Rybolostwo- pozyskiwanie ryb i niektórych bezkręgowców oraz roslin wodnych. Termin odnoszący się do polowo morskich rybactwo- swiadoma hodowla organizmow wodnych prowadzona w sztucznych zbiornikach rezkach jeziorach oraz przybrzeżnych wodach morskich. Ostatnio bardzo modna i popularna na swiecie staje się akwakultura hodowla i chow organizmow w wodach słodkich i slonych laczna produkcja pochodzaca z akwakultury siega 20% rybolostwa morskiego. Najwiekszy udzial maja Chiny Japonia Norwegia. Odmiana forma akwakultury jest marikultura hodowla organizmow prowadzona wyłącznie w wodach morskich ostrygi malze krewetki omulki glony morskie frutti di Mare -skorupiaki mieczaki spozywane gl przez mieszk europej krajow pobrzeza Atlantyku morza śródziemnego oraz Azji pol wsch i pol. Obecnie udzial rybolostwa w zaspokajaniu potrzeb zywnosiowych wynosi 1-2% odlawianych jest 200 gatunkowz 40tys występujących w środowisku wodnym. W swiatowym rybolostwie dominujaca role odgrywaja polowy morskie których ponad 80% stanowia polowy ryb 20% skorupiaki mieczaki homary kraby. Najzasobniejsze w ryby sa wody bogate w planktom bedacy ich pokarmem najwięcej rozwija się go na styku cieplych i zimnych pradow morskich wystepuje na tych obszarach duza ilość tzw soli biogenicznych. Duze il ryb znajduja się w płytkich dobrze nasłonecznionych wodach szelfowych zwłaszcza w strefie klimatu umiarkowanego. Tam znajduje się większość lowisk czyli obszarow morz gdzie występują na tyle duze lawice aby zorganizowanie ich odłowów było opłacalne.
Najbardziej zyzne obszary oceanow -obszary oceanu spokojnego w Zach wybrzeży ameryki poludniowej przez który przepływa zimny prad peruwianski -pln Atlantyk (gdzie cieply prad zatokowy zderza się z pradami zimnymi -labradorskim i grenlandzkim) a zwłaszcza akweny morz pln norweskiego Barentsa i Baffina oraz ciesnin w rejonie Grenlandii Islandii wody szelfowe oceanu spokojnego i atlantyckiego u wybrzeży USA i Kanady -wody morz ochockiego japońskiego zoltego i poludniowo-chinskiego oraz wody Pacyfiku u wybrzeży Japonii wysp kurylskich i Kamczatki (w tym zwłaszcza rejon zderzenia się pradow kuro-siwo oja-siwo wody szelfowe zatoki bengalskiej morza arabskiego u wybrzeza Indii -wody morz srodladow śródziemnego czarnego baltyckiego -wody u wybrzeży Antarktydy gdzie przepływa antarktyczny prad okołobiegunowy w polowach ryb czolowe miejsca w siwecie zajmuja Chiny peru Japonia USA Indonezja Rosja w przel na 1 mieszk najwięcej ryb poławiają Islandia Norwegia Chile Peru dania. W Chinach na 1 mieszk przypada 14kg w Polsce 6,7kg glod-jest stanem organizmu związanym i będącym skutkiem niedoboru albo braku pożywienia ludności zamieskzujacej określony region obszar rodzaje glodu a)glod ilościowy wystepuje w przypadku gdy wartość kaloryczna pokarmu jest zbyt mala w stosunku do potrzeb organizmu / jako minimum przyjmuje się taka il pokarmow które dostarczaja czl dziennie 2750 kcal oraz pewna il soli mineralnych i witamin. Zapotrzebowanie kaloryczne uzależnione jest od wieku plci wykonywanej pracy klimatu glowne systemy żywieniowe na swiecie wyróżniono je na podstawie stopnia zaspokojenia glodu a)obfity powyżej 2800kcal na dobe na os b)normalny 2400-2800 kcal na dobe c)niedostateczny 2000-2400 kcal na dobe d) glodowy poniżej 2000kcal na dobe kraje grupy a i b tworza 2 strefy sytości pln(ameryka pln Europa) europej czesc Rosji Japonia 2.poludniowa nowa Zelandia czesc Argentyna RPA
glod jakościowy brak w pożywieniu niektórych istotnych dla zycia skladnikow glod utajony brak bialka w pożywieniu niedożywieni stan w którym dieta spozywana przez czl jest zbyt uboga by zaspokoic jego il jakościowe chroniczne niedożywienie w formie klinicznej objawia się w 2 formach a)kwashiorkor zachodzi w przypadku przerwania naturalnego karmienia niemowlat w rezultacie dzieci posiadaja wyete brzuchy i obrzeki wodne zachodzi odtłuszczenie watroby zmniejszenie nerek trzustki b)marazm znaczy ubytek tkanki meisniowej nadmierne wychudzenie przyczyny glodu na swiecie a)czynniki przyrodnicze -susze bariera dostępności wody -ulewne deszcze (Bangladesz Indie) -tereny okołobiegunowe -szarancze atakujące pola uprawne -erozja degradacja gleb czynniki pozaprzyrodnicze -niska kultura rolna -wzrot liczby ludności -ubóstwo panstw wg szacunkow FAO(agenda ONZ) do spraw zwynosci 1/3 mieszk ziemi niedojada ok. 10% gloduje co roku umiera z glodu lub niedożywienia ok. 40mln ludzi sposoby rozwiązywania problemow żywnościowych -pomoce humanitarne zasoby naturalne ziemi to ogol zasobow pochodzących z przyrody z których może korzystac człowiek sa to zarówno elementy przyrody ożywionej (rosliny zwierzeta)jak i nieożywionej(woda powietrze mineraly) z.n może Dzielic na a)odnawialne woda powietrze energia sloneczna drewno plody rolne biogazy b)nieodnawialne surowce mineraly zasoby naturalne wykorzystywane prez człowieka to surowce podzial surowcow mineralnych a)surowce energetyczne wegiel kamienny brunatny torf gaz ziemny ropa naftowa b)surowce metaliczne żelazo miedz cynk olow srebro c) chemiczne siarka gisp sol kamienna fosforyty d)skalne piasek zwir marmur ranit e)ceramiczne wykorzystywane przede wszystkim do produkcji cegiel dachowek cermaicznych kaoli surowce mineralne tzw kopaliny uzytkowe sa dobrem wyczerpywanym ich zasoby powoli się zmniejszaja. Oszacowano ze przy pbecnym stanie wydobycia zasoby najzwaniejszych kopalin wystarcza na okreslona liczbe lat wegiel kam 200lat brunatny 210lat ropa 40lat gaz 50lat diamenty 10lat fosforyty 380lat
glowne sposoby wydobywania kopalin 1.glebinowa tworzenie pionowych szybow i poziomych koryatzry prowadzonych wzdłuż pokladu. Kopalnie wegla kamiennego ten sposób również pozyskiwane sa niektóre rudy metali 2.odkrywkowa usuwanie nawet do 400m grubości warstwy ziemi a nastepnie eksploatacja surowca za pomoca wielkich koparek wegiel brunatny 3.otworowa za pomoca tej metody surowce pozyskiwane sa na 3 sposoby -drazenie odwiertow którymi surowiec samoczynnie wyplywa 4.lugowanie do wnętrza ziemi tloczona jest woda która rozpuszcza lopalne wydobywanie soli kamiennej i potasowej 5.podziemny wytop mineral topi się pod wplywem rozgrzanej pary wodnej wtloczonej i pod wpływem cisnienia wyplywa czynniki lokalizacji przemyslu przemysl to dzial produkcji zajmujacey się pozyskiwaniu i przetwarzaniem zasobow przyrody przy uzyciu maszyn i zastosowaniu odpowiedniego podzialu pracy. Proces ten ma bardzo Duzy zasieg ma charakter masowy do czynnikow lokalizacji przemyslu zaliczamy 1.baza surowcowa ukształtowanie powierzchni najbardziej sprzyjajacy nizinny zasoby wodne w każdej galezi przemyslu woda jest niezbedna -baza energetyczna -zasoby ludzkie -wykwalifikowana sila robocza np. zakłady elektroniczne będą lokalizowane w pobliżu najw ośrodków naukowych rynek zbytu (przemysl spożywczy włókienniczy ) korzyści aglomeracji bliskość placowek nauowo badawczych bariery ekologiczne zakaldy przemysłowe nie mogą być lokalizowane na klasach 1 i 2 grupy bonitacyjnej poza tymi czynnikami na lokalizacje przemyslu mogą mieć również wpływ takie elementy jak stabilność gosp wys podatkow ustroj Poli konflikty konkurencja znaczene związków zawodowych ulgi zwoleniana podatkowe sa 3 rodzaje lokalizacji przemyslu 1.przymusowa kopalnie zlokalizowane w pobliżu miejsc wydobycia 2.zwiazana cukrownia tartak w miejscu wystepowania surowca transport surowca na duze odległości były droższy 3.sobodna przemysl elektroniczny może być lokalizowany wszedzie
funkcje przemyslu 1.ekonomiczna polega na pozyskiwaniu i przetwarzaniu surowcow i półproduktów na wyroby gotowe tworza PKB w krajach wysoko rozwinietych udzial przemyslu w tworzeniu PKB maleje na rzecz usług 2.spoleczna miejsca pracy wpływ na poziom zycia ludności podnoszenie kwalifikacji zawodowych wzrost wykształcenia 3.przestrzenna przysp procesow urbanizacyjnych degradacja środowiska surowce energetyczne swiata do produkcji energii elektrycznej wykorzystywane sa rozne surowce. Do tradycyjnych źródeł energii naleza ropa naftowa od 10-11 tys kcal/kg gaz ziemny do 9 tys k cal /m3 wegiel kamiennyod 5-7,5tys kcal/kg (najbardziej kaloryczna odmiana wegla antracyt) wegiel brunatny 1,5-3tys kcal/kg energia jadrowa Pier promieniotwórcze uran 1 kg uranu dostarcza tyle energii co 2,5tona wegla. Piaski i lupki bitumiczne na drodze destylacji otrzymuje się plynne bituminy wykorzystywane do produkcji energii elektr proces bd szkodliwy dla środowiska. Na razie male wykorzystywanien tych surowcow do produkcji energi elektr. Jedynie w estoni Rosji kanadzie USA drewno-wazne źródło energi w początkowym procesie uprzemysłowienia, obecnie do gotowania potraw podgrzewania mieszkan. Ponadto do produkcji energi elektr energia sloneczwodne geotermalne biomas ropa naftowa najważniejszy urowiec energetyczny od lat 70 XIXw zaletami ropy sa wysoka kalroyczmnosc łatwość wydobycia duzo tansza w transporcie od wegla najwikesi producenci Arabia saudyjska 13% Rosja 12 usa 10 iran 6 meksyk 5 polska 0,03 gaz ziemny wzrost znaczenia w ostatnich dziesięcioleciach zalety podobne jak u ropy. Najw obszary wydobycia gazu pokrywaja się z obszarami najw producenci Rosja 22 usa 21 kanada 7 wlk Brytania 4 norwegia 3 polska0,2 wegiel kamienny Chiny 42 usa 20 australia 6 indie 8 rpa 5 polska 2 wegiel brunatny niewielka rola tego surowca w sw bilansie energ ze zwzgledu na jego mala kaloryczność elektr bazujące na weglu brunatnym musza być budowane blisko miejsca wydobycia ze względu na nieopłacalny transport najw producenci Niemcy 20% Rosja 9 usa 9 austr Grecja polska 7