WYKŁAD I

Twarzyzm - twarz jest ważna, to głównie na jej podstawie jesteśmy oceniani.

Bardzo ważne są źrenice, gdy są duże, świadczy to, że człowiek jest zadowolony, uważany jest za bardziej inteligentnego. Uśmiech - ważny element, inaczej nas spostrzegają jak jesteśmy smutni/uśmiechnięci. Kolejność urodzeń ma wpływ na psychikę dziecka.

Wobec niektórych rzeczy człowiek ma postawy odziedziczone, jest to np. kara śmierci, seksualność na dzieciach.

Stereotyp - człowiek korzysta z tego pojęcia, aby ułatwić sobie życie. Ocenia kogoś w ten sposób, gdy o tym kimś nic nie wie.

Konformizm - w psychologii społecznej to zmiana zachowania na skutek rzeczywistego, bądź wyobrażonego wpływu innych ludzi.

Badanie S.Asha - manipulacja:

W grupie 5-7 osobowej są 1-2 osoby „naiwne” - badani, reszta to osoby podstawione przez eksperymentatora. Grupa widzi 2 odcinki o różnych długościach. Osoby podstawione mówią, że odcinki są równe, natomiast osoby „naiwne”, że są różnej długości. Po jakimś czasie osoby „naiwne” odeszły od swoich racji i powiedziały że odcinki są równe. Uległy presji otoczenia. Zadziałał konformizm. Wpływ grupy na jednostkę! KONFORMIZM.

Psychologia społeczna bada sytuacje społeczne, czyli takie, w których w różny sposób występują inni ludzie:

1. Inni ludzie jako indywidualne jednostki,

2. Ludzie jako członkowie grupy (np. rodzina, studenci danej uczelni; w takich sytuacjach możemy ulec poczuciu „MY” jako lepsi),

3. Ludzie jako zbiorowość („MY” jako Polacy, Europejczycy, studenci, psychologowie).

Czy przynależność do jakiejś grupy/społeczności ma wpływ na nasze kontakty z innymi?

TWORZENIE SZTUCZNYCH GRUP

Spośród dwóch obrazków (A i B) wybieramy jeden, np. obrazek A i zostajemy przydzieleni do grupy, której członkowie też wybrali obrazek A -> w naszych oczach stają się oni lepsi niż członkowie, którzy wybrali obrazek B, bo nie są „inni”, są „nasi”- mają podobne gusty, poglądy, zdanie.

Czasem zbiorowość, do której należymy nie musi mieć na nas oczywistego czy bezpośredniego wpływu, np. przez powieszenie przed kimś lustra, możemy spowodować:

- egocentryzm danej osoby (patrzy na siebie)

- uaktywnić poczucie przynależności do grupy

Działy Psychologii Społecznej:

1. Poznanie społeczne (modne w latach 80. XX wieku), badanie różnych scenariuszy np. człowiek widziany jako bogacz,

2. KONFORMIZM i wpływ społeczny (np. uzyskiwanie wpływu indywidualnego, a nie tylko grupowego, oddziaływanie na ludzi, aby robili, to, co dla nas jest korzystne, im bardziej ten wpływ jest ukryty, tym gorszy jest dla drugiej osoby),

3. POSTAWY: Skąd się biorą? Dlaczego? Kiedy? Z czym się wiążą? Skąd zróżnicowanie? Czy są logiczne? Dlaczego jedni przyjmują takie, a drudzy inne?

4. Zachowanie pro- i antyspołeczne: Dlaczego ludzie sobie pomagają? Dlaczego są zdolni do robienia krzywdy? Dlaczego ci sami dla jednej osoby są mili, dla drugiej nie?

5. GRUPY: Jak działają? Jak się tworzą? Jak ludzie zmieniają się w grupie? Jak w niej się komunikują?

Przedmiot psychologii społecznej:

Zachowania i procesy psychologiczne w sytuacjach społecznych:

1. SPOSTRZEGANIE: Czy to, co widzimy ma wpływ na przypisywanie cech? Dlaczego od razu tworzymy sobie obraz i przypisujemy cechy? Oceniamy przy pierwszym spotkaniu?

2. Konstruowanie obrazu rzeczywistości - tworzymy sobie obraz świata, innej osoby nawet, gdy nie widzimy jej osobowości, ale to, co widzimy przenosimy na osobowość i charakter człowieka.

3. PAMIĘĆ - społeczne uwarunkowanie, nasza autobiografia będzie inna od naszej biografii stworzonej przez innych ludzi, nawet naszych rodziców / pamięć konstruuje, a nie rekonstruuje.

Konfabulacja - termin oznaczający opowiadanie o wydarzeniach, które mówiący zmyślił, często zapełniając tym sposobem lukę w swojej pamięci (to jest rekonstrukcja), konfabulacja zależy od naszych postaw (po 30 latach od jakiegoś wydarzenia dołożymy pewne fakty do opowieści, bo pamiętamy coś inaczej, staramy się złożyć pozytywną konstrukcję). Np. w czasie zimnej wojny Amerykanie pokazywali artykuł o tym, czy ZSRR ma broń czy nie. Artykuł przedstawiany był w wersji rosyjskiej i angielskiej ludziom o postawach proamerykańskich lub proradzieckich -> fakty zapamiętane były w zależności od tego, jaką postawę przyjął dany czytelnik:

+ badanie profesora psychologii społecznej Stanisława Miki (twórcy pierwszego polskiego zespołu psychologicznego, autora pierwszego polskiego podręcznika).

Jak postawy religijne wpływają na to, co zapamiętuje się z przeczytanego tekstu?

Zapamiętuje się fakty zgodne z naszymi przekonaniami (głównie!), Ale także te przeczące, ale łatwe do pokonania, obalenia.

4. MYŚLENIE - stawianie hipotez, co je zaburza? Myślenie indywidualne a myślenie grupowe. Myślenie grupowe - niechęć na to, co z zewnątrz - charakterystyczne np. dla grup zamkniętych, wybitnych specjalistów/ekspertów = zespół właściwości myślenia.

5. PODEJMOWANIE DECYZJI - Jak się je podejmuje? Co na nie wpływa? Predecyzje, pomocne hipotezy, które nas ukierunkowują i nie bardzo można je zmienić.

6. EMOCJE - różne teorie pochodzenia, skąd się biorą? Jakie mają znaczenie dla procesów społecznych? Emocje i myślenie - coraz częściej mówi się, że idą w parze, razem, pod kontrolą człowieka, emocje uzupełniają i mogą powodować myślenie

7. KONFLIKT ( badania Szylinga)

Reakcje na terroryzm w mediach: (sposoby analizy)

1. Poczucie bezradności społecznej (nieskuteczność, brak reguł, niepewność)

Objawy:

- apatia, bierność, gorsze funkcjonowanie,

- przystosowanie (żyję tu i teraz - zwłaszcza młodzi ludzie),

- ucieczka od rzeczywistości (może to być alkohol, narkotyki),

- szukanie wsparcia społecznego (rodzina, przyjaciele, aktywność w małych nieformalnych grupach), po ataku na WTC wzrosła liczba ślubów, bo ludzie nie chcą być sami, wzrósł przyrost naturalny.

Bezradność --> znaczenie naukowe, inne od potocznego:

WYUCZONA BEZRADNOŚĆ - wygodniej jest, gdy nie reagujemy, człowiek zetknął się z tym, że to, co robi, nie ma wpływu na to, co się dzieje, na inne działania, na społeczeństwo.

BEZRADNOŚĆ SPOŁECZNA - poczucie, że nikt nie ma wpływu na to, co się dzieje. Rośnie poczucie braku reguł.

2. Aktywizacja lęku przed śmiercią:

Teoria opanowania trwogi ( Terror Managment Theory)

( Greenberg, Pyszczynski, Solomon, 1997)

Gdybyśmy codziennie myśleli, że nie jesteśmy nieśmiertelni, ciężko byłoby żyć, nic by się nie chciało robić, bo „ nie warto nic robić”. Nasza natura zabezpiecza nas przed tym lękiem.

Bufory chronią nas, powodują, że się na tym nie koncentrujemy:

- poczucie przynależności do wspólnoty (także symbolicznej, np. wartości), która trwa dłużej niż nasze indywidualne życie, niż jednostka - staramy się chronić wspólnotę, światopogląd, (osoby nie akceptujące tego światopoglądu, krytykujące go, stanowią zagrożenie),

- wysoka samoocena - poczucie spełnienia kulturowych wzorców „jestem w porządku” - dobre, godziwe spełnienie standardów, jestem w zgodzie z buforem społecznym - zabezpieczenie przed lękiem, (przy niskiej samoocenie ludzie silniej reagują na stres i zagrożenie oraz na lęk związany z myślą o śmierci).

Badania:

- kazano wyobrazić sobie ciała po śmierci, jego wygląd, zapach… - wszelkie szczegóły

(odrażającej wizji) -> zależność - ludzie o wysokiej samoocenie mniej się przerażali,

- przypominano pogrzeby najbliższych w rodzinie / przypominano pogrzeby w różnych kulturach,

WNIOSEK: Ludzie o wysokiej samoocenie lepiej radzą sobie z lękiem egzystencjonalnym i poczuciem bezradności.

3. Stres traumatyczny (PTSD)

Stan po doświadczeniu zagrożenia życia własnego lub bliskich.

Konsekwencje:

- poczucie bezradności, lęk, nieufność, paradoksalnie nie ufają innym, ale bardzo chcą i dążą do …,…,… do odbudowania poczucia bezpieczeństwa (robią to głównie dzieci, ale robią w tym rzeczy, które de facto oddalają to bezpieczeństwo, np. poprzez odtwarzanie, powtarzanie przeżyć, które często ma postać nieświadomą, np.dzieje się to w snach --> ma to służyć posiadaniu pozornej kontroli nad wydarzeniami),

- potrzeba zrozumienia sensu - zwłaszcza u dzieci, ale nie tylko: pytania: Dlaczego? Dlaczego My?

- apatia (niechęć do aktywności) lub pobudzenie (nie można usiedzieć w miejscu „ chodzi się w nerwach” np. nadpobudliwość u dzieci),

Czas trwania objawów:

Wiele nieporozumień

- np., w Polsce ludzie chętniej przyznają się do stresu niż w USA czy Kanadzie - objawy trwają dłużej --> Polacy lubią narzekać

Czas trwania objawów dzieci:

- od kilku tygodni do kilkunastu miesięcy

- dzieci ze szkół na Manhattanie, które były świadkami ataku na WTC w Nowym Jorku po pół roku 10,5 % miało objawy PTSD (Conem, Hoven 2002)

- ważny jest stan rodziców, gdyż odbija się on na stanie dziecka

- na stan dziecka oddziaływuje także rzeczywistość

STRATEGIE --> wybór strategii w zależności od postaw i zachowań rodziców

Zadaniowe Ucieczka

(zrozumienie, nadanie

sensu, poczucie

więzi z innymi)

10,5% dzieci potrzebowało wsparcia dorosłych, dzieci rodziców, którzy sami doświadczyli traumy i nie umili sobie z tym poradzić

POLSKA:

Po powodzi w Opolu:

- jakaś grupa dzieci włączyła się do pomocy, a potem przystąpiła do organizacji pomocowych, dało im to poczucie skuteczności, poczuły się szczęśliwie i miały brak PTSD

- po roku po ataku na WTC w Nowym Jorku nakręcono film i wywiady z dziećmi z okolicznych szkół na Manhattanie, dzieci chciały wracać do szkoły, czuły się pewnie.

WAŻNE FAKTY Z HISTORII:

1. Okres wczesnonaukowy:

- połowa XIX wieku

- refleksja teoretyczna: opiera się na danych empirycznych, ale gromadzonych niesystematycznie ( do końca 1 wojny światowej)

- wcześniej poniekąd zajmowała się tym medycyna czy filozofia

- 1897: Data pierwszego badania eksperymentalnego. Triplett - badania nad współzawodnictwem ( chłopcy te same zadania wykonują szybciej, jeżeli są w grupie) - robota w grupie szybsza

- 1895 Le Bon i „Tłum” - książka o zachowaniu dużych zbiorowości, np. w panice

- Tarde - „prawa initacji” - czyli naśladowana ( zajmował się modą i modę rozszerzał w postępie geometrycznym)

- 1903 Ross ( Socjal Psychology)

W.M.Dougall: Introduction to socjal psychology”

- Kurt Lewin (lata 30, urodzony k/Bydgoszczy) - zaczął prowadzić badania nad dynamiką małych grup

TYPY BADAŃ :

1 Eksploracyjne - wstępnie rozpoznają jakieś zjawiska; Korelacyjne - powiązania =>

razem te 2 badania wstępnie rozpoznają jakieś zależności

2 Weryfikacyjne - sprawdzają hipotezy, np. te postawione przy badaniu korelacyjnym, ale nie mają znaczenia przyczynowego

Korelacja - tylko powiązanie, bez przyczynowości, np. wysoki polityk wygra z niższym

Ważna cecha naukowych wyników:

- ich powtarzalność „replikowalność” w różnych wariantach: tj. różni badani, różne techniki, różne laboratoria, różny sprzęt - mimo to wyniki powtarzają się.

NAUKOWA PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA:

Psychologiczny opis i przewidywanie procesów i zachowań w sytuacjach społecznych wymaga:

- znajomości opisu psychologicznej rzeczywistości oraz języka

- znajomości naukowych metod gromadzenia informacji /danych empirycznych

Metoda Naukowa - zbiór procedur służących do zbierania i interpretowania materiału dowodowego, w taki sposób, by ograniczyć źródła błędów:

- kontrola zmiennych

- powtarzalność, replikacja wyników

Ewolucja metod:

- odchodzi się od przypadkowych obserwacji do ściśle kontrolowanych eksperymentów

EKSPERYMENT ( Chen-Bozhung , Toronto / Katie Liljengrist , Chicago)

Czy myjąc ręce, czyścimy sumienie??

| W…h | Sh..er | S…op |

1. Ochotnicy przypominają sobie dobry lub zły uczynek popełniony w przeszłości, następnie wstawiają litery w słowa.

Wynik: Osoby przypominające sobie złe uczynki tworzą wyrazy związane z czystością np. shower - brać prysznic

2. Badany jest związek między charakterem pisma, a osobowością!

Poproszono o przepisanie jednego z dwóch opowiadań:

- o udzieleniu pomocy

lub

- o przeszkadzaniu w pracy

Następnie poproszono o ocenienie (skala 1-7) przydatność kilku przedmiotów,

min. środków czystości (mydło, szampon, żel)

Wynik: Osoby piszące o przeszkadzaniu w pracy za wiele bardziej przydatne uznały środki czystości

Wniosek: Nawet cudze grzechy wywołują w nas uczucie fizycznego zabrudzenia

3. Badani przypominają sobie dobry lub zły uczynek. Następnie dano im do wyboru:

- nawilżoną chusteczkę

- ołówek

Wynik: Osoby, które pomyślały o złym uczynku wzięły na „prezent” nawilżoną chusteczkę

4. Eksperyment wyjaśniający mechanizm:

- osoby przypominają sobie własne grzechy z przeszłości

Podział na 2 grupy:

- z umyciem rąk

- bez umycia rąk

Zadano im pytanie. Czy chcą udzielić charytatywnie pomoc innemu studentowi w nauce?

Wynik: Ci, którzy wymyli ręce, dwa razy rzadziej chcieli pomagać

Wniosek: „Mycie” rozgrzesza „grzech” - jako niezmytą rzeczywistość - motywuje do prób rozgrzeszenia

Badanie neurologiczne:

Niesmak przy niedobrym jedzeniu, od razu, gdy badani dowiadują się o czymś niemoralnym: - zachowania są podobne ( ten sam grymas twarzy).

Badanie neurologiczne pokazuje pobudzenie tych samych części mózgu przy niesmaku fizycznym

---