Zębina- szkliwo otacza zębinę w cz. koronowej, w cz. korzeniowej natomiast pokrywa ją cement. Twardość wg skali Mohsa wynosi 4-5 stopni. Jest wytworem kom. zębinotwórczych zwanych odontoblastami, nie leżą one w obrębie wyprod. przez siebie susbst. międzykom., lecz na pow. miazgi zęba. Kom. te wysyłają do zębiny jedynie swoje wypustki cytoplazmatyczne, przebiegające w kanilkach zębinowych. Każda z kom. wysyła jedną wypustkę, która przechodzi przez prazębinę do grubej warstwy zębiny zmineralizowanej. Prazebina- cieńka warstwa świeżo wytw. jeszcze nie zmineralizowanej zębiny, skł. się z istoty podst. i wł. kolagenowych, leżących nad warstwą odontoblastów. Zw. organiczne: włókna kolagenowe(90%)- kolagen typu I, fosfoproteiny, glikoproteiny, proteoglikany; Zw. nierganiczne-fosforany wapniowe(95%)- postać dwuhydroksyapatytów, węglany, jony magnezu, potasu, sodu, żelaza, chloru. Dwuhydroksyapatyty sa odkładane w procesie wapnienia zębiny w postaci kulistych obszarów zwanych kalkosferytami, które łączą się ze sobą. W miejscu gdzie nie zlewają się ze sobą całk. pozostają strefy subst. nieorg. niezmineral. tzw. przestrzenie międzykuliste. Ich obecność jest przejawem nierównomiernej mineralizacji zębiny. Wyst. w obrębie korony zęba, zwłaszcza na granicy ze szkliwem. Kanaliki zębiny- biegną od jamy zęba do granicy zębiny ze szkliwem lub z cementem., układają się prostopadle do bud. zęba, w obrębie korony kształt kanalików jest zbliżony do litery S, a w korzeniu biegną one równolegle do siebie i lekko faliście. Śr. kanalików- 3-5 um., w cz. zewn zębiny- 1 um. Kanaliki maja liczne boczne odgałęzienbia za pomocą których mogą się łączyć.W kanalikach wyst: wypustki zębinowe odontoblastów, wł. nerwowe bezrdzenne, wolna przetrzeń wypełniona pł. tkankowym odżywiajacym zębinę.Zębina która wyściela kanaliki to zębina okołokanalikowa- większy stopień mineralizacji, za nia wyst. zębina międzykanalikowa. Śc. kanalików w warstwie zębiny wewn. wyścielone są cieńką warstwą subst. niezmineralizowanej - osłonka Neumanna- do niej przylega zębina okołokanalikowa.W zębinie korzeniowej, na granicy z cementem- odcinki kanalików bańkowato rozszerzone- warstwa ziarnista Tomesa. Jest ona skupiskiem drobnych przestrzeni międzykulistych, jest więc odpowiednikiem niepełnej mineralizacji. Szkliwo- pokrywa koronę warstewką grubości ok. 2 mm., najmniejsza il. wyst. w okolicy szyjki zęba(0,01 mm). W skali Mohsa- 6-7 stopień twardości. Jest wytworem ko. nabłonkowych, aktywnych w procesie rozwoju zeba zwanych ameloblastami(adamantoblastami)- degeneruja się w momencie wyrzynania zeba. Zw. nieorganiczne szkliwa: sole wapnia z przewaga fosforanów(90%), weglany, fluorki, jony magnezu. Fosforany wapnia w postaci kryształów dwuhydroksyapatytu. Zw. organiczne; fosfoproteiny, glikoproteiny, glikozaminoglikany, aminokwasy, lipidy, fosfataza zasadowa. Wyst. białka enameliny. Budowa: zbud. z pryzmatów szkliwnych oraz spajającej je subst. międzypryzmatycznej, są one ułoż. równolegle i ścisle do siebie oraz prostopadle do pow. zęba, dł. jest większa niż grubość szkliwa, szerokość jest niejednakowa i wynosi 4-8 um, na przekrojach majace kształt arkady lub łuski rybiej. Utw. sa ze ściśle upakowanych kryształów hydroksyapatytu w postaci śrubowato skręconych płytek. Subst. międzypryzmatyczna jest cz. każdego pryzmatu szkliwnego, tu tez są kryształy hydroksyapatytu i układaja się one pod kątem 40 st. w stos. do osi kryształów pryzmatycznych. Na pow. szkliwa znajduje się bł. zwana oszkliwem- odporna na działanie kwasów i zasad oraz chroni ząb oprzed próchnicą. Każdy pryzmat skł. się z krążków- wys. krążków jest stała i wynosi 4 um. Cement- pokrywa cieńką warstwą, ok. 40 um zębinę korzeniową w okolicy szyjki zeba, w okolicy wierzchołka- 800 um. Chroni zębinę i łączy ząb ze śc. zębodołu Zw. nieorg- fosforany wapnia tworzące kryształy hydroksoapatytu. Zw. org.- wł. kolagenowe. Są one spojone subst. podstawową(fosfoproteiny, glikoproteiny, i kompleksy proteoglikanów. Cement jest wytworem cementoblastów(ko. wywodzacych się z woreczka zębowego), które nast. przekształcaja się w cementocyty.. Cement zbud. jest z blaszek, które się przebudowują. Cement bezkomórkowy- jest odkładany przed wyrżnięciem zęba i tworzy cieńką warstwę na pow. całej zebiny korzeniowej. Między blaszkami ułożonymi okrężnie w stosunku do długiej osi korzenia nie wyst. cementocyty. W momencie mineralizacji wł. kolagenowe(nazywa je się wnikajacymi cementu lub Sharpeya) wnikaja do niego i zostają stopniowo zamurowane podczas mineralizacji. Wł. wnikające przebiegaja przez całą dł. cementu, prostopadle do pow. zęba. Cement komórkowy- pokrywa cement bezkomórkowy od 1/3 wysokości korzenia. W obrębie szyjki wyst. niewiele blaszek, ich liczba zwiększa się w kierunku wierzcholka zęba. Pomiędzy blaszkami w jamkach leżą cementocyty. wypustki ich kieruja się w stronę ozębnej, od które biarą subst. odżywcze. Odkładanie się cementu zachodzi przez całe żzycie, dzięki aktywności cementoblastów pokrywających ciągłą i cieńką warstwą(zwaną precementem) pow. cementu od strony ozębnej. Przerywana jest ona tam gdzie wnikaja pęczki wł. kolagenowych.
Miazga zęba- powst. z mezenchymalnej brodawki zębowej; Miazga wypełnia komorę zęba(miazga komorowa) i kanał korzeniowy(miazga korzeniowa), a przez otwór wierzchołkowy ma połącznie z ozebną. Dojrzała przypomina tkankę łączną galaretowatą dojrzałą, wyst. w niejj liczne kom. gwiażdziste o charakt. fibrocytów. W skład istoty podstawowej wchodzą proteoglikany i glikolipidy. Wł. kolagenowe przebiegają bezładnie, nie tworzą pęczków. W cz. obwodowej wyst. grube wł. srebrochłonne, tzw. włókna spiralne Korffa, które biegna pomiędzy odontoblastami ku prezębinie. Na pow. graniczącej z zębina układają się polisadowo odontoblasty, tworząc 2-3 szeregi w obrębie korony(ma kształt nabłonka wielorzędowego) i jeden szereg w korzeniu. Sa to kom. walcowate w miazdze koronowej, sześcienne lub płaskie w miazdze korzeniowej. Mają 3 rodz. wypustek: 1. długa wypustka zębinowa wnika do kanalika zębiny tworząc włókno zębinowe Tomesa; 2. wypustka miazgowa(pulpalna) wnika w głąb miazgi; 3. krótkie wypustki boczne łączą się ze sobą w odontoblasty. Miazga zawiera także komórki napływowe(limfocyty, kom. plazmatyczne, kom. tuczne). Naczynia i nerwy wnikają do miazgi przez otwór szczytowy. Tetnica rozgałęzia się na naczynia włosowate tworz. gęsta sieć pod odontoblastami, a pomiędzy nimi petle naczyniowe. Wł. nerwowe wchodzą do miazgi w postaci 30-40 zmielinizowanych i bezmielinowych wł. nerwowych, tworzących następnie 3-4 pęczki. Wł. te w cz. powierzchniowej miazgi tworzą splot pododontoblastyczny Raszowa. Odchodzzące od niego wł. nerw. bezrdzenne wnikają pomiędzy odontoblasty oraz do kanalików zębinowych. Wyst. 3 pasy(warstwy): 1. odontoblastów; 2. bezkomórkowa Weila- jest to tzw. pas jasny, ubogokomórkowy, przez który przechodzą wypustki odontoblastów, wł.nerwowe bezrdzenne, wł. spiralne Korffa oraz pętle naczyń włosowatych; 3. komórkową(pas pośredni) czyli miazgę właściwą- wyst fibroblasty i niezróżnicowane kom tk. łącznej- mogą się różniocować w odontoblasty. Ozębna- Wypełnia przestrzeń między ścianą zębodołu a korzeniem zęba. Bierze udział w mocowaniu zęba w zębodole. Grubość ozębnej jest najszersza w okolicy wierzchołka zęba i brzegu wyrostka zębodołowego (ok. 0,35 mm), a najwęższa w cieśni zębodołu (ok. 0,15 mm). Ozębna spełnia dwie podstawowe funkcje: mechaniczną i metaboliczną. Pierwszą funkcję spełnia tkanka łączna włóknista zwarta o układzie regularnym tworząca aparat więzadłowy zęba, drugą -tkanka łączna luźna zawierająca różne komórki, naczynia krwionośne i nerwy. Ząb jest umocowany w zębodole dzięki grubym pęczkom włókien kolagenowych biegnących w sposób wysoce uporządkowany i będących zasadniczym składnikiem aparatu więzadłowego. Wł. te jako włókna wnikające (włókna Sharpeya) wchodzą do cementu oraz okostnej wyrostka zębodołowego, zapewniając w ten sposób prawidłowe położenie zęba podczas gryzienia i żucia. Więzadła: • więzadła skośne (zawieszające) biegną skośnie od cementu do ściany zębodolu prawie na całej długości korzenia, zapobiegając wtłoczeniu zęba w głąb zębodołu; • więzadło wierzchołkowe (wachlarzowate) łączy wierzchołek zęba z dnem zębodolu i utrzymuje ząb w pozycji pionowej; • więzadio pierścieniowe (okrężne) występuje w postaci pierścieni na wysokości ścian szyjki zęba; łączy szczyt wyrostka zębodołowego z cementem i ogranicza boczne ruchy zęba; wraz z więzadłami dziąsła i jego złączem nabłonkowym zamykają dostęp do szpary ozębnej; górna część tego więzadła to więzadło ccmentowo-dziąsłowe, zakotwiczone w blaszce właściwej błony śluzowej dziąsła; • więzadło promieniste występuje w zębach wielokorzeniowych w postaci włókien kolagenowych przebiegających promieniście między poszczególnymi korzeniami, pomiędzy którymi wyst. kom. tkanki łącznej. **Fibroblasty ozębnej biorą udział w syntezie włókien kolagenowych zawartych w więzadłach ozębnej oraz uczestniczą w modelowaniu aparatu więzadlowego(z udziałem kolagenazy produkowanej przez fibroblasty). Komórki osteogenne, cementoblasty, osteoblasty i osteoklasty znajdują się odpowiednio na powierzchni cementu i zębodołu ponadto wyst. makrofagi, mastocyty, limfocyty i granulocyty W ozębnej występują także komórki nabłonkowe Malasseza. Są one pozostałością pochewki nabłonkowej Hertwiga kształtującej korzeń zęba w okresie jego rozwoju. Dziąsło- cz. bł. śluzowej jamy ustnej, otaczająca szyjki zębów i pokrywająca wyrostki zębodolowe szczęk. Blaszka właściwa błony śluzowej jest zbudowana głównie z tkanki łącznej włóknistej zwartej o regularnym przebiegu pęczków włókien kolagenowych. Zakotwiczają się tutaj dwa więzadła: poziome więzadło cementowo-dziąsłowe oraz prostopadle do niego więzadio szczękowo-dziąsiowe, łączące dziąsło ze szczytem wyrostka zębodołowego. Bladość dziąsła- silniejsze rogowacenie nabłonka, brak dużych naczyń krwionośnych i brak bł. podśluzowej; błona śluzowa pozbawiona gruczołów. Pomiędzy pęczkami wł. kolagenowych w obrębie mniej zbitego utkania blaszki właściwej leżą mastocyty, limfocyty i makrofagi. Ważnym typem komórek jest tu populacja fibroblastów - rola w gojeniu się i regeneracji dziąseł. Złącze szkliwno-nabłonkowe lub przyczep nabłonkowy- przejście nabłonka dziąsła w powierzchnię zęba, ścisłe połączenie za pomocą półdesmosomów. Przyczep nabłonkowy stanowi dno kieszonki dziąsłowej. Śc. zewnętrzna kieszonki dziąsłowej jest utworz. przez dziąsło pokryte nabłonkiem wielowarstwowym płaskim nierogowaciejącym, a ścianę wewnętrzną tworzy szkliwo lub miejsce przejścia szkliwa w cement (w przypadku kieszonki głębokiej). Wyrostki zębodołowe- Zęby znajdują się w zębodołach, których ściany tworzą wyrostki zębodołowe żuchwy i szczęki. Wyrostki zębodołowe buduje kość gąbczasta ze szpikiem kostnym, którą pokrywa cienka warstwa kości blaszkowatej zbitej. Kość zbita jest zaopatrzona w liczne kanały Haversa i Volkmanna odżywiające ozębną od strony kości. W pobliżu blaszki zbitej występuje zwarty układ beleczek kostnych obejmujący cli zębodół w kształcie klina, tworzą one kość podporową zębodolu przeciwdziałającą wgniataniu się blaszki zbitej podczas żucia. Kość gąbczasta, w odróżnieniu od zbitej, stale się przebudowuje.
Zębina- szkliwo otacza zębinę w cz. koronowej, w cz. korzeniowej natomiast pokrywa ją cement. Twardość wg skali Mohsa wynosi 4-5 stopni. Jest wytworem kom. zębinotwórczych zwanych odontoblastami, nie leżą one w obrębie wyprod. przez siebie susbst. międzykom., lecz na pow. miazgi zęba. Kom. te wysyłają do zębiny jedynie swoje wypustki cytoplazmatyczne, przebiegające w kanilkach zębinowych. Każda z kom. wysyła jedną wypustkę, która przechodzi przez prazębinę do grubej warstwy zębiny zmineralizowanej. Prazebina- cieńka warstwa świeżo wytw. jeszcze nie zmineralizowanej zębiny, skł. się z istoty podst. i wł. kolagenowych, leżących nad warstwą odontoblastów. Zw. organiczne: włókna kolagenowe(90%)- kolagen typu I, fosfoproteiny, glikoproteiny, proteoglikany; Zw. nierganiczne-fosforany wapniowe(95%)- postać dwuhydroksyapatytów, węglany, jony magnezu, potasu, sodu, żelaza, chloru. Dwuhydroksyapatyty sa odkładane w procesie wapnienia zębiny w postaci kulistych obszarów zwanych kalkosferytami, które łączą się ze sobą. W miejscu gdzie nie zlewają się ze sobą całk. pozostają strefy subst. nieorg. niezmineral. tzw. przestrzenie międzykuliste. Ich obecność jest przejawem nierównomiernej mineralizacji zębiny. Wyst. w obrębie korony zęba, zwłaszcza na granicy ze szkliwem. Kanaliki zębiny- biegną od jamy zęba do granicy zębiny ze szkliwem lub z cementem., układają się prostopadle do bud. zęba, w obrębie korony kształt kanalików jest zbliżony do litery S, a w korzeniu biegną one równolegle do siebie i lekko faliście. Śr. kanalików- 3-5 um., w cz. zewn zębiny- 1 um. Kanaliki maja liczne boczne odgałęzienbia za pomocą których mogą się łączyć.W kanalikach wyst: wypustki zębinowe odontoblastów, wł. nerwowe bezrdzenne, wolna przetrzeń wypełniona pł. tkankowym odżywiajacym zębinę.Zębina która wyściela kanaliki to zębina okołokanalikowa- większy stopień mineralizacji, za nia wyst. zębina międzykanalikowa. Śc. kanalików w warstwie zębiny wewn. wyścielone są cieńką warstwą subst. niezmineralizowanej - osłonka Neumanna- do niej przylega zębina okołokanalikowa.W zębinie korzeniowej, na granicy z cementem- odcinki kanalików bańkowato rozszerzone- warstwa ziarnista Tomesa. Jest ona skupiskiem drobnych przestrzeni międzykulistych, jest więc odpowiednikiem niepełnej mineralizacji. Szkliwo- pokrywa koronę warstewką grubości ok. 2 mm., najmniejsza il. wyst. w okolicy szyjki zęba(0,01 mm). W skali Mohsa- 6-7 stopień twardości. Jest wytworem ko. nabłonkowych, aktywnych w procesie rozwoju zeba zwanych ameloblastami(adamantoblastami)- degeneruja się w momencie wyrzynania zeba. Zw. nieorganiczne szkliwa: sole wapnia z przewaga fosforanów(90%), weglany, fluorki, jony magnezu. Fosforany wapnia w postaci kryształów dwuhydroksyapatytu. Zw. organiczne; fosfoproteiny, glikoproteiny, glikozaminoglikany, aminokwasy, lipidy, fosfataza zasadowa. Wyst. białka enameliny. Budowa: zbud. z pryzmatów szkliwnych oraz spajającej je subst. międzypryzmatycznej, są one ułoż. równolegle i ścisle do siebie oraz prostopadle do pow. zęba, dł. jest większa niż grubość szkliwa, szerokość jest niejednakowa i wynosi 4-8 um, na przekrojach majace kształt arkady lub łuski rybiej. Utw. sa ze ściśle upakowanych kryształów hydroksyapatytu w postaci śrubowato skręconych płytek. Subst. międzypryzmatyczna jest cz. każdego pryzmatu szkliwnego, tu tez są kryształy hydroksyapatytu i układaja się one pod kątem 40 st. w stos. do osi kryształów pryzmatycznych. Na pow. szkliwa znajduje się bł. zwana oszkliwem- odporna na działanie kwasów i zasad oraz chroni ząb oprzed próchnicą. Każdy pryzmat skł. się z krążków- wys. krążków jest stała i wynosi 4 um. Cement- pokrywa cieńką warstwą, ok. 40 um zębinę korzeniową w okolicy szyjki zeba, w okolicy wierzchołka- 800 um. Chroni zębinę i łączy ząb ze śc. zębodołu Zw. nieorg- fosforany wapnia tworzące kryształy hydroksoapatytu. Zw. org.- wł. kolagenowe. Są one spojone subst. podstawową(fosfoproteiny, glikoproteiny, i kompleksy proteoglikanów. Cement jest wytworem cementoblastów(ko. wywodzacych się z woreczka zębowego), które nast. przekształcaja się w cementocyty.. Cement zbud. jest z blaszek, które się przebudowują. Cement bezkomórkowy- jest odkładany przed wyrżnięciem zęba i tworzy cieńką warstwę na pow. całej zebiny korzeniowej. Między blaszkami ułożonymi okrężnie w stosunku do długiej osi korzenia nie wyst. cementocyty. W momencie mineralizacji wł. kolagenowe(nazywa je się wnikajacymi cementu lub Sharpeya) wnikaja do niego i zostają stopniowo zamurowane podczas mineralizacji. Wł. wnikające przebiegaja przez całą dł. cementu, prostopadle do pow. zęba. Cement komórkowy- pokrywa cement bezkomórkowy od 1/3 wysokości korzenia. W obrębie szyjki wyst. niewiele blaszek, ich liczba zwiększa się w kierunku wierzcholka zęba. Pomiędzy blaszkami w jamkach leżą cementocyty. wypustki ich kieruja się w stronę ozębnej, od które biarą subst. odżywcze. Odkładanie się cementu zachodzi przez całe żzycie, dzięki aktywności cementoblastów pokrywających ciągłą i cieńką warstwą(zwaną precementem) pow. cementu od strony ozębnej. Przerywana jest ona tam gdzie wnikaja pęczki wł. kolagenowych. Miazga zęba- powst. z mezenchymalnej brodawki zębowej; Miazga wypełnia komorę zęba(miazga komorowa) i kanał korzeniowy(miazga korzeniowa), a przez otwór wierzchołkowy ma połącznie z ozebną. Dojrzała przypomina tkankę łączną galaretowatą dojrzałą, wyst. w niejj liczne kom. gwiażdziste o charakt. fibrocytów. W skład istoty podstawowej wchodzą proteoglikany i glikolipidy. Wł. kolagenowe przebiegają bezładnie, nie tworzą pęczków. W cz. obwodowej wyst. grube wł. srebrochłonne, tzw. włókna spiralne Korffa, które biegna pomiędzy odontoblastami ku prezębinie. Na pow. graniczącej z zębina układają się polisadowo odontoblasty, tworząc 2-3 szeregi w obrębie korony(ma kształt nabłonka wielorzędowego) i jeden szereg w korzeniu. Sa to kom. walcowate w miazdze koronowej, sześcienne lub płaskie w miazdze korzeniowej. Mają 3 rodz. wypustek: 1. długa wypustka zębinowa wnika do kanalika zębiny tworząc włókno zębinowe Tomesa; 2. wypustka miazgowa(pulpalna) wnika w głąb miazgi; 3. krótkie wypustki boczne łączą się ze sobą w odontoblasty. Miazga zawiera także komórki napływowe(limfocyty, kom. plazmatyczne, kom. tuczne). Naczynia i nerwy wnikają do miazgi przez otwór szczytowy. Tetnica rozgałęzia się na naczynia włosowate tworz. gęsta sieć pod odontoblastami, a pomiędzy nimi petle naczyniowe. Wł. nerwowe wchodzą do miazgi w postaci 30-40 zmielinizowanych i bezmielinowych wł. nerwowych, tworzących następnie 3-4 pęczki. Wł. te w cz. powierzchniowej miazgi tworzą splot pododontoblastyczny Raszowa. Odchodzzące od niego wł. nerw. bezrdzenne wnikają pomiędzy odontoblasty oraz do kanalików zębinowych. Wyst. 3 pasy(warstwy): 1. odontoblastów; 2. bezkomórkowa Weila- jest to tzw. pas jasny, ubogokomórkowy, przez który przechodzą wypustki odontoblastów, wł.nerwowe bezrdzenne, wł. spiralne Korffa oraz pętle naczyń włosowatych; 3. komórkową(pas pośredni) czyli miazgę właściwą- wyst fibroblasty i niezróżnicowane kom tk. łącznej- mogą się różniocować w odontoblasty. Ozębna- Wypełnia przestrzeń między ścianą zębodołu a korzeniem zęba. Bierze udział w mocowaniu zęba w zębodole. Grubość ozębnej jest najszersza w okolicy wierzchołka zęba i brzegu wyrostka zębodołowego (ok. 0,35 mm), a najwęższa w cieśni zębodołu (ok. 0,15 mm). Ozębna spełnia dwie podstawowe funkcje: mechaniczną i metaboliczną. Pierwszą funkcję spełnia tkanka łączna włóknista zwarta o układzie regularnym tworząca aparat więzadłowy zęba, drugą -tkanka łączna luźna zawierająca różne komórki, naczynia krwionośne i nerwy. Ząb jest umocowany w zębodole dzięki grubym pęczkom włókien kolagenowych biegnących w sposób wysoce uporządkowany i będących zasadniczym składnikiem aparatu więzadłowego. Wł. te jako włókna wnikające (włókna Sharpeya) wchodzą do cementu oraz okostnej wyrostka zębodołowego, zapewniając w ten sposób prawidłowe położenie zęba podczas gryzienia i żucia. Więzadła: • więzadła skośne (zawieszające) biegną skośnie od cementu do ściany zębodolu prawie na całej długości korzenia, zapobiegając wtłoczeniu zęba w głąb zębodołu; • więzadło wierzchołkowe (wachlarzowate) łączy wierzchołek zęba z dnem zębodolu i utrzymuje ząb w pozycji pionowej; • więzadio pierścieniowe (okrężne) występuje w postaci pierścieni na wysokości ścian szyjki zęba; łączy szczyt wyrostka zębodołowego z cementem i ogranicza boczne ruchy zęba; wraz z więzadłami dziąsła i jego złączem nabłonkowym zamykają dostęp do szpary ozębnej; górna część tego więzadła to więzadło ccmentowo-dziąsłowe, zakotwiczone w blaszce właściwej błony śluzowej dziąsła; • więzadło promieniste występuje w zębach wielokorzeniowych w postaci włókien kolagenowych przebiegających promieniście między poszczególnymi korzeniami, pomiędzy którymi wyst. kom. tkanki łącznej. **Fibroblasty ozębnej biorą udział w syntezie włókien kolagenowych zawartych w więzadłach ozębnej oraz uczestniczą w modelowaniu aparatu więzadlowego(z udziałem kolagenazy produkowanej przez fibroblasty). Komórki osteogenne, cementoblasty, osteoblasty i osteoklasty znajdują się odpowiednio na powierzchni cementu i zębodołu ponadto wyst. makrofagi, mastocyty, limfocyty i granulocyty W ozębnej występują także komórki nabłonkowe Malasseza. Są one pozostałością pochewki nabłonkowej Hertwiga kształtującej korzeń zęba w okresie jego rozwoju. Dziąsło- cz. bł. śluzowej jamy ustnej, otaczająca szyjki zębów i pokrywająca wyrostki zębodolowe szczęk. Blaszka właściwa błony śluzowej jest zbudowana głównie z tkanki łącznej włóknistej zwartej o regularnym przebiegu pęczków włókien kolagenowych. Zakotwiczają się tutaj dwa więzadła: poziome więzadło cementowo-dziąsłowe oraz prostopadle do niego więzadio szczękowo-dziąsiowe, łączące dziąsło ze szczytem wyrostka zębodołowego. Bladość dziąsła- silniejsze rogowacenie nabłonka, brak dużych naczyń krwionośnych i brak bł. podśluzowej; błona śluzowa pozbawiona gruczołów. Pomiędzy pęczkami wł. kolagenowych w obrębie mniej zbitego utkania blaszki właściwej leżą mastocyty, limfocyty i makrofagi. Ważnym typem komórek jest tu populacja fibroblastów - rola w gojeniu się i regeneracji dziąseł. Złącze szkliwno-nabłonkowe lub przyczep nabłonkowy- przejście nabłonka dziąsła w powierzchnię zęba, ścisłe połączenie za pomocą półdesmosomów. Przyczep nabłonkowy stanowi dno kieszonki dziąsłowej. Śc. zewnętrzna kieszonki dziąsłowej jest utworz. przez dziąsło pokryte nabłonkiem wielowarstwowym płaskim nierogowaciejącym, a ścianę wewnętrzną tworzy szkliwo lub miejsce przejścia szkliwa w cement (w przypadku kieszonki głębokiej). Wyrostki zębodołowe- Zęby znajdują się w zębodołach, których ściany tworzą wyrostki zębodołowe żuchwy i szczęki. Wyrostki zębodołowe buduje kość gąbczasta ze szpikiem kostnym, którą pokrywa cienka warstwa kości blaszkowatej zbitej. Kość zbita jest zaopatrzona w liczne kanały Haversa i Volkmanna odżywiające ozębną od strony kości. W pobliżu blaszki zbitej występuje zwarty układ beleczek kostnych obejmujący cli zębodół w kształcie klina, tworzą one kość podporową zębodolu przeciwdziałającą wgniataniu się blaszki zbitej podczas żucia. Kość gąbczasta, w odróżnieniu od zbitej, stale się przebudowuje.