestrze myśli samobujcze. Natomiast ludzie sukcesu i zakochani widza swiat w różowych barwach.

Uwaga-proces regulujący dopływ bodźców i informacji do naszego umysłu. Funkcje uwagi zabezpieczaja umysł przed nadmiarem bodxców i informacji. Funkcje uwagi- selekcja bodźców (selektywność), czujność(baczność na zagrożenia dla umysłu), poszukiwanie(np błędów w tekstach), regulacja czynności równoległych naszego umysłu. Cechy uwagi: pojemnośc uwagi 7+-2- w naszej uwadze jesteśmy w stanie zapamiętać 9-5 informacji. Pojemność jest wiec ograniczona, przezutność uwagi,, podzielność uwagi, selektywność. Rodzaje uwagi: skupiona, brak skupienia. Pamięć-celem tej funkcji jest utrwalanie doświadczeń , funkcje poszczególnych jednostek i instytucji. Funkcje pamięci: zapamiętywanie, utrwalanie materiału, przypominanie sobie. Podział pamięci: mechaniczna( wkówanie, powtarzanie) logiczna ( polega na rozumowaniu przyswajanych treści). Procesy w psychice: procesy poznawcze: wyrażenia, spostrzeżenia, myślenie, procesy uwagi i pamięci) procesy motywacyjne. W osobowości wymieniamy: temperament, charakter zdolności, motywacje, uczucia logiczne(zapamiętywanie struktur logicznych pamięć:wzrokowa, słuchowa, krótkotrwała, długotrwała. Cechy pamięci: Pojemność pozostaje w blizkim związku z uwagą , ma ten sam wzór 7+-2, Długość:pamięć krótkotrwała- pamięc operacyjna , w czasie której musimy zapamiętać określone dane, wykonac określone operacje(matematyka, chemia) Pamięć długotrwała- musimy odwołac sie do logiki, jest prawie nieograniczona. Trwałość pamieci: pamięć krótkotrwała jest ograniczona w sekundach, jesli nie przeniesiemy jej do pamieci długotrwałej to dane mogą nigdy nie wrócić. Pamięć ta jest nieograniczona. Zapamiętywanie: pamięć krótkotrwała: zapomina się bardzo łatwo, pamięć długotrwała zapominanie nie jest łatwe, pamiętamy zarzenia z wczesnego dzieciństwa. Istnieje pamięc deklarowana i operacyjna. Myślenie Sperman-istotę inteligencji stanowi dostrzeganie stosunków między obiektami i zjawiskami np:przyczynowe-przyczyny chorób, związki logiczne, relacje społeczne. Istote myślenia stanowi proces rozwiazywania problemów. Myślenie toproces przetwarzania informacji za pośrednictwem operacji umysłowych. Nie ma myslenia bez wysiłku intelektualnego, złożone zwiazki wymagają wysiłku. Rodzaje myślenia: konkretne- myślenie ludzi zajmujących sie pracą fizyczną, charakterystyczne równiez dla małych dzieci, fizyczny zwiazek z przedmiotem myślenia, takie myslenie występuje rowniez u zwierząt. Abstrakcyjne oparte o mowe i pojęcia . Pojęcia- uproszczona i uogólniona wiedza o przedmiotach zjawiskach i ludziach. Zwiazki można poznać za pośrednictwem myslenia, rozumowania, wnioskowania. Definicja- materialna szata, wyraz pojęcia. Pojęcie- podstawowy element myslenia abstrakcyjnego. Myslenie abstrakcyjne wyraza sie w pojeciach i operacjach. Opracowanie analiza-synteza. Analiza polega na rozkładaniu całości na elementy, synteza jest odwrotnością analizy, składa całość z elementów. Abstrachowanie i uogolnianie. Abstrachowanie- wyróżnianie, wyodrębnianie głownych cech przedmiotów i zjawisk . Uogolnianie proces wkładanie róznych obiektów w jedną klamre, na podstawie wspolnych istotnych cech. porównywanie i klasyfikacja. porównanie -poszukiwanie cech wspólnych i wyodrebnianie różnych. Klasyfikacja-grupowanie obiektów o wspólnych cechach. Myslenie abstrakcyjne- bazuje na operacjach umysłowych, róznekombinacje pojęć np sady, rozumowanie, wnioskowanie. Rozumowanie indukcyjne- przechodzenie od stwierdzeń konkretnych i uogolnień. Rozumowanie dedukcyjne- z przesłanek ogolnych przechodzimy do twierdzeń szczególowych. Rola myslenia abstrakcyjnego- pozwala na poznanie sfery mikro i makro świata. Myślenie jako proces rozwiazywania problemow : pojecie problemu: problem to zadanie lub sytuacja do rozwiazania których nie dysponujemy odpowiednią wiedza. Problemy odznaczaja sie: nowością, złożonością,niejasnością. Rodzaje problemów: poznawcze- zadania edukacyjne jakie otrzymują uczniowie, studenci, wymagają samodzielnosci i zaangażowaniazdolności intelektualnych. Decyzyjne- dotyczace wyboru np pracy, partnera zyciowego. Wykonawcze : brak srodków wykonawczych np pieniedzy na realizacje. Konwergencyjne(zbiezne)- z jednym prawidłowym rozwiazaniem. Dywengencyjne(rozbieżne) o strukturze przeciwstawnej , maja wiele prawidłowych rozwiazań. Etapy rozwiazywania problemów: dostrzeganie problemu- najbardziej zlożona czynnośc, analiza problemu-wyodrebnienie informacji najwazniejszych, mniejwaznych i niewaznych, przydatna w przypadku zlożonych problemów. Hipoteza-przypuszczenie, wersyfikacja