NIEZGODNOŚCI RECEPTUROWE
Interakcje w fazie farmaceutycznej są to niezaplanowane i niezamierzone zmiany cech fizycznych, chemicznych i farmakologicznych leku recepturowego, prowadzące do zmniejszenia, zmiany lub zaniku działania leczniczego.
Niezgodności o charakterze fizykochemicznym najczęściej dotyczą:
new mieszanie się składników
przekroczenia iloczynu rozpuszczalności
powstawania osadu w wyniku zmian pH roztworu lub zmiany rozpuszczalnika
reakcji podwójnej wymiany mogącej powodować powstawanie osadu, zmiany barwy
Niezgodności w fazie farmaceutycznej mogą być:
dostrzegalne organoleptycznie- niezgodności widoczne mogą być w postaci np. zmiany barwy, powstawania osadu
niezgodności niedostrzegalne organoleptycznie np. adsorpcja alkaloidów
niezgodności ukryte- takie, które ujawniają się dopiero po pewnym czasie- np. wytrącenie się alkaloidów
Zestawienie i opisywanie wszystkich niezgodności występujących w recepturze nie jest wyczerpane ponieważ mnogość substancji leczniczych pojawiających się na rynku farmaceutycznym ora pojawienia się nowych kombinacji leków łączonych ze sobą, daje możliwości pojawienia się nowych interakcji.
Podczas poprawiania niezgodności kierujemy się kilkoma zasadami takimi jak:
jeżeli mieszanka nie zawiera składników silnie działających po wytrąceniu się osadu można wydać lek naklejając na butelkę napis: „zmieszać przed użyciem)
dodając składniki w odpowiedniej kolejności
zmiana składnika powodującego niezgodności na taki, który nie powoduje np. zmiana wody wapiennej na wodę oczyszczoną w recepcie zawierającej w składzie ichtiol
dodatek odpowiednich środków pomocniczych
rozdzielanie i wydawanie niezgodnych składników w oddzielnych butelkach
jeżeli skład recepty ze względu na występujące niezgodności istotnie zaczyna się różnić od składu zapisanego pierwotnie przez lekarza, należy wtedy ewentualne zmiany skonsultować z lekarzem przepisującym receptę
Oprócz interakcji w fazie farmaceutycznej istnieją interakcje farmakokinetyczne i farmakodynamiczne.
Interakcje te dawniej nazywane niezgodnościami farmakologicznymi zachodzą w ustroju (in vitro), a wynikają z wpływu jednego leku na losy drugiego podawanego w tym samym czasie. Znajomość tych interakcji jednak najbardziej powinna dotyczyć lekarzy, natomiast dla farmaceutów najistotniejsze jest wykonać lek pełnowartościowy, pozbawiony interakcji w fazie farmaceutycznej.
PRZYCZYNY INTERAKCJI
- Interakcje wynikają często z małej stabilności substancji leczniczych w zmienionym środowisku lub w zmienionym zakresie pH
- Przyczyną interakcji mogą być również substancje pomocnicze, rozpuszczalniki, podłoże, solubilizatory itp.
- Na skutek zmian warunków, które sprzyjały stabilności danego związku mogą następować zmiany obniżające jego wartość leczniczą np. rozpuszczenie w wodzie substancji podatnej na hydrolizę.
- Mogą następować również reakcje typu redoks lub reakcje podwójnej wymiany, prowadzące do wytrącania trudno rozpuszczalnych osadów.
- Przyczyną interakcji może być niewłaściwy sposób przyrządzania leku przez nieprzestrzeganie właściwej kolejności dodawania składników, lub mieszanie zbyt stężonych składników.
Klasycznym przykładem może być tu mikstura Pepsini.
- Przyczyną interakcji może być również niewłaściwy sposób przechowywania niektórych substancji np. wrażliwych na wilgoć lub światło.
INTERAKCJE W MIESZANKACH
Interakcje te istotne są ze względu na to iż mieszanki stanowią bardzo dużą część z wszystkich przepisywanych leków recepturowych.
Wiele interakcji w mieszankach wynika z mieszania substancji o różnym odczynie (pH) dlatego należy się orientować jakie pH wykazuje dana substancja po rozpuszczeniu.
Opisanie wszystkich odczynów substancji wykorzystywanych w recepturze jest niemożliwe, dlatego należy zwrócić uwagę na te, które najczęściej występują w recepturze aptecznej tj.
- sól sodowa fenobarbitalu
-nalewki
- fosforan kodeiny
- chlorowodorek efedryny
- sól Erlenmayera
- roztwór aminophenazonu
- syropy
- kwas solny
- pepsyna