Wykład z fizykoterapii 03.10.2011

Fizykoterapia jest to dział fizjoterapii, w którym w celach leczniczych lub profilaktycznych wykorzystuje się czynniki fizyczne /fizykalne/. Czynnikiem fizykalnym nazywa się każdy rodzaj energii występujący w przyrodzie lub wytworzony sztucznie za pomocą specjalnych urządzeń. Do czynników fizykalnych zalicza się energię świetlną, elektryczną, mechaniczną i inne. Każdy z tych czynników może wywierać na organizm działanie bodźcowe, wywołując reakcje ogólne i miejscowe /odczyny/. Działy fizykoterapii: termoterapia, elektroterapia, światłolecznictwo, wodolecznictwo, ultradźwięki. Wykorzystywaniem naturalnych czynników leczniczych znajdujących się w środowisku /wody lecznicze, peloidy, gazowe składniki wód i powietrza/ zajmuję się balneoterapia.

Każdy rodzaj energii działający na organizm wpływa na zmianę stałości środowiska wewnętrznego, czyli homeostazę. Każdy rodzaj energii jest nośnikiem jakiegoś czynnika fizykalnego. Każdy czynnik fizykalny jest bodźcem wyzwalającym w ustroju odpowiedź tkankową zwaną odczynem.

Sekwencja działania na ustrój różnych rodzajów energii

Czynniki fizykalne:

• Naturalne (czynniki biosfery: termiczne, promieniowanie słoneczne, elektryczność, pole magnetyczne, ciśnienie atmosferyczne, ruchy i wilgotność powietrza),

• Sztuczne.

Podział czynników fizykalnych z zależności od ich właściwości:

• Czynniki termiczne,

• Czynnik fotochemiczny,

• Czynnik elektrokinetyczny,

• Czynnik elektrochemiczny,

• Czynniki mechaniczne.

Odczyn - odpowiedź tkankowa na działający bodziec. Zależy od:

• Ilości energii,

• Czasu działania energii,

• Właściwości tkanki.

Podstawę działania leczniczego zabiegów fizykalnych stanowi reaktywność organizmu na bodźce.

Bodziec jest to każda zmiana w środowisku zewnętrznym lub wewnętrznym.

Podział bodźców:

• Działające na receptory

• Działające na protoplazmę żywej komórki

Reakcja na bodziec polega na powstaniu zmiany w sposobie zachowania organizmu lub wystąpieniu odruchów o charakterze ruchowym, jak i wydzielniczym. Zależy od:

1. Rodzaju bodźca

2. Sposobu działania

3. Natężenia bodźca

4. Czasu działania

5. Okolicy ciała

6. Powierzchni działania

Zdolność reagowania ustroju na bodźce zależy od:

• Właściwości osobniczych

• Wieku

• Płci

• Stanu wyjściowego układu autonomicznego

• Danej czynności

• Rytmów biologicznych

Reakcje na bodźce mogą być:

• Szybkie lub wolne

• Silne lub słabe

• Jednoczesne z bodźcem lub po nim

• W miejscu działania bodźca lub w innych obszarach ciała lub narządach

Reakcje na bodziec:

• miejscowe

• ogólne

• konsensualne

• kontralateralna

Reguła Schultz- Arndta:

Słabe bodźce pobudzają czynności życiowe, średnie wyzwalają procesy adaptacyjne, natomiast silne niszczą.

W kontekście wielkości dawki odczyny dzieli się na:

• odwracalne (korzystne)

• nieodwracalne (szkodliwe).

W odniesieniu do reaktywności tkanek odczyny dzielą się na:

• normalne

• paradoksalne

Znajomość odczynów i prawidłowe ich wykorzystanie warunkuje skuteczność leczenia fizykalnego. Może występować nadwrażliwość na pewne postacie energii (samoistna lub spowodowana stanami chorobowymi lub przyjmowanymi lekami).

Efekty działania bodźca:

• Usprawnienie czynności narządów, powodujące korzystne zmiany ich struktury

• Zwiększenie wydolności ogólnej ustroju

• Przestrojenie czynności autonomicznego układu nerwowego.

Działanie bodźca:

• Miejscowe: zwiększenie ukrwienia tkanek, działanie przeciwbólowe,

• Ogólne: reakcja ze strony mechanizmów fizjologicznych w celu przeciwdziałania zakłóceniom homeostazy.

Ważną rolę w mechanizmie oddziaływania na ustrój czynników fizykalnych pełni skóra, stanowiąca antenę ośrodkowego układu nerwowego.

Bodziec działający na skórę wywołuje:

• miejscowe zmiany o typie pobudzenia w błonie komórkowej → równocześnie występuje uwalnianie hormonów tkankowych droga humoralną lub nerwową, co może wywoływać działania ogólne.

Prawo Dastre- Morata: antagonizm między ukrwieniem skóry i narządów wewnętrznych. Naczynia krwionośne nerek zachowują się jak naczynia skóry.

Miejscowa reakcja skóry i tkanek podskórnych na bodziec polega na zmianie barwy skóry, zmiany napięcia, wydzielanie potu i łoju, zmiana składu chemicznego i Ph.

Miejscowa reakcja mięśni szkieletowych (bodziec elektryczny) polega na wywołaniu przekrwienia, zmiana przemiany materii, napięcia, motoryki i trofiki mięśnia, powięzi, ścięgien, okostnej.

Zwiększenie siły bodźca lub powierzchni działania powoduje, że pobudzenie dociera do rdzenia przedłużonego, śródmózgowia, międzymózgowia, inicjując autonomiczne reakcje autonomiczne (r. naczynioruchową, termoregulacji, przemiany materii, łaknienia, pragnienia, zmiany postawy ciała i ruchu).

Ogólna reakcja na bodźce zachodzi na 3 poziomach układu nerwowego:

• Rdzeniowym

• Podkorowym

• Korowym

Połączenia pomiędzy elementami somatycznymi i autonomicznego układu nerwowego na poziomie rdzenia kręgowego stanowią podstawę odruchów:

• Trzewno - trzewnych

• Trzewno - skórnych

• Trzewno - ruchowych

• Skórno - trzewnych

Bodźce działające na skórę wywołują:

• Reakcje odruchowe

• Odległe działanie na czynności wyższych pięter OUN

Bodziec fizykalny (stresor) wielokrotnie powtarzany wywołuje reakcję adaptacyjną.

Adaptacja: modyfikacje reagowania na bodźce, mające charakter regulacji wyższego rzędu. Procesy adaptacyjne: przyzwyczajenie, habituacja, zahartowanie, aklimatyzacja, odporność.

Wśród procesów adaptacyjnych wyróżnia się:

• Adaptację miejscową, tkankową - wzrost tolerancji tkanek na bodźce

• Hamowanie nerwowe

• Habituację - tłumienie tworu siatkowatego

• Adaptację czynnościową

• Ekonomizację lub normalizację funkcji

• Adaptacje troficzną - zwiększenie rezerw energetycznych, przerost mięśni, waskularyzacja

• Adaptację plastyczną - rozwój tkanki ochronnej (brązowa tkanka tłuszczowa)

• Autonomiczna adaptacja korowa - tworzenie odruchów warunkowych, uczenie się.

Organizm ludzki jest układem samoregulującym cechującym się jednością procesów psychicznych i somatycznych powiązanych sprzężeniem zwrotnym ze środowiskiem zewnętrznym. Zakłócenie w środowisku zewnętrznym, jeżeli jego siła przekracza możliwości wyrównawcze homeostazy, powoduje zakłócenie w środowisku wewnętrznym, czyli chorobę.

EFEKT

LECZNICZY

ODCZYN

BODZIEC

ENERGIA

---