Co to jest bilans?
Podstawowym skladnikiem sprawozdania finansowego przedsiebiorstwa jest bilans, czyli zestawienie aktywów i finansujacych ich pasywów. Jest to dokladna fotografia stanu przedsiebiorstwa w okreslonym dniu, zwanym dniem bilansowym. Uwazna analiza bilansu pomaga w ocenie zarzadzania spólka oraz w ustaleniu zródel strat i zysków spólki.
Bilans jest sprawozdaniem o sytuacji majatkowej i kapitalowej przedsiebiorstwa. Zasadniczo dzieli sie na dwie czesci:
aktywa - bedace wykazem posiadanych przez dane przedsiebiorstwo majatku,
pasywa - zawierajace informacje na temat zródel finansowania majatku.
Bilans, w odróznieniu od rachunku wyników, ma charakter statyczny: pokazuje informacje o przedsiebiorstwie wedlug stanu na dzien sporzadzenia sprawozdania (podczas gdy rachunek wyników obejmuje caly okres, np. kwartal czy rok).
Lewa strona bilansu, czyli aktywa
Do aktywów zaliczamy skladniki majatku trwalego i obrotowego spólki oraz tzw. rozliczenia miedzyokresowe.
Majatek trwaly
Pierwsza grupa skladników majatku trwalego sa wartosci niematerialne i prawne. Zalicza sie do nich koszty organizacji, poniesione przy tworzeniu spólki akcyjnej, koszty prac rozwojowych, tzw. goodwill (wartosc rynkowa firmy, wynikajaca chociazby z jej dlugoletniej obecnosci na rynku), wartosci nabytych koncesji, licencji (takze wartosc nabytego oprogramowania komputerowego), znaków towarowych oraz zaliczki na poczet wartosci niematerialnych i prawnych.
Na rzeczowy majatek trwaly skladaja sie: budynki i budowle, grunty, urzadzenia techniczne i maszyny oraz srodki transportu. W tej pozycji wpisuje sie tez inwestycje rozpoczete oraz zaliczki na poczet inwestycji.
Finansowy majatek trwaly obejmuje lokaty kapitalowe dlugoterminowe, udzielone innym podmiotom pozyczki dlugoterminowe. Oddzielna grupe stanowia naleznosci dlugoterminowe.
Majatek obrotowy
Majatek obrotowy sklada sie z czterech grup. W sklad zapasów wchodza: materialy w magazynie, pólprodukty i tzw. produkty w toku (które znajdowaly sie w produkcji w dniu bilansowym), produkty gotowe w magazynie, towary oraz zaliczki na poczet dostaw.
Naleznosci i roszczenia obejmuja przede wszystkim naleznosci z tytulu dostaw i uslug. Wynika to z faktu, ze w dniu sporzadzenia bilansu czesc wystawionych faktur jeszcze nie zostala zaplacona. Ponadto znajduja sie tu naleznosci budzetowe, naleznosci wewnatrzzakladowe oraz naleznosci dochodzone na drodze sadowej.
Ponadto w majatku obrotowym wpisuje sie krótkoterminowe papiery wartosciowe oraz srodki pieniezne - zarówno tzw. pogotowie kasowe (pieniadze, znajdujace sie w kasie zakladu), jak i srodki zdeponowane w banku. W tej ostatniej pozycji wpisuje sie tez inne niz gotówkowe srodki pieniezne, a wiec weksle, czeki obce itp.
Rozliczenia miedzyokresowe
Rozliczenia miedzyokresowe obejmuja czynne rozliczenia miedzyokresowe kosztów.
Prawa strona bilansu, czyli pasywa
Do pasywów zalicza sie kapitaly wlasne, utworzone rezerwy, kapitaly obce oraz rozliczenia miedzyokresowe.
Kapital wlasny
Kapital wlasny tworza: kapital podstawowy, nalezne wklady na poczet kapitalu, kapital zapasowy, kapitaly rezerwowe, nie podzielony wynik finansowy z lat ubieglych oraz wynik finansowy netto roku obrotowego. Zasadnicza czescia kapitalu wlasnego jest kapital podstawowy (kapital akcyjny).
Drugim skladnikiem kapitalów wlasnych sa nalezne, lecz nie wniesione wklady na poczet kapitalu podstawowego. W pozycji tej wpisuje sie wartosc nie splaconego kapitalu akcyjnego. Co istotne, liczba ta przyjmuje wartosc ujemna, obniza zatem sume kapitalów wlasnych.
Do kapitalu zapasowego zaliczamy: kapital tworzony ustawowo (zgodnie z Kodeksem Handlowym spólka ma obowiazek przekazywac na poczet kapitalu zapasowego co najmniej osiem procent zysku netto do momentu, kiedy wysokosc powstalej w ten sposób rezerwy nie osiagnie wielkosci równowaznej jednej trzeciej kapitalu akcyjnego) lub tworzony na mocy statutu spólki. Tu równiez trafia suma, wynikajaca z róznicy pomiedzy cena sprzedazy akcji a ich wartoscia nominalna.
Kapital rezerwowy z aktualizacji wyceny powstaje w wyniku dokonanych przeszacowan majatku trwalego. Poza ta pozycja wpisuje sie równiez inne kapitaly rezerwowe.
Kolejna pozycje stanowi nie podzielony wynik finansowy z lat ubieglych. Jesli mamy tu do czynienia z zyskiem, wówczas jego wielkosc powieksza sume kapitalu. Jezeli natomiast w latach poprzednich wystapila strata, wpisuje sie wartosc ujemna.
Podobna zasada obowiazuje przy wpisywaniu wyniku finansowego netto roku obrotowego. Zysk przyjmuje wartosc dodatnia, strata natomiast ujemna. W pozycji tej znajduja sie tez dokonane odpisy z wyniku finansowego biezacego roku obrotowego.
Rezerwy
Czasem spólka jest zmuszona do utworzenia rezerwy, która znajduje sie w osobnej pozycji wsród pasywów. Tutaj wpisuje sie tez wartosc rezerw na podatek dochodowy.
Zobowiazania
Zobowiazania, w odróznieniu od poprzednich elementów pasywów, to kapitaly obce, z których korzysta spólka - równiez wedlug stanu na dzien sporzadzenia bilansu. Przyjmuje sie umownie, ze granica pomiedzy zobowiazaniami krótko- i dlugoterminowymi jest rok.
Zobowiazania dlugoterminowe obejmuja m. in. dlugoterminowe papiery wartosciowe, dlugoterminowe pozyczki i kredyty bankowe.
Zobowiazania krótkoterminowe natomiast to krótkoterminowe papiery wartosciowe, kredyty krótkoterminowe, otrzymane zaliczki na poczet dostaw, zobowiazania wekslowe, zobowiazania z tytulu dostaw (lub uslug), zobowiazania budzetowe, zobowiazania wewnatrzzakladowe (w tym wobec pracowników z tytulu wynagrodzen). W zobowiazania krótkoterminowe wpisuje sie równiez fundusze specjalne, utworzone przez spólke - np. fundusze socjalne czy nagród.
Rozliczenia miedzyokresowe
W rozliczenia miedzyokresowe wpisuje sie bierne rozliczenia miedzyokresowe kosztów oraz przychody przyszlych okresów.
Jak analizowac bilans?
Bilans jest specyficznym zestawieniem aktywów i finansujacych ich pasywów. Jego analiza jest bardzo istotna, pomaga ocenic sposób zarzadzania oraz ustalic zródla powstawania strat i zysków przedsiebiorstwa w danym okresie.
Analiza pozioma bilansu polega na zestawieniu poszczególnych pozycji bilansu na dany dzien z analogicznymi danymi, wynikajacymi z bilansu, sporzadzonego na wczesniejszy dzien bilansowy. Przy zestawieniu zmian poszczególnych skladników bilansu nie mozna zapominac o inflacji, która miala miejsce w okresie pomiedzy analizowanymi dniami bilansowymi. Wszystkie wartosci nalezy wiec skorygowac o wspólczynnik inflacji.
Analiza pionowa bilansu polega na badaniu struktury jego podstawowych skladników: zarówno majatkowych, jak i kapitalowych. Zwraca sie przy tym uwage na strukture aktywów i pasywów, które opisuja dwa wskazniki: struktury majatku i struktury kapitalu
Badanie struktury majatku i kapitalu
Wskaznik struktury majatku pokazuje rozwój aktywów trwalych w stosunku do dzialalnosci przedsiebiorstwa. Oblicza sie go wedlug wzoru:
majatek trwalyw (sm)=majatek obrotowyPoziom tego wskaznika jest scisle uzalezniony od charakteru dzialalnosci przedsiebiorstwa. Inny bedzie w przypadku np. Slaskiej Fabryki Kabli, zajmujacej sie dzialalnoscia produkcyjna, inny w przypadku KrakChemii (firma handlowa, która z definicji musi dysponowac duzym majatkiem obrotowym), a jeszcze inny w przypadku ComputerLandu (dzialalnosc uslugowa, która nie wymaga duzej bazy majatkowej).
Wskaznik struktury kapitalu okresla relacje kapitalu wlasnego do zobowiazan (krótko- i dlugoterminowych). Oblicza sie go wedlug wzoru:
kapital wlasnyw (sk)=kapital obcyTutaj interpretacja jest bardziej jednoznaczna: wyzszy poziom tego wskaznika swiadczy o dobrej sytuacji finansowej spólki (nie jest nadmiernie zadluzona, a swoja dzialalnosc finansuje z wlasnych srodków). Utrzymujacy sie przez dluzszy czas zbyt niski poziom tego wskaznika moze jednak swiadczyc o ekstensywnej polityce zarzadzania firma (niechec zarzadu do korzystania z dzwigni finansowej, co moze w pewnym momencie zahamowac rozwój).
W poglebionej analizie bilansu stosuje sie szereg innych wskazników: plynnosci, zadluzenia i obrotowosci poszczególnych skladników (zapasów, naleznosci i zobowiazan).
Kapital obrotowy i aktywa netto
W wielu krajach bilanse sporzadzane sa wedlug nieco odmiennego ukladu, pozwalajacego ustalic dwie bardzo wazne wielkosci: kapital obrotowy i aktywa netto. Dysponujac danymi, zawartymi w bilansie, sporzadzonym wedlug obowiazujacej u nas ustawy o rachunkowosci, jestesmy w stanie wyliczyc ich wartosci.
Majatek obrotowy pomniejszony o zobowiazania biezace daje nam kapital obrotowy. Jesli do otrzymanego wyniku dodamy wartosc majatku trwalego, otrzymamy sume aktywów netto. Wzrost obu tych wielkosci swiadczy o prawidlowym rozwoju przedsiebiorstwa.