Jeśli sześciolatek nie wypowiada wszystkich głosek poprawnie lub nie potrafi dzielić wyrazów na sylaby i głoski.
Jeśli pięciolatek nie wypowiada poprawnie głosek: ą, ę, r albo myli nazwy podobne do siebie pod względem fonetycznym np. dom-tom.
Jeśli czterolatek nie wypowiada poprawnie głosek: k, g, l, s, z, c, dz, ś, ź, ć, dź albo zniekształca wyrazy (nie mówi płynnie, zacina się lub blokuje) albo nie potrafi budować zdań złożonych.
Jeśli trzylatek nie wypowiada poprawnie głosek: b, d, m, n, p, t albo ma kłopoty z płynną mową (podczas mówienia pojawia się coraz więcej min, gestów i grymasów) albo nie buduje prostych zdań.
Jeśli dziecko w drugim roku życia nie próbuje mówić (porozumiewa się gestami), ślini się podczas mówienia, wykonuje dziwne ruchy językiem (np. podczas wymawiania niektórych głosek wysuwa język między ząbki), mówi przez nos, porozumiewa się gestami, nie reaguje na swoje imię albo nie reaguje na różnicowane pod względem głośności dźwięki (a samo mówi głośno).
Jeśli dziecko w pierwszym roku życia nie gaworzy, nie grucha, nie wypowiada sylab albo nie reaguje na proste polecenia, dźwięk dzwonka, szczekanie psa lub hałas (np. nie patrzy na osobę mówiącą, nie podrywa się albo jest bardzo spokojne).
Inne wskazania do wizyty u logopedy to:
- znaczne odstawanie dziecka w rozwoju mowy w stosunku do rówieśników i niechęć do zabawy z dziećmi,
- małomówność i niechęć do mówienia u dziecka,
- wada zgryzu,
- mówienie przez nos, oddychanie buzią, wsuwanie języka między ząbki podczas mówienia, blokowanie się/zacinanie się w trakcie wypowiedzi albo zatrzymywanie oddechu.
Podczas wizyty logopeda może ocenić: rozwój aparatu mowy, sprawność narządów artykulacyjnych, kompetencje językowe i poprawność wymawiania różnych głosek oraz zalecić konkretne ćwiczenia dla dziecka do pracy w domu.
Ćwiczenia dla języka na literkę R
Ania, ndz., 9 wrzesień 2012 - 14:57
Problem z wymową literki R często związany jest z niewystarczającą sprawnością ruchową języka. Stad też dzieci, które mają trudności z poprawną wymową głoski R powinny ćwiczyć wykonywanie ruchów wibracyjnych językiem - niezbędnych do wymawiania pięknego RRR. Jak nauczyć się wymawiać R? Polecam ćwiczenia języka.
Ćwiczenia języka na literkę R
1. Zataczanie językiem jak największe koła wzdłuż zewnętrznej linii ust (oblizywanie się) - pięć razy w prawo i lewo.
2. Wypychanie językiem policzków (jak najmocniej).
3. Oblizywanie językiem zębów po ich wewnętrznej stronie (liczenie zębów):
a) przy zamkniętych ustach;
b) przy otwartych ustach.
4. Przytrzymywanie językiem gumy lub cukierka przy podniebieniu (zaraz koło górnych zębów) lub naśladowanie ssania prawdziwego cukierka czubkiem języka.
5. Jeżdżenie językiem po podniebieniu przy szeroko otwartych ustach (masowanie podniebienia).
6. Uderzanie językiem:
a) o podniebienie wydając dźwięk stukotu kopyt konia.
b) o dziąsła znajdujące się za górnymi zębami.
7. Przy jak najszerzej otwartych ustach:
a) unoszenie języka do góry i na dół - kilkanaście razy,
b) wystawianie język na zewnątrz i unoszenie go jak najwyżej (podejmowanie próby dosięgnięcia językiem nosa).
8. Delikatne gryzienie/żucie zębami trzonowymi brzegów języka (ostrożnie!).
9. Robienie językiem rurki (można nauczyć się ją robić kładąc na czubku wyciągniętego na zewnątrz języka małą kuleczkę zrobioną z papieru i próbując ją zdmuchnąć).
10. Parskanie jak koń (z wibrującymi wargami):
a) z zaciśniętymi zębami,
b) z językiem między zębami.
Ćwiczenia języka na literkę R, które będą atrakcyjne dla dzieci
1. Zabawa w kotka: dziecko jak kotek pije języczkiem mleczko z miseczki, oblizuje miseczkę i na koniec kilka razy oblizuje dookoła usta (w obie strony).
2. Zabawa w słonia: dziecko próbuje dosięgnąć językiem do ostatniego zęba na dole i górze, z prawej i lewej stronie (podobnie jak słoń, który ma długą trąbę i potrafi nią wszędzie dosięgnąć).
3. Zabawa w liczenie zębów: dziecko językiem dotyka po kolei kolejne zęby od wewnętrznej strony i je liczy.
4. Dziecko zlizuje coś słodkiego z podniebienia przy szeroko otwartych ustach (np. kremu czekoladowego, mleka w proszku, miodu).
5. Zabawa w malarza: dziecko maluje językiem swoje podniebienie od zębów w stronę gardła (tak jak malarz maluje sufit pędzlem).
6. Zabawa w jadącego konika: dziecko naśladuje konika stukając czubkiem języka o podniebienie (kląskanie).
7. Zabawa w młotek: dziecko uderza językiem w dziąsła tuż za górnymi zębami (naśladując wbijanie gwoździ młotkiem).
8. Zabawa w windę: dziecko otwiera szeroko buzię i porusza językiem do góry i do dołu (jak winda jeżdżąca w górę i w dół).
9. Zabawa w żyrafę: dziecko otwiera szeroko usta i wyciąga język do góry, najwyżej jak potrafi (tak jak żyrafa, która ma długą szyję i mocno wyciąga ją do góry, aby dosięgnąć gałęzi na drzewie).
10. Zabawa w lepienie pierogów (sklejanie pierogów): dziecko nagryza brzegi języka zębami (masaż i rozciąganie języka podobnie jak ciasto podczas lepienia pierogów).
Po ćwiczeniach uelastyczniających język należy przejść do prób i ćwiczeń wymawiania literki R (poniżej).
Ćwiczenia wymowy literki R - dla dzieci i dorosłych
Ania, pon., 10 wrzesień 2012 - 11:12
Ćwiczenia wymowy literki R
1. Zabawa w piosenkarza: przy szeroko otwartych ustach śpiewanie różnych melodii na sylabach:
a) la la la,b) lo lo lo,c) le le le,d) lu lu lu,e) ly ly ly.
Przy śpiewaniu można poruszać językiem, a nie można poruszać brodą.
2. Wielokrotne, delikatne i bardzo szybkie wymawianie jakiejś literki (można tak wymawiać wszystkie kolejne literki alfabetu: aaaa, bbbb, cccc...). Szczególnie wskazane jest wymawianie przy znacznym otwarciu ust głosek dziąsłowych: dddd, kkkk, nnnn i tttt.
3. Wielokrotne, energiczne i coraz szybsze wypowiadanie:
- tttt,- dddd,- td td td,- tdn tdn,
tak aby czubek języka dotykał o górny wałek dziąsłowy przy szeroko otwartych ustach.
Następnie wypowiadanie sylab:
- te te te,- ty ty ty,- de de de,- dy dy dy;i zbitek sylab:- teda teda,- tede tede,- tedo tedo,- tedu tedu,- tedy tedy;
4. Szybkie powtarzanie zbitek literek np.:
- bd bd bd,- dt dt dt,- tdn tdn tdn,- bda,- bdo,- bde,- bdu,- bdy,- pta,- pto,- pte,- ptu,- pty,- bda pta,- bdo pto,- bde pte,
- bdu ptu,- bdy pty.
5. Mocne dmuchanie na czubek języka uniesiony do podniebienia tuż za zębami. Po tym ćwiczeniu z czasem słychać niewyraźne "tr".
6. Zabawy w:
- granie na trąbce: tra ta ta, tru tu tu, tre te te,
- samochód: brum brum brum,
- traktor: tur tur tur, pyr pyr pyr,
- warczenie psa: wrrr,
- zatrzymywanie konia: prrr,
- naśladowanie wrony: kra kra kra,
- fruwające ptaki: fru fru fru,
- świnkę: chrum chrum chrum,
- dzwonek: dryn dryn dryn.
7. Głośne powtarzanie samogłoski połączonych z R: ra, re, ri, ro, ru, ry.
Jeśli dziecko nauczy się wymawiać "r" (jako odrębną literkę lub w połączeniu ze spółgłoską: "tr") należy ćwiczyć prawidłową wymowę głoski R - najpierw w połączeniu z samogłoskami: "a, e, y, u, o" i w połączeniu ze spółgłoskami: "p, b, t, d, k, g, m".
Przykładowe ćwiczenia utrwalające prawidłową wymowę głoski R
Ćwiczenie 1
- ar, er, or, ur, yr,
- ra, re, ro, ru, ry,
- ara, ere, oro, uru, yry,
- adra, edre, odro, udru, ydry,
- dra, dre, dro, dru, dry,
- tra, tre, tro, tru, try,
- atra, otro, utru, etre, ytry.
Ćwiczenie 2
- praca, pralka, prasować, prom, proca, prośba, próba, próchno, parasol,
- brat, broda, bruk, brudny, bruzda, brulion, brona, biedronka,
- trawa, trapez, tratwa, truskawka, troska, trojak, trud, trójka, trudny, trójkąt, trasa, tramwaj, trampki, tran, troje, trochę, trybuna,
- strażak, wiatrak, siostra, lustro, strona, opatrunek, struś, strumyk, strych,
- futro, jutro, futryna, patrol, opatrunek, wątroba, piętro, cytryna, strach, straż,
- dramat, drabina, droga, drobny, druk, druh, drut, drób, drugi, drużyna, dróżnik, drewno, drewniaki, adres, landrynki, kołdra, wiadro, zdrowy, hydrant,
- bór, chór, mur, tur, zbiór, otwór, dyżur, kaptur, ser, ster, saper, kufer, monter, numer,
- kra, kraj, kratka, krowa, kropla, kromka, król, kruk, krew, kreda,
- gra, gram, grad, grabie, granica, groch, gromada, gruby, grupa,
- rak, rama, rana, rasa, rata, radio, ranek, ratunek, rakieta, rok, ropa, rola, rondel, rolnik,
- karp, alarm, arkusz, latarka, artysta, sarna, port, tort, urlop, urok, serce.
W kolejnych krokach należy ćwiczyć wymowę wyrazów zawierających jedną głoskę "r" i "l", a następnie wyrazy zawierające dwie i trzy głoski "r".
Kiedy moja córka chodziła do logopedy, musiała często powtarzać słowa, w których literka „r” występowała po spółgłoskach „d” lub „t”, najbardziej zbliżonych w wymowie do „r”. Ułożyłem dla niej wiersz z takimi słowami. Może komuś się przyda?
Polowanie
Truteń usiadł na drabinie,
drapiąc się po łepetynie.
Nagle zdrętwiał aż ze strachu,
widząc drozda gdzieś na dachu.
A nie lada to potrawa
jest dla skrzydlatego draba.
Więc dręczony wielkim strachem
schował się za kontrabasem.
Lecz biedronka nadleciała,
o godzinę zapytała.
Drozd tam bystrym strzelił okiem,
no to masz dziś szczęście chłopie,
myśląc jak ta pyszna strawa
dziś do dzioba sama wpada.
Nie ma czasu się przyglądać,
jak nie złapię ich, tom trąba.
Puścił się koszącym lotem,
budząc trwogę swym łopotem.
Śmignął migiem ponad dróżką,
przelatywał nad pietruszką.
Wtem zapomniał kto na muszce,
widząc futro w tej pietruszce.
Kot miał dawno go na oku
i przyczaił się do skoku.
Już go widzi na obiadek,
będzie po drozduniu spadek.
Wtem że w owym kontrabasie
pękła struna poniewczasie.
I wszyscy pouciekali
i ci duzi, i ci mali.
Czarna krowa w kropki bordo
Gryza trawę kręcąc mordą
Idąc za Waszymi radami poszłam z Bartkiem do logopedy, bo ma 5 lat i nie wymawia RRRRRR. Innych problemów z wymową nie zauważyłam.
Na pierwszym spotkaniu pani logopedka pokazywała mu różne obrazki i kazała mówić, co na nich widzi. On się bawił, a ona zaglądała mu w buzię i patrzyła czy poprawnie układa język dla różnych głosek. Ostatecznie stwierdziła, że wszystko poza RRRR jest w porządku. U nas jest problem z RRRRR z powodu małej elastyczności końcówki języka, który nie drga, a ucieka na dół za zęby. Więzidełko nie jest przyrośnięte i nie ma innych nieprawidłowości w budowie "organu mowy". ;-)
I teraz mamy do niej przychodzić na ćwiczenia (co 1-2 tygodnie). Ma to potrwać kilka miesięcy. Jeśli jesteście zainteresowani, to będę Wam pisała jak wyglądają poszczególne spotkania z p. logopedą.
Aaaa i jeszcze logopedka mówiła, że poza półgodzinnymi ćwiczeniami u niej w gabinecie wskazane jest codzienne ćwiczenie w domu (np. po 5 minut dziennie).
Druga wizyta u logopedy - pierwsze ćwiczenia na literkę RRRRR
1. stukanie jak koń (ważne ćwiczenie!)
2. czubek języka w kierunku nosa
3. oblizywanie górnej wargi czubkiem języka przy otwartej buzi
4. oblizywanie górnych zębów czubkiem języka przy otwartej buzi
5. głośne powtarzanie: LA LA LA
6. unoszenie czubka języka do górnego wałka dziąsłowego (ważne ćwiczenie!) - Bartusiowi przed lustrem logopedka pokazała patyczkiem, gdzie jest jego wałeczek dziąsłowy. Była związana z tym ćwiczeniem zabawa: kto dłużej utrzyma język na swoim wałku dziąsłowym.
7. sylabiczne mówienie LLLLLLLLL przy czubku języka za górnymi zębami, bez ruszania żuchwą i bez wkładania czubka języka między zęby, zęby nie są złożone (ważne ćwiczenie!)
8. później te same parametry ułożenia języka i zębów i mówienie:
- DDDDDDDD (bardzo ważne ćwiczenie!!!!!)
i dla urozmaicenia to samo ułożenie języka i zębów i mówienie:
- TTTTTTT, - NNNNNN, - TD, - TDN
Wszystkie ćwiczenia pokazała nam pani logopedka. My mamy ćwiczyć codziennie w domu skupiając się na ćwiczenia oznaczonych jako ważne (one są potrzebne do wywołania literki RRRRRRR).
Trzecia wizyta u logopedy - wywoływanie literki RRRR
No i jest za nami trzecia wizyta u logopedki. Oprócz dotychczasowych ćwiczeń, mamy nowe - przy wymawianiu DDDDD (język na wałku, głośno i szybko wymawiać DDDDD przy otwartej buzi) palcem szybko potrącać koniec języka. Nawet w gabinecie udało nam się usłyszeć pierwsze ładne RRRR. Mamy tak z palcem ćwiczyć w domu, a na kolejnych zajęciach ma pani wykorzystać specjalny przyrząd do wprawiania końcówki języka w drgania niezbędne do właściwego wymawiania literki RRRRR.