TEST RORSCHACHA

1. POZIOM FORMY - oceniamy podobieństwo plamy do przedmiotu stanowiącego treść wypowiedzi:

• dobre ujęcie oznaczamy +,

• złe ujęcie - ,

• niepewne , mgliste ujęcie oznaczamy +-

2. OBSZAR OMAWIANY W WYPOWIEDZIACH

Sposób ujmowania plamy może nam wiele powiedzieć o:

• umysłowości badanego,

• jego inteligencji, wyobraźni,

• cechach osobowości.

Pozwala ustalić:

• jaki zasięg zadań życiowych podejmuje badany i z jaką efektywnością je realizuje,

• na co skierowuje swoją uwagę: czy na zagadnienia abstrakcyjne, teoretyczne, czy raczej na konkretne, praktyczne, czy na zagadnienia ważne, rozległe, czy drobne i o małym znaczeniu.

WYPOWIEDZI W - jeśli wypowiedź dotyczy całej plamy.

1. W proste jest wyrażone jednym prostym obrazem np. „nietoperz”.

2. W kombinowane jest złożone z kilku elementów np. „dwóch diabłów rzucających się na biednego grzesznika”.

3. W może być konfabulowane - badany na podstawie jakiejś części plamy upodobnionej do czegoś określa całą plamę, skojarzenie obrazu z jakąś częścią plamy uogólnia na całość plamy (np. tab. I - „rak”). Całości, które badany tworzy na podstawie części plamy sygnujemy DW. Mogą też być DdW, jeśli badany wychodzi od małej części do całości, lub SW, gdy badany wychodzi od białego tła.

4. W kontaminowane - zdarzają się rzadko i informują o dezorganizacji umysłowej u chorych psychicznie (np. tab. I - „anioły polarnoniedźwiedziowate” - badanemu plama nasuwa jednocześnie obraz anioła i niedźwiedzia i zlewa się w jedno). Zaburzenia myślenia, stan chorobowy.

Dużo W+, a zwłaszcza bogatych i kombinowanych - wysoka inteligencja, bogactwo wyobraźni, zdolności do syntezy, o krytycyzm.

Dużo W- lub DW - powierzchowna, nie uzasadniona synteza, niecierpliwość, niedokładność w pracy umysłowej, zbyt szybkie, nieuprawnione uogólnianie, braku krytycyzmu.

Dużo W:

• dobre samopoczucie badanego, przeciętny dorosły powinien dawać od 6 do 10 W.

• zdolności do tworzenia planów na przyszłość,

• rozmach życiowy,

• ambicja, uwrażliwienie na krytykę.

• tendencja do dobrej organizacji własnej aktywności podczas realizacji określonych celów i ważnych życiowo planów,

• silniejsza tendencja do władzy i uznania przez innych.

• zdolność do angażowania się w zorganizowane i trwałe przedsięwzięcia.

Mało W:

• brak inicjatywy i apatię,

• brak planów na przyszłość

• złe samopoczucie

• depresji

WYPOWIEDZI D - jeśli wypowiedź dotyczy dużej, dobrze wydzielonej części.

O ile W mówi o inteligencji abstrakcyjnej, teoretycznej, o tyle D - o inteligencji praktycznej i konkretnej. Im zdrowszy psychicznie i bardziej normalny osobnik, tym więcej daje D.

WYPOWIEDZI Do - (detal oligofreniczny) jeśli badany widzi części plamy fragment całości (np. gdy inni widzą w plamie człowieka, badany widzi tylko jego głowę, czy nogi).

• charakterystyczne dla upośledzonych umysłowo

• mogą pojawiać się również u osób inteligentnych, lecz zahamowanych emocjonalnie na skutek jakichś przeżyć, urazów lub lęków.

WYPOWIEDZI Dd - (drobny detal) oznacza wypowiedź odnosząca się do drobnych, lecz dobrze wydzielonych części plamy.

• dużo Dd dają najczęściej osoby ograniczone umysłowo

• mogą zdarzyć się bogato interpretowane Dd (np. tab. X część niebieskiej palmy - „scena cyrkowa”), które są wskaźnikiem zdolności do subtelnego rozróżniania, do myślenia analitycznego.

• Dd podobnie jak Do mogą wskazywać na stan zahamowania, niepewności

• mówią o stanach lękowych i o dążeniu badanego do osłabienia lęków przez liczne drobne czynności.

• Liczba Dd przekraczająca 10% wszystkich wypowiedzi może świadczyć o skłonności badanego do zajmowania się drobnymi, mało znaczącymi sprawami.

WYPOWIEDZI De - (detal brzeżny) wypowiedzi dotyczące drobnych części brzeżnych (np. profil twarzy lub brzeg morski).

• De mówią o niepewności wewnętrznej badanego, o braku odwagi i trzymaniu się raczej na uboczu.

WYPOWIEDZI S - jeśli wypowiedź dotyczy jakiejś części białego tła pomiędzy plamami czy na zewnątrz nich.

• opozycja, przeciwstawianie się poleceniom

• przy jednoczesnej wysokiej inteligencji - wyznaczniki skłonności do pozytywnych samodzielnych wyczynów

• mogą wskazywać na krytyczną postawę intelektualną, zmierzająca do wykrywania nieznanych aspektów sytuacji i rzeczy

• mogą wskazywać na protest przeciw jakiejś nieakceptowanej sytuacji.

III. DETERMINANTY

WYPOWIEDZI DETERMINOWANE FORMĄ

WYPOWIEDZI F - wypowiedzi, które zostały zdeterminowane przez formę, kształt plamy.

• Ponieważ umiejętność spostrzegania i zdolność do organizowania i kontrolowania myślenia zależą od wykształcenia, dlatego jednostki prymitywne mają duże trudności w interpretowaniu plam. Nie tylko mało widzą, ale i źle widzą.

• Ponieważ nadawanie formy plamom jest uzależnione od wykształcenia i wyćwiczenia umysłu, a więc od tego co upodabnia ludzi do siebie, dlatego determinanta F niewiele mówi nam o wyjątkowych dla badanej jednostki właściwościach.

• Może nam natomiast wiele powiedzieć o jej inteligencji i zdolności do kontrolowania aktywności umysłu.

• Pożądane jest by było więcej niż 60% wypowiedzi F.

• Mniej niż 20% F dają jednostki o poważnych zaburzeniach psychicznych, które nie potrafią obiektywnie zwracać uwagi na swoje otoczenie społeczne i fizyczne.

• Wysoki procent wypowiedzi F+ mówi o wysokiej inteligencji badanego.

• Mniej niż 70% F+ wymaga już wyjaśnienia, gdyż może świadczyć bądź to o słabszej wrodzonej inteligencji, bądź braku wyszkolenia, bądź o przejściowym obniżeniu sprawności umysłowej w związku z napięciem emocjonalnym, bądź też o degradacji umysłowej, spowodowanej jakimiś zaburzeniami psychicznymi.

• Przeciętny normalny człowiek daje ok. 80% F+. Jednostki o wyższej inteligencji dają 85 - 95% F+. Natomiast 100% F+ dają inteligentni pedanci albo jednostki bardzo ambitne, chcące się popisać wobec badającego.

• Ponieważ F+ mówi o samokontroli, można przyjąć, że jednostki z wysokim procentem F+ rzadko tracą kontrolę nad sobą i nie są nadmiernie pobudliwe.

• Wysokie F+ przy dużej liczbie W można spodziewać się u badanego dużej i świadomej zdolności do wysiłku i pozytywnych efektów tego wysiłku.

• Wysoki %F+ przy małej liczbie W z wieloma Dd świadczy o nadmiernej drobiazgowości i krytycyzmie, który hamuje aktywność badanego.

WYPOWIEDZI M - wypowiedź determinowana widzianym w plamie ruchem ludzkim (ludzka postać w ruchu).

• M wskazują na twórczą wyobraźnię, na skłonność do refleksji, na aktywność wewnętrzną.

• Mówią również o indywidualnych tendencjach badanego, które odzwierciedlają się w jego aktywności zewnętrznej, w jego stosunkach z ludźmi.

• Jednostki z M są bardziej oryginalne i twórcze w działaniu niż jednostki bez M lub z małą ich liczbą.

• Jednostki bez M są pozbawione indywidualności, mało samodzielne, zależne od innych, bez szerszych zainteresowań.

• Ruchy przezwyciężające przestrzeń i siłę ciężkości (skakanie, bieganie, tańczenie, fruwanie itp.) wiążą się z tendencją do samozaznaczania się, do dominowania, dążenia do osiągnięć.

• Ruchy skulone (klękanie, nachylanie się, leżenie, wypoczywanie itp.) wiążą się z tendencją do ulegania, podporządkowywania się.

• Ruchy neutralizujące się (np. wysuwanie się do przodu i cofanie się) wiążą się z tendencją do braku zdecydowania w życiu i postępowaniu.

• Pominięcie całkowite ludzi na tablicy III, gdzie zazwyczaj badani widzą ludzi w ruchu, mówi o głębokim urazie do kogoś bliskiego.

• Dostrzeganie raczej postawy niż ruchu mówi o ostrożności, nieufności i niechęci do aktywnych, szczerych stosunków z ludźmi.

WYPOWIEDZI FM - gdy wypowiedź jest zdeterminowana wyobrażonym ruchem zwierzęcym.

• FM mówią o niedojrzałej psychice, o tak zwanym infantylizmie. Może to wiązać się ze skłonnością do natychmiastowego zaspokajania swoich potrzeb.

• FM mówią też o pewnej bujności witalnej, o młodzieńczości, co nie oznacza niedojrzałości, lecz żywość i świeżość przeżywania.

• Jeżeli M jest mało rozmachowe, a FM wybujałe, agresywne, to w stanie nietrzeźwym jednostka będzie bardziej agresywna.

• Jeżeli M jest bardziej rozmachowe, a FM skulone, to w stanie obniżonej świadomości jednostka będzie bardziej uległa i spokojna.

• Jednostki z wieloma FM rozmachowymi są żywe, radosne, potrzebują dużo ruchu fizycznego. Mogą one robić wrażenie niedojrzałych.

WYPOWIEDZI m - gdy badany widzi martwy przedmiot w ruchu.

Komponenta m wyraża istnienie celów pożądanych i przyjemnych lecz uznanych za niemożliwe do zrealizowania, dlatego łączy się z nią elementy frustracji i goryczy oraz tendencje do samoobserwacji.

WYPOWIEDZI DETERMINOWANE BARWĄ

WYPOWIEDZI FC - gdy wypowiedź jest determinowana formą i barwą, przy czym forma zajmuje pierwsze miejsce (np. tab. III - środkowa czerwona plama „kokardka” bo taki kształt i jest czerwona).

WYPOWIEDZI CF - kiedy wypowiedź jest determinowana barwą i formą (np. tab. X boczne niebieskie plamy - „chabry” bo są niebieskie i mają taki kształt).

WYPOWIEDZI C - wypowiedź jest determinowana samą barwą, a wyobrażany przedmiot nie ma określonego kształtu np. „łąka”.

• FC mówią o udziale intelektu w formowaniu wypowiedzi, a jednocześnie o emocjonalności opanowanej przez intelekt. Im więcej FC, tym bardziej kontrolowana i przystosowana emocjonalność badanego.

• CF wskazują na uczuciowość mało kontrolowaną intelektem, mało przystosowaną i raczej emocjonalność egocentryczną.

• C mówi o emocjonalności całkiem niekontrolowanej i nieprzystosowanej, która może być niebezpieczna dla jednostki przeżywającej, jak i dla jej otoczenia.

• Brak wypowiedzi C (po wykluczeniu ślepoty na kolory) może sugerować otępienie uczuciowe lub silne zahamowanie emocjonalne charakterystyczne dla psychopatów czy neurotyków.

Uczucia pozytywne i głębokie - wyrażają treści o przedmiotach i procesach ważnych dla życia np. ogień ogrzewający, seks, ciało, mięso, owoce i w ogóle pożywienie.

Uczucia negatywne - wyrażają takie treści, jak krew, destrukcyjny ogień, rany, schorowane ciało i wszystko co jest związane z chorobą.

O przeciętnej sile emocji świadczą wypowiedzi takie, jak kwiaty, łąka.

Nazywanie barw, czyli wymienianie jednej czy kilku barw bez interpretacji kształtu pojawia się u chorych psychicznie, niedorozwiniętych umysłowo i u małych dzieci.

WYPOWIEDZI DETERMINOWANE ŚWIATŁOCIENIEM I CZERNIĄ

Wypowiedzi światłocieniowe są oznakami jawnych czy utajonych lęków i wykazują, jaką rolę spełniają w życiu jednostki, czy pobudzają, czy hamują jej aktywność.

WYPOWIEDZI c - gdy wypowiedź jest determinowana szarą cieniowaną barwą.

• Wskazują na głęboko tkwiące w psychice tendencje do uśmierzania lęków przez zmniejszenie aktywności w dziedzinie wywołującej lęk.

• Jednostki z c dążą do przyjęcia postawy powściągliwości i czujności, gdy odczuwają lęk, odraczają działanie, chociaż uważają je za ważne.

• Im większa liczba c, tym silniejsza tendencja do unikania starć z innymi, tym głębsze przekonanie o możliwości rozwiązania trudności przez kompromis, tym większa gotowość do zmiany metod i celów.

WYPOWIEDZI c' - gdy wypowiedź jest determinowana czarną lub ciemnoszarą rozlaną barwą.

• Wskazują na głęboko tkwiącą w psychice potrzebę wzmagania aktywności w celu osłabienia lęków.

• Im więcej c', tym silniejszy impuls do działania, do zmiany sytuacji lękowej, tym silniejsza tendencja do działania pospiesznego, nierozważnego, do wyzywania niebezpieczeństwa, do zachowań ryzykownych.

• Im większa liczba c', tym silniejsza tendencja do walki z realnym czy wyobrażonym wrogiem. Uczucie wrogości może być skierowane zarówno na innych jak i na samego siebie. W związku z tym, wypowiedzi c' mogą ujawniać tendencje samobójcze.

IV. TREŚCI WYPOWIEDZI

WYPOWIEDZI O TREŚCI ZWIERZĘCEJ

WYPOWIEDZI A - wypowiedź zawiera obraz jakiegoś zwierzęcia

WYPOWIEDZI Ad - wypowiedzi zawierają jakąś część zwierzęcia.

• Przeciętny normalny człowiek daje 40 - 50% wypowiedzi A i Ad. Jednostki bardziej inteligentne z bogatą wyobraźnią dają 20 - 35%, zaś artyści 10 - 20%.

• Wypowiedzi A i Ad można interpretować również psychoanalitycznie rozróżniając zwierzęta duże agresywne, duże nieagresywne, małe agresywne i małe nieagresywne.

• Małe nieszkodliwe zwierzęta mówią o uległości badanego w stosunku do rodziców, wyrażają bunt przeciwko dyscyplinie rodzicielskiej, ujawniający się w sposób ukryty.

• Duże zwierzęta - badany czuje się na równej stopie z rodzicami.

• Nieagresywne duże zwierzęta mówią o stosunku życzliwym, koleżeńskim z rodzicami.

• Duże agresywne zwierzęta mówią o jawnym, nieufnym, krytycznym stosunku do któregoś z rodziców.

WYPOWIEDZI O TREŚCI LUDZKIEJ

WYPOWIEDZI H - postać ludzka

WYPOWIEDZI Hd - część postaci ludzkiej

• Wypowiedzi te świadczą o zainteresowaniu badanego ludźmi, ich życiem.

• Hd mówi o zainteresowaniu lękowym,

• Nadmierny % H i Hd może sugerować lęk odczuwany przed ludźmi.

• Spostrzeganie w plamach ludzkich oczu wskazuje na wysokie uwrażliwienie na opinię ludzką.

WYPOWIEDZI O TREŚCI ANATOMICZNEJ

WYPOWIEDZI At - anatomia twarda (kości, szkielet, żebra)

WYPOWIEDZI Ats - anatomia miękka (serce, żołądek, płuca, jelita itp.)

Stereotypia w zakresie wypowiedzi anatomicznych może być spowodowana:

• zainteresowaniami zawodowymi (lekarze, pielęgniarki),

• kompleksem inteligencji, gdy badany chce się wykazać swoimi wiadomościami medycznymi,

• skłonnościami hipochondrycznymi, przejmowaniem się swoimi dolegliwościami

WYPOWIEDZI O TREŚCI ZWIĄZANEJ Z NATURĄ (N)

Np. góry, wodospad, zatoka, chmury, dym, słońce. Ponieważ przedmioty te nie wymagają większego wysiłku umysłowego poziom ich formy oceniamy +-. Duża ich liczba świadczy o unikaniu przez badanego wysiłku umysłowego.

WYPOWIEDZI O TREŚCI ROŚLINNEJ (R) -

drzewa, krzewy, kwiaty, trawa, owoce, liście itp. Charakterystyczne dla dzieci, infantylizm.

WYPOWIEDZI O TREŚCI ARCHITEKTONICZNEJ I ARTYSTYCZNEJ (Arch, Orn)

dają ludzie o wyższej kulturze, mogą być wyrazem bezsilności, które jest kompensowane jakimiś wspaniałymi wyczynami zewnętrznymi. Mogą świadczyć również o dojrzałej i bogatej osobowości i wysokich aspiracjach.

V. SZOKI - niespodziewane wstrząsy psychiczne wywołane widzianym w plamie obrazem, który hamuje aktywność intelektualną badanego.

Szoki są miarą przeżywanych lęków. Wskaźnikiem szoków są:1) jeśli badany nie jest zdolny dać wypowiedzi, którą można by asygnować; 2) jeśli dana tablica wywołuje najdłuższy czas początkowej reakcji.

OCENA POSZCZEGÓLNYCH ASPEKTÓW OSOBOWOŚCI NA PODSTAWIE BADANIA TESTEM RORSCHACHA

1. USTALANIE POZIOMU INTELEKTUALNEGO

Szczególnie ważne dla oceny inteligencji są:

a) Liczba W+; b) Liczba M+; c) %F+; c) %Or+

1. Wysoki %F+ (75% - 85%). Jednostki o wyższej inteligencji dają do 95%. Powyżej tego dają pedanci lub melancholicy. F+ wymagają wyraźnych engramów (obrazów) w umyśle, zdolności do obserwacji, uwagi, wytrwałości, samokontroli.

2. Uporządkowana sekwencja (kolejność) - wymaga dyscypliny umysłowej bez nadmiernej sztywności.

3. Dużo W+ od 6 -10 - bardzo inteligentni dają więcej W. W kombinowane z kilku części plamy mają większą wartość.

4. Niski % A + Ad, poniżej 50, u bardzo inteligentnych do 35%. Nie powinien spadać poniżej 20%, gdyż mówił by wtedy o nadmiernej labilności umysłu. Powyżej 50% wskazuje na sztywność umysłu. % A i Ad wzrasta wraz z wiekiem.

5. Przeciętna liczba P (4 -7)20% - 25%. P mówi o zdolności umysłowego przystosowania się do otoczenia. Nadmierne przystosowanie świadczy o braku oryginalności, zbyt małe - o zerwaniu kontaktu intelektualnego z otoczeniem (u niektórych psychotyków).

6. Bogaty typ ujmowania, to znaczy dużo W, dużo D (trzy do czterech razy więcej od W) i kilka Dd, 1 lub 2 S.

7. Bogata niebanalna treść.

8. Kilka M od 2 do 4. Bardziej inteligentni powyżej 4. Pożądane są MC

2. OCENA STRUKTURY UCZUCIOWO - DĄŻENIOWEJ

1. FC - mówi o uczuciowości kontrolowanej intelektem, przystosowanej społecznie, o zdolności wczuwania się w innych ludzi.

2. CF - mówi o uczuciowości niekontrolowanej, egocentrycznej, która szuka przystosowania, ale nie osiąga go. Uczuciowość zmienna, bez obiektu, co czyni jednostkę niespokojną i sugestywną.

3. Czyste C - oznacza impulsywność bez szukania obiektu. Jednostki z C szukają tylko wyładowania. Przy braku lub jednym M wyładowania są względnie słabe, przy wielu M - rzadkie ale gwałtowne. Takie osoby mogą być niebezpieczne, bo gromadzą niezorganizowaną energię, która może niespodziewanie wybuchnąć

4. Uczuciowość najlepiej charakteryzuje stosunek FC do CF i C. Przewaga FC wskazuje na uczuciowość ustabilizowaną, kontrolowaną i uspołecznioną. Przewaga CF + C na uczuciowość zmienną, nieprzystosowaną.

5. Brak C może być oznaką hamowania emocjonalnego w depresji lub w nerwicy.

3. OCENA KONTAKTÓW SPOŁECZNYCH

1. P - mówią o przystosowaniu, dobrym zsocjalizowaniu

2. FC+ są wyrazem uspołecznionej uczuciowości

3. D reprezentują poczucie rzeczywistości i łatwość kontaktowania społecznego

4. H i Hd świadczą o zainteresowaniu człowiekiem. Tam gdzie ich brak kontakt z ludźmi jest uszkodzony. H i Hd przy kilku FC świadczy o zdolności wczuwania się w innych, identyfikowaniu się z innymi

5. M przy ruchu rozmachowym - kierunek ku światu i ludziom. M skulone - kierunek od świata.

1

---