Propozycja programu zajęć na bloku Rzym - kultura materialna II
W bieżącym roku wykład: dr A. Tomas i dr M. Rekowska, ćwiczenia: dr M. Łuszczewska i dr M. Olszewski.
Wykład - dr A. Tomas
Formy prawne i administracja miast, gmin i osiedli w prowincjach - polis, municipium, colonia, vicus, canabae, pagus; dualizm osadniczy przy obozach - canabae/ vicus
Wieś i rolnictwo - osadnictwo, traktaty o rolnictwie, kultura materialna (narzędzia rolnicze, prasy i rozcieracze), metody badań nad rolnictwem starożytnym, centuriacja, przedstawienia ikonograficzne nt. rolnictwa
Geografia - najważniejsze miasta, administracja, podział prowincji, termin provincia, SPQR
Świat zmarłych - formy pochówków, inwentarze grobowe, formy grobów, stele nagrobne, sarkofagi etc., portrety fajumskie
Architektura i kultura materialna religii - wota, amulety, tabliczki wotywne, rodzaje miejsc kultu, kulty „wojskowe”; świątynie kultów misteryjnych (np. mitreum)
Techniki budowlane i technika rzymska - rodzaje materiałów i spoiw, techniki budowlane, narzędzia, narzędzia miernicze i centuriacja, osiągnięcia techniczne: np. budowa mostów, system hypokaustyczny, agrimensores.
Limes - pojęcie, struktura, typy założeń wojskowych, osadnictwo (canabae, vicus), Wał Hadriana, Wał Antonina, zmiany w późnym antyku, litus Saxonicum, reforma Dioklecjana, Notitia Dignitatum jako źródło.
Obóz rzymski - rozplanowanie, typy budowli, terminologia, źródła literackie, wybrane stanowiska (Xanten, Houstead, Aquincum, Novae, Haltern, Arbeia)
Uzbrojenie - wykład gościnny
Woda, higiena i medycyna - akwedukty, terminologia i technologia, źródła archeologiczne - rodzaje rur, łączeń, zbiorników, syfon, urządzenie pomiarowe - chorobat; akwedukty prowincjonalne, narzędzia chirurgiczne, szpitale wojskowe, przybory kosmetyczne, kosmetyki, religia a zdrowie
Drogi i komunikacja - miliaria, budowa dróg, infrastruktura; Tabula Peutingeriana
Ubiór i biżuteria - ubiór mężczyzny, kobiety i dziecka a status społeczny, rodzaje biżuterii
Stanowiska i zabytki wyjątkowe dla archeologii prowincjonalnorzymskiej - Vindolanda, Fajum, Dura-Europos, Las Teutoburski, Baalbek etc.
Ceramika naczyniowa, terrakoty i szkła - sigillaty, lampy, amfory; podstawowe informacje - terminologia, typologie, wybrane typy, technologia produkcji.
Sztuka pisania - tabliczki woskowe, papirus, pergamin, biblioteki, stanowiska z zachowanymi zbiorami (np. Qmran, Vindolanda, graffiti z Pompejów, papirusy z Egiptu), podstawowe terminy związane z epigrafiką łacińską: materiały, najważniejsze katalogi i sposób publikacji, rodzaje inskrypcji, dyplomy wojskowe
Numizmatyka - podstawowa terminologia i katalogi - wykład gościnny
Wykład - dr M. Rekowska (informacja ustna, a więc w zarysie)
Rzym - lokalizacja, topografia, wielkość i liczebność miasta
Zabytki architektury Rzymu
Rzeźba portretowa, płaskorzeźba
Literatura (do wykładu):
Witruwiusz, De architectura libri decem (trad. K. Kumaniecki)
Polibiusz, Historiae (fragmenty księgi VI)
L.&R. Adkins, Ancient Rome, (Handbook to Life in Ancient Rome, Updated Edition), New York 2004.
Adam J-P, La construction romaine: materiaux et technique, Paris 1989 (wersja angielska: Roman Building)
A. Sadurska, Archeologia starożytnego Rzymu, t. I-II, Warszawa
A. Claridge et al., Rome: an Oxford archaeological guide, Oxford, New York 1998.
J.B. Ward-Perkins, Roman Imperial Architecture, London (kilka wydań)
M. Ostrowski, Rzym. Polityka i sztuka, Kraków 1999.
P. Grimal, Miasta rzymskie, Warszawa 1970.
M. Sartre, Wschód Rzymski, Wrocław 1977.
D.J. Breeze et al., Grenzen des romisches Imperiums (wyd: Ph. von Zabern), Meinz 2006.
M. Simkins, The Roman Army from Caesar To Trajan, Oxford 1984 (seria: Osprey, Men-at-Arms)
M. Simkins, The Roman Army from Hadrian to Constantine, Oxford 1979 (seria: Osprey, Men-at-Arms)
D. Campbell, Roman Legionary Fortresses 27 BC - AD 378, Oxford 2006 (seria: Osprey, Fortress)
L. Cleland, G. Davis, L.L. Jones, Greek and Roman Dress from A to Z, New York 2007.
P. Connoly, Pompeii, Oxford 1990 (seria: The Roman World)
P. Zanker, August i potęga obrazów, Poznań 1999.
D. Kleiner, Roman Sculpture, New Haven and London 1992.
The Princeton Encyclopedia of Classical Sites, Richard Stillwell, William L. MacDonald, Marian Holland McAllister (red.).
A. Boethius, Etruscan and Early Roman Architecture, 1978.
Literatura uzupełniająca:
M.C. Bishop, C.N. Coulston, Roman Military Equipment, London 1993.
P. Schollmeyer, Römische Tempel. Kult und Architektur im Imperium Romanum (wyd. Ph. von Zabern)
Roman Military Clothing I-III (seria: Osprey)
M. Biernacka-Lubańska, Starożytne akwedukty rzymskie, Warszawa 1959.
J. Kolendo, J. Żelazowski, Teksty i pomniki. Zarys epigrafiki łacińskiej okresu cesarstwa rzymskiego, J. Kolendo [red.] Warszawa 2003.
M.C. Toynbee, Death and Burial in the Roman World, London 1971.
T. Stawiarska, Naczynia szklane z okresu rzymskiego z terenu Polski, Warszawa 1999.
J. Wielowiejski, Na drogach i szlakach Rzymian, Warszawa 1984.
J.W. Humphrey, Ancient Technology, Greenwood publ., 1946 (2006).
Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu, red. E. Wipszycka, vol. I-III
J. Carcopino, Życie codzienne w Rzymie w okresie rozkwitu cesarstwa, Warszawa 1966.
L. Mansuelli, Roma e il mondo romano, Torino 1981.
L. Winniczuk, Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu (tom I i II), Warszawa 1983.
P. Grimal, The civilization of Rome, London 1963.
A. Barbet, La peinture romaine, Paris 1985.
B. Andreae, L'art de l'ancienne Rome, Paris 1973.
J. Onians, Bearers of Meaning : The Classical Orders in Antquity, the Middle Ages and Renaissance, 1988.
Ponadto, wybrane hasła z encyklopedii, słowników, atlasów i bibliografii, z których podstawowe to:
Real-Encyklopädie der klassischen Altertumswissenschaft, G. Wissowa [red.], Stuttgart-Weimar 1894 -
Barrington Atlas of the Greek and Roman World, edited by Richard J. A. Talbert
Enciclopedia dell'Arte Antica, Classica e Orientale, ed. R.B. Bandinelli, Roma. 1958-1961.
The Oxford Classical Dictionary / ed. by N.G.L. Hammond and H. H. Scullard.
J. Schmidt, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Katowice 2001.
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Kubalska-Sulkiewicz Krystyna (red.), Warszawa 2007.
Słownik pisarzy antycznych, A. Świderkówna (red.), Warszawa 2001.
Archäologische Bibliographie. Beilage zum Jahrbuch des Dt.Archäol.Inst. Berlin (wyd. de Gruyter).
Lexikon Iconographicum Mythologiae Classicae, Zürich-München, 1981- (LIMC)
Aufstieg und Niedergang der römischen Welt (ANRW)
Antike Sarkophagen Reliefs
F. Sinn, Stadtrömische Marmorurnen