Alergie i nietolerancje pokarmowe

Alergia- jest nadwrażliwością zapoczątkowaną przez układ immunologiczny naszego organizmu i związana jest z immunoglobulinami typu E (IgE).

Sama nadwrażliwość charakteryzuje się występowaniem obiektywnych, powtarzalnych objawów, wywołanych przez ekspozycję na określone bodźce o dawce tolerowanej przez organizm zdrowy. Sama nadwrażliwość może mieć charakter alergii lub nietolerancji.

Wyróżnia się cztery mechanizmy powstawania reakcji alergicznych:

1. Natychmiastowa- IgE zależny, objawy kliniczne występują w 30 min.- 2 godz. od działania antygenu (obcogatunkowe białko), objawy wstrząsu anafilaktycznego, skurczu oskrzeli, zmian skórnych, alergiczny nieżyt nosa.

2. Cytolityczna i cytotoksyczna- w wyniku kontaktu antygenu z układem immunologicznym powstaje kompleks, który uszkadza komórki krwiotwórcze.

3. Tzw. reakcja późna- od 4- 8 godzin po zadziałaniu antygenu, powstaje kompleks antygen- przeciwciało, który miejscowo uszkadza komórki ale może również przenikać do krwi i uszkadzać narządy.

4. Reakcja typu późnego- od 24- 48 godz., zaangażowane są IgT.

Najczęściej spotykane reakcje alergiczne:

• choroby atopowe- nadmierna produkcja IgE po kontakcie z alergenami środowiskowymi

zaliczamy do nich:

• alergiczny nieżyt nosa i spojówek

• astmę atopową

• zapalenie skóry

• pokrzywki skórne

Alergeny- są to substancje białkowe (są też antygenami), które wywołują reakcję nadwrażliwości i w których pośredniczą mechanizmy immunologiczne.

Alergie dzielimy na:

• wiewne

• pokarmowe

• kontaktowe

Alergia pokarmowa może być wywołana w każdym okresie życia niezależnie od wieku.

Ważną rolę w występowaniu alergii odgrywa:

• czynnik genetyczny

• zanieczyszczenie środowiska (powietrza, wody, żywności)

• zbyt wczesne rozszerzanie diety niemowlętom

• wprowadzanie mleka krowiego

• wtórne uszkodzenia błony śluzowej

• infekcje wirusowe, bakteryjne

• nieprawidłowa motoryka układu pokarmowego

Objawy:

Należą do reakcji typu 1

• zmiany skórne

• pokrzywka

• atopowe zapalenie skóry

• ze strony układu oddechowego- katar, świszczący oddech, brak oddechu, kaszel

• ze strony przewodu pokarmowego- swędzenie i opuchlizna wokół ust, biegunka, wymioty, bóle brzucha, wzdęcia

Diagnoza:

• test z krwi- określenie ilości IgE

• testy skórne- wprowadzenie alergenu pod skórę przez lekkie nakłucia

• próby prowokacji pokarmami

• wywiad lekarski

Alergeny pokarmowe:

Jaja

• uczulenie na białko jaja kurzego, które występuje u dzieci i osób dorosłych

• łagodny przebieg- mogą się wygasić z wiekiem

• frakcje uczulające: owoalbumina

• nie można spożywać również innych gatunków jaj

Ryby i skorupiaki

• występują najczęściej u dorosłych ze względu na małą ilość spożywania przez dzieci

• wywołują bardzo silne reakcje alergiczne

• alergia nie wygasa

• obróbka termiczna nie wygasa alergenu

• alergen ryb: parvalbumina występuje we wszystkich gatunkach ryb

• alergeny skorupiaków mogą być zawarte nawet w częściach szkieletowych

Owoce

• wywołują łagodne reakcje alergiczne

• ograniczają się do miejsc kontaktu np. usta- syndrom alergii ustnej

• białka alergizujące podobne do białek zawartych w pyłkach roślin dlatego alergia na owoce oznacza również alergię na niektóre pyłki roślin

• wiele alergenów jest termolabilnych i ulega inaktywacji

• uczulenia na banany mogą oznaczać uczulenie na lateks ze względu na podobne białka alergizujące

Rośliny strączkowe

• są silnym alergenem- soja i orzeszki ziemne

• są alergenem w surowych jak i przetworzonych produktach

• może wywołać bardzo silne reakcje alergiczne, nawet wstrząs anafilaktyczny

Orzechy

• silny alergen, mogą być śmiertelne w skutkach

• alergia nie wygasa

• alergen orzechów to głównie białka zapasowe

Zboża

• alergenem jest głównie gluten, który pochodzi z pszenicy, żyta, owsa, jęczmienia

• rzadziej uczula kukurydza i ryż

• może pojawić się w różnych okresach życia

• czynnik dziedziczny

• prawidłowe wprowadzenie glutenu dziecku

• jest dodawany do: hydrolizatu białka zbożowego, przypraw, sosy sojowe, zupki typu instant, proszek do pieczenia, ciasta w proszku, makarony, pieczywo

• u osób starszych ciężko jest zdiagnozować uczulenie na gluten

Uczulenie na białko

• laktoalbumina- inaktywowana w procesie gotowania

• laktoglobulina- białko swoiste tylko dla białka mleka krowiego

• β- laktoglobulina- występuje w mleku, mięsie wołowym, cielęcym

• kazeina- we wszystkich rodzajach mleka (owcze, kozie, krowie)

• glikoproteina- występuje w maśle, mleku, śmietanie

Objawy:

• postać skórna- wypryski na ciele, dłoniach, płatkach uszu

• postać wstrząsowa- wstrząs anafilaktyczny, zagrożenie życia

• postać oddechowa- sapka, katar, swędzenie nosa, przewlekła chrypka, stany zapalne uszu, gardła

• żołądkowo- jelitowa- bóle brzucha, wzdęcia, biegunki

Nietolerancje pokarmowe

To nadwrażliwość na składnik odżywczy, który nie jest białkiem i nie jest zaangażowany system immunologiczny.

Najczęściej spotykane nietolerancje:

• na laktozę- niedobór lub osłabiona aktywność laktozy

Przyczyny:

• wrodzony niedobór laktazy

• zanik tego enzymu wskutek nie spożywania produktów mlecznych

• zanik kosmków jelitowych

• obrzęk zapalny błony śluzowej wskutek infekcji

• zmniejszenie powierzchni jelita przez np. resekcję

Leczenie:

• obejmuje profilaktykę

• dieta przez całe życie

Występowanie laktozy:

• leki, chleb i wyroby piekarskie, zbożowe mieszanki śniadaniowe, margaryna, puree ziemniaczane, zupy typu instant, zabielacze do kawy, słodycze, sosy sałatkowe, mieszanki do przygotowywania naleśników, suplementy żywności w proszku

• na galaktozę

Przyczyna:

• niedobór enzymu przekształcającego galaktozę w glukozę ale przede wszystkim w galaktokinazę

Objawy:

• podobne do nietolerancji laktozy ale bardziej toksyczne

• może występować uszkodzenie wątroby, nerek

Leczenie:

• wykluczenie z diety produktów zawierających galaktozę (głównie owoce)

---