gorsze zdanie miał o nim reżyser, Yincent Sherman. Paul Hen- reid, który wystąpił w głównej roli Stefana, nie uważał filmu za ważny. Sherman twierdził, że nie chciał pracować nad tym filmem. „Myślałem, że nie mamy dobrej fabuły, i rzeczywiście nie mieliśmy". Są to jednak oceny artystyczne, a nie polityczne⁵³. Zadziwiają reakcje ówczesnych krytyków. Yirginia Wright są­dziła, że In Our Time miało „oddać hołd sojusznikowi, a mimo to zmierzyć się z faktami". „Fakty", które zdaniem Wright film obnażał, były takie, że przedwojenna Polska, choć niepozba-wiona „bohaterów i (...) demokratów", cechowała się też „de­kadencką arystokracją, niepiśmiennym chłopstwem, przesta­rzałą armią i powszechną skłonnością do kompromisu". Uwagę zwraca zwłaszcza ostatnia fraza. Oczywiście to właśnie niechęć Polski do kompromisu wobec niemieckich żądań najbardziej odróżniała ją od Czechosłowacji. Niemniej to Polskę Holly­wood krytykowało, a Czechosłowację sławiło. Wright podsu­mowała, że Polska, tak jak uczy nas film, miała „w sobie (...) za­lążki upadku". A zatem, przynajmniej dla Wright, appeasement był atrybutem Polaków, a nie prywatnym dziwactwem hrabiego Pavla. Stefan to „jedyny spośród polskich arystokratów, który nie ucieka" - ucieczka zdaniem Wright jest najwidoczniej ty­powym zachowaniem polskiej klasy wyższej. To z kolei oznacza, że członkowie rządu na uchodźstwie nie są szlachetnymi wy­gnańcami, lecz bandą tchórzy, którzy wybrali ucieczkę zamiast walki. Jest oczywiste, jak Amerykanin powinien postrzegać rząd Polski przedstawiony w takim świetle. W razie, gdyby jakiegoś widza niepokoił ten negatywny obraz polskiego rządu i elit spo­łecznych, Wright zapewnia czytelników, że w scenariuszu „nie ma nic nietaktownego", jest to bowiem „dobry film".

Niewiele wiadomo na pewno o inklinacjach politycznych reszty obsady filmu. Jak wspomniano wyżej, co najmniej trzech aktorów pierwszoplano­wych było narodowości rosyjskiej.

Dla Edwina Schallerta z „Los Angeles Times" wartość filmu tkwiła w świetle, jakie rzucał na bieżące wydarzenia „próbą zgłę­bienia wewnętrznej psychologii Polski". Wypadki te nie były tak odległe, jak się z początku wydawało, zauważał enigmatycznie Schallert, ogłosił nawet film „wnikliwie analitycznym". Skoro po­kazuje on przedwojenną Polskę jako kraj skorumpowanych hipo­krytów, trudno uznać niepisaną konkluzją Schallerta za pozytywną.

Do podobnych wniosków doszedł „New Yorker", informu­jący swoich czytelników, że Warner Brothers, „wytwórnia (...) obdarzona sumieniem społecznym", nakręciła film, którego „konkluzje (...) są takie, że Polska nie była najbardziej postę­powym państwem świata, a faszyzm nic był jej zupełnie obcy". To „niepokojący" wniosek dla krytyka Lowella Rcdelingsa, któ­remu film pokazał, że „nawet przed inwazją nazistów istnieli fa­szyści, całkiem skłonni do kompromisu z Niemcami". Innymi słowy, opowieść St. Josepha i Kocha o zmajstrowaniu przez faszy­stowskich ziemian polskiej polityki appeasementu nie umknęła tym bystrym analitykom.

Otis L. Guernsey Jr. z „New York Herald-Tribune" okla­skiwał premierę tak „pouczającego" i „aktualnego" filmu, mó­wiącego amerykańskiej widowni wiele o Polsce akurat, gdy jej „sprawy znalazły się w centtum uwagi". Dla Guernseya przed­wojenna Polska miała „dwie grupy polityczne": „szlachtę o po­glądach faszystowskich" i „chłopów" - to wygodny przewodnik po zawiłościach polskiej polityki dla Amerykanów. Guernsey skarżył się na „nużącą" fabułę, przeładowaną wieloma minu-i.imi dialogów i ogólnym brakiem akcji. Znalazł jednak zasad­niczy motyw polityczny filmu: „akt oskarżenia polskiej klasy i/.ądzącej", „zakończony ostrzeżeniem, że przywódcom, którym najłatwiej było uciec, najmniej można ufać". To kolejny zarzut wobec polskiego rządu na uchodźstwie, powtarzający cytowaną wcześniej analizę „Daily Worker".

186

187